Vezels in de praktijk: Ina Panneman, zelfstandig gevestigd ... - NVVL

VEZELS IN DE PRAKTIJK 

Ing. Ina Panneman 

diëtist, sportdiëtist-VSN ® 

levensmiddelentechnoloog 

HET VOEDINGSCOLLEGE, IJLST 

NVVL - Ina Panneman 12 november 2009

Inleiding 

De diëtist 

Het diëtistisch consult 

Situatieschets 

Voedingsvezels 

INHOUD 

Voedingsvezels in het advies 

Context 

Gezonde voeding: informatie en praktijkvoorbeelden 

Voeding bij ziekte of hoge leeftijd, praktijkvoorbeelden 

Haalbaarheid 

Conclusie 

Afsluiting 


INLEIDING 

Welkom in de diëtistenpraktijk 

Vezel, Vezelen 

Vezel = draad -> samenhang 

Vezelen = rafelen 

Vandaag voor u: 

Vezelmysterie in de diëtistenpraktijk: ONTrafelen! 

Ook: vezel = spinsel -> zorg, zwarigheid 

Hoe praktisch zijn voedingsvezels eigenlijk? 


DE DIËTIST 

2 Beroepsverenigingen: NVD en DCN 

en vele netwerken en commissies 

NVD –> missie: 

voeding en gedrag bij ziekte en gezondheid 

Doel = gedragsverandering → gewenst resultaat; 

voeding en gedrag zijn onlosmakelijk verbonden 

Diëtist: 

Gezonde voeding / Dieet (= leefregel) 

Fysiologie voor oorzaak en gevolg; voedingsstof 

Advies en begeleiding: voedingsmiddel, -patroon 


Procedure: 

DIËTISTISCH CONSULT – situatieschets 

Verzoek tot afspraak, start begeleiding en informatieuitwisseling 

Zorgvraag vaststellen 

Diëtistische Anamnese → Diëtistische Diagnose 

Behandelplan vaststellen met doelstelling en aanpak 

Behandeling, evaluaties, bijstellen 


Eigen rol en verantwoordelijkheid cliënt / patiënt / 

verzorger 

Zelfstandigheid cliënt / patiënt / verzorger 

Openheid, veiligheid, vertrouwen 

Invulling in de praktijk 


DIËTISTISCH CONSULT – voedingsvezel v.v. (1) 

Wat vraagt de cliënt? 

Voeding , Voedingsmiddel , Voedingsgedrag 

Welke (primaire) doelstellingen heeft de cliënt? 

Wat vraagt de cliënt over voedingsvezel? 

Zie situatieschets (blauw) voor de gelegenheid 

Antwoord over de werkelijkheid: ………………. 


Procedure: 

DIËTISTISCH CONSULT – situatieschets 

Verzoek tot afspraak, start begeleiding en informatieuitwisseling 

Zorgvraag vaststellen 

Diëtistische Anamnese → Diëtistische Diagnose 

Behandelplan vaststellen met doelstelling en aanpak 

Behandeling/begeleiding, evaluaties, bijstellen 


Eigen rol en verantwoordelijkheid cliënt / patiënt / 

verzorger 

Zelfstandigheid cliënt / patiënt / verzorger 

Openheid, veiligheid, vertrouwen in de praktijk 



Welke doelstellingen heeft de diëtist? …………. 

Wat vraagt de diëtist over voedingsvezel? …….. 

Wat doet de diëtist met voedingsvezel? ……….. 

Verwijzer kent niet altijd / geeft geen relevante info 

Relatie voedingsvezel – ziekte, zorgvraag, overige 

info leidend tot signalering behoefte/noodzaak 

Functie voedingsvezel, ideale hoeveelheid en type 

“Vanzelf” onderdeel van het advies 



Aandachtspunten 

Taal diëtist = taal cliënt? / betekenis “voedingsvezel” (“vezel”) 

Positief effect voedingsvezel 

in de zorgvraag = nut advies 

voedingsvezel 

NVVL - Ina Panneman 12 november 2009 

en “lekker”! 

Uitvoerbaarheid!


