2011 - Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving

J A A R V E R S L A G 2011

Het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving (DSTS) werd in 1988
opgericht door de Nederlandse dominicanen. Het is een zelfstandig centrum voor
theologisch onderzoek, naast de van kerken en overheid afhankelijke theologische
instellingen. Krachtens haar statuten stelt de stichting zich ten doel een bijdrage te leveren
aan het ontwikkelen van een eigentijdse theologie in de West-Europese context. Actuele
maatschappelijke ontwikkelingen vormen het vertrekpunt voor de vier jaar durende
interdisciplinair opgezette onderzoeksprogramma’s. De resultaten van dit onderzoek
worden ten behoeve van een in religie en zingevingvragen geïnteresseerd publiek via de
oude en nieuwe media verspreid. Meer informatie hierover is te vinden op de website van
het DSTS: www.dsts.nl.
2

Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving
Post- en bezoekadres:
Jaarverslag 2011
DSTS / Project W!J DSTS
Nieuwe Herengracht 18 Erasmusgebouw 17.28
1018 DP Amsterdam Erasmusplein 1
Tel.: 020-6235721 Postbus 9103
E-mail: secretariaat@nieuwwij.nl 6500 HD Nijmegen
www.dsts.nl
www.nieuwwij.nl
3

Inhoud
Woord vooraf
1. W!J
1.1 Het onderzoeksprogramma 2009-2013
1.1.1 Boek ‘Onszelf voorbij. Over de grenzen van verbondenheid’
1.1.2 Boekpresentatie
1.1.3 De nieuwe onderzoeksgroep
1.1.4 Leden onderzoeksgroep
1.1.5 Promotieonderzoek drs. Nora Asrami
1.1.6 Onderzoeksgroep op Nieuwwij.nl
1.1.7 Boekproject ‘Een nieuw wij - wereldwijd’
1.1.8 Boekproject ‘A Glance in the Mirror’
1.2 De multimediale website Nieuwwij.nl
1.2.1 Doelstelling
1.2.2 Medewerkers Nieuwwij.nl
1.2.3 Maandthema’s op Nieuwwij.nl
1.2.4 Samenwerking met andere organisaties
2. European Project for Interreligious Learning (EPIL)
2.1 Organisatie en fondsenwerving Nederlandse module
2.2 Deelname aan modules en tussentijdse bijeenkomsten studenten
3. Overige activiteiten stafleden DSTS
4. Afzonderlijke bijdragen van de stafleden
4.1 Publicaties
4.2 Publicaties op Nieuwwij.nl
4.3 Lezingen en presentaties
4.4 Leeropdrachten, nominaties en gastcolleges
4.5 Media
4.6 Lidmaatschappen en werkgroepen
4.7 Besturen, redacties en adviesgroepen
5. Contacten met dominicaanse instellingen
6. Staf en Bestuur
6.1 Staf en directie
6.2 Bestuur
7. Tot slot
4

Woord vooraf
In 2011 werd de eerste helft van het huidige DSTS-onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een
nieuw wij’ afgerond met de presentatie van de bundel Onszelf Voorbij. Over de grenzen van
verbondenheid. Tijdens deze feestelijke bijeenkomst in Amsterdam gaf de filosoof Ger Groot
naar aanleiding van de artikelen in de bundel zijn visie op ‘gemeenschap’. Behalve de
afronding van het onderzoek en het daarbij behorende afscheid van het onderzoeksteam onder
leiding van Jonneke Bekkenkamp, stond 2011 ook in het teken van een nieuw begin. Elf
nieuwe onderzoekers gingen naast de drie stafleden van het DSTS aan de slag om de
speurtocht naar een nieuw wij voort te zetten, waarover meer in paragraaf 1.1.3 van dit
jaarverslag.
Dankzij de subsidie van vermogensfondsen, zoals PIN, Kerk en Wereld, Kerk in Actie,
Nicolette Bruining Fonds, Haëlla Stichting e.a., kon het multimediale websiteproject
Nieuwwij.nl ook in 2011 doorgang vinden. Het jonge redactieteam ging met onverminderd
enthousiasme door met de invulling van de W!J-maandthema’s. Steeds vaker ontvangen we
aanvragen voor lezingen en het verlenen van medewerking aan evenementen die met een
‘nieuw wij’ in Nederland te maken hebben. Met gemiddeld 16.000 unieke bezoekers op de
eigen site, en een brede verspreiding van de W!J-content op andere sites en via de nieuwe
media, was Nieuwwij.nl ook in 2011 een toonaangevende site op inter-levensbeschouwelijk
gebied in Nederland. Na de zomer vond een wisseling plaats in de hoofdredactie van de
website. Franck Ploum, sinds 1 januari hoofdredacteur van de site, vertrok om leiding te
geven aan De Nieuwe Liefde, het centrum voor studie, bezinning en debat van Huub
Oosterhuis. Ida Overdijk, theologe en programmamaker bij IKON-TV, volgde hem op. Meer
informatie over het reilen en zeilen van Nieuwwij.nl vindt u in paragraaf 1.2.
Over de voortgang van de Nederlandse deelname aan EPIL, een internationaal dialoogproject
van moslima’s en christelijke vrouwen, en de deelname van de zes Nederlandse studenten aan
de modules in Boldern (Zwitserland) en Wenen (Oostenrijk) leest u meer in het tweede
hoofdstuk.
Hoofdstuk 4 van dit jaarverslag biedt u zicht op de afzonderlijke bijdragen van de stafleden.
We sluiten af met de activiteiten van het bestuur en een vooruitblik op 2012, waarin weer
nieuwe uitdagingen voor het DSTS in het verschiet liggen.
Onze dank gaat uit naar allen die ook in 2011 op uiteenlopende wijze de op wetenschap en
samenleving gerichte activiteiten van het DSTS hebben gesteund.
Manuela Kalsky
Amsterdam/Nijmegen, maart 2012
5

1. W!J
1.1 Het onderzoeksprogramma 2009-2013
Het onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een nieuw wij in Nederland’ richt zich evenals de
multimediale website www.nieuwwij.nl op het overbruggen van de wij/zij tegenstellingen in
de Nederlandse samenleving. Traditionele gemeenschapsvormen staan onder druk en nieuwe
vormen doen hun intrede. Wat is ervoor nodig om een ‘nieuw wij’ vorm te geven dat niet
berust op uitsluiting maar erin slaagt alle Nederlanders een thuisgevoel te geven? Wat bindt
ons ondanks alle verschillen? En hoe kunnen we de bestaande verschillen vruchtbaar maken?
1.1.1 Boek ‘Onszelf Voorbij. Over de grenzen van verbondenheid’
In september 2011 verscheen de bundel Onszelf voorbij. Over de grenzen van verbondenheid
bij uitgeverij Parthenon. Dit boek is de tweede en laatste publicatie van de in 2009 gestarte
DSTS-onderzoeksgroep onder leiding van dr. Jonneke Bekkenkamp. De onderzoeksgroep,
bestaande uit sociologen, theologen en andere wetenschappers, publiceerde in Onszelf Voorbij
de resultaten van verschillende onderzoeken naar de huidige veranderende gemeenschappen.
Vroeger bepaalden kerken, vakbonden en politieke partijen de grenzen van een gemeenschap,
tegenwoordig zijn deze vormen van verbondenheid in een stroomversnelling geraakt. Hoe
gaan we hiermee om? Zijn we bang geworden voor wat voorbij de grenzen van onze eigen
groep ligt? Of durven we over die grens heen te stappen, onszelf voorbij?
De bundel bevat de volgende bijdragen:
○ Een inleiding - Joris Verheijen;
○ Geloven in Nederland. De PVV-retoriek in het debat over de nieuwe nationale
identiteit - Marleen Rensen;
○ Geloven in politiek. Een analyse van de vocabulaire van GroenLinks - Jonneke
Bekkenkamp;
○ Meer dan van iedereen. Minimale condities voor het collectief - Frans-Willem
Korsten;
○ Geen parochiaan te bekennen. De Ontmoetingskerk in Nijmegen - Hanneke Arts-
Honselaar;
○ Bruggen tussen werelden. Verhalen over diaspora en identiteit bij Syrisch-orthodoxe
christenen - Kees den Biesen;
○ Ongewone gesprekken met de naaste. Het verhaal van de Dominicaanse
gemeenschap - André Lascaris;
○ Geef elkaar gewoon de rechterhand. Shouf, shouf! De serie, Littel Mosque on the
prairie en de verbeelde gemeenschap - Inez van der Spek;
○ Onszelf voorbij gespeeld? Op zoek naar liturgie in het theater - Kees de Groot;
○ Verbeelding van verbondenheid en het verlangen naar ontgrenzing - Peter Nissen;
○ W!J-woorden op websites. Zoekmachines voor geesteswetenschappers - Edgar Meij
en Maarten de Rijke.
1.1.2 Boekpresentatie
Op 1 september werd de bundel Onszelf voorbij. Over de grenzen van verbondenheid
feestelijk gepresenteerd in de Gelagkamer van de Amsterdamse Protestantse Diaconie.
Manuela Kalsky verwelkomde de aanwezigen namens het DSTS en plaatste Onszelf voorbij
in de context van het onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een nieuw wij in Nederland’. Te
gast was Ger Groot, bijzonder hoogleraar Filosofie en Literatuur aan de Radboud Universiteit
Nijmegen. Hij sprak een recensie uit over de nieuw verschenen bundel, waarin hij kritisch op
6

