Parlementair Jaarverslag Partij voor de Dieren

Parlementair Jaarverslag
Partij voor de Dieren
2006 - 2007

Colofon
Copyright © Partij voor de Dieren
Uitgeverij Partij voor de Dieren, Tweede Kamerfractie
Postbus 20018, 2500 AE, Den Haag
www.partijvoordedieren.nl
Omslag en concept: PDDS, Utrecht
Druk: dedigitaledrukker, Eindhoven
Eerste druk, november 2007
ISBN-978-90-812597-1-2
NUR 530
Alles uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door
middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, echter alleen na voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoud
Voorwoord 5
Deel 1 Parlementair Jaarverslag
1A analyse Kamervragen 7
1B compilatie debatbijdragen 63
1C debatbijdrage Eerste Kamer 93
Deel 2 Kamervragen en antwoorden
2.1 veehouderij, landbouw en consumptie 103
2.2 visserij en vis 316
2.3 dierproeven en biotechnologie 354
2.4 gezelschapsdieren en handel in dieren 371
2.5 vermaak met dieren 439
2.6 in het wild levende dieren 458
2.7 overige Kamervragen 593
Deel 3 Ingediende moties 629

Voorwoord
Voor u ligt het eerste Parlementaire Jaarverslag van de fracties in de Tweede en Eerste
kamer der Staten Generaal van de Partij voor de Dieren over het parlementaire jaar
2006-2007.
Het is een verslag geworden van meer dan 850 pagina’s inclusief bijlagen. Waarschijnlijk
is het een omvangrijker verantwoording dan enige andere politieke partij in Nederland
ooit over haar parlementaire werk heeft afgelegd. Dat doen we graag omdat we een
zware verantwoordelijkheid voelen tegenover onze honderdduizenden kiezers, onze
duizenden leden, de miljoenen dierenbeschermers wereldwijd die in ons de zwaluw zien
die de zomer moet aankondigen voor de rechten van dieren op onze planeet. En
tegenover de honderden miljoenen dieren die tot nu toe nauwelijks wettelijke en nog
minder werkelijke bescherming genoten.
Gandhi voorspelde ons dat we als emancipatiebeweging voor de rechten van het dier
eerst zouden worden genegeerd, daarna uitgelachen, daarna bevochten. Maar… dat we
daarna zouden winnen.
Na ons winnen op 22 november 2006 hebben we veel van de eerder door Gandhi
aangekondigde fases voorbij zien komen. Met een glimlach, omdat we weten dat veel
mensen met onbegrip zullen staan tegenover ons streven om een respectvolle omgang
met andere levende wezens te bepleiten. Misschien ligt dat ten grondslag aan het feit dat
veelal gesproken wordt over mensdom en dierenrijk.
Maar naast ontkenningsgedrag, onbegrip en curiositeitsverslaglegging merken we toch
vooral ook grote waardering voor het vele werk dat verzet wordt, de voortgang die
geboekt wordt, de snel groeiende aandacht voor het onderwerp dierenwelzijn dat met de
entree van de Partij voor de Dieren in een stroomversnelling is geraakt. Nog nooit eerder
is dierenwelzijn zozeer een maatschappelijk en politiek thema geweest in Nederland. En
dat is nog maar een begin.
In korte tijd heeft de Partij voor de Dieren, naast een vertegenwoordiging in de Eerste en
Tweede Kamer een vertegenwoordiging in acht provincies gerealiseerd, is een
wetenschappelijk bureau opgericht en is een politieke jongerenorganisatie gestart. Het
afgelopen jaar spraken we op uitnodiging van dierenrechtenbewegingen over onze
politieke ervaringen en dierenrechten in New York, Boston, Los Angeles, Washington,
Wenen, Nice, Seattle, Norfolk, Londen en Milaan. Overal wordt met groot enthousiasme
gereageerd op het beschavingsoffensief dat we mede vormgeven.
Wij zetten ons in voor een paradigmaverandering waarin een respectvolle omgang met
alle levensvormen centraal staat. Andere partijen proberen voortdurend uit te vinden wat
ons de wind uit de zeilen zou kunnen nemen. Tevergeefs, tegen de tijdgeest en
ontluikende beschaving is geen kruid gewassen, zo leert de geschiedenis.
En we zijn ook trots op dit jaarverslag dat mede mogelijk is gemaakt door de twee
ambtenaren van LNV die wel opgevallen zijn dit jaar. Dat hun inzet bij de beantwoording
van onze reeds beantwoorde 175 kamervragen zo’n 350.000 euro gekost zou hebben is
nog maar een voorzichtig begin van een ministerie dat heel veel meer menskracht en
budget vrij zal moeten gaan maken voor het welzijn van dieren. Op dit moment wordt er
ongeveer een cent per productiedier uitgegeven aan het verbeteren van dierenwelzijn.
Als de goeie voornemens van de minister ook maar een stuiver waard zouden zijn zou
dat al moeten leiden tot een vervijfvoudiging van het budget en daar zullen we voor
vechten. Die 350.000 euro zal daarbij al snel in het niet vallen, maar wel de aanzet
geven tot dat andere beleid dat ons voor ogen staat en er ook zeker gaat komen.
5

Onze inspanningen van het afgelopen jaar hebben geleid tot een ‘zwaarwegend’
document dat in geen boekenkast van een dierenbeschermer met historisch besef zou
mogen ontbreken. Het is de aftrap van een strijd die een geheel andere omgang met
dieren zal gaan opleveren. Paul Cliteur voorspelde dat we binnen vijftig jaar in schaamte
zullen omzien naar wat we dieren hebben aangedaan. We gaan er alles aan doen om dat
proces te versnellen, in het belang van mensen en dieren!
Den Haag, 22 november 2007,
Marianne Thieme, voorzitter Partij voor de Dieren.
6

Parlementair Jaarverslag
Deel 1A
Analyse Kamervragen

Deel 1a Analyse Kamervragen
INLEIDING 10
KAMERVRAGEN NAAR THEMA 14
1. Veehouderij, landbouw en consumptie 14
1.1 Inleiding 14
1.2 Niet functionerende huisvestings- en welzijnseisen landbouwhuisdieren 14
1.3 Pijnlijke en onnodige ingrepen bij dieren in de veehouderij 16
1.4 Misstanden tijdens transporten met levende dieren 18
1.5 Preventie van dierziekten, overmatig gebruik van antibiotica en diergezondheid 20
1.6 Subsidies en steun aan bio-industrie vanuit de overheid 23
1.7 Veevoer en de import van genetisch gemodificeerde organismen 24
1.8 Consumptie 25
2. Visserij en vissen 28
2.1 Bedreigde vissoorten 28
2.2 Illegale visserij/handel in visproducten 29
2.3 Bijvangst 29
2.4 Onderzoek met walvissen 30
2.5 Subsidies voor vissers 30
3. Dierproeven en biotechnologie 31
3.1 Openheid over dierproeven 31
3.2 Dierproeven in de praktijk 31
3.3 Biotechnologie/genetische manipulatie 32
3.4 Diervoeding besmet met genetisch gemanipuleerde bestanddelen 33
4. Gezelschapsdieren, dierenmishandeling en handel in dieren 34
4.1 Gezelschapsdieren en dierenasielen 34
4.2 Dierenambulances 35
4.3 Dierenmishandeling 37
4.4 Wetgeving en handhaving 38
4.5 Regeling Agressieve Dieren 39
4.6 Verantwoord huisdierbezit 40
4.7 Malafide hondenhandel 41
4.8 CITES – handel en handhaving 41
5. Vermaak met dieren 45
5.1 Dieren in kunstuitingen of als object van vermaak 45
5.2 Dierentuinen 45
5.3 Dieren in het circus 46
5.4 Hengelen 47
6. Dieren in het wild & natuur 49
6.1 Verkeersongevallen met in het wild levende dieren 49
6.2 Valwildregeling 49
6.3 Jacht en populatiebeheer 50
6.4 Flora en faunawet en handhaving 58
1a analyse Kamervragen 9

Inleiding
22 november 2006, een historische dag. Voor het eerst in de geschiedenis is een partij
die een hoofdtaak maakt van het opkomen voor de belangen van dieren, gekozen in een
nationaal parlement. Met het behalen van twee zetels is de entree in Den Haag voor de
Partij voor de Dieren een feit. Dat werd hoog tijd. De afgelopen decennia heeft de
zittende politiek nauwelijks oog gehad voor de belangen van dieren. En dat terwijl
Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog is uitgegroeid tot het meest veedichte land ter
wereld. 500 miljoen landbouwdieren lijden en sterven jaarlijks in onze bio-industrie, die
vooral exportbelangen dient. Ieder jaar worden vier miljoen nertsen vergast voor de
bontindustrie en maakt de plezierjacht twee miljoen slachtoffers onder dieren in het wild.
Honderdduizenden proefdieren worden achter de gesloten deuren van de laboratoria
opgeofferd voor de belangen van de wetenschap en de farmaceutische industrie, terwijl
onderzoek naar alternatieven nauwelijks (financiële) stimulansen krijgt van de overheid.
Miljarden vissen voeren een lange en pijnlijke doodsstrijd in de commerciële visserij, of
sterven na een uitzichtloos leven in een kale betonnen bak in een viskwekerij. Het aantal
dieren dat jaarlijks het slachtoffer wordt van (illegale) handel is ontelbaar.
Hoewel een aantal politieke partijen zichzelf profileert als diervriendelijk, blijken deze
partijen in de praktijk maar weinig tijd vrij te maken voor de broodnodige verbeteringen
van het dierenwelzijn, een enkel actief Kamerlid niet te na gesproken. Zij krijgen binnen
de eigen fractie lang niet altijd de handen op elkaar voor het onderwerp en staan vaak
alleen. Zelfs toen de Kamer bij de verkiezingen van 1994 de kans kreeg het roer om te
gooien op het landbouwdossier, na de jarenlange dominantie van het CDA op dit gebied,
heeft ze deze nauwelijks benut. Onder de kabinetten Kok zijn veel mogelijkheden om de
positie van dieren te verbeteren onnodig blijven liggen.
Hoeveel anders dat ligt wanneer het gaat om de verdediging van de traditionele
landbouwbelangen, bleek toen in 2002 het eerste kabinet Balkenende aantrad. Met steun
van een Kamermeerderheid van CDA, VVD, SGP, LPF (de zogenaamde landbouwcoalitie)
werden de weinige welzijnsverbeteringen voor dieren die in de afgelopen jaren bereikt
waren in rap tempo ongedaan gemaakt. Het voorstel voor een nertsenfokverbod ging van
tafel, de bio-industrie kreeg alle ruimte voor haar dier- en milieuonvriendelijke praktijken
en de zwaarbevochten flora- en faunawet werd aan flarden geschoten.
Het was duidelijk: de Haagse aandacht voor dierenwelzijn stak schril af bij de
voortvarendheid die aan de dag wordt gelegd bij de verdediging van sectorbelangen. De
rechten van dieren komen niet of nauwelijks aan de orde in politiek Den Haag, ook niet
bij de partijen die zich laten voorstaan op hun diervriendelijke standpunten. De Partij
voor de Dieren vindt dat daar verandering in moet komen.
Naast discussies over hypotheekrenteaftrek, topsalarissen in het bedrijfsleven en
heffingen op mp3-spelers, moet in Den Haag gesproken worden over het welzijn van de
honderden miljoenen dieren in Nederland. De belangen van dieren moeten serieus
worden meegewogen bij de totstandkoming van wet- en regelgeving die hen aangaat.
Een ingrijpende verbetering van de dierenwelzijnswetgeving is hard nodig om een einde
te maken aan de inhumane manier waarop dieren in Nederland (mogen) worden
behandeld. Een krimp van de veestapel is onontkoombaar als we onze aarde leefbaar
willen houden voor toekomstige generaties.
De massale exploitatie van dieren raakt ons allemaal: wereldwijd is de veehouderijsector
de grootste veroorzaker van de uitstoot van broeikasgassen en daarmee van de
opwarming van de aarde. Driekwart van de Nederlandse natuurgebieden is te zwaar
belast met ammoniak dat afkomstig is uit mest, waardoor kwetsbare flora en fauna
1a analyse Kamervragen 10

verloren gaan. Het voer voor ons vee is afkomstig uit landen waar mensen honger lijden,
waar mensen worden verjaagd van hun land en oerwoud verdwijnt voor de aanleg van
veevoerplantages vol genetisch gemanipuleerde soja.
Sinds onze intrede in de Tweede Kamer hebben we debatten gevoerd, (schriftelijk)
overleg gehad met de ministers en (schriftelijke) vragen gesteld over de onderwerpen die
tot dan toe veel te weinig aandacht kregen: dieren, natuur en milieu. Vooral van het
recht op het stellen van schriftelijke vragen aan de regering maken we veelvuldig
gebruik. In het eerste jaar dat de Partij voor de Dieren deel uitmaakte van het
parlement, hebben we meer dan 200 Kamervragen gesteld. Vooral voor kleine partijen
vormen Kamervragen een belangrijke manier om meer duidelijkheid te krijgen over het
door de minister gevoerde beleid, omdat andere middelen, zoals het aanvragen van een
debat, veelal de instemming van de grotere partijen vereisen. Op het gebied van
dierenwelzijn is het overheidsbeleid mager en in veel gevallen nog niet ingevuld,
waardoor over veel zaken opheldering moet komen.
Kamervragen en de antwoorden daarop kunnen gebrekkige of conflicterende uitvoering
van beleid blootleggen en vormen daarmee een basis voor vervolgoverleg, debatten en
moties. Zo hebben we op basis van onze Kamervragen over het tentoonstellen van
mensapen overleg gevoerd met de minister, waarna we een motie indienden die de
regering opdraagt het Dierentuinenbesluit te evalueren. Deze motie is door een
meerderheid van de Kamer aangenomen. Verder hebben onze vragen er bij verschillende
onderwerpen (zoals diertransporten, jacht, gezelschapsdieren en huisvesting van
productiedieren) toe geleid dat de minister toezegde de betreffende problematiek op te
nemen in de Nota Dierenwelzijn. De Kamer gaat begin 2008 over deze nota in debat.
De antwoorden op Kamervragen vormen niet alleen een belangrijke bron van informatie
voor politieke partijen, maar ook voor journalisten en maatschappelijke organisaties.
Daarmee voeden Kamervragen tevens de maatschappelijke discussies over de
betreffende onderwerpen.
Leeswijzer
In dit deel van ons parlementaire jaarverslag 2006-2007 hebben we de antwoorden op
de door ons gestelde Kamervragen geanalyseerd. De vragen zijn onderverdeeld naar
thema, een overzicht van de onderwerpen treft u aan op pagina 13.
De analyse laat duidelijk zien dat het kabinet de verantwoordelijkheid voor een beter
dierenwelzijn, de bescherming van natuur en de aanpak van het klimaatprobleem vooral
wil neerleggen bij de markt: sectorinitiatieven, vrijwillige richtlijnen en convenanten
lijken de belangrijkste pijlers van het beleid. Waar burgers in ruime meerderheid
verwachten dat de overheid bij grote maatschappelijke problemen als dierenwelzijn en
milieu de touwtjes in handen neemt, laat het huidige kabinet deze oproep tot stevige
regie vrijwel volledig aan zich voorbij gaan. Zelfregulering is het credo. Het gevolg is een
ontluisterend gebrek aan visie, consistentie en daadkracht in het beleid dat dieren,
natuur en milieu zou moeten beschermen tegen de (economische) korte termijn
belangen die de politieke besluitvorming sinds jaar en dag domineren.
1a analyse Kamervragen 11

1a analyse Kamervragen 12

Leeswijzer
Hoofdstukindeling Onderwerpen Kamervragen Aantal*
Hoofdstuk 1
• Diertransporten
64
Veehouderij, landbouw en consumptie
• Dierziekten en diergezondheid,
• Ingrepen bij dieren,
• Huisvesting en welzijnseisen,
• Subsidies en steun aan bio-industrie,
• Veevoer,
• EU/WTO
• Stimulering plantaardig voedselpakket
• Ondeugdelijke dierlijke producten
Hoofdstuk 2
• Bedreigde vissoorten
12
Visserij en Vis
• Illegale visserij/handel in visproducten
• Bijvangst
• Onderzoek met vissen
• Subsidies voor vissers
Hoofdstuk 3
• Openheid over dierproeven
5
Dierproeven en biotechnologie
• Dierproeven in de praktijk
• Biotechnologie / genetische manipulatie
Hoofdstuk 4
• Dierenmishandeling
25
Gezelschapsdieren, dierenmishandeling, en • Dierenasielen
handel in dieren
• Dierenambulances
• Wetgeving
• Verantwoord huisdierbezit
• Regeling Agressieve Dieren
• Malafide hondenhandel
• Handel in exotische dieren
• CITES – handel en handhaving
Hoofdstuk 5
• Dieren in kunstuitingen
9
Vermaak met dieren
• Dierentuinen
• Dieren in het circus
• Hengelsport
• Paarden
Hoofdstuk 6
• Jacht
42
Dieren in het wild
• Verkeersongevallen met dieren in het wild
• Weidevogels
• Roofvogelvervolging
• Flora en faunawet en handhaving
• Muskusratten
• Beleid ten aanzien van herintroductie inheemse
dieren en invasieve exoten
• Vernieling van leefgebieden diersoorten
Overige vragen 14
TOTAAL 146
* Het aantal Kamervragen verwijst naar het aantal beantwoorde Kamervragen tot 5 november 2007. De
antwoorden zijn in de analyse meegenomen. In totaal zijn tot 5 november 2007 meer dan 200 Kamervragen
gesteld.
1a analyse Kamervragen 13

Kamervragen naar thema
1. Veehouderij, landbouw en consumptie
1.1 Inleiding
De bio-industrie en het welzijn van landbouwhuisdieren hield de gemoederen flink bezig
de afgelopen maanden. Naast de melding van diverse misstanden in het transport van
levende varkens, de dreigende vestiging van varkensflats in plattelandsgemeenten, de
verontwaardiging over onterecht verstrekte subsidies aan varkens- en kippenboeren en
de dreigende uitbraak van vogelpest of MKZ, bereikte ook de discussie over pijnlijke
ingrepen bij varkens een hoogtepunt door de aankondiging van supermarkten om vanaf
2009 niet langer vlees te verkopen van onverdoofd gecastreerde biggen.
De Kamervragen in de categorie veehouderij en landbouw hebben vooral tot doel gehad
duidelijk te krijgen waarom het ministerie haar verantwoordelijkheid om misstanden en
excessen in dierenmishandeling te voorkomen ontloopt. We wilden weten waarom
structurele oplossingen uitblijven en symptoombestrijding zelfs wordt gepropageerd.
Waarom Nederland niets doet aan de grootschalige kap van tropisch regenwoud als
uitvloeisel van de Nederlandse intensieve veehouderij en de uitstoot van broeikasgassen
door de bio-industrie. Waarom het ministerie van LNV de intensieve varkenshouderij en
pluimveehouderij blijft ondersteunen met subsidies, financiële voordelen en
vergunningverstrekkingen.
In de afgelopen maanden zijn over de volgende thema’s Kamervragen gesteld, met name
aan de minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV), maar ook aan
de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM):
• Ontbrekende, gebrekkige of niet functionerende huisvestings- en welzijnseisen voor
landbouwhuisdieren;
• Pijnlijke en onnodige ingrepen bij dieren zoals onverdoofde castratie, onthoornen en
snavelkappen;
• Preventie van dierziekten zoals MKZ, vogelpest en blauwtong, dreigende
epidemieën, overmatig gebruik van antibiotica en diergezondheid;
• Misstanden tijdens transporten met levende dieren in Nederland en tijdens
langeafstandstransporten door Europa;
• Subsidies en steun aan bio-industrie vanuit de overheid;
• EU/WTO beleid en de mogelijkheid om de Nederlandse markt te beschermen tegen
producten die onder dieronvriendelijke omstandigheden zijn geproduceerd;
• Veevoer en de kap van het tropisch regenwoud voor grootschalige sojateelt,
genetisch gemodificeerde organismen.
1.2 Ontbrekende, gebrekkige of niet functionerende
huisvestings- en welzijnseisen landbouwhuisdieren
Met de huisvestings- en welzijnseisen voor landbouwhuisdieren is veel mis. Hoewel er
voor legkippen, vleeskippen, kalveren en varkens bij wet het een en ander is geregeld
worden deze dieren ernstig beperkt in de vrijheid hun soorteigen gedrag te vertonen.
Vleeskippen zitten met zijn zesentwintigen op een vierkante meter, varkens krijgen vaak
alleen een geplastificeerde fietsketting in hun hok als afleiding tegen het staartbijten en
het verbod op de verrijkte kooi van leghennen is van tafel geveegd.
1a analyse Kamervragen 14

Bij melkkoeien is de huisvesting doorgaans redelijk, maar neemt weidegang gestaag af;
bijna 20% van de koeien staat al jaarrond op stal. Voor andere productiedieren zoals
konijnen zijn helemaal geen eisen gesteld op wat zelfbedachte regeltjes van de sector
na. In het regeerakkoord is de ambitie opgenomen dat in 2011 5% van de stallen
diervriendelijk moet zijn. De Partij voor de Dieren vindt dat een bedroevend en
onacceptabel percentage. Het betekent dat 95% van de stallen in 2011 nog steeds
dieronvriendelijk zal zijn, ronduit beschamend! Bovendien is de grote vraag daarbij welke
definitie van 'diervriendelijk' het kabinet hanteert. Een vrije uitloop voor varkens en
kippen is voor de minister waarschijnlijk een brug te ver, terwijl het in Zwitserland al
praktijk is.
Met onze vragen hebben we met name de minister van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit vooral willen aanspreken op haar beleid dat gericht is op de huisvesting
en het welzijn van de honderden miljoenen productiedieren. Het beleid is gebrekkig en
gaat te weinig uit van de verantwoordelijkheid van de overheid. In een aantal gevallen is
het zelfs strijdig met Europese richtlijnen.
Onderwerpen Kamervragen
• Uitblijven verbod op ondeugdelijk afleidingsmateriaal varkens;
• Te lage ambitie regering van 5% diervriendelijke stallen in 2011;
• Onduidelijkheid over invoering verbod op verrijkte kooi;
• Mogelijkheden buitenklimaatstal zoals in Zwitserland worden in ons land niet benut;
• Stimuleren van weidegang staat onder druk van commercie en initiatieven voor
weidegang neigen naar window dressing;
• In strijd met wetenschappelijke inzichten dat konijnen onmogelijk op grote schaal
kunnen worden gehouden, is houden en fokken van vleeskonijnen toegestaan in
Nederland. Welzijnseisen konijnen ontbreken waardoor grove misstanden
voorkomen.
Antwoorden minister
In de antwoorden van de minister over onze vragen op het gebied van huisvestings- en
welzijnseisen voor landbouwhuisdieren valt het volgende op:
De minister wil verbeteringen op het gebied van welzijnseisen en huisvesting vooral aan
de sector overlaten en geeft aan dat het haar verantwoordelijkheid niet is of dat het al
goed geregeld is. Dit terwijl de sector keer op keer laat zien eigenlijk niets te willen
verbeteren en vooral de kostprijs te willen verlagen ten koste van de dieren.
De minister wil zelfs de ambities van de regering matigen om vooral niet harder te lopen
dan de rest van de landen in Europa. In sommige gevallen negeert zij zelfs de minimale
richtlijnen van Europa (zie intermezzo 1.2) of levert ze daar kritiek op om zo de
Nederlandse bio-industrie het hand boven het hoofd te kunnen blijven houden. De
voorzitter van de vaste Kamercommissie voor LNV, Annie Schreijer-Pierik, die tevens
varkensboerin is, zei tijdens een Limburgs werkbezoek aan een varkenshouder “joh, weet
je dat je alleen een tuinslang om de ketting hoeft te trekken en dat je dan al voldoet aan
de nieuwe voorschriften?” Zolang dat het niveau is waarop vanuit het parlement naar de
belangen van dieren gekeken wordt, moet er nog héél veel veranderen.
De minister geeft aan het verrijkte kooiverbod niet te willen uitvoeren, ondanks een door
ons ingediende en aangenomen motie. Daarmee legt ze een democratisch genomen
besluit naast zich neer. In de behandeling van de Nota Dierenwelzijn begin 2008 zal dit
onderdeel vormen van de agenda.
Intermezzo 1.2 Verplicht afleidingsmateriaal varkens
Varkens moeten kunnen wroeten en onderzoeken om gelukkig te zijn. Ongelukkige varkens bijten in elkaars
staart en daarom worden staarten uit voorzorg geknipt en de tanden gevijld. In Nederland ondergaan circa 20
miljoen varkens per jaar deze pijnlijke, onverdoofde ingrepen. Mede daarom is er een Europese richtlijn die
stelt dat ‘varkens permanent moeten kunnen beschikken over voldoende materiaal om te onderzoeken en mee
te spelen’.
1a analyse Kamervragen 15

De Nederlandse overheid heeft, onder druk van de varkenshouderslobby, jarenlang niets gedaan met deze
Europese richtlijn. Zo slaafs als onze bewindslieden naar Europa wijzen om verdergaande Nederlandse
dierenwelzijnseisen te voorkomen, zo zelfverzekerd werden in dit geval Europese eisen in de wind geslagen.
Terwijl in andere Europese landen verplicht stro in hokken wordt gestrooid, moesten de Nederlandse varkens
bijten op een oude fietsketting. De Algemene Inspectie Dienst van het ministerie van Landbouw accepteerde
dat als “deugdelijk afleidingsmateriaal”.
In 2005 is Nederland meerdere malen op de vingers getikt door Europese controleurs en moest de minister
uiteindelijk toch overstag. Per 1 juli van dit jaar zouden nieuwe eisen gaan gelden om varkens een beter leven
te gunnen. In de aanloop naar die datum schreven de varkenshouders een kunstproject uit dat met veel tam
tam werd gepresenteerd. Vrolijke namen als Wroezelaar en Pig roulette en kleurrijke foto’s in de media
moesten de ellende verhullen die schuil gaat achter hermetisch gesloten deuren. De speeltjes werden
gepresenteerd en het publiek werd uitgenodigd te stemmen op de favoriet. Het geweten van de Nederlandse
burger werd zo op handige wijze gesust want de varkens zouden voortaan een speeltuin aan afleidingsmateriaal
ter beschikking krijgen. Althans, zo leek het, in de handig aangestuurde publiciteitscampagne.
De werkelijkheid bleek weerbarstiger. Die nieuwe speeltjes komen er niet, want een varkenshouder wil de paar
centen die hij op een kilo varkensvlees verdient niet uitgeven aan een speeltje voor zijn varken. Daarom
hebben de meesten een plastic slang om de ketting getrokken en die vervolgens teruggehangen in het
varkenshok. In antwoord op vragen van de Partij voor de Dieren geeft de minister van landbouw toe dat een
geplastificeerde ketting een minimale invulling van de Europese richtlijn is. Maar échte eisen stellen gaat haar
te ver. Ze heeft een paar maanden geleden folders met voorbeeldspeeltjes uitgedeeld aan alle varkenshouders.
Daarmee zit, volgens haar, de taak van de overheid erop.
Opinieartikel Marianne Thieme 22 augustus 2007
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft inmiddels de volgende aanvullende vragen gesteld omdat
de minister ontwijkend heeft geantwoord op onze eerdere vragen, of niet duidelijk heeft
kunnen maken dat zij de door ons aangekaarte problematiek serieus neemt, of omdat er
tegenstrijdigheden in het antwoord van de minister staan. Zij heeft aanvullende vragen
gesteld over de toetsing van het verplichte afleidingsmateriaal voor varkens aan de EU
wetgeving, stimulering weidegang en het stellen van wettelijke en reële eisen aan de
definitie van weidegang en een verbod op het houden van konijnen of minimaal inzetten
op wettelijke eisen huisvesting en welzijn konijnen.
Daarnaast heeft de Partij voor de Dieren de antwoorden op Kamervragen ingezet bij de
behandeling van de Rijksbegroting LNV (oktober 2007) waarbij aandacht is gevraagd
voor budgetten voor dierenwelzijnverbeteringen, investeringssubsidies en
onderzoeksgelden. Ook zull;en de antwoorden worden gebruikt in het debat over de Nota
Dierenwelzijn (januari 2008) en de behandeling van het wetsvoorstel Dieren (voorjaar
2008)
1.3 Pijnlijke en onnodige ingrepen bij dieren in de
veehouderij
Hoewel het bij wet verboden is dieren te mishandelen of pijn te doen, blijken veehouders
hierop van de minister een uitzondering te mogen maken. Miljoenen varkens ondergaan
in hun korte leven zeer pijnlijke ingrepen, zonder daarbij verdoofd te worden. Hun
staarten worden afgeknipt, teelballen worden weggesneden en tanden worden gevijld. Bij
kippen uit de bio-industrie wordt de snavel zonder pardon gekapt. Kalveren worden op
jonge leeftijd ontdaan van hun hoorns, weliswaar met verdoving, maar het betekent nog
altijd de verwijdering van een lichaamsdeel dat bij koeien een belangrijke rol speelt in de
onderlinge communicatie. Jonge haantjes worden zelfs levend versnipperd of vergast,
omdat ze geen economische waarde vertegenwoordigen. Het gaat daarbij om tenminste
30 miljoen dieren per jaar. In alle gevallen van ingrepen en vernietiging wordt de
integriteit van het dier ernstig aangetast. En wordt de intrinsieke waarde van het dier
(de eigen waarde, onafhankelijk van het nut van het dier voor de mens) ernstig
aangetast.
1a analyse Kamervragen 16