Conclusies 

INITIATIEF ligt nu nog bij de diëtist 

BEGRIP en KENNIS over v.v. van cliënt kan beter 

VOEDINGSVEZEL en LEKKER graag synoniem 

COMBINATIE v.v. + gezond/ziekte: b.v.k. “logisch” 

stoelgang e.a. darmproblemen geen automatisme 

Voorwaarde voor welslagen van verbeterpunten: 

INFORMEREN 

op groepsniveau en individueel 

met eenduidige boodschap op productniveau 

m.b.v. prettige middelen en materialen 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES – context 

Normen Nederlandse Gezondheidsraad 

In gram / MJ (kcal) 

Onderscheid naar leeftijd en geslacht 

Spelregels bij “GEZOND” en bij “ZIEK” 

(Persoonlijke) Energiebehoefte 

= persoonlijke vertaling van de vezelbehoefte 

Onderscheid in type / herkomst en onderlinge balans 

wegens de eigenschappen; mogelijke voor/nadelen per cliënt 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES – gezonde voeding (1) 

Grondslag voedingspakket en berekeningen: Schijf van 5 / volwassene 

totaal 2300 kcal bij 6,5 snee belegd brood (m/v): 

aanbevolen dag. hoeveelheden aanvulling voor dagmenu 

30 g vezel, 1670 kcal (witbr: -8 g, brbr: -2 g) 2,5 g vezel, 638 kcal 

4,3 g vezel / MJ; € 4,03 1,61 g vezel / MJ ; € 0,71 

gewogen gem. = 3,35 g vezel / MJ, dus norm GR; mits volkorenbrood 

goede vochtbalans -> extra vocht? 



vezel vezel% kosten opm. 

Gr/fr ++ 32% 18% hh in praktijk? 

Brood+beleg ++ 45% 29% volkoren / hh? 

Vl.waren/kaas - 12% 

Vlees(verv) - (+) 26% 

Melk/yoghurt - 14% 

Aardappelen ++ 20%+ 5% hh in praktijk? 

totaal € 4,74 per dag 

52% van de kosten levert 97% van de vezels (gr, fr, 

brood, aard) 

praktijkprobleem: 1. wil men volkoren brood(prod)? 

2. haalt men de hoeveelheden? 



Effect uit niet-basisproducten (“extraatjes”) door lage(re) vezeldichtheid en 

grote(re) energiedichtheid: x gram vezel / MJ daalt (dramatisch) ->

VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES – vezelopbouw 

Vezels: uit de basisvoeding of suppletie? 

Stappenplan -> als interventie-methode voor welslagen 

Andere voedingskeuzes voor hetzelfde voedingspatroon: 

Extra voedingskeuzes – uit de basisvoeding 

Producten, afgeleid van de basisvoeding en ingericht op extra intake 

Producten, los staan van de basisvoeding met extra/ruim 

voedingsvezel 

Alternatief: 

toevoeging van voedingsvezel sec aan bestaande keuzes 

Probleempunten bij gewenste gedragsverandering: 

- Wijziging van vertrouwde voedingspatroon 

- Afscheid nemen van producten uit het niet-basis pakket 

- Verdragen van de extra en/of het type (toegevoegde) voedingsvezel 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES–gezonde voeding (3a) 

Menu-aanvullingen of toevoegingen – voorbeelden basispakket 

Peulvruchten -> 6-11 g vezel/100 gram, 

ca. 100 kcal/100 gram, waardoor 

14,3-26,2 g vezel/MJ 

Roggebrood -> 4-6 gram per sneetje 

Muesli -> 5-6 gram per 100 gram ->1,5-2 g/portie 

Rauwkostsalade -> 1-2 gram per 50 gram portie 

Vleesvervangers -> 3-6 g / portie v 100 gram, 

tarwe- of havervezel 

Noten -> 2,6 – 3,1 g / MJ (vettig) 

Fruit, evt. op water/smoothie ->excl. water ca. gewoon fruit/ mix-fruit 

Sojadessert/drank -> 2-2,5 g / portie 

Lijnzaad -> 35 g / 100 gram, ca. 3,5 g per portie 

Zonnebloempitten -> 7,4 g / 100 gram 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES–gezonde voeding (4) 

Vastgesteld: 

- Wat was de vezel-intake 

- Welke verhoging van de vezel-intake is gewenst 

- Hoe verbetert de vezelintake 

Alles is duidelijk, dús nu gaat de vezel-intake omhoog……. 