de term gemeenschap inging. Op het eerste gezicht klinkt ‘gemeenschap’ volgens Groot
aantrekkelijk, maar nader beschouwd bevat deze term waarheden die zich maar moeizaam
laten verzoenen met andere hedendaagse idealen. Jonneke Bekkenkamp, samen met Joris
Verheijen redacteur van de bundel, gaf een korte indruk van alle bijdragen in het boek.
Theatergroep Zeevuh verzorgde een cultureel intermezzo: Kees de Groot en Bart van Dijck
speelden twee eenzame zielen die elkaar ondanks vele grenzen toch weten te vinden. De twee
eerste exemplaren van Onszelf voorbij werden uitgereikt aan Ger Groot en Ben Vocking,
provinciaal van de Nederlandse Dominicanen.
Tot slot werd de feestelijke bijeenkomst afgesloten met een borrel. Jonneke Bekkenkamp en
de onderzoekers werden bedankt voor hun bijdrage aan het DSTS-onderzoeksproject. Enkele
nieuwe onderzoekers die zich over het thema ‘erbij horen’ buigen, werden verwelkomd. Voor
een uitgebreider verslag zie ‘verslag presentatie Onszelf voorbij’ op Nieuwwij.nl. Foto’s van
de boekpresentatie staan op http://www.flickr.com/photos/nieuwwij. Ger Groot publiceerde
een beschouwing van Onszelf voorbij in Trouw (20 september 2011) en het onderzoek van
Jonneke Bekkenkamp verscheen in het tijdschrift De Helling (nummer 4, 2011).
7

1.1.3 De nieuwe onderzoeksgroep
In 2011 ging een nieuwe onderzoeksgroep onder leiding van Manuela Kalsky van start.
Opnieuw komen vragen aan de orde die met de zoektocht naar nieuwe vormen van
verbondenheid te maken hebben. De focus ligt daarbij op het thema A sense of belonging
ofwel thuis voelen.
Onmiskenbaar laten individualisering en secularisatie duidelijke sporen in (West-) Europa
achter. De oude contouren van gemeenschappen en verbondenheid zijn gedurende de laatste
decennia vervaagd, zo niet verdwenen. Mensen keren instituten de rug toe; kerken lopen leeg;
politieke partijen als ook vakbonden raken in crisis. Zestig procent van de Nederlandse
bevolking hoort anno 2011 niet meer bij een kerkgenootschap, in het begin van de twintigste
eeuw was dat nog twee procent. Een aardverschuiving. De jongere generatie, die de verzuilde
wij-vormen niet meer meemaakte, is op zoek naar nieuwe zekerheden en houvast. Dat geldt
niet alleen voor seculiere maar ook voor christelijke en/of islamitische jongeren. Ook de
oudere generatie, die zich in de tweede helft van de twintigste eeuw binnen en buiten de
kerken tegen autoritaire vormen van gezag heeft verzet, vraagt zich af wat er nog over is van
de toenmalige idealen en hoe er vandaag de dag waarde en richting kan worden gegeven aan
het leven. Onmiskenbaar heerst niet alleen in Nederland maar in veel Europese landen
onzekerheid en angst voor de toekomst. De vraag naar de persoonlijke en de nationale
identiteit herleeft in een tijd waarin religieuze en etnische diversiteit een nieuw beroep doen
op de Nederlandse traditie van tolerantie. Waar is houvast te vinden in een snel veranderende
samenleving? Waar horen wij (nog) bij? En wie hoort bij dat wij? Kortom: Aan welke
voorwaarden moet een nieuw wij voldoen in een geïndividualiseerde samenleving? Wat is
belangrijk om een gevoel van verbondenheid, een thuisgevoel te creëren?
1.1.4 Leden onderzoeksgroep
Onderzoekers van verschillende universiteiten maken als freelancers deel uit van de
interdisciplinaire onderzoeksgroep en zoeken vanuit hun eigen expertise naar antwoorden op
bovengenoemde vragen. Binnen hun eigen deelonderzoek nemen zij specifieke vormen van
‘wij’ en het daarin aanwezige thuisgevoel voor hun rekening. In de tweemaandelijkse
bijeenkomsten werd gewerkt aan de ontwikkeling van een gemeenschappelijk theoretisch
kader en presenteerden de onderzoekers beurtelings de vorderingen van hun onderzoek.
De onderzoeksgroep bestaat uit:
○ Alma Lanser - Jongeren en W!J
Volgens Alma Lanser is geloven een ontdekkingsreis geworden. Vroeger bepaalde de
kerk de inhoud van ons geloof. Tegenwoordig gaan we ook zelf op zoek naar wat
geloof voor ons betekent. De nodige informatie krijgen we via internet of tijdens
gesprekken met elkaar. We maken in iedere situatie samen nieuwe
geloofsbetekenissen.
○ Bas van den Berg – School en W!J
Scholen doen vaak hun best om een plezierige school te zijn. Aan de ouders en de
buitenwereld vertellen ze een wij-verhaal, waarin kinderen centraal staan en iedere
leerling uniek is. Bas van den Berg onderzoekt de betrokkenheid van leerlingen bij
hun school. Hoe verwoorden kinderen van tien en elf jaar hun betrokkenheid bij hun
klas? Welke voorbeelden noemen ze waaruit a sense of belonging blijkt? En hoe
verhouden deze antwoorden zich met het officiële relaas van de school?
8

○ Cok Bakker - Onderwijs en W!J
Nadenken over zinvragen in het onderwijs is volgens Cok Bakker niet alleen de taak
van een christelijke school maar van iedere pedagoog. Het is daarbij de kunst om je
eigen opvattingen als docent met de bestaande traditie te verbinden. Dat is nog niet zo
eenvoudig. Veel scholen worstelen met hun identiteit. Bakker stelt voor om het
gesprek over identiteit anders aan te pakken en niet te focussen op de religieuze
grondslag van een school maar op de achtergrond en identiteit van de leerkrachten.
○ Jaap van den Bosch - Conflict en W!J
Tussen 1999 en 2002 woedde er op de Molukken een oorlog tussen christenen en
moslims, waarbij naar schatting 5.000 mensen omkwamen en 500.000 mensen op de
vlucht sloegen. Directe aanleiding van de oorlog was een ruzie om een busrit. Het
opstootje monde uit in een religieuze strijd met deelnemers die wilden vechten en
sterven voor hun geloof. Jaap van den Bosch betrekt de gebeurtenissen op de
Molukken op de Nederlandse samenleving. Ook in Nederland trekken we grenzen
tussen ‘wij’ en ‘zij’. Maar gaat het daarbij wel om religieuze tegenstellingen?
○ Joep de Hart – De samenleving en W!J
Joep de Hart bestudeert lange-termijn-veranderingen onder de Nederlandse bevolking.
Volgens de socioloog worden oude identificatiemodellen (wij-gereformeerden, wij-
Nederlanders, wij-partijleden, wij-Jordanezen etc.) in snel tempo aangevuld met
nieuwe vormen van solidariteit. Dit beïnvloedt de traditionele wijzen waarop mensen
deelnemen aan de samenleving en hoe zij tegen zichzelf en andere bevolkingsgroepen
aankijken.
○ Kees den Biesen - Verslaving en W!J
Kees den Biesen doet onderzoek naar ‘Dorp De Hoop’ in Dordrecht, waar de
christelijke Stichting De Hoop zich voor verslaafden inzet. Vele vormen van
verslaving komen voort uit een gebrek aan sociale bevestiging en eigenwaarde.
Verslaafden genezen alleen als ze uit hun isolement stappen en zich laten opnemen in
een sociaal verband. In het dorp ontwikkelen zij weer, of voor het eerst in hun leven, a
sense of belonging. Dorp De Hoop biedt geen kortstondige individuele hulpverlening
maar een meerjarig vormingsprogramma. Daarin staan werk, opleiding, innerlijke
genezing en sociale vaardigheden centraal.
○ André Lascaris - Zondebok en W!J
André Lascaris onderzoekt hoe gemeenschap en verbondenheid mogelijk zijn in een
tijd waarin individualisme hoogtij viert. Stel dat er toch een gemeenschap ontstaat, zet
die gemeenschap zich dan af tegen andere groepen? Volgens antropoloog en
literatuurwetenschapper René Girard zijn we mimetische wezens: we volgen of
bootsen elkaar na. Dat heeft verstrekkende consequenties. We worden gemakkelijk
rivalen. Die rivaliteit hef je op door schuld bij een derde te leggen: de zondebok. De
gevolgen voor de zondebok kunnen zeer ingrijpend zijn.
○ Malihe Magazei - Iran en W!J
Malihe Magazei doet onderzoek naar het groeiende gender-bewustzijn onder Iraanse
vrouwen. De laatste jaren ontstaat er in Iran een protestbeweging van vrouwelijke
intellectuelen, huisvrouwen, laagopgeleiden en moeders. De vrouwen verzetten zich
tegen de schrijnende genderongelijkheid in Iran.
○ Marco Derks - Queer en W!J
Een bekende uitdrukking is ‘Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’. Hiermee
wordt bedoeld dat mannen en vrouwen wezenlijk van elkaar verschillen. Door het zo
simpel te stellen, plaats je volgens Marco Derks de seksen tegenover elkaar en wijs je
9