Het dier in de veehouderij wordt op dusdanige wijze gemutileerd dat het een maximale
economische opbrengst voor de veehouder zal opleveren. Het dier wordt aangepast aan
de wensen van de mens, ingegeven door louter economische motieven. Onder de
rechtvaardiging dat de consument het op deze (goedkope) manier zou willen, worden
deze praktijken al decennialang voortgezet. Veelal met als argument dat de sleutel van
de oplossing ligt bij de consument, die domweg niet meer zou willen betalen. Een
merkwaardige redenering voor een bedrijfstak die 70% van haar producten exporteert en
wijst naar de keuzes van de Nederlandse consument, die dus hooguit zeer beperkte
invloed heeft op de economische mechanismes in de Nederlandse veehouderij. Gelukkig
is er nu een ommekeer. Steeds meer mensen in Nederland vinden dat het zo niet langer
kan en eisen dat de overheid verantwoordelijkheid neemt voor de honderden miljoenen
dieren die per jaar leven en sterven in de bio-industrie.
Hoewel de meerderheid van de Nederlandse burgers de pijnlijke ingrepen wil afschaffen
blijkt de overheid daar in haar beleid achteraan te blijven hobbelen. Er moet snel een
einde komen aan dit getreuzel. Onder het mom van gelijke concurrentie in Europa (“level
playing field” was de toverformule waarmee de landbouwcoalitie jarenlang elke
verbetering met succes kon tegenhouden), hoge kosten voor veehouders en een gebrek
van alternatieven probeert deze regering het maatschappelijk proces te vertragen. Of
erger nog, te stellen dat de markt het zelf maar moet oplossen en dat dierenwelzijn geen
taak is van de overheid.
Intermezzo Dieronvriendelijke politiek
Het politieke probleem is dat de meeste etnocentrisch georiënteerde partijen de portefeuille LNV dermate
oninteressant vinden, dat die bij de portefeuilleverdeling in veel gevallen bij landbouwers, veeartsen en andere
bij de landbouw betrokkenen terecht komen en dat hun stemadviezen op dit voor de meeste fracties
oninteressante dossier blind worden overgenomen door de rest van de fractie. Alleen maatschappelijke
protesten zoals rond de legbatterij, de nertsenfokkerij, de drukjacht op wilde zwijnen of andere thema’s die
leiden tot maatschappelijke beroering, krijgen aandacht van de overige fractieleden of zelfs van de
fractieleiding, waaruit dan in veel gevallen een diervriendelijker stemgedrag volgt.
Voorbeelden van agrariërs/vee-artsen met een dominante positie op het landbouwdossier in de afgelopen
jaren: varkensboerin Annie Schreijer-Pierik, bioindustrie veearts Henk-Jan Ormel en boerenzoon en agrarisch
belangenbehartiger Ger Koopmans (CDA), melkveehoudster Janneke Snijder-Hazelhoff, kippenboer Gert Jan
Oplaat (VVD), melkveehouder Harm-Evert Waalkens, boerendochter Lutz Jacobi (PvdA) en varkensboer Wien
van den Brink (LPF).
Hendrik Koekoek van de Boerenpartij heeft ondanks zijn vaak kolderieke optreden in het parlement van 1963
tot 1981 kennelijk zoveel andere partijen aangezet tot het plaatsen van agrarische belangenbehartigers op
hoge plaatsen op de kieslijst, dat gesproken kan worden van groot postuum succes voor wat Koekoek in gang
gezet heeft. Van 2002 tot 2006 kon de landbouwcoalitie van CDA, VVD, SGP en LPF soms aangevuld met de
PvdA zo ongestoord meerderheden vormen tégen dierenwelzijnsbelangen, dat veel zich diervriendelijk
noemende partijen het hoofd in de schoot legden en veelal niet eens meer de debatten over
dierenwelzijnsonderwerpen bijwoonden.
Aan die situatie is met de entree van de Partij voor de Dieren definitief een einde gekomen, hoewel het verzet
van de voormalige landbouwcoalitie (veelal gesteund door de minister van LNV) hevig is.
De Partij voor de Dieren vindt dat dierenwelzijn een groot maatschappelijk belang
vertegenwoordigt en dat de overheid wel degelijk de taak heeft om het welzijn van
dieren in de veehouderij te verbeteren en pijnlijke ingrepen af te schaffen. In onze
vragen willen we de minister wijzen en aanspreken op haar verantwoordelijkheid en haar
oproepen niet af te wachten totdat de markt het initiatief neemt. In september 2007 is
een kleine groep leveranciers van varkens, ondre de naam Hoevevlees, al gestopt met
het castreren van biggen. Onder invloed van de aanzwellende maatschappelijke kritiek
waarvan de Partij voor de Dieren één van de exponenten is. De eigenaren stellen zelfs
dat ze in de nieuwe situatie kosten besparen want gecastreerde biggen groeien door de
stress en pijn minder hard en hebben dus meer voer nodig.
Ook uit andere landen blijkt dat het zeer wel mogelijk is de castratie van biggen
achterwege te laten, waarmee jarenlang onderzoek dat nu nog wordt gefinancierd door
de overheid, niet nodig is. Bovendien gaan steeds meer afnemers over op vlees van
ongecastreerde biggen zoals recent Unox, Zwanenberg, Mora, Johma, Stegeman,
Beckers, Hema, Mc Donalds en Febo. Wat de Partij voor de Dieren betreft, zou de
1a analyse Kamervragen 17

minister tegemoet moeten komen aan de wens van burgers om biggen deze pijnlijke
ingreep te besparen, en het initiatief vanuit de markt moeten ondersteunen via een
spoedig verbod op castratie.
Onderwerpen Kamervragen
• Noodzaak afschaffing onverdoofd castreren biggen;
• Noodzaak afschaffing onthoornen van kalveren;
• Pijn bij gebruik van stalen beugel onder spenen van zogende zeugen;
• Onnodig oormerken en slaghameren van dieren.
Antwoorden minister
Ook bij onze vragen over de aanpak van onnodige ingrepen bij dieren valt het op dat de
minister vooral het werk door de sector en door de markt wil laten doen. Bovendien wil
zij het proces om met echte oplossingen te komen vertragen door jarenlang onderzoek
uit te zetten naar alternatieven (zie intermezzo 1.3). Of door er helemaal niets aan te
doen omdat het niet verboden is. Een cirkelredenering waarmee het wel erg gemakkelijk
wordt de huidige status quo te handhaven. Uiterst pijnlijk is dat de PvdA zich leent om
deze vertragingstactieken aan een meerderheid te helpen, zoals recent bleek bij het tot
2008 uitstellen van de behandeling van de nota dierenwelzijn, waardoor belangrijke
verbeteringen in het dierenwelzijnsbeleid met tenminste een jaar worden uitgesteld.
Intermezzo 1.3 Verbod op pijnlijke ingrepen onnodig vertraagd
De minister geeft toe dat onverdoofd castreren een stressvolle en pijnlijke behandeling is die beëindigd moet
worden. Vervolgens geeft zij aan liever eerst een onderzoek af te wachten omdat alternatieven nog niet
duidelijk zijn. Dit is onzin want in andere landen zoals Noorwegen, Italië en Spanje wordt onverdoofd
gecastreerd of helemaal niet gecastreerd. Het is weer een uitvlucht om de varkenssector een hand boven het
hoofd te houden. Een sector die, in plaats van verheugd te reageren op de aankondiging van de supermarkten
om per 1 januari 2009 te stoppen met de verkoop van onverdoofd gecastreerde biggen, overging op
dreigementen zoals een boycot. Dat zelfs de marktvraag vanuit de supermarkten de sector niet in beweging
kan krijgen om de goede kant op te buigen, geeft aan dat de sector haar ogen en oren voor maatschappelijke
geluiden heeft verloren. En de minister loopt daar achteraan door nog maar een varkensschuur te openen met
een ludiek 'fotomoment'. In plaats van echt werk te maken van dierenwelzijn in Nederland.
Weblog Marianne Thieme, juni 2007
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft inmiddels aanvullende vragen gesteld over het onthoornen
van kalveren en de invoering van het verbod op castratie. Verder zullen de antwoorden
op de Kamervragen worden gebruikt bij de bespreking van de Nota Dierenwelzijn in
januari 2008.
1.4 Misstanden tijdens transporten met levende dieren in
Nederland en lange afstandstransporten
Bijna elke maand berichtten de media over gruwelijke transporten waarbij dieren
omkwamen of ernstig verzwakt raakten omdat zij met teveel in de vrachtwagen waren
geladen en vaak geen drinken en voedsel kregen. Ook bleken de verplichte rusttijden
keer op keer te worden genegeerd. De nieuwe Europese richtlijnen voor het vervoer van
levende dieren over lange afstanden kunnen deze misstanden dus blijkbaar niet
voorkomen.
De Partij voor de Dieren vindt dat er een einde moet komen aan het gesleep met dieren
en dat er een verbod moet komen op langeafstandstransporten van levend vee. In ieder
geval moet door strenge controle en handhaving voorkomen worden dat misstanden
kunnen blijven voortbestaan. In veel gevallen wordt een vervoerder echter niet eens
beboet bij overtredingen en kan hij zijn praktijk gewoon voortzetten. Verder is de
controle slecht geregeld en houdt de controle van Nederlandse vrachtwagens op bij de
1a analyse Kamervragen 18

Nederlandse grens waardoor bijvoorbeeld in België heel gemakkelijk dieren kunnen
worden bijgeladen.
In onze vragen over diertransporten willen we de minister wijzen op de vele misstanden
die plaatsvinden en haar wijzen op de verantwoordelijkheid van de regering om
overtredingen harder aan te pakken. Verder pleiten wij voor een afschaffing van
internationale diertransporten, mede vanuit de wetenschap dat deze transporten de
belangrijkste verspreidingsbron vormen voor dierziekten zoals vogelpest, MKZ en
varkenspest.
Onderwerpen Kamervragen
• Noodzaak tot aanscherping transportverordening als gevolg van toename
misstanden en dierenleed op gevolgde transporten;
• Verbetering controles en sancties veetransporteurs die in overtreding zijn;
• Verbetering van controles van diertransporten voor aanvang van het transport;
• Verbod op transporten buiten de EU omdat transportverordening daar niet
nageleefd hoeft te worden;
• Herinvoering van de controles door dierenartsen bij het opladen van varkens;
Antwoorden minister
De minister beweert dat de gerapporteerde misstanden slechts incidenten zijn en dat de
welzijnseisen, alsmede de controle en sanctiemechanismen goed werken volgens de
Europese transport richtlijn. In de praktijk blijkt daar niets van te kloppen. Er wordt niet
gecontroleerd tijdens het opladen van dieren waardoor er vaak meer dieren worden
meegenomen dan toegestaan.
Ook is het verplichte GPS-volgsysteem nog niet in werking onder het mom dat de EU
landen elkaar dwars zitten bij de invoering. Verder blijkt bij gevolgde transporten dat de
regels voor rusttijden, drinktijden en klimaatregeling in de vrachtwagen nauwelijks
worden nageleefd. Desondanks houdt de minister vol dat het huidige systeem van
sancties voor veevervoerders op overtredingen 'doeltreffend, evenredig en
afschrikwekkend' is. De minister wil de Nederlandse regels daarom niet aanpassen.
Bovendien heeft haar voorganger minister Veerman aan het einde van zijn ambtstermijn
nog even snel de verordening aangepast waarmee het lastiger is geworden om op
nationaal niveau strengere regels te stellen. Dit vloeide voort uit een amendement van
CDA-Kamerlid Ormel (30 401, nr. 9) waarin wordt gesteld dat Nederland niet verder kan
gaan dan EU wetgeving.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft in totaal vijf sets vragen gesteld over het transport van
dieren. Wat betreft oplossingen voor de misstanden in het transport beroept de minister
zich op de Europese richtlijn en zegt ze dat ze niet verder wil gaan dan dat. Wij zullen
haar bij iedere nieuwe misstand aanspreken op haar verantwoordelijkheid en blijven
pleiten voor het afschaffen van internationale diertransporten.
Op 12 september is mede op initiatief van de Partij voor de Dieren een spoeddebat
gehouden om de regelgeving verder aan te scherpen. Voorafgaand aan het debat
organiseerde de Partij voor de Dieren een parlementair rondetafelgesprek met
vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties. Dit gebeurde naar aanleiding van
een aangehouden vrachtwagen met bloedende varkens in Duitsland. Ondanks grote
woorden over strengere regelgeving om misstanden tegen te gaan, heeft de PvdA
(Waalkens) het laten afweten toen er daadwerkelijk een stap gezet kon worden (zie
intermezzo 1.4).
In oktober heeft er naar aanleiding van weer een aangehouden vrachtwagen van
dezelfde transporteur een tweede spoeddebat plaatsgevonden. Inmiddels werd duidelijk
dat de minister zich, volgens de Europese Commissie, niet houdt aan de Europese
1a analyse Kamervragen 19

transportrichtlijn. Er moet namelijk bij het inladen van de dieren een officiële
keuringsarts aanwezig zijn en dat is in Nederland niet het geval. De minister wilde tijdens
het debat geen antwoorden geven op de vragen die leefden en CDA, VVD en PvdA
spraken af niet aan het debat deel te nemen uit protest tegen het teveel aan
spoeddebatten over dierenwelzijnsonderwerpen. We wachten haar schriftelijke reactie af.
Intermezzo 1.4 Teleurstellend debat diertransporten
Vandaag opnieuw een zwarte dag in het dossier veetransport. Spraken VVD en PvdA gister tijdens het
rondetafelgesprek nog schande van de huidige misstanden in het veetransport, vandaag tijdens het debat
waaide er een geheel andere wind. De krokodillentranen waren er nog steeds, maar daden stellen ging te ver.
De minister had afgelopen vrijdag aangekondigd controles aan de klep van elk transport verplicht te stellen en
de brancheprotocollen in te trekken omdat ze op dit moment vond dat de sector haar vertrouwen niet waard
was.
In het weekend was de minister al door haar partijgenoten tot de orde geroepen (hoorden we in de
wandelgangen), en om die reden kwam ze al aan het begin van het debat met een opmerkelijke mededeling:
ze had de maatregel van intrekking brancheprotocollen en controle aan de klep die voor vandaag aangekondigd
was, toch nog maar niet ingevoerd. “Uit beleefdheid voor de Kamer, omdat ze eerst met de Kamer gesproken
had willen hebben alvorens de maatregel in te voeren; want stel je voor dat de Kamer er anders over zou
denken dan de minister….” Dat was een glasharde leugen. Want toen de minister op vrijdag de brief naar de
Kamer stuurde waarin de maatregel voor woensdag was aangekondigd, wist ze al dat er op woensdag een
spoeddebat over veetransporten zou worden gehouden. Dus die zogenaamde beleefdheid had ze toen al
meteen in acht kunnen nemen.
De werkelijkheid is dat de minister teruggefloten is door bioindustrie dierenarts Henk-Jan Ormel, gesteund door
de rest van de CDA fractie die standaard doet wat de sector wil. En dus hengelde de minister gedurende het
hele debat naar een motie om de aangekondigde maatregel toch maar vooral niet in te hoeven voeren. Wie
denkt dat met het verdwijnen van de LPF de dieronvriendelijke “landbouwcoalitie” z’n meerderheid in het
parlement kwijt is, komt bedrogen uit. Want waar voorheen CDA,VVD, LPF en SGP tal van verslechteringen
voor dieren doorvoerden, werd de landbouwcoalitie nu naadloos aangevuld met….. ex-dierenbeschermer van
het jaar en melkveehouder Harm Evert Waalkens. Dat leidde ertoe dat Ormel (CDA), melkveehoudster Snijder
Hazelhoff (VVD) en melkveehouder Waalkens (PvdA) de handen ineen sloegen om de veetransporteurs toch
weer gewoon hun gang te laten gaan.
Natuurlijk, onder allerlei mitsen, maren en goede voornemens om hun eigen aftocht te dekken, maar feit is dat
door toedoen van de rentmeesters van CDA en SGP, de sociaal democraten van de PvdA en de zich liberaal
noemende VVD-ers de misstanden vooralsnog alle ruimte krijgen om voort te woekeren. Ik heb tijdens het
debat nog even aan Harm-Evert Waalkens gevraagd waarom hij seks met dieren met drie jaar gevangenis wil
bestraffen en het enorme dierenleed tijdens veetransporten niet keihard wil aanpakken. Waarom ik hem in dit
verband helemaal niet over gevangenisstraffen hoor. Hij moest het antwoord schuldig blijven. Blijkbaar is het
publicitair handiger om viezeriken aan te pakken die seks met dieren bedrijven, dan viezeriken die levende
dieren in vrachtwagens stouwen alsof ze al dood zijn.
Weblog Marianne Thieme, 12 september 2007
1.5 Preventie van dierziekten, dreigende epidemieën,
overmatig gebruik van antibiotica en diergezondheid
Na de uitbraken van dierziekten zoals varkenspest in 1997, mond- en klauwzeer (MKZ) in
2001 en vogelpest in 2003, klonk overal: ‘dit nooit meer’. Het ruimen van miljoenen
gezonde dieren als offer op het altaar van de economie is niet meer van deze tijd.
Bovendien wil de samenleving niet langer opdraaien voor de miljarden euro’s die het
zogeheten non-vaccinatiebeleid kost.
Toch blijkt dat het huidige beleid nog steeds geen garantie biedt om bij een volgende
uitbraak van een besmettelijke dierziekte de gezonde dieren te sparen. Het Europese
vaccinatiebeleid is zeer beperkt en afzet van producten afkomstig van gevaccineerde
dieren lijkt nog niet door supermarkten geaccepteerd. Met name Duitsland, waarnaar de
meeste Nederlandse producten worden geëxporteerd, wil de producten van
gevaccineerde dieren niet accepteren.
Bovendien worden in het Nederlandse draaiboek nog steeds maatschappelijke en
economische belangen tegen elkaar afgewogen bij de beslissing om wel of niet over te
gaan tot vaccinatie. In de praktijk kan bij een uitbraak dus weer gekozen worden voor
1a analyse Kamervragen 20

het niet vaccineren van dieren als dat economisch voordeel op zal leveren. De Partij voor
de Dieren vindt deze aanpak onacceptabel en vraagt de minister werk te maken van
preventieve vaccinatie. Bovendien is duidelijk geworden dat verspreiding van deze
besmettelijke dierziekten vooral plaatsvindt via de lange afstandstransporten van levende
dieren. We pleiten dan ook in dit kader voor een beperking van het aantal
diertransporten (zie intermezzo 1.5).
Intermezzo 1.5 Preventieve vaccinatie tegen MKZ nog steeds niet geregeld
De Partij voor de Dieren pleit voor de inzet van preventieve vaccinatie van dieren tegen Mond- en Klauwzeer
(MKZ). De minister heeft nog steeds niet duidelijk gemaakt dat zij alles op alles zal zetten om het doden van
gezonde dieren te voorkomen als MKZ uitbreekt in Nederland.
In augustus 2007 is op een boerderij in Engeland MKZ uitgebroken. De Partij voor de Dieren wil dat de minister
aangeeft wanneer zij wel of niet tot vaccinatie zal overgaan en in hoeverre economische belangen prevaleren.
De afzet van gevaccineerd vlees en zuivel is nog steeds niet echt geregeld, hoewel de minister zegt dat
supermarkten geen bezwaren hebben. De kans is groot dat bij een uitbraak in Nederland de Europese
Commissie niet zal instemmen met een Nederlands vaccinatieplan of Nederland een exportverbod zal opleggen
als er gevaccineerd gaat worden. De kans dat Nederland dan zal gaan vaccineren wordt kleiner naarmate de
economische belangen om het niet te doen groter worden. De Partij voor de Dieren vindt deze afwachtende
houding onacceptabel.
In 2001 werden in Nederland 260.000 gezonde dieren gedood om zuiver economische redenen. Om geen
exportmogelijkheden te verliezen werd toen besloten gezonde dieren niet te vaccineren, terwijl vaccinatie en
het redden van gezonde dieren ook toentertijd mogelijk was. Uiteindelijk heeft de MKZ-crisis in 2001 de
samenleving bijna 1,3 miljard euro gekost. In heel Europa werden miljoenen dieren letterlijk op het altaar van
de economie afgeslacht. Veel mensen voelden zich machteloos bij de beelden van mannen in witte pakken en
dode koeien en varkens die met grijpers in vrachtwagens werden getakeld. Eén ding werd wel duidelijk: dit
nooit meer.
In het beleidsdraaiboek MKZ van het Ministerie van LNV is het eerste uitgangspunt nu dat 'zo min mogelijk
gezonde dieren worden gedood'. Wie echter verder leest ziet dat het sparen van gezonde dieren door een
crisisstaf van LNV wederom zal worden afgewogen tegen economische belangen. Een ongewenste gang van
zaken vindt de Partij voor de Dieren. De MKZ-crisis maakt opnieuw duidelijk dat het gesleep van dieren door
heel Europa niet alleen leidt tot veel leed bij de miljoenen dieren die jaarlijks op transport worden gezet, ook de
belangrijkste verspreidingsbron vormt voor zeer besmettelijke ziekten. De Partij voor de Dieren zal zich daarom
sterk blijven inzetten voor de afschaffing van internationale transporten van levende dieren.
Persbericht Partij voor de Dieren, 8 augustus 2007
Het doorgeschoten antibioticagebruik is een ander aspect van de bio-industrie dat zelfs
de volksgezondheid in gevaar kan brengen vanwege resistentie. Nederlandse veehouders
geven varkens, kippen en koeien jaarlijks honderdduizenden kilo’s antibiotica om
infecties te voorkomen. De dieren zijn niet ziek, maar krijgen het medicijn preventief
toegediend. De laatste tijd wordt duidelijk dat steeds meer bacteriën resistent worden
voor de antibiotica waaronder de MRSA bacterie. Deze bacterie is ook gevaarlijk voor de
mens en er zijn geen medicijnen tegen. Een besmetting kan dus dodelijk aflopen. Op dit
moment is er geen toezicht op het gebruik van antibiotica in de veehouderij. De Partij
voor de Dieren vindt dat onverantwoord en vraagt de minister om strenge regelgeving
om zo het antibioticagebruik aan banden te leggen. Verder streeft de partij naar een
verbod op preventief antibiotica gebruik bij dieren.
Onderwerpen Kamervragen
• Hoge maatschappelijke kosten bij uitbraken dierziekten zoals vogelpest, MKZ en
varkenspest;
• Noodzaak preventieve vaccinatie tegen MKZ om doding gezonde dieren te
voorkomen;
• Grote risico van overdraagbaarheid MRSA bacterie van varkens op mensen;
• Explosie MRSA besmettingen onder varkenshouders;
• Overmatig antibioticagebruik en risico’s op humane MRSA besmetting;
• De vestiging van varkensflats en vergrote kans op MRSA besmetting bij
omwonenden, werknemers en kinderen van varkenshouders;
1a analyse Kamervragen 21