Helaas, nu begint het pas 

Adviseren en begeleiden Kennis vergroten 

Dt en cl: hetzelfde doel en plan Etiketten lezen 

Vb-dagmenu maken Cliënt kiest zelf 

Motiveren Relateren aan energie-intake 

Informeren Relateren aan overige 

Uitproberen (soort/hoeveelheid) voedingsdoelstellingen 



Uit het cliëntenbestand – praktijkvoorbeelden 

Vegetarisch eten (parttime) (-> “klimaatneutraal” eten) 

. vezelloze comp. eruit; vezeldichtheid > norm 

. 63 g eiwit ipv 92 (excl. vervangingen/extra’s) 

. persoon 70 kg: i.o.! (excl. vervangingen/extra’s) 

. vezels uit basispakket, 97% vd norm excl. “luxe” 

. ruimte voor extra plantaardige voedingskeuzes; zie 

ook “low budget eten”; bij gelijktijdig extra E: ++ 

Low budget eten 

Afvallen d.m.v. energiebeperkt dagmenu 




Vegetarisch eten (evt. parttime) -> trend “klimaatneutraal” eten 


Zie vorige dia m.b.t. opbouw, prijs en voedingsleer. 

€ 4,74 / dag wordt € 3,49 / dag. Evt. moestuin / reclame’s 

en prijsvechters / eigen voorraad: prijs↓. Peulvruchten 

i.p.v. vlees(verv) spaart € 1,00 p.p.p.d. en de eiwitintake is 

geborgd. Evt. iets méér eten kan. 

n.b. prijs referentievoeding Nibud met actuele CBS-prijzen en 

samenstelling volgens norm GR (info VC) is (augustus 2009) 

€ 5,59 en € 6,11 voor resp. vrouw en man. 





Vegetarisch eten (evt. parttime) -> trend (?) “klimaatneutraal” eten 



T.o.v. energierijk menu door luxe ->vezeldichtheid ↑ 

T.o.v. reeds energiearm menu: 4-5 snee brood, b.v.k. 

volkoren en enige vlees(waren)/kaas/halv minder, met 

b.v.k. norm aan hheid aardappelen/zilv.rijst/volk.pasta: 

vezels i.o. t.o.v. norm GR én vezeldichtheid ↑ 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES – ziekte, leeftijd ↑ (1) 


PDS = Prikkelbare Darm Syndroom 

Darmaandoening o.m. buikpijn en krampen; periodiek. Bv. 

obstipatie, gasontwikkeling, bijz. frequentie ontlasting. Chronisch. 

Geen andere structurele of biochemische verklaring, dan: PDS. 

Vermoeidheid, spierpijn. Evt. invloed van hormonen en stress. 

Niet verdragen worden: niet-fermenteerbare vezels (volkoren 

graanproducten, tarwe-zemelen, noten, zaden). Prikkeling 

voorkómen, “sponsachtige stukjes”. 

+: gelontwikkeling en vrije vetzuren -> stimuleren de peristaltiek. 

Ruime keuze uit producten met fermenteerbare vezels: groente, 

fruit(producten), peulvruchten, bonen. Brood: witbrood en 

afgeleiden. Toevoeging van vezel als psyllium: Bijkerk 2008. 

coeliakie 

ouderen 

Diabetes mellitus 

hartfalen 




PDS 

Coeliakie 

intolerantie voor gluten (div. granen) waardoor (subtotale) 

vlokatrofie dunne darm; opname voedingsstoffen ↓; vele fysieke 

maar ook mentale klachten mogelijk. Waaronder diarree, vet in 

ontlasting, obstipatie, opgezette buik, winderigheid. 

glutenvrije voeding levenslang als het “enige medicijn” 

Nl: pt-en ca. 85.000, waarvan ca. 11.000 gediagnosticeerd 

CBO-richtlijn 2008, vezelintake: Hopman 2006 en Thompson 

2005 -> aanwijzingen: volwassenen en jongeren te laag (o.a. 

46% (v) en 88% (m); Kemppainen 1995 -> 14 5 gram p.p.p.d. 

Glutenvrije(!) vezels ter vervanging en aanvulling; “brood”, los 



hartfalen 




PDS 

Coeliakie 

Ouderen – vele leefsituaties 

+: behoefte ↓ want -300 kcal (v) en -400 kcal (m) 

waardoor vezelnorm wordt: 26 gram (v) en 32 gram; 

vaak is 17-20 gram haalbaar 

-: eetlust ↓, activiteiten ↓ waardoor intrinsieke 

behoefte↓, smaakgevoeligheid ↓, dorstgevoel ↓, 

kauw- of gebitsproblemen; levenslust ↓ waardoor 

motivatie tot goed eten ↓; medicatie (water!) 