onconventionele vormen van mannelijkheid en vrouwelijkheid af. En - wie bepaalt
eigenlijk wat mannelijk of vrouwelijk is?
○ Markha Valenta - Politiek en W!J
Volgens Markha Valenta is de grote vraag op dit moment: willen wij werken aan een
pluriforme samenleving die ruimte, erkenning en mogelijkheden biedt aan allen die
hier wonen, ongeacht hun cultuur, nationaliteit en identiteit, op een manier die
overwegend als rechtvaardig en juist ervaren wordt? Of willen wij werken aan een
homogene samenleving die ruimte, erkenning en mogelijkheden biedt aan haar
burgers aan de hand van één gedeelde cultuur, nationaliteit en identiteit, op een manier
die overwegend als rechtvaardig en juist ervaren wordt?
○ Nora Asrami – Moslim en W!J
Nora Asrami onderzoekt de rol van religie bij de identiteitsontwikkeling van
moslimjongvolwassenen die ouder zijn dan 25 jaar. Deze jongeren hebben een andere
positie in Nederland dan hun ouders en staan vaak voor dilemma’s. De ruimte voor
individuele keuzes van de nieuwe generatie moslims groeit maar daarover is weinig
bekend, terwijl de islam in Nederland wel voortdurend in beeld is. Waar voelen deze
jonge moslims zich bij thuis en hoe maken ze hun afwegingen?
○ Pieter Dronkers - Loyaliteit en W!J
Loyaliteit heeft twee kanten: wat wil jezelf? En wat wordt er van je verwacht?
Volgens Pieter Dronkers gaat de eerste vraag over wie je bent en wie je wilt zijn. Over
waar je wortels liggen, waar jij je thuis voelt en wat je trouw blijft. De tweede vraag
gaat over verwachtingspatronen. Wanneer hoor je erbij en hoe bewijs je dat?
Conflicten tussen je eigen wensen en bestaande verwachtingen zijn hierbij
onvermijdelijk.
○ Suzette van IJssel - Geloven en W!J
Suzette van IJssel gaat in haar onderzoek na, hoe mensen zich thuis voelen bij
meerdere levensbeschouwingen of religies tegelijkertijd. Ze groeide op in een familie
waar al generaties lang geen duidelijke levensbeschouwelijke signatuur is. Een paar
felle atheïsten, wat vrijzinnigen, zijdelingse katholieken, Nederlands-hervormden en
ietsisten. Haar thuisloosheid is de aanzet voor een zoektocht naar spiritueel
wereldburgerschap: de behoefte om je bij alle mensen en systemen thuis te voelen.
Maar is je overal thuis voelen wel mogelijk?
○ Manuela Kalsky- Diversiteit en W!J
Manuela Kalsky richt zich in haar onderzoek op de vraag hoe verschillen vruchtbaar
kunnen worden gemaakt, zodat zij niet tot (gewelddadige) conflicten leiden maar onze
samenleving verrijken. Volgens Kalsky hangt de realisatie van nieuwe wij-vormen
samen met veranderingen in onze manier van denken. Zij gaat na aan welke
voorwaarden moet worden voldaan om je ergens thuis te kunnen voelen en wat ervoor
nodig is om nieuwe duurzame netwerken tot stand te brengen.
De nieuwe onderzoeksgroep kwam in 2011 vijfmaal bijeen in het Corvershof te Amsterdam:
op 14 februari, 25 maart, 30 mei, 30 september en 1 december. De coördinatie van de
onderzoeksgroep lag in handen van Cissy Pater en Nora Asrami.
1.1.5 Promotieonderzoek drs. Nora Asrami
Nora Asrami zette in 2011 haar promotieonderzoek voort. In haar onderzoek staat de
identiteitsvorming van Marokkaans-Nederlandse moslim-jongvolwassenen centraal. Zij
voltooide haar theoretisch kader en methodische toelichting en maakte een aanzet voor de
interviews met haar doelgroep. Daarnaast presenteerde ze bij Noster op verschillende
10

ijeenkomsten voor promovendi haar onderzoeksplan, zoals tijdens de algemene
opleidingsdagen (14-15 april 2011) en in het seminar ‘empirisch onderzoek en religie’ (juni
en december 2011).
1.1.6 Onderzoeksgroep op Nieuwwij.nl
De DSTS-onderzoeksgroep heeft op de homepage van Nieuwwij.nl een eigen plek: ‘Volg de
DSTS-onderzoekers’. Dit onderzoeksgedeelte bevat van iedere DSTS-onderzoeker een korte
biografie en een interview over zijn of haar onderzoeksthema.
Op het onderzoeksblog (ook te vinden onder ‘Volg de DSTS-onderzoekers’) reageert het
onderzoeksteam op stellingen over actuele maatschappelijke thema’s die aansluiten bij het
maandthema op de website. Opiniemakers en wetenschappers worden vervolgens gevraagd
een reactie te geven op de bijdragen van het onderzoeksteam. Bezoekers maken de discussie
compleet door op het onderzoeksblog te reageren.
In 2011 stonden de volgende stellingen centraal: De secularisten overheersen ons; Ik vind
transgender(s) raar. Mag dat?; Integreren is: niet meer op vakantie naar Marokko; We worden
spiritueel steeds leger; Onderwijs over religie hoort thuis op alle scholen; Ik stel grenzen dus
ik ben; Goed dat we niet gelijk zijn; Gelijkheid is een achterhaald principe; Altruïsme heeft de
toekomst; Solidariteit is niet meer van deze tijd.
De redactie van het onderzoeksblog was in handen van Mariska Jansen en Robert Reijns.
In de inspiratiekit op Nieuwwij.nl worden bij elk maandthema bijpassende citaten verzameld.
Bezoekers kunnen zo zelf hun inspiratiepaspoort samenstellen en/of citaten insturen die hen
aanspreken. De inspiratiekit maakte onderdeel uit van het onderzoek van voormalig
onderzoeksleider Jonneke Bekkenkamp. Het werk aan de inspiratiekit werd verricht door
Mariska Jansen.
1.1.7 Boekproject ‘Een nieuw wij - wereldwijd’
In 2011 is een boekproject geïnitieerd dat zich richt op een ‘nieuw wij’ in moslimlanden en
Europa. Een opzet voor het boek is gemaakt in het najaar van 2011 door Manuela Kalsky in
samenwerking met Malihe Maghazei (onderzoeker aan de Universiteit Utrecht via het UAF)
en Narges Badsar (studente aan de Universiteit Leuven), beiden afkomstig uit Iran. Er is aan
diverse internationale onderzoekers gevraagd om een bijdrage te leveren aan het boek. Het
streven is om het Engelstalige boek ook te laten verschijnen in Iran.
1.1.8 Boekproject ‘A glance in the mirror: Dutch and Polish religious cultures’
In het najaar van 2010 reisden leden van bestuur en staf van het DSTS naar de Katholieke
Universiteit te Lublin, waar zij samen met Poolse collegae tijdens een tweedaags symposium
ervaringen en feiten uitwisselden rondom de ontwikkelingen in beide landen. In 2011 zijn de
daar gehouden lezingen tot artikelen bewerkt. In 2012 zullen zij als boek verschijnen onder de
titel A Glance in the Mirror: Dutch and Polish Religous Cultures bij LIT-Verlag. De
bijdragen zijn geschreven door Stanisław Grodź, Manuela Kalsky, André Lascaris, Paweł
Mąkosa, Peter Nissen, Jan Peters, Nico Scheurs en Adam Wąs. Het boek verschijnt onder
redactie van Manuela Kalsky en Peter Nissen.
11