• Vaccinatie tegen varkenspest blijkt goedkoper dan ruimen het wordt dus tijd dat
minister begint met vaccineren tegen varkenspest.
Antwoorden minister
Wat betreft de uitbraken van vogelpest, MKZ en blauwtong van afgelopen zomer en de
mogelijkheden voor preventieve vaccinatie geeft de minister aan dat preventieve
vaccinatie niet voor de hand ligt omdat er technische haken en ogen aan zitten of omdat
andere belangen, zoals de economische, ook meegerekend moeten worden voordat een
beslissing kan worden genomen. Ze verwijst verder naar de Agenda Diergezondheid die
begin 2008 in de Kamer zal worden behandeld. Wat betreft MRSA-resistentie geeft de
minister van LNV aan dat ze het probleem onderkent en dat er onderzoek komt naar
resistentie en antibioticagebruik. Zij zal hiervoor een aantal maatregelen nemen. De
minister van VWS geeft aan dat het vóórkomen van de verspreiding van de MRSAbacterie
samenhangt met de mate waarin preventief wordt gewerkt met antibiotica in de
varkenshouderij.
Ook geeft hij aan dat de MRSA-bacterie veehouders kan besmetten en dat deze op hun
beurt in een ziekenhuis zelf een bron van besmetting kunnen zijn. Interessant is dat de
minister van VWS ook stelt dat besmetting van omwonenden door de MRSA- bacterie als
gevolg van grootschalige houderijen van varkens (varkensflats) uit te sluiten zou zijn.
Amerikaans onderzoek toont aan dat in de omgeving van varkensbedrijven de resistente
stafylokokkenbacterie voorkomt. Hij wil het onderzoek in Nederland afwachten. De
resultaten worden eind 2007 gepubliceerd, maar duidelijk is dat veel varkenshouders de
MRSA-bacterie bij zich dragen en hiermee ook gezinsleden en mogelijk anderen kunnen
besmetten. Ook is inmiddels duidelijk dat de besmettelijke ziekten Q-koorts (bij koeien)
en H5N1 (bij pluimvee) overdraagbaar zijn op mensen. De paniek die uitbrak toe in een
dierenwinkel in Hoogeveen mensen om nog niet verklaarde reden ziek werden na de
dood van de kaaiman, is niet meer dan een heel klein voorproefje van de besmettingen
die voort kunnen komen vanuit de intensieve veehouderij.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft inmiddels vervolgvragen gesteld. Zo heeft onlangs een
Schriftelijk Overleg plaatsgevonden waarin de Partij voor de Dieren de minister heeft
gevraagd de ophokplicht af te schaffen omdat deze niet effectief is. We hebben haar
verder verzocht verplichte vaccinatie van al het pluimvee in te voeren. De minister moet
hierop nog antwoorden. Verder zijn aanvullende vragen gesteld over de recente studie
van het LEI die uitwijst dat vaccineren van varkens goedkoper is dan de gevolgen van
een uitbraak van varkenspest.
Naast vervolgoverleg met de minister tijdens het debat over de Agenda Diergezondheid
(begin 2008) zullen we er samen met andere partijen binnen de vaste Kamercommissie
voor LNV op aandringen een apart debat met de minister te houden over de noodzaak
van preventieve vaccinatie en van een ander dierziektenbeleid.
Redenen daarvoor zijn onder meer de recente uitbraken van vogelpest in Duitsland en
MKZ in Engeland en de kans dat Blauwtong een endemische ziekte wordt in Nederland.
Preventieve behandeling van evenhoevigen wordt daardoor noodzakelijk om het lijden
van dieren te voorkomen. In het debat willen we ook meer duidelijkheid van de minister
over de mogelijkheden van de afzet van gevaccineerd vlees en zuivel omdat anders de
kans groot is dat economie zal prevaleren boven dierenwelzijn bij een volgende uitbraak.
Uit recente studies blijkt dat vaccinatie van dieren zelfs goedkoper is dan afwachten
totdat varkenspest uitbreekt en dan pas te handelen. We zullen de minister er op blijven
aanspreken om met een gericht vaccinatiebeleid te komen. Verder zal de Partij voor de
Dieren aandringen op een gerichte aanpak van overmatig antibiotica gebruik en de
gevolgen daarvan voor de volksgezondheid. De Partij voor de Dieren vindt het
onbestaanbaar dat eventuele besmetting van burgers met de MRSA-bacterie door
1a analyse Kamervragen 22

varkenshouders (en hun familie) een civielrechtelijke aangelegenheid zou zijn. Het gaat
om de volksgezondheid die in gevaar komt door overmatig antibioticagebruik in de bioindustrie
en het is een taak van de overheid besmettingen zoveel mogelijk te voorkomen.
Een ontmoedigingsbeleid rond preventief antibioticagebruik, om daarmee dat gebruik
terug te dringen moet daar een onderdeel van zijn.
1.6 Subsidies en steun aan bio-industrie vanuit de overheid
Ondanks dat burgers steeds luider en duidelijker laten horen dat zij geen plek zien voor
een grootschalige bio-industrie in Nederland, blijkt dat de overheid al jaren miljoenen
euro’s subsidie aan de sector geeft om bedrijven te kunnen vernieuwen, stallen uit te
kunnen breiden met nog meer dieren, het slechte imago van de varkenshouderij op te
vijzelen en het eten van dierlijke producten te promoten. Bovendien worden onterechte
vergunningen verstrekt en kunnen veehouders rekenen op de steun van de overheid bij
het maken van plannen om megabedrijven neer te zetten, ook wel varkensflats
genoemd.
De Partij voor de Dieren vindt het onbegrijpelijk dat de regering grote hoeveelheden
gemeenschapsgeld uitgeeft aan een sector die keer op keer laat zien niet open te staan
voor een daadwerkelijke verbetering van het dierenwelzijn. Bovendien is deze sectror
één van de grootste vervuilers van ons land. In de landbouwbegroting wordt meer geld
uitgegeven aan het ondersteunen van varkenshouderijen en pluimveehouderijen dan aan
de post ‘verbetering dierenwelzijn’. Sterker nog, recent is gebleken dat uitgaven die in
2003 en 2004 op de begroting stonden onder het kopje dierenwelzijn, voor 75% zijn
aangewend voor “psychosociale ondersteuning van boeren tijdens de MKZ crisis”. Pure
misleiding om dergelijke – op zichzelf best nuttige- uitgaven ten behoeve van mensen
toe te schrijven aan dierenwelzijn.
De Partij voor de Dieren vindt dat onacceptabel en vraagt de minister te stoppen met
haar promotiebeleid voor de veehouderij. Minister Verburg als melkmeisje (namens
Campina) tijdens de ministerraad, de minister als melkmeisje op Campina klompen onder
een koe, de minister als promotor van misleidende showstallen, de minister als
hardlopende ambassadrice voor Nederlands-kalfsvlees-met-bloedarmoede en Nederlands
varkensvlees in China etcetera. Bovendien zullen budgetten die geoormerkt zijn voor
dierenwelzijn voortaan volstrekt transparant en narekenbaar moeten worden ingezet, en
niet meer ten goede mogen komen aan mensen die dieren houden in plaats van aan het
welzijn van de dieren zelf.
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de subsidies om de sector of de
afzet van vlees te sponsoren, subsidies voor individuele bedrijven om uit te breiden of
technieken te kopen, vergunningverstrekkingen voor megabedrijven.
Onderwerpen Kamervragen
• Voorkomen bouw van varkensflats en megabedrijven;
• Onterechte subsidie op gecombineerde luchtwassers voor bio-industrie;
• Onterecht verstrekte milieuvergunningen voor uitbreiding bedrijven;
• Onterecht verstrekte innovatiesubsidies varkens- en pluimveesector;
• Onterechte subsidie Varkens in Zicht en stap in de stal;
• Onterechte subsidie promotiecampagne pluimveevlees;
• Onterechte verstrekking van extra rechten om nog meer varkens te mogen houden
in de bio-industrie;
• Onterechte ondersteuning van dumping van kippenrestvlees op de Afrikaanse markt
waardoor kleine kippenhouders daar failliet gaan.
Antwoorden van de minister
Waar het kabinet zegt het principe te huldigen dat de vervuiler moet betalen voor het
opruimen van zijn eigen rommel, krijgt de veehouderij miljoenen euro’s subsidie om de
1a analyse Kamervragen 23

milieuschade die zij zelf veroorzaakt aan te pakken. De minister verdedigt de miljoenen
euro’s die worden gestopt in luchtwassers om stallen hermetisch af te sluiten en de
ammoniakgassen weg te filteren, als een impuls aan de bio-industrie om een bijdrage te
leveren aan het klimaat. Het ‘de vervuiler betaalt’ principe van dit kabinet gaat dus niet
op voor de veehouderij. De Partij voor de Dieren zal streven naar een omslag in dit soort
subsidies en heeft onlangs een motie ingediend om dierenwelzijn als randvoorwaarde op
te nemen indien subsidies in de veehouderij worden verstrekt.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft inmiddels vervolgvragen gesteld over maatregelen om de
komst megastallen tegen te gaan en over de subsidie op luchtwassers en over het feit
dat deze uitbreiding tot megastallen die deze subsidies in de hand kunnen werken. Naar
aanleiding van onder meer de Kamervragen van de Partij voor de Dieren, de bemoeienis
van de Partij voor de Dieren met de acties tegen varkensflats van Brabantse
varkensfokkers in Overijssel en Tsjechië, zien we een verschuiving optreden binnen de
standpuntbepaling van het CDA. Het CDA in Overijssel en in de gemeente Twenterand
lijkt om waar het gaat om te roze invasie vanuit Brabant te stoppen. Ook de fractie in de
Tweede Kamer van het CDA lijkt om te gaan, omdat met name in CDA gedomineerde
gebieden in Twente en Salland het verzet onder de burgers aanhoudt en steeds massaler
wordt. De Twentse voorkeursstemmentrekster Annie Schreijer-Pierik begint zich steeds
genuanceerder uit te laten over de komst van varkensflats in Twente.
De Partij voor de Dieren heeft de antwoorden van de minister ingezet in de bespreking
van beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in het debat landbouwbegroting
(oktober 2007). Ook zulleen ze aan de orde komen tijdenms de behandeling van de Nota
Dierenwelzijn (januari 2008) en de evaluatie EU landbouwbeleid (2008). Verder zullen we
er bij de minister op aan blijven dringen subsidies aan de bioindustrie of de promotie van
vleesproducten te beëindigen en strenge criteria op te stellen waaraan subsidies moeten
voldoen. Bijdragen aan een verbetering van dierenwelzijn dient hierbij het belangrijkste
uitgangspunt te zijn.
1.7 Veevoer, kap van het tropisch regenwoud voor
grootschalige sojateelt en de import van genetisch
gemodificeerde organismen
Een van de belangrijkste veroorzakers van de kap van het tropisch regenwoud in Latijns
Amerika is de veehouderij. Een groot deel van het veevoer, zoals soja en maïs, wordt
daar geproduceerd. Er zijn tenminste twee gebieden zo groot als Nederland nodig om het
veevoer voor Nederlandse dieren te produceren. Hiervoor worden natuurgebieden
gekapt, en mensen van hun land verdreven. Door het gebruik van genetisch
gemanipuleerde gewassen en grote hoeveelheden pesticiden en kunstmest wordt op
grote schaal een zeer milieu onvriendelijk gewas geteeld. Rotterdam is een belangrijke
doorvoerhaven voor dergelijke soja. Een groot deel van deze soja is voor “eigen”
gebruik: Nederland is het meest veedichte land van Europa.
Europa heeft genetisch gemanipuleerde producten lang buiten de deur kunnen houden,
maar dat blijkt steeds lastiger, mede gelet op de onwil van de Nederlandse politiek.
Oostenrijk krijgt van de EU nog steeds toestemming om genetisch gemanipuleerde
gewassen te weigeren, maar Nederland wil daar niet van weten. De Partij voor de Dieren
heeft Kamervragen gesteld aan de minister omdat de controle niet sluitend is. Verder
pleit de Partij voor de Dieren voor een regionale kringloop waarmee er een einde komt
aan de import van grote hoeveelheden veevoer en de export van grote aantallen dieren.
Zelfs oud-landbouwminister Veerman gaf aan het einde van zijn ambtstermijn aan dat
het huidige systeem onhoudbaar is: ‘we importeren grote hoeveelheden voer en we
exporteren grote hoeveelheden varkens. En de rommel houden we hier’. Daarmee heeft
hij niets teveel gezegd, al kwam hij laat met zijn conclusie.
1a analyse Kamervragen 24

Nederland produceert jaarlijks 70 miljard kg mest, dat is 4.000 kg mest voor elke
Nederlander van zuigeling tot senior. Gemiddeld 70x het lichaamsgewicht van elke
burger in poep, elk jaar weer. En toch doen de meeste partijen alsof er niets aan de hand
is en het een zeer beheersbaar probleem is. Op de Nitraatkaart van Europa 2006 (bron:
de Europese Commissie) zijn tal van zwarte stipjes te zien, maar er is slechts één land
egaal inktzwart gekleurd, waarbij haar landsgrenzen de contouren van de grootste
schandvlek vormen: Nederland. Het probleem is zo groot dat doodzwijgen de meest
aantrekkelijke optie lijkt voor de partijen die het in de afgelopen decennia zover hebben
laten komen.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat besmetting van gewone partijen soja met genetisch
gemanipuleerde soja niet te voorkomen is, maar dat het onder een bepaalde grens dient
te blijven. Zij vertrouwt op de markt en de incidentele controles die de VWA uitvoert.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren dringt er op aan de sojaproblematiek in zijn volle context te
bespreken. We hebben gepleit voor een aparte behandeling in een overleg met de
ministers van LNV, VROM en Ontwikkelingssamenwerking. Dit overleg zal eind november
plaatsvinden. Ook hebben we vragen gesteld over een mogelijke importstop voor
genetisch gemanipuleerde gewassen en bestanddelen, zoals die ook in Oostenrijk geldt.
Verder zullen we de negatieve consequenties van grootschalige sojateelt bespreken
tijdens de behandeling van het burgerinitiatief ‘stop fout vlees’ van Milieudefensie. Dit
debat zal vermoedelijk nog voor het kerstreces plaatsvinden.
1.8 Consumptie
Een groot deel van de Kamervragen was gericht op de consumptiekant van de landbouw,
de noodzaak van een meer plantaardig voedselpakket en de mate waarin ons voedsel
veilig wordt geproduceerd. Voormalig staatsecretaris van milieu, de huidige
fractievoorzitter van het CDA, Pieter van Geel, noemde vlees het meest milieubelastende
onderdeel van ons voedselpakket. Desondanks lijken het ministerie van LNV én de CDA
fractie moeite te hebben met de gedachte dat promotie van een meer plantaardige
voedingswijze een zeer gewenste ontwikkeling zou zijn voor het milieu.
De Partij voor de Dieren heeft in een aantal Kamervragen aandacht gevraagd voor de
milieuvervuiling die gepaard gaat met vleesconsumptie en voor het gegeven dat het eten
van vlees uit de veehouderij in belangrijke mate bijdraagt aan de uitstoot van
broeikasgassen. Onderzoekers van het CE berekenden dat een accijnsheffing op vlees
van 13% net zo effectief is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen als het
plan van de regering om een kilometerheffing in te voeren op auto’s (zie intermezzo 1.8).
Intermezzo 1.8 Klimaatprobleem ligt op ons bord
Wat gaan we eten om het klimaatprobleem aan te pakken? In elk geval kan de uitstoot van broeikasgassen veel
goedkoper en effectiever worden teruggebracht door vaker het lapje vlees te laten staan. Toch lijkt de grote rol
van ons voedingspatroon in de uitstoot van broeikasgassen volledig over het hoofd te worden gezien door dit
kabinet. In de Verenigde Staten is het inmiddels wel voer voor discussie. Als iemand vraagt wie meer rekening
houdt met het klimaat, de eigenaar van een Hummer terreinwagen of de eigenaar van een hybride
(halfelektrische) Toyota Prius, moet je niet te snel je antwoord klaar hebben. Een vegetariër in een
benzineslurpende terreinwagen doet namelijk meer goeds voor het terugdringen van de opwarming van de
aarde dan een vleeseter in een hybride. Wie een dag per week geen vlees eet, spaart het klimaat daarmee
meer dan met het vervangen van gloeilampen door spaarlampen of het schrappen van een vliegreisje. Wie én
én doet, is natuurlijk het beste af.
Vlees is een inefficiënte eiwitbron. Een derde van het wereldwijde landbouwareaal wordt gebruikt om veevoer
te verbouwen, ook in landen waar mensen zelf honger hebben. Zeventig procent van de kap van het tropisch
regenwoud hangt direct samen met de veeteelt. Het vergt duizenden liters meer schoon water om een kilo
vlees te produceren dan een kilo hoogwaardige plantaardige eiwitten zoals soja (die ook direct door mensen
kunnen worden geconsumeerd). De veehouderij neemt wereldwijd volgens de Wereld Voedsel Organisatie
1a analyse Kamervragen 25

(FAO) 18% van alle broeikasgasproductie voor z'n rekening, waar alle verkeer en vervoer tezamen niet verder
komen dan 13,5 procent.
Een verandering van eetpatroon is nodig om de wereld te kunnen voeden en de uitstoot van broeikasgassen
door de veehouderij te verlagen. Minister Gerda Verburg van Landbouw ontkent de kwalijke klimaateffecten van
vlees niet, maar wil vervolgens niets doen om het eten van vlees te ontmoedigen. Duidelijk onder druk van de
machtige vleeslobby die elke kans aangrijpt om de huidige vleesconsumptie op peil te houden, al dan niet
gesubsidieerd door de overheid.
Steeds meer mensen kiezen voor een verstandiger leef- en eetpatroon. Gebaseerd op duurzaamheid,
mededogen en zorg voor onze leefomgeving. In Nederland zijn inmiddels 700.000 vegetariërs en 3,5 miljoen
mensen die het vlees regelmatig laten staan. Het is niet toevallig dat in ons land de markt voor vleesvervangers
met 25 procent per jaar groeit. Hoewel Al Gore verzuimde er melding van te maken, ligt het klimaatprobleem
op ons aller bord. Een beter klimaat vergt niet veel meer dan vaker nee zeggen tegen vlees. Dat moet te doen
zijn!
Opinie artikel Marianne Thieme, Parool 6 juli 2007
Wat verder opvalt is dat het in de vleesverwerkende industrie slecht gesteld is met de
hygiëne en voedselveiligheid. Gesjoemel en wantoestanden lijken eerder regel dan
uitzondering: besmettingen van vlees met Campylobacter, Salmonella, slachtafval en de
MRSA-bacterie zijn mogelijk. Ook wordt er naar hartelust water geïnjecteerd in een
kipfilet, tot wel 50% van het gewicht! Geen wonder dus dat het niet-geïnjecteerde
biologische kippenvlees bijna tweemaal zo duur is.
De Kamervragen hadden tot doel de minister te wijzen op misstanden in de
vleesindustrie, haar te wijzen op het feit dat er beter ingezet kan worden op vleesloze
alternatieven waar geen schandalen aan kleven en om haar te verzoeken meer aandacht
te besteden aan de promotie van plantaardig voedsel. De grootste voedselveiligheid
bestaat immers bij plantaardige producten. Daar schuilen nauwelijks gevaren in voor
besmettingen met virussen en bacteriën.
Onderwerpen Kamervragen
• Stimuleren plantaardig dieet om uitstoot broeikasgassen te voorkomen;
• Injectie van kippenvlees met water en varkenseiwitten;
• Verboden foie gras geserveerd door koningin;
• Slachtafval in levensmiddelen;
• Gevolgen overmatige vleesconsumptie voor gezondheid;
• Sporen van antibiotica in vlees;
• Besmetting van vlees met Campylobacter-bacterie;
• Ondermaatse hygiëne slachterijen;
• Gesjoemel met vlees in supermarkten;
• Stevia als natuurlijk en gezond zoetmiddel niet toegestaan op EU markt;
• Heffing op vlees;
• Multiresistente salmonella in vlees.
Antwoorden minister
De minister lijkt onze zorgen over de grote bijdrage van vleesconsumptie aan de
klimaatproblemen niet te delen. Hoewel vlees wel wordt gezien als milieuvervuilend,
vindt de regering het beter in te zetten op andere vervuilingsbronnen zoals autogebruik,
energiegebruik en de uitstoot vanuit de industrie. Een gemiste kans want met een dag
per week minder vlees eten bespaar je meer op de uitstoot van broeikasgassen dan met
de invoering van een kilometerheffing op auto’s. Wel heeft de minister van VROM
toegezegd om te onderzoeken welke vervangingsstrategieën er mogelijk zijn voor vlees,
wat hun effecten zijn en welke het beste ingezet kunnen worden. Op basis daarvan wordt
bekeken of de regering een meer actieve rol kan spelen in het verlagen van de
vleesconsumptie. De minister van Financiën liet zich onlangs tijdens een debat met
Esther Ouwehand ontvallen dat hij het jammer vond dat zijn vegetarisme geen
regeringsbeleid is.
1a analyse Kamervragen 26

Wat betreft het gesjoemel met vlees en besmettingen van dierlijke producten wil de
minister vooral de sector wijzen op de eigen verantwoordelijkheid. De kleine lettertjes op
het etiket zijn volgens de minister voldoende informatie voor de consument om te weten
wat hij koopt en wat hijzelf kan doen om een besmetting te voorkomen. De sector mag
dus gewoon waterkippen blijven verkopen of vlees met pathogenen als Campylobacter en
Salmonella.
Het is duidelijk dat dat beleid jaarlijks meer dan honderd doden onder Nederlandse
burgers maakt (veel meer dan bijvoorbeeld terrorisme). Toch weigert de overheid
ondanks jarenlange toezeggingen producenten te verplichten het vlees vrij van
pathogenen te leveren. Terwijl een melkzuurbadje van een paar cent op dat gebied al
wonderen zou kunnen verrichten én heel veel levens zou kunnen redden. Het doorgaan
met de levering van letterlijk ziekmakende en in een aantal gevallen dodelijke producten
grenst aan dood door schuld, waarbij de schuld gezocht zou moeten worden bij de
nalatige overheid en de te winstbeluste leveranciers. Voorlopig kan de sector nog
doorgaan met onhygiënische en gevaarlijke praktijken totdat het echt een keer
grootschalig uit de hand loopt. Als het kalf verdronken is…
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft inmiddels vervolgvragen gesteld over accijns op vlees om
uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De antwoorden van de minister zijn ook
ingezet in de bespreking van de beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de
debatten met het kabinet in de Tweede Kamer zoals bij de Algemene beschouwingen
(september 2007) en het debat over de landbouwbegroting (oktober 2007). We zullen de
antwoorden verder inzetten bij de behandeling van de evaluatie van het EUlandbouwbeleid
(2008) en in debatten over klimaatverandering.
1a analyse Kamervragen 27

2. Visserij en vissen
2.1 Bedreigde vissoorten
Veel vissoorten worden door jarenlange overbevissing en milieuvervuiling met uitsterven
bedreigd. De quota worden, ondanks waarschuwingen van onafhankelijke
wetenschappers, steeds weer te hoog gesteld. Effectieve vangstvermindering wordt
gefrustreerd door een levendige handel in visquota tussen de Europese lidstaten. Haring
en kabeljauw dreigen daardoor te verdwijnen uit de Noordzee. Met onze Kamervragen
hebben we de minister willen wijzen op de noodzaak van de voortvarende aanpak om
deze soorten voor uitsterven te behoeden.
Antwoorden minister
Wat betreft de haringstand geeft de minister aan dat zij bereid is om bij de Europese
Commissie aandacht te vragen voor het doen van internationaal gecoördineerd nader
onderzoek in EU-verband naar de achterblijvende aanwas van Noordzeeharing. Verder
meldt zij dat de haringstand zal worden meegewogen bij het vaststellen van de
vangstquota voor 2008, wat eind 2007 zal plaatsvinden.
De minister geeft aan dat de kabeljauwstand zich momenteel zelfs onder het niveau
bevindt waarop de voortplanting van de soort in gevaar is. De stand is nog niet eens op
de helft van het biologisch veilige niveau. Zij meldt dat er al een herstelplan voor
kabeljauw bestaat sinds 2004. Toch heeft de EU voor 2007 toestemming gegeven om
bijna 20.000 ton kabeljauw uit de Noordzee te vangen.
De minister geeft toe dat internationale biologen adviseren om de kabeljauwvisserij te
sluiten, maar dat vindt zij “geen realistische optie”. Wel zegt zij toe zich te zullen
inzetten voor maatregelen die nodig zijn om het biologisch veilige niveau te bereiken.
Verder schrijft de minister dat Nederland zeegebieden met een bijzondere ecologische
waarde in het Nederlandse deel van de Noordzee zal beschermen. Dit doet zij via het
Integraal Beheerplan Noordzee, maar hierbij blijft visserij “in principe” mogelijk in de
beschermde gebieden.
Vervolgacties
De tegenstrijdige uitspraken van de minister maken het nodig haar beleid nauwlettend te
volgen. We zullen de minister herinneren aan haar toezeggingen ten aanzien van haring
en kabeljauw. De Partij voor de Dieren pleit voor het instellen van beschermde
zeegebieden waar visserij niet is toegestaan. Op deze wijze krijgen verschillende
bedreigde vissoorten de mogelijkheid om hun biologisch veilige niveau te bereiken.
Wat betreft de kabeljauw zullen we de minister vragen waarom zij niet bereid is zich in
EU-verband in te zetten voor een vangstverbod voor kabeljauw in de Noordzee, terwijl de
feiten aantonen dat het herstelplan voor kabeljauw na drie jaar nog niets heeft
opgeleverd en de toegestane Europese vangstquota volstrekt onverantwoord zijn. Ook
zullen wij de minister nogmaals vragen voor welke maatregelen en op welke termijn zij
zich zal inzetten om het biologisch veilige niveau te bereiken, zoals zij heeft toegezegd te
zullen doen.
Het is ronduit teleurstellend om te moeten vaststellen dat onze motie waarin gepleit werd
voor het afvoeren van bedreigde vissoorten van het menu van het Kamerrestaurant (we
spreken dan over kabeljauw en paling) nauwelijks steun kreeg in de kamer. En dat zelfs
de complete PvdA fractie (inclusief milieu-activist Diederik Samson en exdierenbeschermer
van het jaar Harm Evert Waalkens) tegen de motie stemde, hoewel
het WNF met nadruk had gevraagd de motie te steunen. Op prinsjesdag werden 800
broodjes paling besteld voor de Staten Generaal. Als gevolg van een logistieke fout
hebben de meeste van die broodjes de monden van parlementariërs en genodigden niet
1a analyse Kamervragen 28

ereikt, waarmee de dood van de palingen nóg zinlozer werd. “Decadentie komt voor aan
het eind van de beste beschavingen” zei onze senator Niko Koffeman bij de algemene
beschouwingen in de Eerste Kamer over dit voorval.
De antwoorden op onze Kamervragen worden gebruikt bij de behandeling van de EU
Maritieme Strategie/Maritiem Beleid (2007-2008) en de bespreking van de voortgang van
het Integraal Beheerplan Noordzee (Natura 2000 maritiem). Verder zullen we er bij de
minister op aan blijven dringen dat het vaststellen van vangstquota in overeenstemming
moet zijn met de aanbevelingen van wetenschappers zoals die worden uitgebracht door
ICES, het intergouvernementele adviesbureau voor de Noord-Atlantische oceaan.
2.2 Illegale visserij/handel in visproducten
We hebben vragen gesteld over de Nederlandse aanpak van de illegale handel in kaviaar
en illegale visserij, met name wat betreft het gebruik van Nederlandse havens door
schepen die zich met illegale visserij bezighouden.
Antwoorden minister
Volgens de minister wordt de illegale handel in kaviaar al voldoende effectief aangepakt
via geregistreerde, verzegelde verpakkingen met niet-herbruikbare labels waarop de
herkomst van de kaviaar staat vermeld. De handhavingsinzet is onderdeel van de CITES
handhaving. Gemiddeld komt de AID “enkele tientallen keren per jaar” in actie om
illegale kaviaar op te sporen en in beslag te nemen.
Volgens de minister kan zij niet optreden tegen schepen die illegale handelingen op open
zee hebben verricht wanneer de vlaggenstaat daartoe geen initiatief neemt. Als
onderdeel van nieuwe regelgeving moet de vlaggenstaat op vier punten bevestigen dat
een schip aan de regels voldoet. Daarbij wordt echter niet gecontroleerd of het schip zich
heeft beziggehouden met het overladen van vis op open zee naar schepen die op een
zwarte lijst staan, dat wil zeggen dat zij bekend staan als piraten, of onder een valse
naam of zonder vlag varen.
Vervolgacties
Wat betreft kaviaar hebben we de antwoorden ingezet bij de vervolgdebatten over de
CITES-handhaving, met name over de handhavingsinzet (september 2007).
De Partij voor de Dieren vindt dat het gat in de nieuwe regelgeving tegen illegale visserij
gedicht moet worden. We zullen de antwoorden op onze vragen inzetten bij de
besprekingen over de EU Maritieme Strategie/Maritiem Beleid (2007-2008).
2.3 Bijvangst
De bruinvis is een beschermde diersoort. De afgelopen jaren is een sterke stijging
geconstateerd van het aantal dieren dat strandt op de Nederlandse kust, maar maatregelen
om de bruinvissen te beschermen blijven achterwege. De Partij voor de Dieren heeft minister
Verburg om opheldering gevraagd over het aantal zee(zoog)dieren en vissen dat jaarlijks als
bijvangst sterft in de visserij, en welke maatregelen zij zal treffen om deze bijvangst te
reduceren.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat er momenteel al een Europese plicht is voor staandwantvisserij
met vaartuigen boven de twaalf meter om gebruik te maken van ‘pingers’, die de
bruinvissen moeten afschrikken. Deze verplichting is in Nederlandse regelgeving
geïmplementeerd. De minister schrijft verder dat ze voorstander is van een Europees
onderzoek naar bruinvisstrandingen en het voorkomen ervan in het kader van het
Europese 7 e kaderprogramma. In verband met de Europese datacollectie verordening
1a analyse Kamervragen 29