-: ziekte/kwalen i.p.v. gezond; meervoudige diagnose 

Bv: + 1x roggebrood en +1x volk.o.koek = + 9 gram 


hartfalen 




PDS 

coeliakie 



+:“Variant” op gezonde voeding, is ook: 

cholesterolbeperkende voeding 

-: Eten “met verstand”, niet alleen op gevoel/bij trek of 

spontaan meer/minder. Kennis nodig. 

-: Relatie met leeftijd voor type 2, zie voorgaande dia 

-: Complicaties met pijn/beperkingen. Specifiek m.b.t. 

voeding: gastroparese (minder beweging van de 

maag en vertraagde maagontlediging) 

Plan als bij Ouderen mits mogelijk bij medicatie; extra gr / rauwk. 

hartfalen 




PDS 

coeliakie 



Hartfalen 

Verminderde pompwerking van het hart – vele 

oorzaken mogelijk 

Ondermeer als effect: 

Eetlust en spijsvertering↓ 

Moe – extreem moe 

Inactief door kortademigheid en spierkrachtverlies 

Daarbij meestal een natrium- én vochtbeperkt dieet -> 

smaak v.h. eten↓, geen plezier meer in eten/drinken. 

Let ook op combi met hoge(re) leeftijd. 

Plan? Heel persoonlijk afstemmen en vooral zien wat lukt. 


VOEDINGSVEZEL IN HET ADVIES - haalbaarheid 

Vraag: Hoe praktisch zijn voedingsvezels eigenlijk? 

Antwoord: Niet zo praktisch! 

-> puzzelen hóe intake voldoende hoog kán worden, waarna 

de persoonlijke implementatie zelfs nog niet altijd eenvoudig is 

Aandachtspunten: 

Persoonlijk doel per cliënt/consument. 

Vezelrijke(re) variaties in het eigen dagmenu vanuit 

basisvoeding. 

Haalbaarheid vezelintake volgens norm GR kan erg verschillen. 

Onderverdeling van vezeltype kan van aanmerkelijk belang zijn. 

Gedragsverandering stimuleren en ondersteunen: 

Advisering en begeleiding – diëtist 

Nieuwe en relevante producten met div. vezel(combi’s)– industrie 

Informeren en instrueren – diëtist (persoonlijk) en industrie (publieksniveau) 

Task Force Vezel 


Een recente casus 

AFSLUITING 

Man, 46 jaar, traint onder deskundige begeleiding: 

verantwoord sportschema, voedingskeuzes erbij aangepast 

2010 (inter)nationale kampioenschappen POWERLIFTING 

Darmklachten in 2008, familiar bekend; in 2009 opnieuw 

Klinisch onderzoek: g.b.; 

Diëtistisch onderzoek in ziekenhuis: sportdoel → doorverwezen 

Eerste consult: 

klachten inmiddels verdwenen door eigen voedingsaanpak 

Zorgvraag: 

1. Sportvoeding i.v.m. spiermassa ↑, blessures ↓ en diarree ↓ 

2. Vraag over vezels (!) i.v.m. klachten en familiaire belasting 


VEZELS IN DE PRAKTIJK 

Vragen? 

Dank voor uw aandacht! 


n.b. website is in ontwikkeling 


Uw diëtist en vezelintake ? 

Is geen peil op te trekken 

Energie-intake varieert van 

1500 kcal – 2800 kcal per dag 

Vezel-intake uit basisvoeding, 

in gram: 

aard/gr (2x 350 g) 17 

brood (aanbevolen) 10 

choc.melk light/sojadrank 2-5 

Vleesvervanging 2-5 

fruit (aanbevolen) 5+ 

36-42 

NVVL - Ina Panneman 12 november 2009 

Hetgeen betekent bij 36 gram 

en: 

1500 kcal: 5,7 g/MJ 

of bij 

2800 kcal (extra = “0 vezel”): 

3,1 g/MJ 

Gemiddelde intake is 

1800 kcal per dag dus: 

4,8 g vezel/MJ; voor 

5 vd 7 dagen per week

Vezels in de praktijk: Ina Panneman, zelfstandig gevestigd ... - NVVL

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?