1.2 De multimediale website Nieuwwij.nl
Naast het onderzoeksprogramma gaf het DSTS ook in 2011 uitvoering aan de multimediale
website Nieuwwij.nl, die net als het onderzoek moet bijdragen aan het overbruggen van de
wij/zij tegenstellingen in Nederland.
1.2.1 Doelstelling
Evenals het onderzoeksprogramma ondersteunt de website de zoektocht naar een nieuw wij in
Nederland. Hoe kan het gemeenschapsgevoel tussen mensen met verschillende religieuze en
levensbeschouwelijke achtergronden versterkt worden, zonder daarbij de onderlinge
diversiteit uit het oog te verliezen? Wat is ervoor nodig dat alle burgers in Nederland niet
alleen vreedzaam maar ook plezierig met elkaar kunnen samenleven? Op deze vragen wordt
met behulp van maandthema’s naar antwoorden gezocht.
Verschillen in levensbeschouwelijk en cultureel-maatschappelijk opzicht worden op de
website benoemd en in beeld gebracht. Niet alleen de discussie over een ‘nieuw wij’ wordt
hierdoor bevorderd, ook de participatie van burgers in Nederland in het tot stand komen van
een ‘nieuw wij’ wordt gestimuleerd. Beoogd wordt het zelfoplossend vermogen van mensen
te versterken door middel van informatie en communicatie. Nieuwwij.nl wil mensen
aanmoedigen de diversiteit in onze huidige samenleving onder ogen te zien en constructief
vorm te geven. De website biedt aan de bezoekers de mogelijkheid om op elk onderdeel te
reageren en met elkaar in discussie te gaan. Het 'servicegedeelte' op de website informeert
over projecten rondom dialoog-religie-samenleving en moedigt mensen aan zelf initiatieven
in deze richting te ontplooien.
De bestaande verscheidenheid in onze samenleving onder ogen zien en tegelijk naar
onderlinge verbindingen zoeken is het beoogde doel van project W!J. Ruimte geven aan
diversiteit is daarbij het uitgangspunt. Nadrukkelijk wordt het uiten van controversiële visies
en meningen aangemoedigd, zonder in scheldpartijen te verzanden. ‘Voorbij de
bindingsangst’ luidt het devies en er wordt gestimuleerd om met een open vizier op zoek te
gaan naar een én-én benadering in plaats van óf-óf. Voor een kort overzicht van project W!J
zie www.nieuwwij.nl/trailer.
.
1.2.2 Medewerkers Nieuwwij.nl
Manuela Kalsky was ook in 2011 eindverantwoordelijk voor Nieuwwij.nl. Ze onderhield de
contacten met de websitebouwer en deed samen met Cissy Pater de fondsenwerving voor
project W!J. Franck Ploum, theoloog en in 2010 werkzaam bij Zinweb.nl, volgde Manuela
Kalsky per 1 januari op als hoofdredacteur van Nieuwwij.nl. Op 1 oktober vond opnieuw een
wisseling in het hoofdredacteurschap plaats. Ida Overdijk, eindredacteur religie en cultuur bij
IKON-TV, nam het stokje over van Franck Ploum die werd benoemd tot directeur van De
Nieuwe Liefde, het centrum voor debat, bezinning en cultuur van Huub Oosterhuis. Greco
Idema bekleedde ook in 2011 bij Nieuwwij.nl de functie van eindredacteur. Cissy Pater en
Mariska Jansen vervulden coördinerende taken. Daarnaast waren zes vrijwilligers en tien
parttimers als redacteuren, columnisten en interviewers bij de site betrokken.
1.2.3 Maandthema’s op Nieuwwij.nl
In 2011 koos de redactie voor de volgende thema’s:
○ Januari: 2050
○ Februari: Vertrouwen
○ Maart: Gezag
12

○ April: Populisme
○ Mei: Oud
○ Juni: Leegte
○ Juli: Individu
○ Augustus: Massa
○ September: Vrede
○ Oktober: Openheid
○ November: Gelijkheid
○ December: Geven
De maandthema’s werden met behulp van video’s, podcasts, columns, interviews, opiniërende
en verdiepende artikelen op de site nader uitgewerkt.
De best bekeken video’s in 2011 waren:
- Generation Y: Thuis op een woonwagenkamp (27.360x)
- Generation Y: Vertrouwen (3.321x)
- Hoofdvideo: Manon Ossevoort en haar reis (2.441x)
De meest gelezen artikelen waren:
- Interview met Gretta Duisenberg (ruim 7.700x)
- Interview met Bob Smalhout (ruim 6.900x)
- Interview met Erik Borgman (bijna 3.700x)
De meest gebruikte onderdelen op de site waren:
- Overzicht blogs (ruim 33.500x)
- Agenda (ruim 24.000x)
- Eerdere thema’s (ruim 21.500x)
Alle onderdelen op de site zijn van een registratiesysteem voorzien, waardoor het
bezoekersaantal per onderdeel gemeten kan worden. In het kader van dit jaarverslag voert het
te ver de hele statistiek weer te geven. Bovenstaande cijfers geven een idee van het bereik op
de eigen site. Naast het tonen van video’s, columns, podcasts, artikelen etc. op Nieuwwij.nl,
wordt het materiaal ook op andere plekken van het internet geplaatst (‘wegzetten van de
content’). Door een actief verspreidingsbeleid van de content worden vele bijdragen door
andere media overgenomen en bereikt het multimediale materiaal van Nieuwwij.nl een breed
publiek. Op verschillende discussieplatforms worden bijdragen van W!J besproken (o.a.
Nujij.nl, Fok.nl, Maroc.nl en Hababam.nl). Alle video’s zijn ook via YouTube te zien, een
populaire website waarop allerlei filmpjes worden vertoond die wereldwijd door een groot
aantal mensen wordt bekeken. Ook is W!J actief via sociale media als Facebook, Hyves en
Twitter. Dit betekent dat het werkelijke aantal mensen dat ook in 2011 met de bijdragen op
Nieuwij.nl in aanraking kwam, vele malen hoger lag dan de gemiddeld 16.000 unieke
bezoekers per maand op de website zelf.
Het multimediale materiaal van de site wordt ook regelmatig in het onderwijs gebruikt.
Vooral docenten maatschappijleer en levensbeschouwing/godsdienst zijn enthousiast over de
interreligieuze en interculturele benadering van het materiaal op Nieuwwij.nl. Filmpjes en
ander materiaal van de site worden vaker voor onderwijsdoeleinden gebruikt, zoals
bijvoorbeeld op de HBO-opleiding Theologie van Windesheim in Zwolle en op middelbare
scholen in Eindhoven en Apeldoorn. Ook wordt materiaal van de site gebruikt door
onderwijsondersteunende organisaties, waaronder Arkade Cilon.
13

Op de website zijn wekelijks nieuwe video’s te vinden die aansluiten bij het maandthema.
De totstandkoming van deze video’s is in handen van jonge camjo’s (camerajournalisten).
Door het maken van de video’s komen zij in contact met anderen die ook met een nieuw wij
bezig zijn en worden er nieuwe netwerken opgebouwd. Positieve ontwikkelingen komen in
beeld, waarbij het vooral om buurtactiviteiten en initiatieven van ‘gewone’ mensen gaat.
Onder het motto: ‘W!J – verbindt de verschillen’ wordt een eenzijdig negatieve berichtgeving
over een pluriforme samenleving doorbroken, zonder daarbij de problemen die
verscheidenheid met zich meebrengt te verzwijgen.
Het onderdeel Service op Nieuwwij.nl is gericht op reeds actieve organisaties en personen en
op degenen die actief willen worden op het terrein van ‘dialoog, religie, levensbeschouwing
en samenleving’. Het geeft informatie over bestaande projecten en initiatieven en moedigt
aan zelf initiatieven te ontplooien. In 2011 bevatte dit onderdeel 820 namen van personen en
organisaties. In 2011 bereikten circa 1625 mails via het servicegedeelte onze info-desk. 20%
ging over vermeldingen van organisaties, projecten en activiteiten op Nieuwwij.nl; 40%
bevatte vragen over activiteiten, organisaties, fondsen, etc. die via de mail of telefonisch
werden beantwoord; 15% van de contacten leidde uiteindelijk tot een telefonisch advies of
een afspraak op locatie. De laatste 25% betrof alle ‘overige contacten’, met name aanvragen
voor lezingen over project W!J en/of deelname aan debatten, radio/televisieprogramma’s en
fora over project W!J. Eind december werd de 76 ste (tweewekelijkse) nieuwsbrief verstuurd
aan circa 3100 betrokkenen.
Op 21 december vond een kerst- en eindejaarsdiner voor alle medewerkers van Nieuwwij.nl,
DSTS-onderzoekers en DSTS-bestuursleden plaats in de Gelagkamer van de Corvershof in
Amsterdam. Samen met gastvrouw Manuela Kalsky blikten de vijfentwintig aanwezigen
terug op het afgelopen WIJ-jaar. Greco Idema trad op als quizmaster van een zelfbedachte
Nieuwwij-quiz. Redacteur en muzikant Rogier Pelgrim bracht op zijn gitaar twee liederen van
zijn nieuwe cd ten gehore, en de W!J-chefkok Roger Ruhulessin zorgde voor het buffet.
1.2.4 Samenwerking met andere organisaties
Nieuwwij.nl is een succesvolle website op interlevensbeschouwelijk gebied in Nederland.
Dankzij de opgedane kennis in de afgelopen jaren kon Bureau Intermonde, medeinitiatiefnemer
van project W!J en eigenaar van Bruggenbouwers.com, in 2011 twee nieuwe
websiteprojecten helpen initiëren: de eveneens succesvolle website Nieuwemoskee.nl en de
vacaturebank Reliwerk.nl. Ook werd gedurende 2011 meegewerkt aan de voorbereiding van
een nieuwe website in Vlaanderen. Deze websites zijn qua thematiek en doelgroep gelinkt aan
Nieuwwij.nl. Het onderlinge samenwerkingsverband met Nieuwemoskee.nl,
Bruggenbouwers.com en Reliwerk.nl. verhoogt de slagkracht van project W!J en zorgt voor
een nog bredere en effectievere verspreiding van het gedachtegoed van project W!J.
Veel islamitische, christelijke en andere religieus georiënteerde personen zijn geïnteresseerd
in religieuze diversiteit, maar willen de informatie hierover vooral via de ‘eigen’ kanalen
krijgen. Veel moslims komen nu al via Nieuwemoskee.nl op Nieuwwij.nl terecht. Een nauwe
samenwerking zal over en weer tot meer bezoekers leiden. Ook worden op deze manier
verschillende doelgroepen bereikt. Religieuze professionals zijn in eerste instantie minder
geïnteresseerd in thema’s rondom religieuze diversiteit, maar via www.reliwerk.nl is de kans
groot dat zij vaker op www.nieuwwij.nl terecht zullen komen.
14