laat zij onderzoek uitvoeren naar discards en bijvangst van bruinvissen. Daarnaast zegt
zij toe een “state of the art” rapportage te zullen laten maken over deze problematiek,
waarin alle recente informatie bijeen wordt gebracht. Zij zal dit onderzoek aan de
Tweede Kamer aanbieden als het is afgerond.
Vervolgacties
In de Nota Dierenwelzijn zegt de minister dat er zal worden ‘nagedacht’ over de
mogelijkheden om bijvangst in de visserij te beperken. Dat is een wel erg magere inzet
en we vinden dan ook dat de minister een ambiteuzer beleid zal moeten presenteren om
de onnodige dood van talloze vissen en zeezoogdieren in de zeevisserij te voorkomen.
Wij zullen haar daarop aanspreken bij de behandeling van de Nota Dierenwelzijn (januari
2008). We zullen de minister verder houden aan haar toezegging om een “state of the
art” rapportage te laten maken over de bruinvisproblematiek.
2.4 Onderzoek met walvissen
Naar aanleiding van de aankondiging van de Minister van LNV dat zij toestemming heeft
gegeven voor geluidsonderzoek met bruinvissen hebben we vragen gesteld over de
noodzaak voor dit onderzoek en de schadelijkheid ervan voor de dieren.
Antwoorden minister
De minister stelt dat er in het buitenland niet voldoende onderzoek specifiek naar de
geluidsgevoeligheid van bruinvissen wordt uitgevoerd (wel van andere walvissen). Verder
stelt zij dat er geen schadelijk effect te verwachten is voor de dieren, maar tegelijkertijd
zegt ze dat er wereldwijd nog steeds onduidelijkheid bestaat over de schadelijkheid van
onderwatergeluid voor zeedieren. Het betreffende onderzoek is volgens de minister geen
dierproef.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal deze antwoorden inzetten bij de bespreking van de
beleidsvoornemens van het kabinet ten aanzien van de Wet op de dierproeven (eind
2007).
2.5 Subsidies voor vissers
De Europese subsidies voor vissers zijn onlangs via een speciale regeling verhoogd. De
Partij voor de Dieren heeft hierover Kamervragen gesteld omdat de kans bestaat dat
deze regelingen nog meer bij kunnen dragen aan overbevissing.
Antwoorden minister
De minister stelt dat de verhoging van de Europese subsidies voor vissers bedoeld is voor
het stimuleren van innovatie en een meer duurzame vorm van visserij. De steun mag
niet worden gebruikt om de vangstcapaciteit te vergroten. De minister schrijft dat zij
erop vertrouwt dat haar Europese collega’s de steun zullen inzetten voor de uitvoering
van het Gemeenschappelijk Visserij Beleid, waarin duurzaamheid een doelstelling is. Zelf
wil zij met haar beleid de effecten op de natuur verminderen. De minister schrijft dat zij
terughoudend is in het gebruik van de subsidies. Gesteunde projecten zullen een bijdrage
moeten leveren aan innovatie en verduurzaming van de visserij.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de debatten over het
Gemeenschappelijk Visserij Beleid (2007-2008), bijvoorbeeld via het maandelijkse
overleg met de minister voorafgaand aan de Visserijraad. We zullen de minister houden
aan haar uitspraak dat de door de subsidieregeling gesteunde projecten een bijdrage
moeten leveren aan innovatie en verduurzaming van de visserij.
1a analyse Kamervragen 30

3. Dierproeven en biotechnologie
3.1 Openheid over dierproeven
De Wet op de dierproeven (Wod), die bedoeld is om proefdieren te beschermen, is bijna
dertig jaar oud. In 2005 verscheen een evaluatie van de wet, uitgevoerd door
onafhankelijke juristen en ethici. Deze evaluatie wees uit dat de Wod in de praktijk op
essentiële punten niet blijkt te functioneren. Zo komt de ethische toetsing die moet
plaatsvinden voordat proefdieronderzoek mag worden uitgevoerd, vrijwel niet uit de verf.
Ook de beslotenheid rond dierproeven vormt een belangrijk kritiekpunt in de evaluatie.
Omdat met name de wetenschap nogal heftig reageerde op de evaluatie en de daarin
voorgestelde beleidswijzigingen, besloot toenmalig minister van VWS de aanbevelingen
uit de evaluatie niet over te nemen, maar een aantal discussiebijeenkomsten te
organiseren met belangenverenigingen en maatschappelijke organisaties (bottom-up
proces).
In plaats van bezwaar te maken tegen deze werkwijze, waarmee niet alleen de kwaliteit
van de evaluatie in twijfel werd getrokken maar waarmee bovendien de broodnodige
herziening van de wetgeving zou worden vertraagd, namen de zittende politieke partijen
het voorstel van de minister voor kennisgeving aan. Toen bleek dat de presentatie van
de uitkomsten van de discussiebijeenkomsten een besloten heeft, hebben we
Kamervragen gesteld over de openheid rond het bottom-up proces.
Toen de cyclus van discussiebijeenkomsten werd afgerond, wilde de Partij voor de Dieren
kennis nemen van de uitkomsten. Toen bleek dat Kamerleden niet welkom waren bij de
presentatie, hebben we Kamervragen gesteld over de gang van zaken.
Antwoorden minister
Juist de beslotenheid rondom dierproeven vormt een belangrijk punt van kritiek op de
huidige wetgeving. Wanneer de Kamer met het kabinet gaat overleggen over de
wijzigingen van de Wet op de dierproeven (en het Besluit Biotechnologie bij Dieren), is
het voor Kamerleden van belang om kennis te kunnen nemen van de uitkomsten van de
discussies die door belanghebbenden gevoerd zijn over de evaluatie. De minister schrijft
echter dat hij beleidsvoornemens zal formuleren op basis van de resultaten van het
bottom-up proces, en dat hij deze aan de Kamer zal presenteren.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van de
beleidsvoornemens Wet op de Dierproeven en het Besluit Biotechnologie bij Dieren.
3.2 Dierproeven in de praktijk
Naar aanleiding van herhaalde misstanden bij het Nijmeegs Centraal Dierenlaboratorium
hebben we vragen gesteld over het toezicht en de controle op proefdierinstellingen (zie
intermezzo 3.2).
Intermezzo 3.2 Partij voor de Dieren stelt kamervragen over overtredingen regels dierproeven
Den Haag, 18 december 2006 - De Partij voor de Dieren heeft kamervragen gesteld over
overtredingen van de regels voor dierproeven door het Nijmeegse Centraal Dierenlaboratorium
(NCD). Uit een artikel in het Nederlands Dagblad van 11 december jl. blijkt dat het NCD dit jaar al
twee keer is gewaarschuwd door de inspectie. Deze waarschuwingen hebben echter niet geleid tot
ingrijpen door de Voedsel- en Warenautoriteit, die belast is met de controle op dierproeven. De
Raad van Bestuur van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud, eindverantwoordelijke voor
het dierenlaboratorium, besloot daarop zelf een dierproefstop af te kondigen tot 1 januari 2007.
In juni van dit jaar constateerde de inspecteur van de Voedsel- en Warenautoriteit dat het Nijmeegse Centraal
Dierenlaboratorium (NCD) de wettelijke regels overtrad. Waar een ondergrond van stro verplicht is, bleken
1a analyse Kamervragen 31

dieren op kale roosters te leven. Ook werd de dieren de wettelijk verplichte speeltjes of muziek, bedoeld om
hen enige afleiding te bieden in hun hokken, onthouden. Daarnaast is gebleken dat verschillende
wetenschappers tijdens de experimenten hun onderzoeksopzet veranderden zonder daarvoor toestemming te
vragen aan de Dierexperimentencommissie (DEC). De inspecteur van de VWA heeft het dierenlaboratorium
gewaarschuwd nadat de situatie in oktober niet verbeterd bleek. Sancties bleven echter achterwege. De Raad
van Bestuur van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud, eindverantwoordelijke voor het NCD, heeft nu
zelf een tijdelijke proefdierstop afgekondigd. Tot 1 januari 2007 mogen geen nieuwe dierexperimenten worden
gestart en de medewerkers van het laboratorium moeten de vereiste verbeteringen doorvoeren.
De kwestie-NCD maakt duidelijk dat de regelgeving voor het verrichten van dierproeven onvoldoende
functioneert, een conclusie die ook al door onafhankelijke onderzoekers werd getrokken in de Evaluatie van de
Wet op de dierproeven in 2005. De belangen van de proefdieren blijken nauwelijks mee te wegen bij de
beoordeling van de onderzoeksaanvragen door de Dierexperimentencommissies. Informatie over dierproeven is
vrijwel niet openbaar, er is geen zicht op het functioneren van de inspectie en overtredingen worden niet
bestraft. Het welzijn van proefdieren lijkt daarmee te worden overgelaten aan de willekeur van de
vergunninghouders zelf. Het kabinet heeft de Tweede Kamer eind 2005 laten weten de aanbevelingen uit het
evaluatierapport niet over te nemen omdat daar ‘onvoldoende draagvlak’ voor zou bestaan. De zittende
politieke partijen hebben deze mededeling destijds voor kennisgeving aangenomen. Geen van hen heeft nadere
aandacht besteed aan de gefundeerde kritiek die door wetenschappers van o.a. de leerstoelgroep Recht en
Bestuur van de Universiteit Utrecht in de evaluatie is geuit op het functioneren van de Wet op de dierproeven
(Wod). De Partij voor de Dieren wil de Wod alsnog geagendeerd hebben en vraagt een debat aan over het
evaluatierapport.
Persbericht Partij voor de Dieren, 18 december 2006
Antwoorden minister
De minister is van mening dat de handhaving van de Wet op de dierproeven door de
controlerende instantie VWA (Voedsel- en Waren Autoriteit) voldoende functioneert en
dat de VWA adequaat heeft opgetreden inzake de omissies bij het Nijmeegs
Dierenlaboratorium. De VWA heeft geen wettelijk instrument om in het geval van
misstanden het stopzetten van dierproeven af te dwingen, en dat is wat de Partij voor de
Dieren betreft een van de kritiekpunten op de bestaande wetgeving. De minister ziet
geen reden om het aantal VWA-inspecties in 2007 uit te breiden.
Vervolgacties
Wanneer de beleidsvoornemens van het kabinet ten aanzien van de Wet op de
dierproeven zullen worden besproken met de Kamer (eind 2007), zal de Partij voor de
Dieren de controle op dierproeven en de handhaving en sanctionering opnieuw aan de
orde stellen.
3.3 Biotechnologie/genetische manipulatie
We hebben vragen gesteld over het kruisen van menselijk en dierlijk celmateriaal en het
op de markt brengen van genetisch gemanipuleerde tomaten.
Antwoorden minister
De minister schrijft dat er een “anticiperende analyse” zal worden uitgevoerd van mensdier
combinaties. Daarbij zal ook onderzoek worden gedaan naar de ethische aspecten
van de “cybride”, een dierlijke eicel met een menselijke celkern. Nadat dit onderzoek is
afgerond, zal een brief naar de Kamer worden gestuurd over de ethische aspecten van
mens-diercombinaties.
De minister geeft aan dat er geen aanvraag is ingediend voor markttoelating van de
genetisch gemanipuleerde tomaten. Om te worden toegelaten tot de Europese markt
moeten producten voldoen aan een veiligheidstoets en een etiketteringplicht. De Partij
voor de Dieren vindt dat er een verbod moet komen op het genetisch manipuleren van
dieren en planten, of tenminste en importverbod op genetisch gemanipuleerde
producten. Wanneer dergelijke producten toch op de markt worden toegelaten, moeten
consumenten duidelijk kunnen zien met welk product ze te maken hebben. De
etikettering moet daartoe een stuk duidelijker worden dan nu het geval is. De minister
vindt de huidige regelgeving echter voldoende.
1a analyse Kamervragen 32

Vervolgacties
Het kabinet presenteert in de loop van 2007 haar beleidsvoornemens ten aanzien van
biotechnologie. We zullen de antwoorden op onze vragen gebruiken in de overleggen die
de Kamer met het kabinet zal voeren over deze voornemens.
3.4 Diervoeding besmet met genetisch gemanipuleerde
bestanddelen
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over het nieuws dat in
huisdierenvoeding genetisch gemanipuleerde bestandsdelen zijn aangetroffen, zonder dat
dit werd vermeld op het etiket.
Antwoorden minister
Volgens de Verordening 1829/2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en
diervoeders mogen sporen van genetisch gemodificeerde organismen in diervoeding
aanwezig zijn in een verhouding van niet meer dan 0,9%, op voorwaarde dat dit
onvoorzien of technisch niet te voorkomen is. Boven deze waarde moet het vermeld
worden op het etiket, om niet in overtreding te zijn van de Europese
etiketteringregelgeving. Overtredingen van deze Verordening vallen onder de Wet op de
Economische delicten en de Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA) kan hierop maatregelen
treffen, afhankelijk van de ernst van de overtreding. Momenteel wordt het
maatregelenbeleid rondom de handhaving van genetisch gemanipuleerde organismen
(ggo’s) opnieuw vastgesteld door de VWA. Het uitgangspunt zal daarbij zijn dat in eerste
instantie een waarschuwing zal worden gegeven bij overtreding van de 0,9%-regel. Het
zwaartepunt ligt hierbij op het beperken van risico’s voor de volksgezondheid en
diergezondheid. De VWA zal minder aandacht besteden aan overtredingen die niet tot
concrete risico’s leiden, met het oog op de beschikbare middelen en de nog te realiseren
taakstellingen.
De nieuwe strategie ‘Handhaven met verstand en gevoel’ is eind 2006 door de ministers
van LNV en VWS aan de Kamer gepresenteerd. De minister acht dit voldoende, omdat
het een overtreding betreft van de etiketteringverplichting en er geen risico is voor de
volksgezondheid, diergezondheid of milieuveiligheid. In deze zaak zijn ggo’s aangetroffen
die in de EU zijn toegelaten en veilig zijn bevonden. Uit het feit dat geen ggo’s zijn
aangetroffen die niet in de EU zijn toegelaten, blijkt volgens de minister dat het
risicogebaseerd handhaven werkt. De minister geeft aan dat er 100% documentcontrole
is van alle importpartijen diervoeder om na te gaan of de etiketteringvereisten worden
nageleefd. Vrijwel al het mengvoer voor de gangbare veehouderij bevat ggo-grondstoffen
en is als zodanig geëtiketteerd. Met name de diervoedingsindustrie wil ggo-vrij
produceren, waarbij sinds 2004 twee overtredingen zijn geconstateerd. Hiervoor zijn
waarschuwingen gegeven.
De Partij voor de Dieren is van mening dat de minister veel te gemakkelijk
bevoegdheden delegeert naar de sector en rekent op zelfregulering. Genetisch
gemanipuleerde bestanddelen kunnen van een dermate verstrekkende invloed zijn, dat
tenminste de gestelde regelgeving nageleefd zal moeten worden. Tevens zal er een
maatschappelijk debat gevoerd moeten worden over de wenselijkheid en toelaatbaarheid
van genetisch gemanipuleerde bestanddelen van ons voedsel.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens in de debatten in de Tweede Kamer. We zullen deze antwoorden
vooral inzetten bij het overleg over biotechnologie (voorjaar 2008).
1a analyse Kamervragen 33

4. Gezelschapsdieren, dierenmishandeling en handel in
dieren
4.1 Gezelschapsdieren en dierenasielen
Dierenasielen in Nederland vangen per jaar gemiddeld 70.000 honden en katten op.
Veruit het grootste deel van deze dieren kan worden herplaatst bij een nieuwe eigenaar.
Tot die tijd worden ze door - hoofdzakelijk vrijwillige - medewerkers verzorgd.
Gemeenten zijn volgens het Burgerlijk Wetboek verplicht om dieren die in hun gemeente
worden gevonden de eerste veertien dagen te verzorgen. Ondanks dat dierenasielen
deze gemeentelijke plicht waarnemen, ontvangen zij hiervoor lang niet altijd een
financiële vergoeding. In gevallen waarin wel een vergoeding verstrekt wordt, is deze
vrijwel nooit kostendekkend. Een groot deel van de dierenasielen kampt met financiële
tekorten, mede doordat er niet gespaard kan worden voor investeringen als onderhoud
aan het pand of voor onvoorziene uitgaven zoals hoge medische kosten. Het aantrekken
van voldoende personeel wordt eveneens bemoeilijkt door het gebrek aan financiële
mogelijkheden, terwijl geschikte vrijwilligers steeds lastiger te vinden zijn.
De Kamervragen die gesteld zijn over de opvang van zwerfdieren zijn bedoeld om helder
te krijgen op welke manier de overheid het voortbestaan van dierenasielen kan
garanderen door te zorgen voor structurele financiering.
Antwoorden minister
De minister blijft in haar antwoorden benadrukken dat de verantwoordelijkheid voor de
opvang van gevonden dieren gedurende de eerste veertien dagen bij de gemeente ligt.
Gemeenten mogen zelf bepalen hoe zij invulling geven aan deze plicht. Inmenging vanuit
de landelijke overheid is volgens haar niet gewenst.
Ook geeft de minister aan dat dierenasielen private ondernemingen zijn en derhalve
verantwoordelijk zijn voor de eigen bedrijfsvoering. Zij moeten de gemaakte kosten
doorberekenen aan de klanten en de tekorten aanvullen door fondsenwerving.
De enige taak die de minister wel ziet voor de overheid, is het geven van voorlichting
over verantwoord huisdierbezit, waaronder de consequenties van het in huis halen van
een dier. Zij verwijst hiervoor naar het Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren
(LICG), dat bij de oprichting in de loop van 2007 een subsidie van 375.000 euro heeft
gekregen vanuit het ministerie van LNV.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren vindt het onvoorstelbaar dat instanties die een dergelijke
belangrijke maatschappelijke functie vervullen en nota bene een gemeentelijke taak
uitvoeren, niet kunnen rekenen op een passende vergoeding. Als alle gemaakte kosten
zouden worden doorberekend aan de klant, is de concurrentie met internetsites waar
dieren gratis of tegen een kleine vergoeding worden aangeboden onhoudbaar, wat
betekent dat de dieren nog langer in de asielen moeten blijven. Voor fondsenwerving is
(passende) menskracht nodig, waardoor een kip-ei-situatie ontstaat. Om deze reden
hebben we aanvullende vragen gesteld over de financiering van opvangcentra, met
daarbij een verwijzing naar bijzondere kosten die hierbij soms gemaakt moeten worden
in tijden van bijvoorbeeld dierziekte-uitbraken (zie intermezzo 4.1).
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer. Bovendien vormen zij een basis voor onze moties. We zullen blijven
aandringen op nationale regelgeving en structurele financiële ondersteuning door de
overheid. De gegeven antwoorden hebben we ingezet bij de behandeling van de
Rijksbegroting van LNV (oktober 2007) waarbij aandacht is gevraagd voor budgetten
voor dierenwelzijnverbeteringen, investeringssubsidies en onderzoeksgelden. Verder
1a analyse Kamervragen 34

zullen de antwoorden aan de orde komen tijdens de behandeling van de Nota
Dierenwelzijn en de behandeling van het Wetsvoorstel Dieren (2008).
Intermezzo 4.1 Schimmelinfecties stellen dierenasielen voor grote problemen
PvdD: Stel dierziektecrises in asielen gelijk aan dierziektecrises in de veehouderij
De Partij voor de Dieren heeft in Kamervragen aan de ministers van Landbouw en Binnenlandse Zaken
gevraagd dierziektecrises in dierenasielen op soortgelijke wijze tegemoet te treden als dierziektecrises in de
veeteelt.
Worden bij uitbraken van MKZ, vogelgriep en varkenspest miljarden uitgetrokken voor de bestrijding van
ziekte, de ruiming van dieren, het compenseren van boeren en het verlenen van psychische hulp aan
betrokkenen, in geval van dierziekte-uitbraken in dierenasielen lijkt de overheid vooral de andere kant op te
kijken.
Op dit moment kampen verschillende dierenasielen zoals in Zwolle en Uden met uitbraak van ernstige
schimmelinfecties onder de dieren. “Oplossingen” als euthanasie voor alle aanwezige dieren worden met kracht
van de hand gewezen door alle betrokkenen, maar veelal ontbreken de middelen om de gerezen problemen op
andere wijze op te lossen. Dierenasielen zijn doorgaans afhankelijk van de goedheid van gemeentelijke
overheden en particuliere giftgevers om de begroting rond te krijgen, en kunnen calamiteiten zoals de uitbraak
van een schimmelinfectie onmogelijk zelf het hoofd bieden. Veel geld is nodig, niet alleen voor de medische
behandeling van de dieren, maar ook voor beschermende kleding die moet worden aangeschaft en voor de
behandeling van besmette medewerkers.
Om die reden wil de Partij voor de Dieren van de ministers van LNV en BZK weten waarom in financiële zin alle
ruimte is voor de commerciële veehouderij en geen enkele bijstand verleend wordt bij dierziektecrises in de
opvang van asieldieren.
Persbericht Partij voor de Dieren, 28 augustus 2007
4.2 Dierenambulances
Net als de dierenasielen ontvangen dierenambulances lang niet altijd een vergoeding
voor hun werk. Ritten in directe opdracht van de gemeente worden vaak wel vergoed,
maar structurele financiering om te kunnen investeren in huisvesting, personeel en
materiaal, ontbreekt.
Ook voor dierenambulances geldt dat als alle gemaakte kosten worden doorberekend aan
de klant, de drempel te hoog wordt om hulp in te schakelen bij het aantreffen van
gewonde dieren. Bij een ritprijs van meer dan vijftig euro zullen veel mensen twee keer
nadenken wanneer zij een gewonde kat aantreffen op straat. Bovendien ontstaan er
situaties waarin gemeenten, die zelf kunnen kiezen welke dierenambulance zij
inschakelen, deze keuze baseren op de ritprijs, waardoor er een concurrentiestrijd
ontstaat die vrijwel nooit in het belang van het dier is.
De Kamervragen over dierenambulances pleiten voor een passende structurele
financiering. Daarnaast zouden dierenambulances in noodsituaties moeten worden gezien
als voorrangsvoertuigen, om te voorkomen dat zij bijvoorbeeld parkeerboetes opgelegd
krijgen tijdens het helpen van een dier. Het uitsluiten van dierenambulances voor het
vervoer van gewonde in het wild levende dieren, omdat de minister vindt dat jagers
beter kunnen beoordelen of dieren ter plaatse mogen worden gedood en naar de poelier
gebracht is een misstand die we breed aan de orde hebben gesteld. Onder meer via het
stellen van Kamervragen.
Antwoorden minister
De minister van LNV antwoordt ook op deze vragen dat dierenambulances als particuliere
ondernemingen niet in aanmerking komen voor overheidssubsidies. Daarnaast
antwoordden de ministers van Justitie en Verkeer en Waterstaat dat alleen voertuigen
van reguliere hulpverleningsdiensten gezien kunnen worden als voorrangsvoertuigen
zolang zij optische en geluidssignalen voeren. Deze signalen mogen alleen worden
gevoerd bij dringende taken, waaronder wordt verstaan: een voor de mens
levensbedreigende situatie die directe hulp van de betrokken hulpdiensten vergt, het
1a analyse Kamervragen 35

voorkomen van een voor de mens levensbedreigende situatie of een situatie waarin
ernstige schade aan gebouwen of goederen ontstaat en een verstoring van de openbare
orde of rechtsorde, waarvoor een directe en snelle inzet noodzakelijk is.
Dierenambulances komen volgens de ministers niet in aanmerking om aangewezen
dienst te worden en zodoende kunnen de ambulances niet als voorrangsvoertuig
aangemerkt worden. De afspraken tussen jagers en politie om dierenambulances uit te
sluiten van het vervoer van gewonde of zieke in het wild levende dieren (abusievelijk
aangeduid als een ‘wettelijke regeling’) vindt de minister in orde, zonder dat ze zich
deugdelijk op de hoogte stelt van de achtergronden van de samenwerkingsafspraken
tussen jagers en politie, wie de opbrengst van het zogenaamde ‘valwild’ krijgt en hoe
omgegaan wordt met de jongen van (beschermde) in het wild levende dieren waarvan
het moederdier na een verkeersongeval wordt afgemaakt.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren vindt het opmerkelijk dat het redden van dierenlevens op deze
manier ondergeschikt wordt gesteld aan het voorkomen van schade aan gebouwen of
goederen. De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de
bespreking van beleidsvoornemens en dierenwelzijnthema’s in de debatten met de
minister in de Tweede Kamer. Bovendien vormen zij een basis voor onze moties. We
zullen blijven aandringen op (betere) nationale regelgeving en financiële ondersteuning
van dierenambulances. De gegeven antwoorden hebben we ingezet bij de behandeling
van de begroting LNV (oktober 2007) waarbij aandacht is gevraagd voor budgetten voor
dierenwelzijnverbeteringen, investeringssubsidies en onderzoeksgelden. Daarnaast zullen
de antwoorden worden gebruikt ter voorbereiding op de behandeling van het debat over
de Nota Dierenwelzijn (begin 2008) en de behandeling van het wetsvoorstel Dieren
(begin 2008).
Intermezzo 4.2 Dierenambulance krijgt parkeerontheffing
Regio/Zoetermeer – De dierenambulance in Zoetermeer kan van de gemeente Zoetermeer een
parkeerontheffing krijgen. Daardoor kan de dierenambulance in noodgevallen parkeren op plaatsen
waar dat officieel niet is toegestaan. De dierenambulance krijgt de parkeerontheffing na
bemiddeling door de Statenfractie van de Partij voor de Dieren in Zuid-Holland.
Eerder dit jaar kwam de Dierenambulance in Zoetermeer in het nieuws nadat een bestuurder van de
dierenambulance in korte tijd een aantal parkeerbonnen kreeg, terwijl hij bezig was dieren in nood te helpen. In
één geval kreeg hij zelfs een bekeuring in het centrum van Zoetermeer, terwijl hij daar met zijn ambulance was
op uitnodiging van de gemeente Zoetermeer voor een campagne om vrijwilligers te werven.
De Statenfractie van de Partij voor de Dieren in Zuid-Holland drong er vervolgens per brief bij de gemeente
Zoetermeer op aan de plaatselijke dierenambulance een parkeerontheffing te verlenen op grond van artikel 87
uit het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990. Op grond van zo’n ontheffing kan de
dierenambulance parkeren op plekken waar dat officieel niet mag in het geval er hulp moet worden verleend
aan een dier in nood.
De gemeente Zoetermeer heeft inmiddels laten weten dat de dierenambulance in Zoetermeer een
parkeerontheffing kan krijgen. Wel zal de dierenambulance die dan zelf officieel moeten aanvragen. Een
ontheffing van de toegestane maximum snelheid – waarvoor die dierenambulance ook al eens was bekeurd –
kan de gemeente niet afgeven. Daarvoor verwijst de gemeente naar de minister voor Verkeer en Waterstaat.
De Partij voor de Dieren in Zuid-Holland is blij dat de gemeente Zoetermeer in elk geval in principe bereid is
een parkeerontheffing aan de dierenambulance te verlenen. Statenlid Carla van Viegen: ‘Daarmee toont de
gemeente Zoetermeer aan dat het zich ook wat gelegen laat liggen aan het welzijn van dieren. Immers: als je
dieren in nood moet helpen, kun je nu eenmaal niet altijd parkeren op een daartoe officieel aangewezen plek.
Met de ontheffing hoeft de dierenambulance in dergelijke gevallen niet langer te vrezen voor parkeerbonnen’.
Nieuwsbericht 15 oktober 2007
1a analyse Kamervragen 36

4.3 Dierenmishandeling
Dierenmishandeling is een thema dat veel emoties en gevoelens van frustratie oproept in
de samenleving. Opsporing van daders heeft vaak weinig prioriteit, veel zaken worden
door het Openbaar Ministerie geseponeerd en komt een enkele zaak uiteindelijk bij de
rechter dan zijn de opgelegde straffen meer symbolisch dan afschrikwekkend.
Wij hebben in onze Kamervragen (in totaal negen vragensets) gepleit voor meer
capaciteit voor de Landelijke Inspectie Dienst (LID) en Algemene Inspectie Dienst (AID)
om meldingen van dierenmishandeling na te gaan en de daders te vervolgen; voor
zwaardere straffen; voor het invoeren van een verbod op seks met dieren en het
invoeren van een meerjarig houdverbod. Tevens waren de vragen er op gericht om meer
zicht te krijgen op het aantal meldingen en vervolgingen (zie intermezzo 4.3).
Antwoorden minister
Het aantal meldingen van dierenmishandeling is gestegen. Dit wil volgens minister
Verburg niet zeggen dat dierenmishandeling vaker voorkomt. De capaciteit bij de AID ten
behoeve van controle van dierenwelzijn is uitgebreid. Het zwaartepunt van deze
uitbreiding ligt bij de controle bij landbouwhuisdieren en controles door de Voedsel en
Warenautoriteit. De controles bij gezelschapsdieren hebben een uitbreiding gekregen
“oplopend tot 6 fte”. De LID heeft per 1 januari een verhoogde financiële bijdrage
gekregen. De LID (mei 2007): “2006 was zonder twijfel het jaar dat de verontwaardiging
over dierenverwaarlozing en –mishandeling een vlucht nam. In de media werd
buitengewoon veel aandacht besteed aan opvallende mishandelingszaken en er was voor
het eerst een politieke partij speciaal voor de belangen van dieren die zetels wist te
veroveren in de Tweede Kamer. De LID kan zich niet aan de indruk onttrekken dat deze
ontwikkelingen gelijke tred houden met de toename van meldingen. Dierenverwaarlozing
en –mishandeling staan hoog op de publieke agenda en het lijkt geen taboe meer om
melding te maken van misstanden.”
Het aantal processen-verbaal dat in 2006 voor overtreding van de Gezondheids- en
welzijnswet voor Dieren is opgemaakt door de AID en de LID is 282, geeft de minister
aan. In 26 gevallen zijn er dieren in beslag genomen. Per dag betaalt Dienst Regelingen
10 euro per hond en 6 euro per kat aan de erkende dierenasielen die de in beslag
genomen dieren verzorgen.
Naar aanleiding van een initiatiefwetsvoorstel dat een ruimer houdverbod voorstelt (tien
jaar in plaats van drie jaar), worden de mogelijkheden hiervoor onderzocht. De minister
heeft aangegeven de Kamer hierover te informeren voor de zomer van 2007. Dit is niet
gebeurd. De strafmaat voor overtreding van artikel 36 en 37 van de GWWD is maximaal
drie jaar gevangenisstraf of een boete van maximaal 16.7000 euro. In de praktijk vallen
de straffen altijd veel lager uit. Voor overtreding van artikel 350 van het Wetboek van
Strafrecht (waar ook de ‘vernieling’ of ‘het onbruikbaar maken’ van andermans dier
onder valt) staat een maximale gevangenisstraf van twee jaar. Er ligt een
initiatiefwetsvoorstel om dit te verhogen naar drie jaar. Dit voorstel moet nog worden
behandeld in de Kamer.
Het initiatiefwetsvoorstel om seks met dieren te verbieden is nu aan de Kamer
voorgelegd met het voorstel om hier een maximale gevangenisstraf van drie jaar aan te
koppelen.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal blijven aandringen op betere opsporing en handhaving in
gevallen van dierenmishandeling en blijven pleiten voor een effectieve verhoging van
straffen. De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de
behandeling van de begroting Justitie (november 2007), het debat over de Nota
Dierenwelzijn (januari 2008) en de behandeling van het wetsvoorstel Dieren (voorjaar
2008).
1a analyse Kamervragen 37

Intermezzo 4.3 Eigenaar Leuth-honden krijgt milde straf
Op donderdag 4 januari haalde de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming (LID) meer dan
zestig honden weg bij een handelaar in het plaatsje Leuth bij Nijmegen. De eigenaar van de honden
stond afgelopen maandag voor de rechter, die hem met de volgende straf wegzond: twee weken
voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van twee jaar, 60 uur werkstraf en 2500 euro
boete.
Hoewel deze strafmaatregelen op zichzelf flink zijn, vindt de Dierenbescherming ze gezien het enorme
dierenleed dat werd toegebracht aan zo veel dieren, mild. Bij dierenmishandeling kan de rechter immers
maximaal drie jaar gevangenisstraf opleggen en een boete van 64.000 euro. Ook kan hij een houdverbod
opleggen voor een bepaald aantal jaren. Dit laatste zouden wij zeker op zijn plaats hebben gevonden.
De Dierenbescherming, maar ook het Nederlandse publiek, verwacht dat in dit soort ernstige
verwaarlozingszaken stevig wordt opgetreden. In dit geval, waar het om een hondenhandel gaat (waarbij veel
geld wordt verdiend), is zo'n lage straf nauwelijks een probleem voor de dader - zeker als hij zijn activiteiten
gewoon kan voortzetten.
In het regeerakkoord stelt het kabinet dat men werk gaat maken van hogere straffen voor dierenmishandeling,
waarbij een houdverbod als zelfstandige straf opgenomen zal worden. De Dierenbescherming hoopt en
verwacht dat het kabinet deze toezegging ook daadwerkelijk gaat waarmaken. Alleen met substantiële
strafmaatregelen kan dit soort grootschalige dierenmishandeling worden aangepakt!
Dierenbescherming, 25 september 2007
4.4 Wetgeving en handhaving
Hoewel huisdieren het in Nederland gemiddeld veel beter hebben dan de dieren in de bioindustrie,
is er nog weinig wettelijke bescherming voor dieren bij particuliere
huisdiereigenaren. Zolang zij niet aantoonbaar verwaarloosd of mishandeld worden,
kunnen dieren onder erbarmelijke omstandigheden gehouden worden. Volgens de
Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren is het verboden om dieren pijn of letsel te
bezorgen zonder redelijk doel en om dieren de nodige (medische) zorg te onthouden.
Voor zover deze artikelen al bescherming bieden, is het toezicht hierop erg lastig te
realiseren in een huiselijke situatie.
De Kamervragen die gesteld zijn over wetgeving zijn er op gericht om ook dieren die niet
bedrijfsmatig gehouden worden een wettelijke bescherming te bieden. In Engeland is
begin 2007 een vernieuwde dierenbeschermingswet aangenomen waarin ook passages
zijn opgenomen over de voorwaarden voor de leefomgeving van huisdieren, daarbij
rekening houdend met het natuurlijke gedrag en de behoefte om samen met of
gescheiden van andere dieren te leven.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat artikelen 36 en 37 van de GWWD voldoende bescherming
bieden. Daarnaast geldt er een Honden- en Kattenbesluit (HKB ‘99) voor bedrijfsmatig
gehouden dieren, waarin voorschriften voor de minimale afmeting van de hokken en de
temperatuur van de verblijven vastgelegd zijn. De minister acht het niet nodig om de
wetgeving aan te scherpen en passages uit de Britse Animal Welfare Act over te nemen.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal blijven aandringen op (betere) nationale regelgeving ter
bescherming van zowel bedrijfsmatig als particulier gehouden dieren en voorwaarden
voor het houden van andere diersoorten dan honden en katten. Zo is er nog veel te
verbeteren aan de huisvesting van bijvoorbeeld konijnen en paarden.
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer zoals de Nota dierenwelzijn en het wetsvoorstel Dieren dat binnenkort
door de Kamer wordt behandeld.
1a analyse Kamervragen 38

4.5 Regeling Agressieve Dieren
De Regeling Agressieve Dieren (RAD) is in 1993 in werking getreden om het aantal
bijtincidenten met pitbullachtige honden terug te dringen. Door een aantal hondenrassen
aan te merken als ‘gevaarlijk’ en deze alleen toe te staan met een erkende stamboom,
waarbij stamboomloze honden van deze rassen in beslag worden genomen en na
schouwing geëuthanaseerd worden, zouden illegale pitbullachtige honden vanzelf uit het
straatbeeld verdwijnen. Sinds enkele jaren is er echter sprake van een toename van het
aantal inbeslagnames van honden in het kader van deze regeling. Dit zou na het 14 jarig
bestaan van de RAD niet mogelijk moeten zijn en geeft duidelijk aan dat de regeling niet
het gewenste effect heeft gehad en dat er serieus naar moet worden gekeken.
Bovendien is de huidige regeling zeer dieronvriendelijk. Volgens de huidige RAD wordt
het verschil tussen leven en dood voor bepaalde hondenrassen bepaald door uiterlijke
kenmerken en het bezit van een papiertje, namelijk een erkende stamboom. Zo is het nu
mogelijk dat een tien jaar oude, lieve gezinshond die nog nooit een vlieg kwaad heeft
gedaan, wordt afgemaakt omdat hij geen stamboom bezit. Eenzelfde type hond met
stamboom kan veilig door het leven, zonder dat er eisen worden gesteld aan de
opvoeding of het gedrag van de hond. Volgens de Partij voor de Dieren zou het gedrag
van de hond het uitgangspunt moeten zijn, niet de kennis van de eigenaar over een
ingewikkelde regeling.
Na vragen over de RAD, heeft de Partij voor de Dieren deelgenomen aan een schriftelijk
overleg met de minister, gevolgd door een (mondeling) algemeen overleg over de
regeling. De minister heeft toegezegd de RAD te gaan evalueren om de regeling
eventueel aan te passen hierna. De resultaten van de evaluatie worden rond maart 2008
verwacht.
Met behulp van drie moties wilde de Partij voor de Dieren ervoor zorgen dat er geen
honden meer in beslag worden genomen en geëuthanaseerd worden tot de resultaten
van de evaluatie bekend zijn. In de pers is dit ook wel bekend geworden als het
“generaal pardon” van de Partij voor de Dieren. Ook is een motie ingediend waarin
verzocht werd om de Kamer inspraak te geven in de opzet van de evaluatie en de
samenstelling van de commissie die naar de werking van de RAD gaat kijken.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal blijven pleiten voor een diervriendelijkere en eerlijkere
regeling op basis van het gedrag van de hond, in plaats van een verbod gebaseerd op ras
of uiterlijke kenmerken. De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister
in de bespreking van beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten over
de Nota Dierenwelzijn (januari 2008) en de behandeling van het wetsvoorstel Dieren
(voorjaar 2008).
Intermezzo 4.5 Familie probeert uit alle macht om hond Hellas terug te krijgen.
'Atletisch, ha! Een ouwe sukkel, dat was het. Een beestje op zijn retour' - De parkiet was nog agressiever dan
de hond
AAGTEKERKE - Het maakt ze niet uit dat Hellas geen stamboom had. Dat hij een Amerikaanse
stafford is. Of was. En dat hij daarom onder de pitbullwet valt. Ze missen hun hond gewoon. Omdat
hij lief was, en zeker niet agressief. "We liepen door Antwerpen, mijn man en ik, en ik mocht een
armband van hem uitkiezen. We liepen een zaakje binnen en in plaats van dat ik naar de sieraden
tuurde, keek ik naar beneden. In een hoek lag een klein hondje te piepen, onder een dekentje. Nog
maar negen weken oud. Wat zielig, zei ik tegen de man achter de toonbank, dat beestje ligt daar
maar te bibberen.
Bleek die man hem als waakhond voor de winkel te hebben aangeschaft, maar zijn vrouw had hem liever niet
binnen in huis. Wilt u hem niet meenemen, vroeg die eigenaar aan me. Ik zag het al helemaal zitten: echt een
maatje voor onze zoon Richard, die toen vijftien was. Perfect voor een jongen in de puberteit. Het hondje ging
met ons mee naar Vlissingen. Aan de armband hebben we niet eens meer gedacht."
1a analyse Kamervragen 39

Angela Tholen kan zich nu, tien jaar later, wel voor haar kop slaan dat ze niet wist wat ze in huis haalde. Dat
een Amerikaanse stafford zonder stamboom verboden is. Ook toen al. "Ik wist het niet, echt niet. Het ras
interesseerde me ook niets. Al was het een schootjuffertje. Ik vond het gewoon een lief beestje. En dat bleek
hij ook echt te zijn. Ook voor mijn zoontje van anderhalf en mijn dochtertje, die nog maar een baby was. Hellas
stelde zich heel zachtaardig op."
Hellas is inmiddels in beslag genomen door de politie. Sindsdien weet de familie niet hoe het met hun hond
gaat. Of Hellas uberhaupt nog leeft. " De schouwer was niet bereikbaar. De gemeente Veere wel, op wie de
Partij voor de Dieren een beroep deed. Maar, zegt de woordvoerster, de gemeente kan niks betekenen. "Alles
ligt nu bij de politierechter." Ook die gaf gisteren geen thuis.
--------------------------
Hellas is, na intensieve inmenging van de werkgroep van de Partij voor de Dieren Zeeland, eind augustus
teruggegaan naar huis. De rechter besloot na een MAG-test, waar Hellas met vlag en wimpel voor slaagde, dat
het niet ging om een agressieve hond.
Provinciale Zeeuwse Courant 15 juni 2007
4.6 Verantwoord huisdierbezit
Identificatie en registratie
Het chippen of op andere wijze identificeren en registreren van dieren voorkomt
problemen met zwerfdieren en overvolle asielen. Bovendien kan de illegale handel in
dieren beter worden aangepakt en kunnen bijvoorbeeld bijtincidenten bij honden worden
geregistreerd.
Antwoord minister
De minister heeft naar aanleiding van een aangenomen motie voor het invoeren van
verplichte identificatie & registratie (I&R) een onderzoek ingesteld naar de effectiviteit
van I&R om na te gaan of dit systeem rendabel zou zijn. De resultaten zouden voor de
zomer bekend worden gemaakt. Dit is niet gebeurd.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal blijven aandringen op het invoeren van een verplichte
identificatie en registratie van gezelschapsdieren.
Dierenartskosten
Leveringen en diensten van dierenartsen zijn belast tegen het hoogste BTW-tarief van
19%. Daaronder vallen alle veterinaire handelingen zoals consulten, onderzoeken,
operaties en dergelijke. Ook diergeneesmiddelen die door de dierenarts zelf worden
toegediend vallen onder dit tarief. De hoge kosten kunnen een belemmering vormen om
tijdig een dierenarts te bezoeken of om dieren te laten castreren, waardoor de
zwerfdierenproblematiek zich blijft uitbreiden.
Antwoord minister
De minister van Financiën geeft aan dat Nederland niet kan afwijken van het Europees
gemeenschapsrecht. Het verlaagde BTW-tarief van 6% is een uitzondering en geldt
alleen voor een beperkt aantal categorieën en diensten.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren is van mening dat dieren niet mogen lijden onder de financiële
situatie van hun eigenaar. Wij zullen ons dan ook blijven inzetten om de BTW-tarieven
voor dierenartsen te verlagen of zelfs terug te brengen naar het nultarief.
Zorgverzekering voor huisdieren
Een goede verzekering voor de medische kosten van huisdieren zou veel (financiële)
problemen kunnen voorkomen voor dieren en hun eigenaren. Er zijn echter ook veel
problemen met verzekeringspolissen voor dieren. Meerdere malen zijn maatschappijen
failliet gegaan en zijn veel mensen hierdoor gedupeerd geraakt.
1a analyse Kamervragen 40

De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de voorwaarden van deze
verzekeringsmaatschappijen en het instellen van een vangnet voor de verzekerden.
Antwoord minister
Volgens de minister gelden voor deze maatschappijen dezelfde voorwaarden en
richtlijnen als bij andere verzekeringsmaatschappijen. Zodoende bestaan er voldoende
mogelijkheden voor controle en toezicht door de Nederlandse Bank. Incidenten zijn altijd
mogelijk.
Vervolgacties
Navraag leert dat de gegeven antwoorden niet juist zijn en dat er sprake is van een
structureel probleem. De Partij voor de Dieren zal hier vervolgvragen over stellen.
4.7 Malafide hondenhandel
Met de toename van het aantal honden dat uit Oost-Europa wordt geïmporteerd, vaak
ziek en onder zeer slechte omstandigheden gefokt en vervoerd, is er sprake van een
heuse bio-industrie voor honden. Doordat deze handel zeer lucratief is, is er onder de
broodfokkers geen oog voor dierenwelzijn. Onze Kamervragen zijn er op gericht om
fokkers en verkopers van deze honden beter op te sporen en te vervolgen, door
bijvoorbeeld identificatie en registratie te verplichten en uitbreiding van de capaciteit bij
de AID.
Antwoord minister
De minister geeft in haar antwoord aan dat zij van mening is dat het terugdringen van
malafide handel de verantwoordelijkheid is van burgers, de sector en overheid samen. Zij
verwijst naar het Landelijk Informatiecentrum Gezelschapsdieren (LICG) om potentiële
hondeneigenaren voor te lichten over de noodzaak om bij de aanschaf van een hond te
letten op de herkomst en de omstandigheden bij de fokker. Het ministerie van LNV heeft
een subsidie verstrekt voor de oprichting van het LICG.
Vervolgacties
In een sector waar zoveel geld verdiend wordt ten koste van het welzijn van dieren, kan
niet worden uitgegaan van initiatieven vanuit de sector voor het verbeteren van
dierenwelzijn. De overheid moet hierin haar verantwoordelijkheid nemen. Deze gaat
verder dan het verlenen van een subsidie. De eigen overheidsverantwoordelijkheid wordt
daarmee ten onrechte afgekocht. Wij zullen blijven aandringen op het invoeren van een
verplichte identificatie en registratie van gezelschapsdieren om zo beter op te kunnen
treden tegen (malafide) fokkers. Ook zullen we pleiten voor een betere afstemming en
samenwerking binnen de EU om handel via internet en smokkel binnen de EU-grenzen op
te sporen.
4.8 CITES – handel en handhaving
Nederland blijkt volgens diverse onderzoeken en beschrijvingen van maatschappelijke
organisaties een belangrijke speler in de handel in illegale flora en fauna. Er worden
grote hoeveelheden dieren het land in gesmokkeld via Schiphol en de Rotterdamse haven
en ook in de post worden er regelmatig pakketten met al dan niet levende dieren
onderschept. Er is duidelijk veel mis in de opsporing en handhaving van de Flora- en
faunawet, maar dit wordt stelselmatig ontkend door de betrokken partijen.
Vogels
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de handel in wilde
vogelsoorten, omdat deze handel de afgelopen jaren is vertienvoudigd en over de
fraudegevoeligheid van het ringsysteem waarmee vogels geregistreerd worden.
1a analyse Kamervragen 41

Antwoord minister
De minister geeft aan dat de handel in alle vogels die in gevangenschap zijn geboren en
opgekweekt sinds 1997 is toegestaan, omdat het Hof van Justitie in 1996 heeft bepaald
dat de Vogelrichtlijn niet op hen van toepassing is. Via het ringensysteem wordt
onderscheid gemaakt tussen gekweekte en wild gevangen vogels; dit systeem wordt
gecontroleerd door de AID en politie. Om de handhaving te verbeteren wordt er in 2007
gewerkt aan het opstellen van een handhavingsstrategie voor natuurwetgeving volgens
het concept van ‘programmatisch handhaven’ (d.w.z. met een mix van instrumenten).
Verder kijkt men hoe de samenwerking en afstemming tussen de betrokken diensten kan
worden verbeterd. Daarnaast is in verband met de vogelgriep sinds 1 juli 2007 de invoer
van in het wild gevangen vogels in de EU verboden.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer. Bovendien vormen zij een basis voor onze moties. In Algemene
Overleggen met de minister rondom de CITES-conferentie (juni 2007) heeft de Partij
voor de Dieren gepleit voor betere handhaving, een plan van aanpak om fraude te
kunnen voorkomen en voor een onafhankelijk onderzoek naar de handhaving in
Nederland, waaronder de samenwerking tussen de verschillende handhavende instanties
(douane, politie, AID, Regionale Milieuteams en Interregionale milieuteams). De gegeven
antwoorden zullen we inzetten bij de debatten over de Nota Dierenwelzijn.
Wolven
We hebben vragen gesteld over de Nederlandse exporthandel in wolven, die onder het
CITES verdrag vallen, naar aanleiding van berichten dat door Nederland geëxporteerde
wolven in Spaanse natuurparken worden uitgezet als buit voor hobbyjagers.
Antwoorden minister
De minister stelt dat het bericht over een transport van wolven vanuit Nederland niet
klopt. Wolven die op bijlage B van het CITES verdrag staan mogen wel vrij worden
vervoerd binnen de EU. Voor vervoer binnen de EU van wolven die op CITES-bijlage A
staan moet een vergunning worden aangevraagd bij de Dienst Regelingen. Voor de
export van alle soorten wolven naar landen buiten de EU moet een exportvergunning
worden aangevraagd. De minister vindt dit systeem voldoende om ‘ongewenste
praktijken’ te voorkomen. Zij kan echter niet garanderen dat de deelname van
Nederlanders aan illegale safari’s in het buitenland automatisch leidt tot strafrechtelijke
vervolging; dit hangt af van de omstandigheden van het geval en het is aan het
Openbaar Ministerie om hierover te beslissen. Het adverteren van illegale safari’s is op
zichzelf niet strafbaar vanwege de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid; de
minister wil het aan de verantwoordelijkheid van de reisbranche zelf overlaten om dit
soort reizen niet te organiseren en over te adverteren.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer. Bovendien vormen zij een basis voor onze moties. We zullen we deze
antwoorden inzetten bij het vervolgoverleg over handhaving CITES (najaar 2007), de
bota Dierenwelzijn (januari 2008) en de bespreking van het wetsvoorstel Dieren (2008).
Smokkel van dieren en handhaving
Regelmatig worden er postpakketten onderschept die volgestopt zitten met levende of
tijdens de reis overleden dieren. We hebben Kamervragen gesteld over deze vorm van
smokkel voor de zeer lucratieve illegale handel in dieren.
1a analyse Kamervragen 42

Ook hebben we vragen gesteld over de smokkel van 788 apen uit Maleisië, vermoedelijk
ten behoeve van gebruik in een proefdiercentrum.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat er geen aanwijzingen zijn dat de smokkel van reptielen in
postpakketten is toegenomen. De afgelopen jaren onderschepte de douane gemiddeld
twee postpakketten met reptielen per jaar. Deze gevallen worden overgeleverd aan de
AID, die vervolgens nagaat of er sprake is van overtreding van de Flora- en faunawet of
van dierenmishandeling. De douane controleert op basis van risicoanalyses, aangezien ze
niet alle pakketten kunnen controleren. De minister acht dit voldoende. Een pakket wordt
als verdacht aangemerkt als na een röntgenscan de vorm van een dier zichtbaar is of
organisch materiaal aanwezig is.
Er worden geen preventieve maatregelen genomen om de smokkel via postpakketten
tegen te gaan, gezien het lage aantal geconstateerde overtredingen. Er is geen centrale
registratie van de omstandigheden van dierenmishandeling. Het registratiesysteem van
het Openbaar Ministerie bevat geen gespecificeerde gegevens. Levende dieren dienen te
worden verpakt en vervoerd volgens de International Air Transport Association
richtlijnen. Op de CITES-vergunningen wordt dit als voorwaarde vermeld. Een algemeen
verbod op het importeren van dieren is niet aan de orde, aldus de minister.
Over de smokkel van apen uit Maleisië zegt de minister dat hiervoor nooit een CITESvergunning
is afgegeven. De autoriteiten in Maleisië hebben aangegeven dat de apen
illegaal uit het wild gevangen zijn. Zij geven geen exportcertificaten af voor deze
diersoort. In Nederland is er geen aanvraag ingediend voor een vergunning.
De minister geeft aan dat de VWA nauw contact heeft met het CITES-bureau en dat zijn
jaarlijks meerdere malen instellingen controleert die primaten voor dierproeven houden.
Dit geeft voldoende waarborgen om illegale apen op te sporen. In 2007 werd tot nu toe 1
illegaal geïmporteerde aap in beslag genomen, in voorgaande jaren waren dat er 3
(2006), 9 (2005), 6 (2004) en 5 (2003). Als de opvangcentra voor n beslag genomen
dieren geen opvangcapaciteit meer hebben, worden de dieren in dierentuinen
ondergebracht. De minister heeft geen signalen ontrvangen dat er onvoldoende
opvangcapaciteit is.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer. We zullen deze antwoorden inzetten bij eventuele vervolgoverleggen
over handhaving CITES.
Biodiversiteit en uitstervende diersoorten
De VN Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) publiceerde in september een rapport
waaruit bleek dat diersoorten in een snel tempo uitsterven. Wereldwijd representeren 15
diersoorten 90% van alle gedomesticeerde dieren. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat
slechts enkele diersoorten in steeds grotere aantallen worden gehouden voor
voedselproductie.
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de zorgen van onder andere de
FAO over de gevolgen van de uitstervende landbouwdiersoorten voor de wereldwijde
voedselvoorziening en de constatering dat de massaproductie van vlees, melk en eieren
aan de basis ligt van het verlies aan biodiversiteit.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat 30 diersoorten van de 50.000 zoogdieren en vogelsoorten op
aarde worden gebruikt voor de productie van voedsel, met name vlees, zuivel en eieren.
Van de 30 soorten zijn er 14 of 15 verantwoordelijk voor 90% van de totale dierlijke
voedselproductie.
1a analyse Kamervragen 43