Project W!J organiseerde samen met Bureau Intermonde de volgende activiteiten:
○ De voorpremière van de interreligieuze film ‘Les Hommes Libres’ in bioscoop
Springhaver in Utrecht op 13 november.
○ Het interreligieuze weekend ‘Komt een moslim in het klooster’. Islamitische en
christelijke jongeren en hun begeleiders brachten tweemaal een nacht door in een
klooster. Op 21 en 22 oktober waren ze te gast in het trappistenklooster
Koningshoeven in Berkel-Enschot, en op 2 en 3 december in het trappistinnenklooster
Koningsoord in Arnhem.
○ De lezing ‘Een nieuw geluid van Irshad Manji’ door de Canadese publiciste en
moslima Irshad Manji. De lezing werd in samenwerking met de European Foundation
of Democracy georganiseerd en vond op 6 december plaats in de Geertekerk in
Utrecht.
In december 2011 vond een brainstorm plaats over de gezamenlijke activiteiten in 2012.
15

2. European Project for Interreligious Learning (EPIL)
Ook in 2011 nam het DSTS deel aan het interreligieuze project European Project for
Interreligious Learning (EPIL). Dit internationale dialoogproject richt zich op islamitische en
christelijke vrouwen om kennis van elkaars geloofsovertuigingen te bevorderen en cultuurhistorische
achtergronden te leren verstaan. Het doel is om vragen en ervaringen uit te
wisselen om zo van verschillen te leren en deze voor de interreligieuze en interculturele
dialoog vruchtbaar te maken. EPIL bestaat sinds 2002 en de participerende landen zijn:
Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland, Bosnië-Herzegovina, Libanon en sinds 2010 via het
DSTS ook Nederland. Stichting EPIL heeft haar standplaats in Zwitserland, waar ook het
internationaal samengestelde bestuur bijeenkomt. Het project omvat een studieprogramma
van twee en een half jaar, waarin halfjaarlijks een studie- en ontmoetingsweek in een van de
deelnemende landen plaatsvindt. Gedurende deze studieweek wordt aandacht besteed aan een
voor het gastland specifiek thema gericht op de interreligieuze en interculturele dialoog. Elk
deelnemend land vaardigt een gelijkwaardig samengestelde groep van studenten met
islamitische en christelijke achtergronden af, die aan alle studieweken deelnemen. Elk
landelijk studententeam wordt begeleid door twee academische begeleiders die hen het hele
studietraject volgen en tussentijds met hen bijeenkomen om leeropdrachten in eigen land uit
te voeren. Het studietraject sluiten zij af met een eindopdracht waarin zij de opgedane kennis
en kunde verwerken om in hun eigen professionele werkveld en/of persoonlijke leefomgeving
toe te passen.
In 2010 werd een begin gemaakt met de organisatie en de fondsenwerving voor de deelname
van Nederland aan project EPIL. In het najaar van 2010 startte het DSTS met de
studentenwerving, waarna begin 2011 een studententeam bestaande uit zes vrouwen, drie
moslima’s en drie christenen, gevormd werd. Nora Asrami neemt vanuit het DSTS deel als
studente en als landelijk coördinator. Dr. Geertje de Vries (Hogeschool InHolland) en dr.
Stella van de Wetering (VU) vormen het academic team. Zij zijn verantwoordelijk voor de
inhoudelijke begeleiding van de leeropdrachten tijdens en na de studieweken. Het DSTS zorgt
voor de coördinerende en faciliterende ondersteuning. Dit hield in 2011 onder andere in dat
de reizen van het Nederlandse team naar de eerste twee modules in Zwitserland en Oostenrijk
werden geregeld, evenals de tussentijdse bijeenkomsten van de studenten en hun begeleiders.
2.1 Organisatie en fondsenwerving Nederlandse module
Van 30 september tot 8 oktober 2012 zal de EPIL-studieweek plaatsvinden in het
Dominicanenklooster te Huissen. Tijdens bijeenkomsten op het DSTS met de
samenwerkingspartners - het Dominicanenklooster Huissen, Hogeschool InHolland, Al Nisa
en de Oecumenische Vrouwensynode - werd de invulling van de Nederlandse module nader
uitgewerkt. Manuela Kalsky presenteerde het concept-programma en de bijbehorende
begroting aan het EPIL-bestuur tijdens hun vergadering op 26 september in Wenen. Voor de
invulling van afzonderlijke programmaonderdelen, zoals een excursie naar Amsterdam met
een publiek evenement in De Nieuwe Liefde, is het DSTS in gesprek met nieuwe
samenwerkingspartners zoals FORUM en WOMEN Inc. De fondsenwerving ligt in handen
van het DSTS en het Dominicanenklooster Huissen.
16

2.2 Deelname aan modules en tussentijdse bijeenkomsten studenten
In 2011 hebben de eerste twee modules van het studietraject 2011-2013 plaatsgevonden. De
eerste module vond van 30 april tot en met 7 mei plaats in Boldern, Zwitserland. Het thema
was ‘Difference and the Search for Identity- Confronting Different Religious, Cultural and
Social Traditions’. In deze eerste studie- en ontmoetingsweek maakten de studenten nader
kennis met elkaar en met het project EPIL. Deze inleidende studieweek was met name gericht
op de achtergronden van het christendom en de islam en de interreligieuze dialoog. Door
middel van lezingen, groepsopdrachten en individuele leeropdrachten raakten de studenten
vertrouwd met het thema. Geertje de Vries begeleidde de studenten op deze eerste reis. De
studenten deden veel nieuwe indrukken op en deden verslag van hun ervaringen in een
verslag dat op de website van het DSTS is gepubliceerd. Voorafgaand aan deze studieweek
kwamen de studenten en academische begeleiders op 31 maart bijeen voor een inhoudelijke
voorbereidingsbijeenkomst. Op 9 juni vond de evaluatiebijeenkomst plaats.
Op 1 september kwamen de studenten bij elkaar om zich voor te bereiden op de tweede
studieweek van 18 tot en met 25 september in Wenen.
Het thema van deze studieweek was ‘Historic Memories and Present- Day Realities –
Difficult Interactions’. De impact van het Osmaanse Rijk op de geschiedenis van Oostenrijk
stond centraal, evenals de vraag hoe deze invloed nog steeds doorwerkt. Om een goed beeld te
krijgen bezochten de studenten verschillende historische monumenten in Wenen. Ook dit keer
werden zij door Geertje de Vries begeleid. Manuela Kalsky nam tijdens deze module deel aan
het publieke evenement op 21 september en sprak over de noodzaak om een ‘nieuw wij’ te
vormen. Op 24 november vond in het Corvershof de evaluatiebijeenkomst van deze module
plaats. Ook van deze module hebben de studenten een verslag gemaakt dat op de website van
het DSTS is gepubliceerd.
Geertje de Vries en Nora Asrami gaven op 1 oktober op het lustrum van het Expertisenetwerk
Gender en Religie (IWFT) een presentatie over EPIL en de ervaringen van de eerste twee
modules. De overige studenten hebben in eigen kring eveneens presentaties gegeven over het
EPIL-project. Ook hebben zij artikelen geschreven voor Insite, de intranetpagina van
Inholland en voor de november/december-nieuwsbrief van de Oecumenische
Vrouwensynode.
17