Zij deelt de zorgen over het uitsterven van landbouwhuisdiersoorten wereldwijd. In 2002
hebben de ministeries van LNV, VROM en OS de beleidsnota ‘Bronnen van ons bestaan’
opgesteld. Hierin wordt het belang van diversiteit van genetische bronnen voor duurzame
ontwikkeling in Nederland aangegeven. Ook de inzet van Nederland in internationaal
verband wordt hierin beschreven. In september 2007 heeft de Europese Unie ingestemd
met een Global plan of action, dat tot doel heeft de negatieve trend te keren.
De minister is van mening dat intensiveringen van de landbouw en maatregelen voor
productieverhoging in de landbouw nodig zijn om te voldoen aan de groeiende vraag
naar voedsel. De FAO waarschuwt hierbij dat dit vraagt om meer aandacht voor
duurzame landbouwontwikkelingen, met name in ontwikkelingslanden.
De minister wijst op de subsidieregeling die sinds 1998 is ingericht voor zeldzame
huisdierrassen. Verder houdt Nederland zich alleen bezig met het eventueel
ondersteunen van ontwikkelingslanden om verplichtingen uit internationale afspraken na
te komen.
Paling
Ondanks dat de paling op de lijst van beschermde diersoorten staat, wordt er nog steeds
jaarlijks een Nederlands Kampioenschap Palingroken georganiseerd. Wij hebben
Kamervragen gesteld over dit zeer tegenstrijdige beleid.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat visserij niet de enige oorzaak is van de achteruitgang in het
palingbestand. Ook waterkrachtcentrales, gemalen, milieuvervuiling en factoren op de
oceaan spelen hierin een rol. Het herstel van de aalstand is een prioriteit in het
binnenvisserijbeleid. Er worden diverse maatregelen getroffen om de achteruitgang tegen
te gaan, zowel binnen Nederland als op Europees niveau. Alle lidstaten zullen uiterlijk 31
december 2008 een aalbeheersplan indienen, zodat op termijn 40% van de schieraal
weer zal terugkeren.
De minister laat de vangsten van de sport- en beroepsvisserij inventariseren en werkt
aan een systeem van monitoring en registratie. Begin 2008 zal een eerste versie worden
opgesteld en een nationaal beheersplan. Mogelijke maatregelen zullen zijn: een tijdelijke
sluiting van het visseizoen, maatregelen bij waterkrachtcentrales en uitzet van (glas)aal.
Met betrekking tot het Kampioenschap palingroken geeft de minister aan dat de handel
in paling binnen Europa niet aan vergunningverplichting onderhevig wordt, dit geldt
alleen in internationaal verband. Binnen de Europese Unie zullen de Europese
Aalverordening en de nationale invulling van het beheersplan bepalend zijn voor de
visserijmogelijkheden vanaf eind 2008.
Het doel van de Europese aalverordening is niet het verbieden van de visserij of
consumptie van de aal. Maar het herstel van de aalstand, benadrukt de minister.
De Partij voor de Dieren is van mening dat de minister hier ernstig tekort schiet in haar
zorgplicht voor bedreigde dieren. Het kan en mag niet zo zijn dat de minister een zo
laconieke houding aanneemt terwijl een soort op uitsterven staat en tegelijk broodjes
paling geserveerd worden tijdens staatsbanketten en officiële bijeenkomsten, zonder dat
er serieus beleid wordt geformuleerd om de teruggang van de soort te stoppen.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden in de bespreking van het nationaal
aalbeheersplan (begin 2008) en de Nota Dierenwelzijn.
1a analyse Kamervragen 44

5. Vermaak met dieren
5.1 Dieren in kunstuitingen of als object van vermaak
Een filmpje waarin een schaap op zijn rug ligt te stikken, levende kippen van
verschillende rassen die met elkaar worden gekruist om vervolgens in een museum te
worden tentoongesteld, pasgeboren kuikentjes die als statement in een versnipperaar
dreigen te worden gegooid als het publiek geen geld biedt, een hond die door een
kunstenaar wordt uitgehongerd tot de dood erop volgt, als ‘kunstuiting’. Allemaal
‘kunstuitingen’ waarbij levende dieren als object worden gebruikt c.q. misbruikt, ter
vermaak van de mens.
De Partij voor de Dieren heeft over deze zogenoemde kunstuitingen en over het doen
van ‘spelletjes’ met levende dieren, zoals het tikken van een wegvluchtend varken
(“zwientie tikk’n”) Kamervragen gesteld met als doel om in kaart te brengen waar
volgens de minister de ethische kaders en randvoorwaarden liggen voor het inzetten van
levende dieren. Hierbij hebben we gepleit voor het ontwikkelen van een toetsingskader
om te kunnen bepalen of het ethisch verantwoord is om dieren in te zetten voor kunst- of
amusementsdoeleinden. De Partij voor de Dieren vindt dat artikel 65 van de
Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren, waarin dergelijke randvoorwaarden kunnen
worden vastgelegd, na 15 jaar eindelijk moet worden ingevuld en in werking moet
treden.
Antwoord minister
De minister antwoordt dat de artikelen 36 en 37 van de Gezondheids- en Welzijnswet
voor Dieren voldoende handvatten bieden om bij geconstateerde schendingen van
dierenwelzijn op te kunnen treden. Het maakt hierbij niet uit of het misbruik of de
mishandeling in live situaties voorkomen of op beeld en geluid zijn vastgelegd.
Ook geeft ze aan in de Nota Dierenwelzijn aandacht te zullen besteden aan het gebruik
van dieren voor amusementsdoeleinden. De minister is niet bereid om hiervoor een
toetsingskader te ontwikkelen. De minister acht het niet verantwoord om een varken
doodsangst te laten uitstaan tijdens volksvermaak. Maar of het tikken van een rennend
varken toelaatbaar is in het kader van de GWWD, kan de minister niet beoordelen. Dat is
afhankelijk van de situatie en de boordeling is aan de rechter, stelt zij.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden in de bespreking van de Nota
Dierenwelzijn (begin 2008).
5.2 Dierentuinen
Het is onacceptabel om terwille van het vermaak van de mens dieren uit het wild te
vangen en in een dierentuin of dolfinarium onder te brengen. Hun leefgebied is daar
drastisch verkleind waardoor zij niet hun natuurlijke gedragingen kunnen uitvoeren. Het
argument dat dierentuinen een educatieve waarde hebben, is onterecht. Dierentuinen
laten de bezoekers niet zien hoe de dieren in hun natuurlijke omgeving leven. Ze
suggereren bovendien dat het moreel gerechtvaardigd is om dieren van hun vrijheid te
beroven om ze aan mensen te tonen.
Doordat dieren in tegennatuurlijke situaties gehouden worden, stuit men geregeld op
morele bezwaren. Moet er ingegrepen worden bij uitbraak van een ziekte? Wat te doen
als een moederdier door stress haar jong verstoot of dreigt te doden? Bovendien
ontstaan er overschotten bij bepaalde diersoorten door de fokprogramma’s waar
dierentuinen aan meewerken.
1a analyse Kamervragen 45

Wat ons betreft kan de dierentuin uitsluitend een aanvaardbare, bij voorkeur tijdelijke,
vorm van huisvesting zijn indien dieren zich niet in hun oorspronkelijke leefgebied
kunnen handhaven of daarin niet teruggezet kunnen worden. De oude doelstelling van
dierentuinen is dan veranderd in die van opvangcentrum voor in het wild levende, al dan
niet bedreigde dieren en diersoorten.
Naar aanleiding van de uitbraak van gorilla Bokito in Diergaarde Blijdorp heeft de Partij
voor de Dieren Kamervragen gesteld over de visie van de minister op dierentuinen, de
huisvesting van dieren en de bescherming van de dieren tegen opdringerige bezoekers
en over de mogelijkheid om een verbod in te stellen op het houden en tentoonstellen van
mensapen in dierentuinen.
Antwoord minister
De minister geeft aan dat de uitbraak van Bokito een incident betrof en dat de
gezondheid en het welzijn van dieren voldoende gewaarborgd worden middels het
Dierentuinenbesluit. In dierentuinen worden dieren aan het publiek getoond op een wijze
waarop het publiek de dieren in voldoende mate kan zien en de dieren zich op hun
gemak kunnen voelen, zegt zij. De minister voelt niets voor een speciale uitzondering
voor mensapen.
Vervolgacties
Het Dierentuinenbesluit in haar huidige vorm is veel te weinig concreet en eenduidig om
echte bescherming te bieden aan de in dierentuinen gehouden dieren. Na de antwoorden
van de minister op onze Kamervragen, hebben we tijdens een Algemeen Overleg
mondelinge vragen aan de minister gesteld over de functie van dierentuinen. Op basis
hiervan heeft de Partij voor de Dieren een motie ingediend waarin de regering wordt
opgedragen het Dierentuinenbesluit versneld te evalueren. Deze motie is aangenomen.
Wij zullen dit nauwlettend blijven volgen. De verwachting is dat de resultaten van de
evaluatie eind 2008 bekend zullen zijn.
5.3 Dieren in het circus
Met het constante transport en de (mobiele) huisvesting is het circus een zeer
dieronvriendelijke leefomgeving voor niet-gedomesticeerde (wilde) dieren. De
onmogelijkheid om hun soorteigen gedrag te vertonen en de trainingen die de dieren
moeten ondergaan om tegennatuurlijke kunstjes te vertonen, zorgen ervoor dat steeds
meer mensen inzien dat er hier sprake is van dierenleed en dat dieren niet thuis horen in
een circus.
De Partij voor de Dieren is van mening dat het hoog tijd is om spoedig een nationaal
verbod in te stellen voor het houden en tentoonstellen van wilde dieren in circussen. Dat
de huisvesting van dieren als olifanten, tijgers, leeuwen, giraffen en zeeleeuwen en de
acts die zij gedwongen worden uit te voeren in het circus indruisen tegen de vrijheid om
hun natuurlijke gedrag te kunnen vertonen, is voor iedereen overduidelijk. Ook het vrij
zijn van fysiek en fysiologisch ongerief en van angst en chronische stress zijn vrijheden
die in het geding zijn in de circusomgeving. Niet alleen nationaal, maar ook
internationaal en op verschillende niveaus zijn ontwikkelingen gaande die pleiten voor
een verbod op het gebruik van wilde dieren in het circus.
Allereerst de wetgeving in diverse andere landen: in Kroatië, Costa Rica, Israël,
Singapore en Oostenrijk is reeds een nationaal verbod van kracht. In Duitsland en
Engeland zal op korte termijn een voorstel hiertoe worden besproken. Bij laatstgenoemd
land is hiertoe overgegaan nadat meer dan 220 gemeenten een lokaal verbod hadden
ingesteld. Verder gelden in onder andere Denemarken, Finland, Zweden, Slowakije en
Malta verboden voor een groot aantal diersoorten, waaronder olifanten, giraffen en apen.
1a analyse Kamervragen 46

Ook in diverse gemeenten binnen Nederland groeit de behoefte aan adequate wetgeving
om circussen met wilde dieren buiten de gemeentegrenzen te kunnen houden.
Winschoten en Veendam hebben in het afgelopen jaar het initiatief genomen om een
plaatselijk verbod in te stellen en in tientallen andere gemeenten gaan dezelfde geluiden
op. Begin dit jaar bepleitte burgemeester Job Cohen van Amsterdam een nationaal
verbod, vanwege het feit dat het gaat om beleid dat de verantwoordelijkheid is van de
landelijke overheid, en het voor gemeenten lastig is een plaatselijk verbod te realiseren.
Onder de Nederlandse bevolking is er overigens een groot draagvlak voor een verbod: in
een representatieve opiniepeiling van RTL 4 stemde 78% van de stemmers hiervoor.
De Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) heeft dit jaar een oordeel geveld over de
richtlijnen die de circusbranche VNCO bij wijze van zelfregulering heeft opgesteld. In
haar advies stelt de RDA dat de huidige richtlijnen veel vragen oproepen, omdat de
motivering en onderbouwing te summier zijn of ontbreken. Ook wordt volgens de RDA op
diverse relevante aspecten niet of onvoldoende ingegaan, en zijn onderdelen met elkaar
in tegenspraak. Er wordt daarnaast onvoldoende rekening gehouden met soortspecifieke
eigenschappen en welzijnsbehoeften van de dieren. Als klap op de vuurpijl geeft de RDA
aan weinig vertrouwen te hebben in het zelfregulerende vermogen van de VNCO om het
welzijn van de dieren in circussen te waarborgen. Een duidelijk oordeel, lijkt ons: de
VNCO is zelf niet in staat om regels op te stellen die het welzijn van dieren in het circus
kunnen garanderen. De minister bleek het advies echter anders te interpreteren: volgens
haar ziet de RDA de richtlijnen als een eerste aanzet om tot degelijk onderbouwde
richtlijnen te komen.
Antwoord minister
De minister wil ondanks de conclusie van de RDA verdere stappen van de circusbranche
afwachten, omdat zij het voor het draagvlak belangrijk acht dat de sector zelf richtlijnen
ontwikkelt. In de Nota Dierenwelzijn zal worden ingegaan op het welzijn van dieren in
het circus.
Vervolgacties
Naar aanleiding van de antwoorden van de minister heeft de Partij voor de Dieren een
schriftelijk overleg aangevraagd over dit onderwerp. In antwoord op de vragen die hierbij
gesteld zijn, heeft de minister een onderzoek aangekondigd naar het welzijn van dieren
in het circus. Volgens haar is hier nog te weinig over bekend om het beleid te wijzigen. In
het onderzoek zal worden gekeken naar verschillende diersoorten, trainingsmethoden,
het transport en regelgeving in andere lidstaten. De verwachting is dat de resultaten van
dit onderzoek eind 2008 bekend zullen zijn.
De Partij voor de Dieren vindt het onzin om een onderzoek in te stellen, omdat
wetenschappelijk allang vaststaat dat het welzijn van wilde dieren in het circus niet kan
worden gegarandeerd. Op basis van deze gegevens zijn andere landen al overgegaan tot
een verbod. Zo kan het gebeuren dat een circus dat in eigen land niet meer welkom is
(Circus Belly Wien uit Oostenrijk) in Nederland nog wel haar tenten op kan slaan. Bij de
behandeling van de Nota Dierenwelzijn zal de Partij voor de Dieren opnieuw pleiten voor
een verbod op het gebruik van wilde dieren in circussen.
5.4 Hengelen
Het hengelen is een veel beoefende hobby in Nederland. Helaas gaat deze hobby gepaard
met veel stress en dierenleed, doordat de dieren met een (weer)haak worden gevangen
en worden beetgepakt door mensenhanden.
Kamervragen die zijn gesteld over het hengelen betroffen georganiseerde
hengelwedstrijden en vislessen die op basisscholen worden gegeven door Sportvisserij
Nederland. In de Kamervragen hebben we gepleit voor een verbod op het houden van
viswedstrijden, mede omdat veel vissen bij deze wedstrijden ernstige verwondingen
1a analyse Kamervragen 47

oplopen doordat (soms erg jonge) deelnemers ruw met de dieren omspringen. Verder is
gepleit voor een verbod op het gebruik van leefnetten, een verbod op het gebruik van
weerhaken en een verbod op het organiseren van viswedstrijden in de paaitijd. Tevens is
gevraagd naar de visie van de minister op het organiseren van gastlessen op
basisscholen waarbij dieronvriendelijke hobby’s worden aangeprezen en hebben we
gevraagd of er richtlijnen gelden voor scholen om externe partijen gastlessen te laten
verzorgen.
Antwoord minister
De minister geeft aan dat er zo’n 100 viswedstrijden per jaar worden georganiseerd
onder toezicht van Sportvisserij Nederland en dat er daarnaast een paar duizend
wedstrijden worden georganiseerd door (lokale) hengelsportverenigingen. De minister
geeft aan dat er speciale wedstrijdreglementen bestaan waarop gecontroleerd wordt
tijdens viswedstrijden en dat Sportvisserij Nederland gedragscodes heeft opgesteld voor
het vissen. Dit getuigt volgens haar van maatschappelijke verantwoording inzake
dierenwelzijn.
Wat betreft de leefnetten verwijst ze naar een onderzoek uit 1992 van de toenmalige
Organisatie voor Verbetering van de Binnenvisserij (OVB), waarin geconcludeerd werd
dat leefnetten geen pijn of letsel veroorzaken als die goed worden gebruikt. De minister
is niet bereid een verbod hierop in te stellen, aangezien er volgens haar geen sprake is
van dierenmishandeling als leefnetten goed worden gebruikt. In de Nota Dierenwelzijn
zal aandacht worden besteed aan het hengelen en aan de hiervoor geldende bestaande
gedragscodes.
Op de vragen over de vislessen op basisscholen antwoordt de minister dat sportvisserij
de betrokkenheid bij en het respect voor onderwaternatuur bevordert. Aangezien in
Nederland meer dan een half miljoen kinderen wel eens vissen, vindt zij het belangrijk
dat zij op een verantwoorde manier leren omgaan met de vissen en de natuur. De lessen
hebben een sterk educatief karakter en creëren draagvlak, respect en
verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van de onderwaterwereld, aldus de minister.
Scholen bepalen zelf op welke wijze zij de leer- ofwel kerndoelen willen realiseren, welk
materiaal zij daarbij inzetten en of zij daaraan binnen reguliere en/of speciale lessen
aandacht besteden. Er gelden (met uitzondering van sponsoring) geen richtlijnen voor
het uitnodigen van externe organisaties op basisscholen en de minister is ook niet bereid
om deze te ontwikkelen. De Partij voor de Dieren verschilt met de minister van mening
over de toelaatbaarheid van vislessen op scholen en zal zich blijven inzetten voor een
verbod op promotie van de onderwaterjacht onder scholieren.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal bij de behandeling van de Nota Dierenwelzijn (januari 2008)
opnieuw met de minister in debat gaan over de toelaatbaarheid van viswedstrijden, het
gebruik van leefnetten en weerhaken en sportvislessen op basisscholen. In het najaar
van 2007 zal bekend worden hoe de “leerlijn natuur” ingevuld zal worden door het
ministerie van LNV. Ook deze lijn zullen wij kritisch volgen.
1a analyse Kamervragen 48

6. Dieren in het wild & natuur
6.1 Verkeersongevallen met in het wild levende dieren
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de registratie van
verkeersongelukken met dieren. Deze blijkt niet betrouwbaar en onvolledig te zijn. In
deze vragen is gepleit voor een beter, gecentraliseerd registratiesysteem dat
onafhankelijk is van faunabeheereenheden, voor het invoeren van snelheidsbeperkende
maatregelen in nachtelijke uren en voor het opstellen van een overzicht van plaatsen
waar veel dieren oversteken, zodat deze verwerkt kunnen worden in navigatiesystemen.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat het huidige registratiesysteem wat haar betreft toereikend is.
De aanrijdingen op rijkswegen worden geregistreerd door de Dienst Weg- en
Waterbouwkunde en op provinciaal en lokaal niveau spelen de Faunabeheereenheden
(jagersclubs) een belangrijke rol. Mede op basis van deze registratie worden door de
Faunabeheereenheden Faunabeheerplannen opgesteld.
Aanrijdingen kunnen worden gemeld via www.wildaanrijding.nl of bij de regionale politie.
Het melden van aanrijdingen wordt gestimuleerd, al wordt er door de minister niet bij
vermeld op welke manier dit wordt gedaan. De minister is van mening dat het melden
van een aanrijding valt onder de zorgplicht voor dieren zoals is vastgelegd in de Flora- en
faunawet. De minister vindt een centrale registratie niet noodzakelijk. Ook vindt zij niet
dat de Faunabeheereenheden een bijzonder belang hebben. Op plaatsen waar veel dieren
oversteken worden al maatregelen getroffen. Daarnaast worden in het meerjarenplan
“Ontsnippering” maatregelen benoemd om de mogelijkheden tot oversteken voor dieren
in het wild via passages over en onder de weg te verbeteren. Ook zijn er
waarschuwingsborden langs wegen waar veel dieren oversteken. Dit systeem voldoet
volgens de minister. De provincie kan eventueel besluiten tot aanvullende maatregelen,
zoals snelheidsbeperkende maatregelen. Waarschuwingen via navigatiesystemen vindt
de minister een sympathiek idee, maar de uitwerking wil ze overlaten aan de sector. De
vraag is natuurlijk welke “sector” zich daar verantwoordelijk voor voelt, gelet op het feit
dat de Wild Beheer Eenheden (WBE’s) bestaan uit belanghebbende hobbyisten die
moeilijk als een “sector” te duiden zijn.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de huidige discussie
rondom de wilde zwijnenpopulatie op de Veluwe en het verkeersrisico dat zij vormen
volgens Rijkswaterstaat. De Partij voor de Dieren zal blijven wijzen op het feit dat
dierenkerende rasters en wildroosters onvoldoende aanwezig zijn, in veel gevallen in
slechte staat verkeren en dat er veel meldingen zijn over hekken en wildroosters die
moedwillig gesaboteerd zijn, waardoor dieren zoals zwijnen in de bebouwde kom dan wel
op (snel)wegen kunnen komen. Rijkswaterstaat dient hierin veel meer haar
verantwoordelijkheid te nemen.
6.2 Valwildregeling
Sinds 1 maart 2007 is in de Achterhoek en IJsselstreek een regeling van kracht die stelt
dat de dierenambulance niet meer ingeschakeld wordt voor de hulp en opvang van in het
verkeer gewond geraakte dieren (valwild). Voortaan maken politie en
Wildbeheereenheden (WBE’s) samen afspraken over het doden van de dieren of het
vervoer naar een opvangcentrum. Gezonde, achtergebleven jongen worden vaak
afgeschoten wanneer het moederdier wordt aangereden.
De WBE’s mogen hierdoor zelfstandig de afweging maken of een dier moet worden
afgeschoten en ontvangen hiervoor ook nog een vergoeding van de gemeenten, naast de
1a analyse Kamervragen 49

vergoeding die ze krijgen van de poelier als de dieren daar worden verkocht. Om deze
reden heeft de Partij voor de Dieren Kamervragen gesteld waarin gepleit wordt voor het
ontwikkelen van een landelijk beleid ten aanzien van de opvang van gewonde dieren,
waarbij ook medisch deskundigen en dierenambulances weer een rol krijgen.
Antwoorden minister
Volgens de minister zijn de WBE’s voldoende deskundig om de afweging te maken of een
gewond dier of achtergebleven jong voor opvang in aanmerking komt. Deze werkwijze is
volgens haar in overeenstemming met de bepaling uit het Besluit vrijstelling beschermde
dier- en plantensoorten. De Faunabeheereenheid ontvangt van de wegbeheerder (vaak
de gemeente) een vergoeding voor het ophalen van valwild. De vergoeding kan worden
gebruikt om de onkosten van de valwildverlofhouders te vergoeden, evenals de
vergoeding die ontvangen wordt van de poelier. De overheid steunt de opvang van in het
wild levende dieren niet, omdat het beleid niet is gericht op individuele dieren, maar op
bescherming van populaties van in het wild levende soorten. Er is een budget
beschikbaar gesteld aan de Vereniging Opvangcentra Niet-gedomesticeerde Diersoorten
(VOND) voor het ontwikkelen van een kwaliteitsprotocol. De opvangsector kan zo zelf
bepalen wat kwalitatief goede opvang behelst.
De Partij voor de Dieren vindt het zeer ongewenst dat belanghebbende hobbyisten
mogen beoordelen of een dier moet worden gedood en vervolgens ook de opbrengst
daarvan zelf mogen houden. Er zijn verschillende berichten van WBE’s die samen met de
politie BBQ feesten organiseren uit de opbrengst “om de onderlinge banden te
versterken”, waarbij de onafhankelijkheid in het toezicht op de jacht ernstig in het geding
kan komen. Gewonde wilde dieren zullen wat de Partij voor de Dieren betreft weer
gewoon door de dierenambulance opgehaald moeten worden wanneer er gerede kans op
overleven is en ook de nazorg voor eventuele jongen moet in handen van de
dierenambulance en/of dierenasiels gelegd worden.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft aanvullende vragen gesteld over deze gang van zaken,
waarbij het maar zeer de vraag is of het lot van een dier wordt bepaald aan de hand van
een objectieve beoordeling door de WBE’s. Wij hebben hierbij gepleit voor het
inschakelen van een medisch deskundige. De minister blijft dit onnodig vinden en laat de
beslissing vooralsnog over aan de jagers.
6.3 Jacht en populatiebeheer
Wilde zwijnen en damherten
Nederland is een goed leefgebied voor wilde zwijnen. Het wilde zwijn is een wettelijk
beschermde diersoort. Er zijn slechts enkele gebieden aangewezen waar vastgestelde
populaties mogen leven, namelijk op de Veluwe en in het Meinweggebied in Limburg.
Daarbuiten worden ze afgeschoten. In deze twee gebieden worden de zwijnen door
jagers geteld om te bepalen hoeveel dieren ‘moeten’ c.q. mogen worden afgeschoten om
te komen tot de “gewenste voorjaarsstand”: het aantal zwijnen dat volgens berekeningen
in het gebied kan leven. Al jaren wordt in het voorjaar door de jagers aangegeven dat de
populatie wilde zwijnen te groot is voor het gebied en dat de afschot moet worden
verhoogd. Via de media wordt verkondigd dat de vele zwijnen zorgen voor grote schade
aan tuinen en campings en dat ze grote gevaren opleveren in het verkeer. Het is
duidelijk dat hier een andere aanpak nodig is.
Er zijn vele aanwijzingen dat jagers de dieren massaal bijvoeren, waardoor een
bovennatuurlijke populatiegroei ontstaat. Onderzoeksinstituut Alterra heeft bewezen dat
het aantal zwijnen niet duurzaam kan worden verklaard uit alleen het natuurlijk
voedselaanbod en dat er sprake moet zijn van kunstmatig bijvoeren in forse
1a analyse Kamervragen 50

hoeveelheden. Bovendien tellen de jagers zelf (met lokvoer) de aantallen dieren om
zelfstandig te kunnen bepalen hoeveel dieren er mogen worden gedood. Gespecialiseerde
ecologen van Wageningen UR en Universiteit Groningen pleiten voor het met rust laten
van de dieren (niet jagen), zodat er na verloop van enkele seizoenen een natuurlijk
evenwicht ontstaat (de populatiegrootte wordt, in tegenstelling tot wat vaak beweerd
wordt, niet bepaald door de aanwezigheid van predatoren maar door het
voedselaanbod). Door constant ingrijpen van de mens, blijft het een terugkerend
‘probleem’ waar alleen de jagers zelf baat bij hebben. Jagers schieten bewust vooral
mannetjesdieren en laten zoveel mogelijk zeugen leven, waardoor scheve
geslachtsverhoudingen ontstaan en de aanwas sterk wordt bevorderd.
Eenzelfde situatie dreigt voor de damherten die in de Amsterdamse Waterleiding duinen
en in het Nationaal Park Lauwersmeer leven. Regelmatig pleiten jagers ervoor om door
middel van afschot de grootte van de populaties in te perken.
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over het beheer van de
zwijnenpopulatie op onder meer Kroondomein het Loo en over het lot van de populatie
damherten in het Nationaal Park Lauwersmeer en de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Antwoorden minister
De minister geeft zowel in haar schriftelijke antwoorden op onze vragen als tijdens het
debat zeer tegenstrijdige antwoorden zowel met betrekking tot de situatie rondom de
zwijnenpopulatie als over de vigerende wetgeving en het jachtbeleid. Zo stelde ze in het
spoeddebat over de jacht van 7 november 2007 dat het zwijnenprobleem op de “Hoge
Veluwe” alarmerend zou zijn (terwijl de discussie helemaal niet gaat over park de Hoge
Veluwe). Verder stelt ze dat jagers in dienst zouden zijn van de terreinbeheerders, terwijl
jagers juist hoge bedragen betalen om te mogen schieten in hun vrije tijd. Zo stelt ze al
een half jaar dat op de Veluwe 6000 zwijnen zouden rondlopen, terwijl de afgelopen
maanden reeds duizenden zwijnen zijn afgeschoten door Staatsbosbeheer en
Natuurmonumenten.
Verder geeft ze tegenstrijdige normeringen aan met betrekking tot het toestaan van de
drukjacht op zwijnen. De ene keer heeft de minister het over het willen toestaan van één
jager en één drijver per 1000 ha, dan weer per 40 ha. Tot slot gaat ze er in het debat
vanuit dat overpopulatie an sich een calamiteit is, terwijl dit niet strookt met de Flora- en
Faunawet die aangeeft welke calamiteiten kunnen leiden tot het toestaan van afschot:
Van de bescherming mag alleen worden afgeweken als er schade dreigt te ontstaan aan
landbouwgewassen of als de volksgezondheid en veiligheid in het gedrang zijn.
De minister geeft aan dat de mediane voorjaarsstand voor de wilde zwijnen in het
Kroondomein 240 is. Jaarlijks wordt achteraf verslag gedaan over het aantal dieren dat is
afgeschoten. In 2006 zijn dat er in dit gebied 121 geweest. Er is in dit gebied geen
gebruik gemaakt van drukjacht.
De minister is niet bereid een proef in te stellen zonder afschot, om de populatiegrootte
te kunnen monitoren. Ook is de minister niet bereid om een verbod op het gebruik van
lokvoer op te leggen, omdat dit nodig zou zijn om tellingen te kunnen uitvoeren en om
afschot te kunnen realiseren. Ook gaat het verder dan het verbod op bijvoeren om de
populatie te vergroten.
De minister heeft sinds vorig jaar een drukjachtvergunning afgegeven voor het
Kroondomein. Een deugdelijke verantwoording hiervoor blijft achterwege, terwijl duidelijk
is dat er geen wettelijke grond is voor deze vergunning aangezien er geen sprake is en
kan zijn van een calamiteit. Het Kroondomein is namelijk volledig omheind. Ook zijn er
geen agrarische activiteiten of snelwegen in de buurt.
De minister heeft op 2 november in een brief aan de Kamer aangegeven dat zij provincie
Gelderland toestaat een vergunning af te geven voor de drukjacht op zwijnen. Daarmee
1a analyse Kamervragen 51

negeerde ze een tot tweemaal toe aangenomen motie van de PvdA om de drukjacht te
verbieden en deze toestemming niet te geven. Een Motie van Afkeuring kreeg geen
Kamermeerderheid. De PvdA hield haar rug niet recht en accepteerde het besluit van de
minister.
In antwoord op de vragen over damherten geeft de minister aan dat Gedeputeerde
Staten van de provincies het bevoegde gezag zijn voor de ontwikkeling van beleid. Op
basis van faunabeheerplannen kunnen zij ontheffingen verlenen voor populatiebeheer.
Het ontwikkelen van een langetermijnvisie is een taak van de provincies en niet van de
landelijke overheid.
De minister is eveneens niet bereid om een onderzoek in te stellen naar de
populatiedynamiek van de damherten rond het Lauwersmeer. Ze wijst er op dat alleen de
Veluwe en het duingebied als leefgebieden voor damherten worden genoemd in de nota
Jacht en Wildbeheer die het uitgangspunt vormt voor het beleid van de provincies. De
damherten rond het Lauwersmeer zijn hier illegaal gedumpt of ontsnapt uit
hertenkampen. Hun aanwezigheid zou kunnen leiden tot problemen voor de
verkeersveiligheid of met de andere diersoorten in het ecosysteem. Het beleid van de
provincie is er op gericht om schade te voorkomen. Dit kan resulteren in het verdoven
van de herten om deze achter een hek te plaatsen, maar ook in afschot.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft meerdere keren aanvullende vragen gesteld over het
jachtbeleid in Nederland. Omdat niet de provincie verantwoordelijk is voor het toezicht
op het faunabeleid rond grote hoefdieren in het Kroondomein, maar de minister, zal de
Partij voor de Dieren blijven aandringen op een deugdelijke verantwoording over het
populatiebeheer rond damherten, edelherten en zwijnen in het gebied door de
Jagermeester van de Koningin.
Ook hebben wij een debat aangevraagd over de jacht, met daaraan voorafgaand een
rondetafelgesprek waarbij experts uit de praktijk de gelegenheid kregen om de Kamer te
informeren over dit onderwerp. De discussie over de plezierjacht heeft weer alle
aandacht binnen de samenleving en we zullen bij de bespreking van de Nota
Dierenwelzijn weer opnieuw aandacht schenken aan de jacht. Uit onafhankelijk
onderzoek blijkt dat meer dan 95% van de bevolking tegen de plezierjacht is.
Intermezzo 6.3 Zwijnenjagers spelen hoog spel om passie te heroveren .
Het jagen op wilde zwijnen is de passie van een kleine groep Nederlanders. Er zijn slechts 600 jagers met een
zwartwildbrevet om de drijfjacht op wilde zwijnen te beoefenen. Doorgaans leden van hof, adel en de top van
het bedrijfsleven. Een wrede vorm van socializing, hooguit nuttig om te netwerken. Toen het wilde zwijn rond
1900 in Nederland was uitgestorven werden in opdracht van Prins Hendrik wagonladingen wilde zwijnen uit
Pruisen gehaald en op de Veluwe als jachtbuit uitgezet. Via bijvoeren en scheve geslachtsverhoudingen werd de
zwijnenpopulatie zo groot mogelijk gemaakt. Klachten van boeren over landbouwschade werden niet serieus
genomen, hier speelden hogere belangen. De gemoederen liepen hoog op toen er politieke discussie ontstond
over een verbod op de zwijnendrijfjacht. De Oranjes waren niet gewend te buigen voor burgers en de
toenmalige PvdA staatssecretaris Geke Faber hield dan ook steeds stug vol dat het opjagen van wilde zwijnen
door drijvers in de richting van de wachtende jagers “het meest effectieve middel” was om de zwijnenpopulatie
te reguleren.
Uit wetenschappelijk onderzoek van Alterra bleek echter dat niet de natuur maar het bijvoeren zorgde voor een
te hoge zwijnenstand. Dr. G. Groot Bruinderink van Alterra gaf daarbij aan dat de drijf- en drukjacht ineffectief
waren en tot negatieve associaties bij de zwijnen leidden ten aanzien van mensen. Als er al gejaagd werd zou
dat vanuit een hut op palen of via het besluipen van een zwijn door een solitaire jager moeten gebeuren.
Grote terreinbeheerders zoals Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de gemeente Nunspeet besloten daarop
tot een verbod op drijf- en drukjacht in hun natuurgebieden. Een wettelijk verbod kon niet uitblijven, hoewel
Hare Majesteit volgens de Volkskrant twee ministers had ontboden met de uitdrukkelijke opdracht om de
drijfjacht geen strobreed in de weg te leggen. Toen het maatschappelijk verzet aanzwol en de regering niet
langer als dekmantel wilde fungeren voor een Koninklijke passie, werd het Hof een sjieke escape geboden: op
eigen initiatief stoppen met de drijfjacht, vooruitlopend op een wettelijk verbod. Op 19 september 2001 liet het
hof via www.koninklijkhuis.nl weten dat de Koninklijke familie vrijwillig zou stoppen met drijf- en drukjacht
omdat die jachtvorm “niet effectief” zou zijn. Een maand later kondigde de minister een wettelijk verbod af.
1a analyse Kamervragen 52

Na wijziging van de politieke verhoudingen in 2002, werd in hof- en jagerskringen alles gedaan om
herintroductie van de drijfjacht voor te bereiden. De examens voor overbodig geworden zwartwildbrevetten
bleven doorgaan, overal in het jachtveld bleef massaal bijgevoerd worden ondanks het wettelijk verbod, er
ontstonden op onverklaarbare wijze gaten in hekken die dorpen op de Veluwe moesten vrijwaren van
zwijnenoverlast. Het lukte de professionele jagers bij Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer steeds wel het
voorgenomen afschot te realiseren, in particuliere jachtvelden en op het Kroondomein werd de noodklok geluid
en kwam de roep om de drukjacht te mogen invoeren.
In 2004 verdween de stelling dat drukjacht “niet-effectief” zou zijn van de website van het Koninlijk Huis en in
2005 schreef de Jagermeester van de Koningin dat er nu toch echt gekozen zou moeten worden voor
terugkeer van drukjacht.Uit alles blijkt dat de “zwijnenoverlast” een door de jagers gecreëerd probleem is,
waarvan de bestrijding niet kan worden overgelaten aan belanghebbende amateurs. Het ligt niet voor de hand
de euthanasiepraktijk in de medische sector te verpachten aan de hoogst biedende liefhebber die dat in z’n
vrije tijd zou willen uitvoeren. Netzomin ligt het voor de hand de zwijnenoverlast te laten bestrijden door
mensen die het doden van zwijnen zien als hun hoogste passie.
Het is niet een populatieprobleem onder zwijnen dat aanstaande woensdag op de agenda van de Tweede Kamer
staat, maar de passie van 600 zeer invloedrijke jagers die de volksvertegenwoordiging naar hun pijpen wil laten
dansen via een door henzelf veroorzaakt probleem. De pyromaan die vraagt om mee te mogen helpen blussen.
Het is interessant om te zien in hoeverre Christenunie en PvdA mee zullen gaan in het mogelijk maken van de
passie van hof, adel en de top van het bedrijfsleven. Of kiezen voor dieren, natuur en milieu zoals hun
verkiezingsprogramma’s beloven.
Marianne Thieme, fractievoorzitter Partij voor de Dieren.
Opinie artikel De Stentor, oktober 2007
Ganzen en zwanen
Ook het afschieten van ganzen die zorgen voor vermeende schade aan
landbouwgewassen is een jaarlijks terugkerend onderwerp. De Partij voor de Dieren
heeft onder andere Kamervragen gesteld over het beleidskader Faunabeheer en
onderzoek naar methoden van schadepreventie. De Partij voor de Dieren acht het
misleidend dat van beschermde diersoorten zoals bijvoorbeeld de knobbelzwaan jaarlijks
een substantieel deel van de populatie van deze in monogaam verband levende dieren
wordt geschoten. Niet in het kader van “jacht” maar in de vorm van
“landbouwschadebestrijding-met-het-jachtgeweer”. Deze begripsversluiering zal moeten
worden aangepakt, net als het afschot zelf.
De Partij voor de Dieren heeft ook Kamervragen gesteld over het project ‘Ganzenbord’.
In het kader van dit project heeft het ministerie van LNV samen met de provincie Zuid-
Holland opdracht gegeven aan het Centrum voor Landbouw en Milieu om te onderzoeken
wat de mogelijkheden zijn om ganzen als streekproduct onder de aandacht van de
consument te brengen. Het project heeft geresulteerd in een aantal recepten waar
ganzen in zijn verwerkt. Het project werd afgesloten met een grote proeverij voor
culinair journalisten en poeliers. Ondanks dat de gans een beschermde diersoort is, is er
dus overheidsgeld ingezet om de consumptie van een beschermde diersoort te promoten.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat er in het seizoen 2005-2006 zo’n 62.500 ganzen en smienten
zijn gedood in het kader van “verjagingsacties”. Zij ziet dit als een acceptabel aantal,
gezien het aandeel van de totale populatie van 1,5 miljoen overwinteraars. Het
Faunafonds financiert verschillende onderzoeken naar schadepreventie, volgens de
minister. Deze onderzoeken gaan onder meer in op het onaantrekkelijk maken van
grasland door middel van Norit (uit turf gewonnen actieve kool) en het smaakmiddel
anthraquinone of het inzaaien van grasland met witte klaver om ganzen te lokken. De
eerste conclusies van deze onderzoeken zijn positief. Vervolgonderzoek zal worden
uitgevoerd naar de praktische toepasbaarheid van alternatieve verjaagmethodes of het
aanleren van ander foerageergedrag bij ganzen.
In Nederland zijn aangewezen foerageergebieden ter grootte van 80.000 ha. De
verdeling over de provincies vindt plaats op basis van het gemiddelde aantal gansdagen
(een combinatie van het aantal ganzen en de gemiddelde verblijfsduur). De provincies
selecteren de gebieden en dienen hiervoor draagvlak te vinden bij de boeren. Het
1a analyse Kamervragen 53

eleidskader Faunabeheer wordt geëvalueerd. De resultaten hiervan worden besproken
bij de begrotingsbehandeling van LNV.
Voor ganzensoorten die niet van nature in Nederland voorkomen, wordt gestreefd naar
een nulstand. Dit geldt voor de Canadese gans, Nijlgans, Indische gans en
overzomerende kolgans. Mochten soorten zich blijvend vestigen in Nederland, dan zal
een strategie worden ontwikkeld voor de lange termijn, aldus de minister.
De minister antwoordt dat haar ministerie 32.000 euro (exclusief BTW) heeft bijgedragen
aan het project Ganzenbord. Uit haar antwoorden blijkt dat dit project geenszins het doel
heeft om het doden van de ganzen te voorkomen, maar meer een culinaire cursus is hoe
je de ganzen zo lekker mogelijk kunt bereiden. De minister maakt zich namelijk zorgen
over het verdwijnen van de kennis rondom het bereiden van ganzenvlees, omdat het
jagen op ganzen in 1999 verboden werd….
Tot op het allerlaatste moment was onduidelijk waar dit culinaire feestje gehouden zou
worden. De minister geeft echter aan dat er geen sprake was van geheimzinnigheid. Feit
blijft dat de georganiseerde proeverij bestond uit een zeer select groepje genodigden,
“passend binnen de doelgroep van het project” (culinaire journalisten, poeliers,
vertegenwoordigers uit de landbouw, wildbeheer, platteland en natuur). Ruimte voor een
debat over het afschot van ganzen was er niet. De Dierenbescherming was uitgenodigd
om hier aan deel te nemen, maar heeft hier uiteraard van afgezien. De Partij voor de
Dieren heeft op de geheim gehouden lokatie gedemonstreerd tegen het
ganzenbordproject onder het motto: “Gerda eet je niet ongans”.
De minister geeft aan dat er jaarlijks 3100 tot 3500 knobbelzwanen worden afgeschoten
door Wildbeheereenheden in het kader van schadebestrijding. De totale populatie in
Nederland bestaat uit ongeveer 30.000 dieren. Alternatieve wintertellingen geven aan
dat er 37.000 knobbelzwanen zijn.
De knobbelzwaan is op basis van artikel 4 van de Flora- en faunawet als beschermde
inheemse diersoort aangemerkt. Alleen in het kader van beheer- en schadebestrijding of
in het belang van de volksgezondheid mag van het verbod op het doden, verwonden,
vangen, bemachtigen, opsporen of verontrusten van deze dieren worden afgeweken. In
de provinciale vergunningen voor zwanenafschot staat vrijwel zonder uitzondering de
verplichting dat de dieren buiten het zicht van het publiek, in de zeer vroege ochtenduren
geschoten en afgevoerd moeten worden, omdat het beeld van gedode knobbelzwanen als
schokkend voor het publiek wordt ervaren waarmee het draagvlak voor de jacht snel
verder terrein zou kunnen verliezen.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft meerdere keren aanvullende vragen gesteld over het
beleid ten aanzien van het beheer van de ganzenpopulatie en het subsidiëren van een
project waarbij beschermde diersoorten culinair worden verwerkt. Ook hebben we
meegedaan aan een schriftelijk overleg over de problematiek met overzomerende
ganzen. Wij vinden dat er veel te weinig onderzoek wordt gedaan naar schadepreventie.
Wij zullen pleiten voor meer pilotonderzoeken. Dit zal onder meer ter sprake komen
tijdens de behandeling van de Nota Dierenwelzijn.
Eendenkooien
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over nieuwe aanvragen voor
vergunningen voor eendenkooien.
Antwoorden minister
De minister ontkent dat er nieuwe vergunningaanvragen zijn binnengekomen voor de
oprichting van eendenkooien. Ze geeft aan dat alleen geregistreerde eendenkooien
mogen worden gebruikt voor de vangst. Deze moeten om de vijf jaar opnieuw worden
1a analyse Kamervragen 54

geregistreerd. De eendenkooien moeten hiervoor voldoen aan de eisen die zijn
vastgelegd in de Flora- en faunawet. Hierdoor neemt het aantal eendenkooien langzaam
af. Eendenkooien worden naast de jacht ook gebruikt om eenden te ringen voor
onderzoek in het kader van onder andere vogelgriep. Daarnaast hebben eendenkooien
een belangrijke cultuurhistorische waarde, volgens de minister. De jacht op wilde eenden
is een belangrijke functie van de eendenkooi, meent de minister. Deze soort is in een
beperkte periode bejaagbaar. Voor de vangst van eenden met een eendenkooi worden
staleenden ingezet. Deze zijn gewend om op de kooi te verblijven. Volgens de minister
zijn eendenkooien niet de oorzaak van de achteruitgang van het aantal weidevogels in
omringende weilanden, aangezien op het moment dat het beter ging met de weidevogel,
er meer eendenkooien waren dan nu.
De Partij voor de Dieren is van mening dat er geen nieuwe vergunningen voor
eendenkooien zouden mogen worden afgegeven en dat bestaande eendenkooien niet
meer gebruikt zouden moeten worden voor het vangen en doden van in het wild levende
dieren.
Voorlichting door jagers aan basisschoolleerlingen
In de Achterhoek en in Twente krijgen basisschoolleerlingen sinds een aantal jaar
voorlichting gegeven door jagers op school. Tijdens deze lessen wordt verteld dat jagen
noodzakelijk is in het kader van faunabeheer en mogen de leerlingen de jachtgeweren
vasthouden. De Partij voor de Dieren heeft hierover Kamervragen gesteld.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat zij natuur- en milieueducatie op basisscholen belangrijk vindt
en dat dit vanuit haar departement gestimuleerd wordt. In de leerlijn natuur die
ontwikkeld wordt, komt natuurbeheer ook voor. Daarnaast staat het scholen vrij om zelf
invulling te geven aan het lespakket, naast de verplichte onderdelen van het lespakket.
De Partij voor de Dieren is van mening dat kinderen niet moeten worden geconfronteerd
met vuurwapens en met verhalen van belanghebbende hobbyisten over de zogenaamde
noodzaak tot populatiebeheer met het jachtgeweer. Ze zal zich binnen en buiten de
Kamer blijven verzetten tegen dit soort misleiding van scholieren.
Illegale jachthutten
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de illegale bouwwerken in
natuurgebieden die gebruikt worden voor de jacht en het feit dat er weinig prioriteit
wordt gegeven aan de opsporing en handhaving op het gebied van ruimtelijke ordening
wanneer het gaat om jachthutten.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat gemeenten bepalen waar de prioriteiten liggen bij het maken
van keuzes over toezicht op de naleving van bouw- en ruimtelijke regelgeving. Een
gemeente heeft daarbij een beginselplicht tot handhaving. Indien een gemeente een
illegale situatie gedoogt, beoordeelt de VROM-inspectie op basis van haar
nalevingstrategie of zij een verzoek tot handhaving indient bij de gemeente. Ook hierbij
worden prioriteiten gesteld, waarbij onder andere de risico’s voor de samenleving, het
niet integer handelen van bestuurders of overheden, onrust onder burgers, preventieve
werking en politieke wensen worden meegewogen. In juridische procedures wordt altijd
eerst bezien of de illegale situatie kan worden gelegaliseerd. Volgens de minister sluiten
de nota Ruimte en het Streekplan 2005 het plaatsen van jachthutten binnen de EHS,
natuurbeschermingswetgebieden en vogel- habitatrichtlijngebieden niet expliciet uit.
Daarom krijgt een illegaal gebouwde jachthut niet snel een hoge prioriteit. De minister
staat achter deze werkwijze. De capaciteit voor toezicht en handhaving is in de afgelopen
jaren vergroot. De minister geeft hierbij aan dat dit niet wegneemt dat er prioriteiten
moeten worden gesteld en dat gemeenten per overtreding moeten beoordelen of
legalisatie van het illegale bouwwerk mogelijk is.
1a analyse Kamervragen 55

Muskusratten
Muskusratten komen oorspronkelijk alleen in Noord-Amerika voor en zijn in Europa begin
20 ste eeuw in de natuur uitgezet (door de bontindustrie). Aangezien muskusratten in de
natuur worden gezien als bedreiging voor de dijken, omdat ze gangen en holen graven,
worden in Nederland jaarlijks grote bedragen besteed aan het bestrijden van de
muskusrat. Muskusratten worden hierbij gevangen met zeer wrede klemmen en vallen,
waarbij de dieren verdrinken of stikken. Ook sterven duizenden andere dieren als
‘bijvangst’ in de vallen.
De inzet van vangmiddelen niet effectief. Per jaar worden in Nederland grote aantallen
muskusratten gevangen. In 1980 waren dat er ruim 100.000 en dit liep gestaag op tot
300.000 in 2001 tot zelfs 400.000 in 2004. De muskusrat is in staat zich zeer snel voort
te planten, zodat het vangen van deze schuwe dieren de stand niet zal verlagen. Het is
als het ware dweilen met de kraan open. Dat blijkt ook wel uit het feit dat, ondanks de
sinds 1951 door de overheid georganiseerde bestrijding, de muskusrat kans heeft gezien
zijn leefgebied uit te breiden naar alle provincies van Nederland.
Uit onderzoek is gebleken dat de natuurlijke jaarlijkse sterfte hoog is. Het gaat om 55%
van de volwassen dieren en zelfs 84% van de jongen! Predatie vindt plaats door vos,
bunzing, hermelijn, havik en bosuil. Dat de dieren geen natuurlijke vijanden zouden
hebben is dan ook onjuist. Natuurlijke regulatie treedt echter vooral op door
ruimteverdeling en onderlinge concurrentie.
De Partij voor de Dieren vindt het noodzakelijk dat er serieus aandacht wordt gegeven
aan alternatieve oplossingen in gebieden waar werkelijk problemen optreden. Aanpassing
van de oevers is dan de meest voor de hand liggende oplossing. Daarvoor kunnen allerlei
technische voorzieningen worden getroffen zoals het minder steil maken van het talud,
het aanbrengen van structuurmatten, betonmatten, beschoeiingen of het verstevigen van
de oever met stortsteen. In de praktijk zijn ook zeer goede resultaten geboekt met het
aanbrengen van gevlochten gaas (geplastificeerd kippengaas) langs kwetsbare gedeelten
van de oever. Het op deze manier voorkomen dat er door enige diersoort in de oever kan
worden gegraven en het regelmatig herstellen van eventueel toch opgetreden schade,
hetgeen onder het huidige bestrijdingsregime eveneens noodzakelijk is, zal naar alle
waarschijnlijkheid slechts een fractie kosten van het enorme bedrag dat voor de huidige
bestrijding wordt uitgegeven.
Dat de waterschappen en muskusrattenbestrijdingsdienst hun huidige beleid niet willen
verlaten en aandringen op de bestrijding van muskusratten is logisch. De waterschappen
dekken zich in voor het geval er toch ooit een keer schade zou ontstaan die deels aan
muskusratten zou kunnen worden toegeschreven. In dat geval vrezen zij schadeclaims
en dat willen zij op deze manier koste wat het kost voorkomen. De
muskusrattenbestrijding heeft een direct belang bij het voortbestaan van de bestrijding,
aangezien deze activiteit werk oplevert voor meer dan 400 man. Persoonlijke en
financiële belangen mogen echter geen argument zijn om wrede praktijken in stand te
houden.
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over de noodzaak van en
alternatieven voor de schadebestrijding door muskusratten.
Antwoorden minister
Per jaar wordt ongeveer 30 miljoen euro uitgegeven aan de bestrijding van
muskusratten. In 2004 zijn er 403.000 muskusratten gevangen, in 2005 335.500 en in
2006 245.000. In 2006 duurde het gemiddeld 125 minuten voordat één muskusrat werd
gevangen. De muskusrattenbestrijding kost per muskusrat dus gemiddeld meer dan 100
euro! De minister ziet in deze gegevens bewijs dat de populatie aan het afnemen is en
dat de bestrijding dus succesvol zou zijn.
1a analyse Kamervragen 56