3. Overige activiteiten
Manuela Kalsky nam deel aan:
● Studieweek, Landelijke Onderzoeksgroep Vrouwenstudies Theologie (OPP), Priorij
Emmaus, Maarssen, 3 - 7 januari.
● Nieuwjaarsbijeenkomst KNR, Den Bosch, 11 januari.
● Conferentie NOSTER ‘Genderstudies in Theology and Religion: a Success-Story?’,
Rijksuniversiteit Groningen, 26-28 januari.
● Feestelijke opening van De Nieuwe Liefde, Amsterdam, 11 februari.
● Bijeenkomst met Daisy Khan ‘Over de islam gesproken’ in De Nieuwe Liefde,
Amsterdam, 20 februari.
● Gendergala, Aletta Instituut voor Vrouwengeschiedenis, Amsterdam, 20 mei.
● Bijeenkomst geestverwanten van De Nieuwe Liefde, Amsterdam, 9 september.
● Boekpresentatie Grote denkers over de toekomst van Wilberry Jacobs en Ida Overdijk,
Lemniscaat, De Nieuwe Liefde, Amsterdam, 19 september.
● Ontvangst eerste exemplaar van het boek Alleen de hond leeft in het hier en nu van
Koen Holtzapffel, Rotterdam,1 oktober.
● Deelname bijeenkomst Zijspreekt, Kasteel Woerden, 5 oktober.
● ACCORD-lectures, Perry Smidt-Leukel, Vrije Universiteit, Amsterdam, 12 oktober.
● Presentatietraining, Zij spreekt, Violet Falkenburg en Marga Miltenburg, 13 oktober.
● Expertmeeting ´Religious Diversity in Chinese Thought´, Universiteit van Münster,
17-30 oktober.
● Volzinlezing door prof.dr. Peter Nissen ‘Religie, weg van het midden?’,
Dominicuskerk Amsterdam, 7 november.
● Boekpresentatie 150 psalmen vrij van Huub Oosterhuis, De Nieuwe Liefde,
Amsterdam, 11 november.
● Ontvangst eerste exemplaar boek Rondom de Crisis: Reflecties vanuit de Girard
Studiekring, De Balie, Amsterdam, 26 november.
● Edward Schillebeeckxlezing door de dominicaan Timothy Radcliffe aan de RU
Nijmegen, 1 december.
● Avond met Irshad Manji n.a.v. haar nieuwe boek Allah, Liberty and Love’,
Geertekerk, Utrecht, 6 december.
● Opening tentoonstelling ‘Jodendom. Een wereld vol verhalen’ in De Nieuwe Kerk,
Amsterdam,15 december.
● Oratie van prof.dr. Joep de Hart ‘Maak het nieuw! Over religieuze ontwikkelingen en
de positie van de kerken’, Protestantse Theologische Universiteit, Kampen, 16
december.
André Lascaris nam deel aan:
● Vergadering van Commissie Onderzoeksinstituten van de KNR, ter vervanging van
Manuela Kalsky, 22 september.
● Boekpresentatie van Rond de Crisis. Reflecties vanuit de Girard Studie Kring, M.
Elias en A. Lascaris (red.), Amsterdam, 26 november.
● Edward Schillebeeckxlezing door de dominicaan Timothy Radcliffe aan de RU
Nijmegen, 1 december.
18

Nora Asrami nam deel aan:
● Studieweek, Landelijke Onderzoeksgroep Vrouwenstudies Theologie (OPP), Priorij
Emmaus, Maarssen, 3 - 7 januari.
● Dialoogwandeling Contactorgaan Moslims en Overheid, Raad van Kerken en Liberaal
Joodse Gemeente, Amsterdam - West, 9 februari.
● Open Vergadering Dominicaanse Orde Nederland, Dominicanenklooster Huissen, 5
april.
● Conferentie ‘Civic Driven Change in the Middle East and North Africa’, World
Connectors, Koninklijk Tropeninstituut Amsterdam, 8 april.
● EPIL Module I in Boldern, Zwitserland, 30 april - 7 mei.
● Bijeenkomst VISOR ‘Orthodoxe christen- en moslimjongeren, een vergelijkend
onderzoek van Daan Beekers’, Vrije Universiteit Amsterdam, 25 mei.
● Voorlichtingsbijeenkomst Europees Integratiefonds, Ministerie van Binnenlandse
Zaken Den Haag, 17 juni.
● Conferentie ‘Religie in het publieke domein’, Instituut Sociale Wetenschappen
Groningen, 22 juni.
● Iftarbijeenkomst ‘Moslimjongeren en hun maatschappelijke drijfveren’,
Moslimjongerenvereniging Ettaouhid Rotterdam, 18 augustus.
● Boekpresentatie ‘Onszelf Voorbij’, Corvershof Amsterdam, 1 september.
● Bijeenkomst geestverwanten in De Nieuwe Liefde, Amsterdam, 9 september.
● Voorpremière interreligieuze film Les Hommes Libres, Utrecht, 13 november.
● Conferentie ‘Vital local communities’, World Connectors, Koninklijk Tropeninstituut
Amsterdam, 9 december.
● Conferentie ‘Gaan Religie en Humor samen?’, De Nieuwe Moskee,
Dominicanenklooster Huissen, 17 december.
19

4. Afzonderlijke bijdragen van de stafleden
4.1 Publicaties
Manuela Kalsky
● ‘De hartenklop van een nieuw wij’, in: W. Jakobs en I. Overdijk, Grote denkers over
de toekomst, Lemniscaat, Rotterdam, 2011, 333-351.
● ‘Voorwoord’, in: K. Holtzapffel, Alleen de hond leeft in het hier en nu, Essay over de
toekomst, uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2011, 9-11.
● ‘Jezusbeelden. Wie zeggen jullie dat ik ben?’, in: Woord & Dienst, Boekencentrum,
2011, 16-19.
● ‘Fondsen verbindt u’ op Protestant.nl, 5 januari.
● ‘Geloven voorbij grenzen’ op Radiokik.nl.
André Lascaris
● ‘Ieder mens is een meerling’, in: Contextuele Berichten 16 (2011) zomer, 9-11.
● ‘Muren vallen’, in: Open Deur 77 (2011) 4, 2-3.
● ‘Onkruid’, in: Kerugma 54 (2010-2011) 3, 70-76.
● ‘Ongewone gesprekken met de naaste. Het verhaal van de Dominicaanse
gemeenschap’, in: Onszelf voorbij. Over de grenzen van verbondenheid. J. Verheijen
en J. Bekkenkamp (red.) Parthenon, Almere, 2011, 149-162.
● ‘Slachtoffers staan op’, in: M. Elias, A. Lascaris (red.), Rond de Crisis. Reflecties
vanuit de Girard Studie Kring, Parthenon, Almere, 2011, 167-178.
4.2 Publicaties op Nieuwwij.nl
André Lascaris
● ‘Chinezen van Europa’, 3 januari.
● ‘Zonder vertrouwen vaart niemand wel’, 3 februari.
● ‘Gezag, bestaat dat nog?’, 1 maart.
● ‘Populisme is een ideologie geworden’, 4 april.
● ‘Veelkleurig grijs’, 3 mei.
● ‘Twee soorten leegte’, 6 juni.
● ‘Massa’, 1 augustus.
● ‘Vrede in soorten’, 5 september.
● ‘Openheid en kwetsbaarheid’, 3 oktober.
● ‘Van verschillen houden’, 1 november.
Nora Asrami
● Blog ‘Op vakantie naar Marokko’, 4 juli.
● Video Generation Y, Xnoizz Flevofestival en het thema ‘Massa’, 29 augustus.
● Artikel‘Pleidooi voor openheid in de interreligieuze dialoog’, 3 november.
4.3 Lezingen en presentaties
Manuela Kalsky
● Lezing ‘Op zoek naar het nieuwe wij’, Hoogstraatgemeenschap, Eindhoven, 25
januari.
● Lezing over W!J-land, Deutsch-Niederländischer Verein, Amstelveen, 4 maart.
20

● Lezing ‘Vrouwen verbinden. Over religie en vrouwenemancipatie: splijtzwam of
bindmiddel?’, De Nieuwe Liefde, Amsterdam, 8 maart.
● Lezing ‘Traditie in dialoog’, Parklaankerk, Driebergen,16 maart.
● Overweging ‘De gulden regel’, Dominicuskerk, Amsterdam, 20 maart.
● Lezing ‘Dialoog tussen de religies: toekomst of verleden tijd’ tijdens het symposium
‘Staat de vrijheid van godsdienst onder druk? Juridische, islamitische en filosofische
perspectieven’, Universiteit van Tilburg, 6 april.
● Lezing ‘De toekomst van (religieus) Nederland’, De Kapel, Bloemendaal,10 april.
● Deelname aan podiumdiscussie Nacht van de Filosofie, Radboud Universiteit
Nijmegen, 15 april.
● Lezing ‘Pasen - de vrouwen bij het graf’, Stichting Leerhuis&Liturgie, Amsterdam, 24
april.
● Lezing ‘Women and Religious Power Struggle in (Post) Secular Dutch Society’,
Marmara Universiteit, Istanbul, Turkije, 10 mei.
● Lezing ‘Het goede leven voor ons allen’ ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van
de Stichting Religieuzen tegen Vrouwenhandel, Den Bosch, 12 mei.
● Podiumgesprek met Annemiek Schrijver, Avondsirene, Dominicuskerk, Amsterdam, 6
juni.
● Lezing ‘Naar een nieuwe identiteit?’, Raad van Kerken, Hendrik Ido Ambacht, 8 juni.
● Gesproken column, Nacht van de Theologie, Hermitage, 21 juni.
● Workshop samen met Nora Asrami en Rogier Pelgrim ‘Eerste hulp bij
andersdenkenden, project W!J’, Xnoizz Flevo Festival, Apeldoorn, 19 augustus.
● Lezing, Het religieuze landschap van Nederland, De Linker Wang, 3 september.
● Lezing ‘Hoor het roepen aan de poort’, Nationale Vredesdag Religieuzen, Den Bosch,
10 september.
● Lid theologisch panel Uur van de Waarheid. Het Palestijnse Kairos-document in
Nederland, Vrije Universiteit, Amsterdam, 16 september.
● Podiumdiscussie ‘Mir san mir – Konzepte eines neuen Wir’, Evangelische
Frauenarbeit, Wenen, Oostenrijk, 21 september.
● Lezing over sociale media en theologie, Lustrum IWFT Expertisenetwerk Gender en
Religie, Mozes en Aäronkerk, Amsterdam, 1 oktober.
● Presentatie ‘De idealen van Manuela Kalsky’ en gesprek met Koen Holtzapffel ter
gelegenheid van de boekpresentatie Alleen de hond leeft in het hier en nu,
Remonstrantse Kerk, Rotterdam, 1 oktober.
● Lezing ‘Dialoog tussen de religies: toekomst of verleden tijd?’,
Samenwerkingsverband Naar een landelijk stemgeluid, Muiderkerk, Amsterdam,15
oktober.
● Lezing ‘Op zoek naar een nieuw wij in Nederland’, PKN, Sneek, 24 oktober.
● Lezing ‘Nieuwe spiritualiteit’, Elthetogemeente, Alblasserdam, 26 oktober.
● Workshop ‘The need for a new WE in the Netherlands’, Interfaith conference ‘From
conflict to peace – movements for dialogue and reconciliation’, ISS, Den Haag, 19
november. http://www.iscnetherlands.nl/?NationalActivities:InterfaithConference
● Workshop samen met Peter Nissen over ‘christendom’ tijdens congres ‘Naar een
verdraagzamer Nederland’, museumpark Oriëntalis en Cenakelkerk, Heilig
Landstichting, 28 november.
● Debat tijdens ‘Vierde Lustrum, 20 jaar De Linker Wang’, Doopsgezinde kerk,
Utrecht, 3 december.
● Lezing ‘Project W!J, verbind de verschillen’, Vredeskerk, Nijkerk, 14 december.
● Toespraak tijdens onthulling Professor Schillebeeckxplein in Nijmegen, 19 december.
21

André Lascaris
● Lezing ‘Zondebokken vroeger en nu’, Odd Fellows, Deventer, 4 oktober.
Nora Asrami
● Presentatie onderzoeksopzet ‘Moslimjongvolwassenen en hun bindingen’, OPPstudieweek,
Klooster Maarssen, 5-7 januari.
● Ceremoniemeester conferentie ‘Vanuit eigenheid elkaar ontmoeten!’, Interreligieus
platform In Vrijheid Verbonden, Academiegebouw Universiteit Utrecht, 26 januari.
● Lezing ‘Moslimjongeren en de moskee’, Studieweekend Jongeren en Religie,
Dominicanenklooster Huissen, 28 januari.
● Gastcollege ‘Diversiteit onder Nederlandse moslimjongeren’, Stedelijk Gymnasium
Utrecht, 18 februari.
● Onderzoekspresentatie ‘Moslimjongvolwassenen en hun bindingen’, Noster
Studiedagen, Kontakt der Kontinenten Soesterberg, 14 en 15 april.
● Workshop ‘Eerste Hulp bij Andersdenkenden’, Xnoizz Flevofestival Bussloo, 19
augustus.
● Presentatie ‘Project EPIL’, Lustrum IWFT, Aaron & Mozes Kerk Amsterdam, 1
oktober.
● Lezing ‘Pleidooi voor openheid in de interreligieuze dialoog’, Discussieavond over
religie in de samenleving met prof. dr. Anton Wessels, georganiseerd door Werkgroep
Nabije Buren, Stadhuis Amsterdam-Oost, 27 oktober.
● Moderator workshop ‘Wijsheid van vrouwen’, Conferentie Vital Local Communities,
World Connectors, Koninklijk Tropeninstituut Amsterdam, 9 december.
● Panellid debat over Relishoppers, Presentatie van en debat rondom fotoboek
Religieuze Voorgangers van Eddy Seesing, Kunsthal Rotterdam, 15 december.
4.4 Leeropdrachten, nominaties en gastcolleges
Manuela Kalsky
Gastdocentschap
● ‘Religiöse und kulturelle Vielfalt als Herausforderung für die christliche Theologie’,
filosofische faculteit van de Universiteit van Hannover, Wintersemester 2010/2011.
Nominatie
Manuela Kalsky werd in 2011 genomineerd voor de Theologie Podiumprijs die jaarlijks
tijdens de Nacht van de Theologie wordt uitgereikt.
Gastcolleges
● Universitätslehrgang Salzburg, ‘Spirituelle Theologie im interreligiösen Prozess’,
Wintersemester 2010/2011, Romerohaus Luzern, 25 augustus.
● Interspiritueel Seminarie, Sint-Oedenrode, 9 december.
4.5 Media
Manuela Kalsky
Televisie:
● Lezers over Blond, Brutaal en Bidden, Katholiek Nederland TV, 23 november.
● Kerstnachtzoen, IKON, 24 december.
● Nachtzoen IKON, Nederland 2, 9 juni.
22

Radio:
● Schepper & Co radio, NCRV, 5 juni. http://schepperencoradio.ncrv.nl/ncrvgemist/5-
6-2011/schepper-co
● Dit is de dag, EO, 21 juni.
http://www.eo.nl/radio/ditisdedag/archief/afleveringen/jaar/2011/pagina/12/
● Soul Inspiration, StadsRadio Almere, 15 augustus.
● ‘Het nieuwe W!J en vrouwen in verschillende culturen’, Radio KIK, 9 oktober.
http://www.radiokik.nl/kik008.html#ITEM042
● OBA Live, radio 5, 20 oktober
http://www.obalive.nl/default.aspx?lIntEntityId=1569
● Tendens, Radio Gelderland, 11 december.
Kranten en tijdschriften:
● ‘Menselijk waardigheid, hoe garandeer je die?’, in: Trouw, Theologisch Elftal, 9
februari.
● ‘De samenleving valt niet uit elkaar’, in: Trouw, Theologisch Elftal, 6 april.
● ‘Spraakmakende theologen’, in: Trouw, 10 juni.
● ‘Woorden zijn niet onschuldig’, in: Trouw, Theologisch Elftal, 24 augustus.
● ‘Verbind de verschillen’, in: Dominicuskrant, september 2011, 11-13.
● ‘Thomas legt de vinger bij diversiteit’, in: TussenRuimte, Tijdschrift voor
interculturele theologie, 3 (2011), 39-43.
● ‘Het denken in eenheid is voorbij’, in: De Linker Wang, nummer 5, december 2011,
4-5.
● ‘Verbind je met de ander’, in: Vier!, 4 (2011), 18-21.
André Lascaris
Radio:
● Andersdenkenden, RKK radio, 4 september.
http://www.rkk.nl/andersdenkenden/archief/2011/detail_objectID733342.html
4.6 Lidmaatschappen en werkgroepen
Manuela Kalsky
● Interreligious Conference of European Women Theologians (ICETH).
● European Project of Interreligious Learning (EPIL).
● Interuniversitaire Werkgroep Feminisme en Theologie (IWFT /Vrouwennetwerk
Theologie).
● European Society of Women in Theological Research (ESWTR).
● American Academy of Religion (AAR).
● Landelijke Onderzoeksgroep Vrouwenstudies Theologie (OPP).
● VOLT (netwerk voor vrouwen in leidinggevende functies).
● Lid IDEE, werkgroep humanisten en theologen.
● Lid Commissie Overleg Instituten (COI) van de KNR.
André Lascaris
● Lid werkgroep Girardkring, Amsterdam.
● Cover (Conference for violence and religion).
● Werkgenootschap van Katholiek Theologen in Nederland.
● Europese Vereniging voor Katholieke Theologie.
23

4.7 Besturen, redacties en adviesgroepen
Manuela Kalsky
● Lid redactieraad Tijdschrift voor Theologie.
● Bestuurslid EPIL (European Project of Interreligious Learning), Zwitserland.
● Lid kennisnetwerk CPS-project ‘Dialogica’, identiteitsontwikkeling op scholen.
● Lid halfjaarlijks Overleg Dominicuskerk, Amsterdam.
André Lascaris
● Lid redactie ‘Op de Stadsdam’. Lid halfjaarlijks Overleg Dominicuskerk, Amsterdam.
● Lid redactie van het boek Rond de crisis. Reflecties vanuit de Girard Studie Kring.
Nora Asrami
● Secretaris interreligieus platform In Vrijheid Verbonden.
● Lid Youth World Connectors.
● Lid Stuurgroep Vrouwenbeweging Sophia.
5. Contacten met dominicaanse instellingen
In 2011 verliepen de contacten met dominicaanse instellingen vooral via het overleg tussen
DSTS-bestuur en het Dominicaans Platform Nederland (DPN). De bevoegdheden voor de
financiering van en de contacten met de dominicaanse projecten, waaronder ook het DSTS
valt, zijn door de Nederlandse Provincie der Dominicanen overgedragen aan het DPN.
Contactpersonen vanuit het DPN voor het DSTS zijn Erik Borgman en Jan van Hooydonk.
Samenwerking met dominicaanse projecten vond plaats in de vorm van lezingen of door
medewerking te verlenen aan andere activiteiten binnen het dominicaanse vormingswerk.
Manuela Kalsky nam in het najaar deel aan een overleg met besturen en directeuren van
dominicaanse projecten en studiecentra. In dit overleg stond de vraag centraal hoe de
dominicaanse identiteit en de onderlinge samenhang van de verschillende projecten versterkt
kunnen worden.
24

6. Staf en Bestuur DSTS
6.1 Staf en directie
In 2011 bestond de staf uit:
Drie vaste stafleden:
● Dr. Manuela Kalsky, directeur (36 uur)
● Dr. André Lascaris (16 uur)
● Drs. Nora Asrami (32 uur sinds 1 december 2010)
Secretariële en administratieve ondersteuning:
● Cissy Pater, office manager (8 uur)
● Mariska Jansen, secretariële ondersteuning (10 uur).
● Marlies Geuns/administratiebureau T.M. Kersten, financiële administratie.
Projectmedewerkers:
● 11 freelance onderzoekers (zie 1.1.4)
De leiding van het DSTS en van project W!J was in handen van Manuela Kalsky. In haar
functie als directeur van het DSTS nam zij deel aan de vergaderingen van het DSTS-bestuur,
de bijeenkomsten van het DB en bijeenkomsten met het DPN. Samen met Cissy Pater was zij
verantwoordelijk voor de fondsenwerving voor project W!J.
Nora Asrami richt zich in haar promotieonderzoek op de identiteitsontwikkelingen onder
moslimjongeren in Nederland. Naast haar participatie in het onderzoeksprogramma is zij de
coördinator voor Nederland van het genoemde EPIL project. André Lascaris neemt deel aan
de onderzoeksgroep en schrijft regelmatig columns voor Nieuwwij.nl.
6.2 Bestuur
Samenstelling van het bestuur in 2011
Prof. dr. Peter Nissen (voorzitter)
Prof. dr. Jan Peters SJ (penningmeester)
Mw. Pia Wolthuis (secretaris)
Mw. drs. Hannie van Dijk
Dhr. Geert van Rumund
Mw. Hanny Slootman.
Drs. Ida Overdijk werd in het bestuur opgevolgd door drs. Hannie van Dijk, theoloog en
organisatieadviseur te Baarn. Op 6 april 2011 werd met een etentje door het bestuur afscheid
genomen van Ida Overdijk.
Het bestuur vergaderde in 2011 vijf maal, op 3 februari in Nijmegen en op 6 april, 15 juni, 3
oktober en 19 december in Amsterdam. Tussentijds vond regelmatig overleg plaats tussen het
dagelijks bestuur en de directeur van het DSTS.
Vaste punten van bespreking waren in 2011 de voortgang van het onderzoeksprogramma van
het DSTS en het project Nieuwwij.nl, de financiën, het project EPIL en de contacten met de
dominicaanse beweging in Nederland. Bijzondere punten van overleg waren de afronding en
presentatie van de nieuwe bundel Onszelf voorbij en de start van een nieuwe onderzoeksgroep
25

onder leiding van de directeur van het DSTS. Ook overlegde het bestuur over de opvolging
van de hoofdredacteur van Nieuwwij.nl en voerde de voorzitter daarover gesprekken met
betrokkenen.
Een belangrijk punt van voortdurend overleg, zowel binnen het bestuur als met andere
partijen, was de vestiging van een bijzondere leerstoel aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
De voorzitter onderhield daarover intensieve contacten met de decaan van de Faculteit der
Godgeleerdheid van de Vrije Universiteit en met bestuur en directie van De Nieuwe Liefde,
het centrum voor bezinning, debat en poëzie in Amsterdam, dat eveneens plannen had voor
een bijzondere leerstoel aan de VU. Beide initiatieven werden samengevoegd: in december
2011 werd bekend gemaakt dat dr. Manuela Kalsky, de directeur van het DSTS, met ingang
van 1 januari 2012 twee dagen per week de Edward Schillebeeckx-leerstoel voor Theologie
en Samenleving aan de VU gaat bekleden. Met De Nieuwe Liefde werden bestuurlijke
afspraken gemaakt over de gezamenlijke financiering van de leerstoel en over gezamenlijke
activiteiten rond de leerstoel, waarvan de publieksactiviteiten in De Nieuwe Liefde zullen
plaatsvinden.
Het bestuur onderhield in 2011 regelmatige contacten met de dominicaanse beweging in
Nederland. Er was bestuurlijk overleg met vertegenwoordigers van het DPN (Dominicaans
Platform Nederland). Als vervolg op de beleidsconferentie van 18 september 2010 was er op
24 juni 2011 een bijeenkomst van het DPN met de besturen van de dominicaanse projecten.
Daar werd een door de voorzitter namens het DSTS-bestuur schriftelijk voorgelegd voorstel
aangenomen om de onderlinge samenhang en de dominicaanse identiteit van de projecten te
versterken.
Het bestuur van het DSTS was vertegenwoordigd bij verschillende gebeurtenissen, zoals een
informele bijeenkomst voorafgaand aan het ‘buitengewoon consilie’ van de dominicanen te
Huissen op 5 april 2011, de presentatie van de bundel Onszelf voorbij te Amsterdam op 1
september 2011 en de Edward Schillebeeckxlezing door de dominicaan Timothy Radcliffe te
Nijmegen op 1 december 2011.
26

7. Tot slot
Met ingang van 1 januari 2012 is de directeur van het DSTS twee dagen per week als
bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam werkzaam op de Edward
Schillebeeckx Leerstoel voor Theologie en Samenleving. In de geest van deze internationaal
vermaarde dominicaanse theoloog en de dominicaanse traditie zal deze leerstoel theologie en
samenleving met elkaar verbinden. De leerstoel is het initiatief van het Dominicaans
Studiecentrum voor Theologie en Samenleving en De Nieuwe Liefde, het centrum voor debat,
bezinning en poëzie van Huub Oosterhuis. De oratie zal op 17 oktober 2012 op de VU
worden gehouden. Daaraan voorafgaand vindt een symposium in De Nieuwe Liefde plaats.
In het kader van de leerstoel zijn er plannen om Zainab Al-Suwaij, mensenrechtenactiviste en
oprichtster van het American Islamic Congress, begin juni naar Nederland te halen. Zij zal
een masterclass aan de VU verzorgen en op 14 juni tijdens een studiedag in De Nieuwe
Liefde nader ingaan op de Arabische Lente en de positie van vrouwen in de Arabische wereld.
Ook is er in het najaar een lezingencyclus met de VU-onderzoekers van de sectie Nieuwe
Testament gepland over het thema ‘Nieuw wij - 2000 jaar geleden’.
Verder kijken de EPIL-studentes uit naar de derde module in Bosnië-Herzegovina met als
thema: ‘Conflict and the Potential for Pluralism - Analysing the Use and Misuse of Religion’.
Van 4 - 11 mei verblijven zij in Sarajevo. Dr. Stella van de Wetering begeleidt de studentes
op hun reis. In het najaar is Nederland als gastland aan de beurt. Van 30 september - 8 oktober
zal de vierde EPIL module in het Dominicanenklooster in Huissen plaatsvinden. Het thema
luidt dan: ‘The challenge of migrant communities - revisiting “integration”’.
Het moge duidelijk zijn: het DSTS heeft opnieuw een enerverend jaar voor de boeg.
27