De minister antwoordt dat de bestrijding van muskusratten een taak en
verantwoordelijkheid is van de provincies. De uitvoering ligt bij provincies en
waterschappen. Hiertoe is de Landelijke Coördinatiecommissie Muskusrattenbestrijding
opgericht en sinds 2005 is er de Bestuurlijke Commissie Muskusrattenbestrijding.
Er is een aanvullend onderzoeksprogramma opgezet dat eind 2007 afgerond zal zijn. Dit
programma bestaat uit zeven onderzoeken naar de gevolgen van het graven voor de
waterkeringen, de relatie tussen populatieontwikkeling en veiligheid van waterkeringen,
economische schade, preventieve middelen, alternatieve vangststrategieën, de
effectiviteit van de huidige organisatievorm en naar vangmiddelen. De resultaten zullen
worden aangeboden aan de bestuurders van provincies en waterschappen. Uit de eerste
resultaten blijkt dat de waterkeringen in veiligheid afnemen door het graven van de
muskusratten. Naar alternatieve methoden is echter nog nauwelijks serieus gekeken.
De Partij voor de Dieren zal blijven aandringen op het ontwikkelen van een meer
diervriendelijk beleid rond de muskusrat.
Beleid invasieve exoten - Wilde wasbeerhond
De Partij voor de Dieren heeft vragen gesteld over de opkomst van de wilde
wasbeerhond in Nederland en het beleid ten aanzien van ‘nieuwe diersoorten’ die zich in
Nederland vestigen.
Antwoorden minister
Nederland is één van de deelnemers aan het Biodiversiteitsverdrag. Daarin is vastgesteld
dat invasieve exoten een grote bedreiging zouden kunnen vormen voor de biodiversiteit.
De minister geeft aan dat het zwaartepunt van het beleid ten aanzien van nieuwe
diersoorten ligt op het voorkomen van de introductie van exoten. Een exoot die zich
eenmaal heeft gevestigd, is moeilijk weg te krijgen. Als het voorkomen mislukt, zullen
maatregelen worden genomen als de populaties nog klein en beheersbaar zijn. De
minister hanteert een afwegingskader bij het vaststellen van het beleid ten aanzien van
een bepaalde nieuwe diersoort. Hierbij wordt gekeken naar de verwachte schade, waarbij
ervan uitgegaan wordt dat dieren die op eigen kracht Nederland bereiken minder schade
zullen veroorzaken en het al dan niet oorspronkelijk voorkomen van de diersoorten in
Nederland en Europa. Diersoorten die terug komen naar Nederland worden beschermd,
overige diersoorten niet. Uitheemse diersoorten kunnen alleen bescherming krijgen
wanneer zij wereldwijd in hun voortbestaan worden bedreigd. Bij de wilde wasbeerhond
is dit niet het geval. Iedereen in het bezit van een jachtakte mag deze dieren doden als
diegene toestemming heeft van de grondeigenaar.
De Partij voor de Dieren is van mening dat een dergelijk `eigen dieren eerst´ beleid geen
stand kan houden in een snel veranderende wereld, mede als gevolg ook van de
klimaatverandering. Daarom zal de partij ook pleiten voor een afgewogen beleid rond
nieuwe soorten en de eventuele bestrijding daarvan, alleen wanneer objectief is
vastgesteld dat er noodzaak is tot dergelijke bestrijding. Uitgangspunt dient te zijn dat
exoten net zoveel recht op leven hebben als inheemse diersoorten.
Herintroductie inheemse diersoorten - Wisenten
Terwijl ‘nieuwkomers’ in Nederland onverbiddelijk worden geweerd door middel van
verjaging en afschot, worden er geregeld projecten ingesteld om uit Nederland
verdwenen inheemse diersoorten te herintroduceren. Projecten die veel geld en tijd
kosten. Begin dit jaar bleek Staatsbosbeheer plannen te hebben voor het instellen van
een proef met de herintroductie van wisenten bij Hoog Buurlo. En op de Hoge Veluwe
werd een project gestart om het in dat gebied uitgestorven korhoen te herintroduceren.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat zij geen ontheffing heeft verleend voor het uitzetten van
wisenten en dat er nog geen sprake is van concrete plannen. Ook in het uitzetten van
1a analyse Kamervragen 57

korhoenders ziet de minister geen probleem omdat er ten tijde van het afgeven van de
vergunning nog geen wetenschappelijk toetsingskader voorhanden was.
Vervolgacties
Nog geen drie weken na de beantwoording van deze vragen zijn er wisenten uitgezet in
het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Hier moet een ontheffing voor verleend zijn, dus
het antwoord van de minister op deze vraag is onjuist. Wij gaan hierover vervolgvragen
stellen. Voor wat betreft het korhoen hebben we de minister laten weten dat er inmiddels
wel een door Wageningen UR ontwikkeld afwegingskader is, en dat we willen dat het
herintroductieproject tussentijds alsnog wordt beoordeeld volgens de criteria van dit
afwegingskader.
6.4 Flora en faunawet en handhaving
Verjagen van meeuwenkolonie
In Rotterdam is begin 2007 een helikopterplatform aangelegd in het broedgebied van een
meeuwenkolonie. Deze meeuwenkolonie is de grootste broedkolonie in Europa en broedt
al jaren in het betreffende gebied. Rondom de aanleg van dit platform is gebruik
gemaakt van illegale verjagings- en verstoringsmethoden.
De Partij voor de Dieren heeft drie maal Kamervragen gesteld over deze gang van zaken,
over de keuze voor deze locatie, de vergunningverlening en over eventuele
strafvervolging wegens het plegen van strafbare activiteiten.
Antwoorden minister
De minister antwoordt dat het perceel waarop het platform is aangelegd is bestemd voor
haven en industrie. Er is lange tijd gezocht naar een geschikte locatie, vanwege de eisen
die aan deze locatie worden gesteld wat betreft bereikbaarheid en de mogelijkheid tot
het uitvoeren van twee vluchten per uur. De aanleg heeft plaatsgevonden buiten het
broedseizoen en om te voorkomen dat de meeuwen wederom gaan broeden in dit
gebied, worden zij binnen een straal van 300 meter verjaagd. Hiervoor is ontheffing
verleend door de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, aangezien de gunstige staat
van instandhouding van de betreffende soorten niet in het geding is. De veiligheid van
het luchtverkeer is de belangrijkste reden geweest voor het verlenen van de ontheffing,
wat in lijn is met de mogelijkheden die de Flora- en faunawet en de Europese
Vogelrichtlijn bieden voor ontheffingverlening. Er is volgens de minister sprake van
zorgvuldige besluitvorming.
In antwoord op aanvullende vragen over het afdekken van het terrein met plastic folie
om de meeuwen te weren van hun broedterrein geeft de minister aan dat het terrein niet
is aangewezen als beschermd gebied in het kader van de Vogelrichtlijn. De Flora- en
faunawet verbiedt daarnaast niet het treffen van preventieve maatregelen om te
voorkomen dat vogels gaan nestelen. Het afdekken met folie is derhalve niet verboden.
Er hoeft hiervoor ook geen ontheffing te worden aangevraagd. Of er sprake is van het
beschadigen, vernielen, uithalen, wegnemen of verstoren van nesten van vogels, hangt
af van het feit of men tijdig met preventieve maatregelen is begonnen. Dit wordt
onderzocht door het Openbaar Ministerie.
De Faunabescherming heeft aangifte gedaan van overtredingen van de Flora- en
faunawet door de werkzaamheden op het terrein. De aangiften hebben betrekking op
twee overtredingen, het verontrusten van de vogels en het afdekken van de grond met
folie. Bij controle door de milieupolitie bleken er twee trekkers te rijden die de aanwezige
vogels inderdaad verontrustten om nestelen te voorkomen, geeft de minister van Justitie
aan. Er waren op dat moment geen nesten of broedsels aanwezig. Er is op dat moment
besloten om van het terrein 32 ha ongemoeid te laten en 8 ha broedvrij te houden. Na
1a analyse Kamervragen 58

het grondonderzoek dat benodigd is voor de bouwwerkzaamheden zal van de 8 ha weer
6 ha ter beschikking komen van de meeuwen.
Het afdekken van de grond met folie is gebeurd op het deel van het terrein dat was
bestemd voor het plaatsen van portacabins voor de huisvesting van extra personeel. Uit
onderzoek is gebleken dat op het moment dat de folie werd neergelegd, zeer
waarschijnlijk nog geen nestbouw had plaatsgevonden. Ook hebben zich geen vogels op
de folie genesteld.
De conclusie is dat er geen sprake is van overtreding van artikel 11 van de Flora- en
faunawet, aangezien er geen nesten of andere voortplantingsplaatsen zijn geconstateerd.
In beide zaken is er mogelijk wel sprake van overtreding van artikel 10: het opzettelijk
verontrusten van dieren die behoren tot een beschermde inheemse diersoort.
Desondanks zal de officier van Justitie geen opsporingsonderzoek gelasten, vanwege de
afweging dat de primaire functie van het gebied ligt in de industriële aard en niet in
natuurbescherming. Ook zullen de werkzaamheden niet worden stilgelegd. Het grootste
deel van het gebied zal weer ter beschikking van de vogels komen en een deel van het
terrein zal niet definitief worden bebouwd. Het Openbaar Ministerie registreert de
aantallen processen-verbaal die zijn opgemaakt ter zake van overtreding van artikel 10
en 11 van de Flora- en faunawet niet, omdat in het registratiesysteem alleen op
pleegplaats wordt geregistreerd. Vanaf oktober 2005 worden alle milieuzaken behandeld
door het Functioneel Parket en niet meer door het Rotterdamse Parket. Er zijn geen
klachten bekend over de werkwijze en het functioneren van het Parket.
Naar aanleiding van vragen over de graafwerkzaamheden die in dit gebied zijn
uitgevoerd zonder ontheffing, antwoordt de minister dat er in beginsel geen ontheffingen
worden verleend voor verstorende activiteiten tijdens het broedseizoen. Aangezien deze
werkzaamheden plaatsvonden buiten het broedseizoen, was er geen ontheffing benodigd.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren gebruikt de antwoorden van de minister in de bespreking van
beleidsvoornemens en dierenwelzijnsthema’s in de debatten met de minister in de
Tweede Kamer. Bovendien vormen zij een basis voor onze moties. We zullen deze
antwoorden inzetten bij de Nota Dierenwelzijn en de bespreking Wet Dieren (2008).
Bovendien zullen wij de Stratenfractie van de Partij voor de Dieren in Zuid Holland
steunen in haar strijd voor bescherming van de bedreigde meeuwenkolonie.
Roofvogelvervolging
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over roofvogelvervolging, de
populatieontwikkeling van verschillende soorten roofvogels en de opsporing en vervolging
van de daders van illegale roofvogelvervolging.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat de Werkgroep Roofvogels Nederland en SOVON
Vogelonderzoek Nederland de broedpopulaties monitoren en dat sommige andere
organisaties onderzoek doen naar specifieke soorten. De afgelopen vijf jaar zijn de
aantallen van de meeste vogelsoorten min of meer stabiel gebleven. Het aantal
Slechtvalken neemt toe, terwijl het aantal Blauwe Kiekendieven sterk afneemt.
Roofvogelvervolging is een zaak die aandacht verdient. De constatering dat slechts een
klein deel van de gesignaleerde voorvallen tot opsporing en vervolging leidt, is juist. De
oorzaak ligt in het feit dat daders veelal moeilijk te traceren zijn. Alleen bij concrete
aanwijzingen zijn er recherchemogelijkheden om de daders op te sporen. De AID geeft
veel prioriteit aan opsporing van verdachten van roofvogelvervolging en ondersteunt
hierbij de regionale milieuteams. Voor toezicht en opsporing op het gebied van de Flora-
en faunawet zijn binnen de AID 20,6 fte’s beschikbaar voor 2007.
1a analyse Kamervragen 59

Er zal worden ingezet op voorlichting aan mogelijke doelgroepen om de sociale controle
binnen en rond mogelijke dadergroepen te versterken. Het Openbaar Ministerie heeft
daarnaast samen met de politie, de AID en het ministerie van LNV een
Interventiestrategie Roofvogelvervolging opgesteld. In februari is gestart met de
implementatie van de strategie. Eind 2007 zal een evaluatie worden uitgevoerd om te
kunnen vaststellen of de strategie succesvol is geweest.
De strafmaat die in Nederland wordt gehanteerd voor roofvogelvervolging wijkt niet af
van omringende landen. De WRN ontvangt geen subsidie van het ministerie van LNV. De
minister geeft tevens aan dat zij een rol ziet voor jagers en weidevogelbeschermers bij
de gewenste voorlichting en het stimuleren van de sociale controle, aangezien zij veel
contacten hebben in het veld. De minister verzuimd te melden dat het juist vaak jagers
(en soms weidevogelbeschermers) zijn die zich schuldig maken aan de hetze tegen
beschermde roofvogels.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren heeft aanvullende vragen gesteld over roofvogelvervolging en
vragen gesteld over de prioritering bij de AID als het gaat om controles op dierenwelzijn.
Weidevogels
Wetenschappelijk onderzoeksinstituut Alterra concludeert dat het beleid ten aanzien van
weidevogels strenger moet worden. De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld
over de zorgen ten aanzien van de slechte stand van de weidevogels in Nederland.
Antwoorden minister
De minister geeft aan dat uit rapportage van het Milieu- en Natuur Planbureau blijkt dat
agrarisch natuurbeheer, waaronder weidevogelbescherming, achterblijft bij de
doelstellingen. In september zal de minister, na overleg met het IPO een reactie op deze
bevindingen naar de Kamer sturen. Tevens geeft ze aan dat de norm van één broedende
vogel per 4 ha om in aanmerking te komen voor subsidies in het kader van agrarisch
natuurbeheer onderdeel vormden van de lichte beheerspakketten. Deze zijn in 2006 niet
meer opengesteld, omdat ze onvoldoende effectief bleken.
Om de achteruitgang in de weidevogelpopulatie stop te zetten is in juni 2006 een
actieprogramma ‘Een rijk weidevogellandschap’ opgesteld. Eén van de acties uit dit
programma is zorgdragen dat bestaande en nieuwe subsidiestromen effectiever ingezet
om de populatie in stand te houden door middel van beheer van het landschap. De
realisatie is in handen van de regiegroep Weidevogelverbond’, waarin het rijk, de
provincies, gemeenten, waterschappen, terreinbeheerders, natuurorganisaties,
organisaties voor agrariërs en kennisinstellingen samenwerken.
Daarnaast is er een kenniskring weidevogellandschap die als doel heeft om kennis te
genereren en te verspreiden ten behoeve van de uitvoering van het weidevogelverbond.
In 2006 is 400.000 euro beschikbaar gesteld voor onderzoek. De eerste resultaten van
deze onderzoeken worden na de zomer verwacht. De Partij voor de Dieren is van mening
dat wanneer de resultaten van agrarisch natuurbeheer achterblijven bij de gewekte
verwachtingen, de overheidsbijdrage aan agrarisch natuurbeheer zullen moeten worden
ingeperkt. Er zijn tal van meldingen van agrariërs die wel belangstelling hebben voor de
subsidieregeling, maar er niet voor terugdeinzen om de jonge weidevogels op hun land
uit te maaien wanneer dat hen uitkomt in het maaibeheer.
Wegmaaien grutto
De Partij voor de Dieren heeft ten aanzien van weidevogels specifiek over de grutto
vragen gesteld. Dit naar aanleiding van berichten dat grutto’s massaal worden
weggemaaid.
1a analyse Kamervragen 60

Antwoorden minister
De minister antwoordt dat het verstoren van nesten een overtreding is van de Flora- en
faunawet. Zodoende maakt het onderdeel uit van crosscompliance, voorwaarden voor het
verkrijgen van inkomenstoeslagen uit de eerste pijler van het Europese
Gemeenschappelijk Landbouw Beleid. Overtreding van de Flora- en faunawet kan leiden
tot strafrechtelijke boetes en voor agrariërs daarnaast ook tot korting op de
inkomenstoeslagen. De AID voert jaarlijks 800 controles uit op het gebied van
crosscompliance en hierbij zijn tot nu toe geen overtredingen geconstateerd.
De minister treedt verder in overleg met Natuurlijk Platteland Nederland, de organisatie
die de belangen behartigt van agrariërs die vergoedingen ontvangen voor
weidevogelbeheer. LTO werkt aan het opstellen van een gedragscode weidevogels voor
agrariërs, als nadere uitwerking van de Flora- en faunawet.
Bij het verlenen van subsidies denkt de minister niet aan het koppelen van
inspanningsverplichting van het beheer aan aantallen weidevogels, omdat het aantal
weidevogels in een gebied afhankelijk is van diverse factoren (zoals
weersomstandigheden, predatie en openheid van het landschap) en niet volledig
afhankelijk is van de beheerder. Wel worden de effecten gemonitord om te kunnen
bepalen of het instrumentarium effectief is. De eerste resultaten van de onderzoeken die
zijn geïnitieerd door de kenniskring weidevogellandschap worden na de zomer verwacht.
Rapen kievitseieren
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over het rapen van kievitseieren.
Volgens schattingen zou het toegestane aantal te rapen eieren ruim overschreden
worden. De vragen waren er ook op gericht om na te gaan of de minister het rapen van
kievitseieren in strijd acht met het beleid van de regering om weidevogels te
beschermen.
Antwoorden minister
Zoals wordt voorgeschreven in de Regeling zoeken, rapen en beschermen van
kievitseieren van de Flora- en faunawet, rapporteert de Bond van Friese
Vogelbeschermingswachten ieder jaar voor 1 oktober hoeveel eieren zijn geraapt. In
2006 waren dat er 4566. De minister gaat niet in op schattingen dat dit er veel meer
zouden zijn. Het toezicht op de naleving van de voorwaarden en beperkingen van de
ontheffing voor het zoeken en rapen van eieren is de verantwoordelijkheid van
Gedeputeerde Staten. De Vogelrichtlijn schrijft voor dat kievitseieren mogen worden
geraapt in kleine hoeveelheden om de populatie op een bepaald niveau te handhaven.
Het gemiddelde aantal eieren dat mag worden geraapt is vastgesteld op 6934. De
minister acht het rapen van kievitseieren niet in strijd met het regeringsbeleid om de
weidevogels te beschermen, omdat hier verplichte beschermingsactiviteiten tegenover
staan, zoals het plaatsen van stokken en nestbeschermers en het verrichten van nazorg.
Vervolgacties partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren is van mening dat het rapen van eieren van beschermde
vogelsoorten haaks staat op het beleid om weidevogels te beschermen. Om die reden
zullen we ons blijven inzetten voor een raapverbod op eieren van kieviten.
Natuur
De Partij voor de Dieren heeft Kamervragen gesteld over diverse voorvallen waarbij door
toedoen van de mens het leefgebied van bepaalde diersoorten vernietigd werden. Zo
hebben wij vragen gesteld over het vernielen van nesten op landgoed Twickel, het
wegmaaien van zeldzame vlinders, de bescherming van het vliegend hert en het kappen
van bomen door Staatsbosbeheer.
Antwoorden minister
De minister noemt het vernielen van 130 nesten op landgoed Twickel een
betreurenswaardig incident en heeft geen reden om aan te nemen dat kwetsbare natuur
1a analyse Kamervragen 61

of beschermde soorten op regelmatige basis vernield worden. De situatie wordt nog
onderzocht door de AID en op basis daarvan zal worden bepaald of tot strafvervolging zal
worden overgegaan.
In complexe situaties kan worden gewerkt onder begeleiding van een ecologisch
deskundige. De minister heeft de ontwikkeling van gedragscodes gestimuleerd voor
grondbewerking en verleent goedkeuring als de gedragscode afdoende waarborgt dat
activiteiten geen wezenlijke invloed hebben op beschermde soorten. Een organisatie kan
er zelf voor kiezen om te gaan werken met certificering om de naleving van de
gedragscode te bevorderen en inzichtelijk te maken. Het ministerie van LNV heeft wel
een brochure opgesteld en verspreid met informatie over de gedragscodes en een
natuurkalender voor de soorten van bijlage IV van de Habitatrichtlijn en de in Nederland
broedende vogels.
Over het vliegend hert zegt de minister dat de soort is aangewezen als beschermde
inheemse soort waarvoor zeven gebieden zijn aangewezen als leefgebieden. Voor het
vliegend hert geldt een instandhoudingsdoelstelling. De larven leven in eikenhout dat
door schimmels is aangetast. Ook andere boomsoorten spelen een rol in de levenscyclus
van het levend hert. De minister is niet van mening dat een algeheel kapverbod of een
verbod op het vervoeren en verhandelen nodig is voor dergelijke boomsoorten in de
zeven aangewezen gebieden, aangezien in de Flora- en faunawet al een kapverbod is
vastgelegd voor dergelijke bomen als zij worden bewoond door larven van het vliegend
hert. Tevens is de minister niet bereid een ontheffing in te trekken die is verleend voor
het kappen van eiken in de buurt van Vierhouten die door witrotschimmel zijn aangetast,
omdat hiermee geen afbreuk wordt gedaan aan de instandhouding van de soort. Het
ministerie van LNV is medefinancier van onderzoek naar de verspreiding en
overlevingskansen van het vliegend hert.
Vervolgacties
De Partij voor de Dieren zal zich in blijven zetten voor een betere bescherming van
kwetsbare soorten. Juist waar de commissie Elverding zich in opdracht van de regering
buigt over het inperken van de rechten van “beroepsmatige probleemmakers”waar het
gaat om procedures op het gebied van ruimte. De Partij voor de Dieren is van mening
dat de groene ruimte meer aandacht en bescherming verdient dan onomkeerbare
infrastructurele uitbreidingen.
1a analyse Kamervragen 62

Parlementair Jaarverslag
Deel 1B
Compilatie debatbijdragen

Deel 1b Compilatie debatbijdragen
INLEIDING 66
PLENAIRE DEBATTEN 66
Algemene Beschouwingen Rijksbegroting 2008 66
Spoeddebat over de Europese Grondwet 70
VEEHOUDERIJ EN LANDBOUW 71
Debat Landbouwbegroting 2008 71
Algemeen Overleg Reconstructiewet 78
Algemeen Overleg Landbouwraad 79
Debat behandeling burgerinitiatief Milieudefensie 81
VISSERIJ 83
Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad 83
Wetgevingsoverleg LNV begroting 2008, onderdeel Visserij 84
DIERPROEVEN EN BIOTECHNOLOGIE 85
Behandeling Rijksbegroting VWS 2007 85
GEZELSCHAPSDIEREN EN HANDEL IN WILDE DIEREN 87
Algemeen Overleg Regeling Agressieve Dieren 87
Algemeen Overleg CITES-handhaving 88
VERMAAK MET DIEREN 89
Schriftelijk Overleg dierenwelzijnsrichtlijnen in de circusbranche 89
IN HET WILD LEVENDE DIEREN 90
Algemeen Overleg Jachtbeleid 90
Schriftelijk overleg over overzomerende ganzen 91
1b Compilatie debatbijdragen 65

Inleiding
Sinds haar entree in de Kamer heeft de Partij voor de Dieren haar stem doen gelden in
debatten, schriftelijke overleggen, feitelijke vragenrondes en schriftelijke reacties op
initiatiefwetten. Marianne Thieme en Esther Ouwehand hebben in de periode december
2006 tot 15 november 2007, namens de Partij voor de Dieren, deelgenomen aan maar
liefst 65 debatten met de regering. De meeste debatten zijn gevoerd met de minister
van Landbouw over dierenwelzijnaangelegenheden en de bio-industrie, de minister van
VROM over milieu en klimaatproblematiek en met de minister president over het
hervormingsverdrag van de Europese Unie en het referendum. Daarnaast heeft de Partij
voor de Dieren twaalf keer een schriftelijke bijdrage geleverd, bijvoorbeeld over de
vogelpest, dieren in het circus, de opvang van wilde ganzen, jacht en de Regeling
Agressieve Dieren (RAD). Ook heeft de Partij haar standpunten ingebracht in twee
initiatiefwetvoorstellen: het opnemen van de rechten van het dier in de grondwet en de
initiatiefwet om seks met dieren te verbieden.
In dit jaarverslag is een selectie gemaakt uit alle debatbijdragen voor de thema’s die
voor de Partij voor de Dieren het meest relevant zijn:
1. Veehouderij en landbouw
2. Visserij
3. Dierproeven en biotechnologie
4. Gezelschapsdieren, dierenmishandeling en handel in wilde dieren
5. Vermaak met dieren
6. In het wild levende dieren
Daarnaast is een compilatie gemaakt van de belangrijkste plenaire debatten met het
kabinet: de miljoenennota en het spoeddebat over de Europese grondwet.
Alle overige debatbijdragen zijn beschikbaar via onze website www.partijvoordedieren.nl
Plenaire debatten
Algemene Beschouwingen Rijksbegroting 2008
19 september 2007, Marianne Thieme
Voorzitter. Gandhi heeft gezegd dat de aarde voldoende biedt voor ieders behoefte,
maar niet voor ieders hebzucht. Ongeveer 800 miljoen mensen zijn ondervoed, bijna
twee miljard mensen hebben voedingsproblemen en in de toekomst worden nog veel
meer mensen met honger en ondervoeding bedreigd. Het probleem is niet dat er te
weinig voedsel zou zijn, het probleem is dat we het voedsel niet eerlijk verdelen. Dat is
lastig voor te stellen in een land waar men vooral kampt met overgewicht, een land dat
de slager en de melkboer van Europa is. We leven in een land van melk en biefstuk, en
we hebben het zo druk met onze eigen economie – ook in deze miljoenennota - dat we
bijna zouden vergeten wat het allerbelangrijkste is.
Schone lucht, schoon water, een respectvolle omgang met andere levende wezens en
met onze natuur vormen het meest kostbare dat we hebben, maar raken ingeklemd
door onze hang naar ongebreidelde groei en onze zucht naar geld. Duurzaamheid en
mededogen zouden niet de schaamlap mogen zijn voor een beleid dat het tegendeel
belichaamt, maar zouden het uítgangspunt moeten vormen van ons handelen in de
wereld van vandaag. In het Nederland van vandaag.
Voorzitter. Eén passage in de miljoenennota gaf mij hoop en deze wil ik dan ook graag
met u delen: ‘Klimaatverandering vormt een unieke uitdaging voor het economische
beleid: het is het grootste en meest wijdverbreide marktfalen in de geschiedenis van de
1b Compilatie debatbijdragen 66

mensheid…….. Het eerste en belangrijkste element (voor het emissiebeperkingsbeleid)
is het beprijzen van emissies. Diegenen die de emissies veroorzaken, zorgen voor
klimaatverandering en veroorzaken hiermee de kosten voor de wereld en toekomstige
generaties, zonder de volle consequenties van hun acties voor hun rekening te nemen’.
Maar de hoop die ik had bij het lezen van deze passage verdween als sneeuw voor de
zon, toen ik de maatregelen van het kabinet doornam. Het kabinet geeft als voorbeeld
de kilometerheffing. Gegeven het feit dat de veehouderij meer broeikasgassen uitstoot
dan alle verkeer en vervoer tezamen, zou je mogen verwachten dat er óók heffingen
zouden komen op wat Pieter van Geel twee jaar geleden nog het meest
milieuvervuilende onderdeel van ons voedselpakket noemde: vlees.
Al in november vorig jaar kwam de wereldvoedselorganisatie (FAO) met een helder
rapport over de negatieve gevolgen van de veehouderij en de toegenomen
vleesconsumptie op het mondiale ecosysteem. De veehouderij draagt niet alleen 18%
bij aan de uitstoot van broeikasgassen, maar eist ook eenderde van het landoppervlak
op aarde op. Ons land is daarin één van de hoofdschuldigen, en het kabinet rept er met
geen letter over! De westerse wereld (ongeveer eenderde van de wereldbevolking)
gebruikt 80% van alle natuurlijke hulpbronnen, Nederland voorop. Onderzoekers
berekenden dat een accijnsheffing van 13% op elk stukje vlees, de vleesconsumptie
met 9% zou laten afnemen. Dit levert meer klimaatwinst op dan de voorgestelde
kilometerheffing. Maar niets daarvan in de miljoenennota.
Het lijkt dit kabinet worst te zijn dat vlees het meest milieuvervuilende onderdeel vormt
van ons voedselpakket. Ik herhaal het nog maar eens , collega Van Geel, omdat uw
partij het kennelijk op dít terrein niet nodig vindt om “diegenen die de emissies
veroorzaken de kosten van hun acties in rekening te brengen”. De vervuiler betaalt -
als-ie autorijdt- maar het klimaatprobleem dat letterlijk op ons bord ligt, laat het
kabinet in deze miljoenennota volledig buiten beschouwing. Op z'n best wordt het
‘vervuiler betaalt'-principe in deze beleidsplannen selectief toegepast, terwijl sommige
vervuilers nota bene zelfs worden gesubsidieerd om de door hen zelf veroorzaakte
milieuproblemen binnen de perken te houden (subsidie op luchtwassers). Dat is de
samenleving laten opdraaien voor de milieukosten die door commerciële sectoren
worden veroorzaakt. Ik wil meer duidelijkheid van het kabinet over hoe zij dat
vervuiler-betaalt principe nou precies ziet. Ik wil verder meer duidelijkheid over de
manier waarop ze dit door haarzelf gehuldigde ‘vervuiler betaalt principe’ gaat
toepassen op andere consumptiegoederen. Is het kabinet van plan
belastingmaatregelen te nemen tegen de milieuvervuilende en energieverslindende
productie van dierlijke eiwitten? Ik verneem het graag.
‘Denk vooruit’, roept het ministerie van Binnenlandse Zaken ons toe in haar spotjes
over rampenbestrijding. Maar als regeren nog steeds vooruitzien is, zal er méér moeten
gebeuren dan de burger in radiospotjes toe te roepen om toch vooral noodvoorraden
aan te leggen. Denkt dit kabinet zelf eigenlijk wel vooruit, vraag ik me af. Rampen
vallen niet te plannen, voorbereidingen wel, zegt het kabinet. Welnu voorzitter, deze
miljoenennota is de voorbode van een ramp die elke klimaatwetenschapper ziet
aankomen, maar door dit kabinet ernstig wordt onderschat.
Het water stijgt ons naar de lippen. Meer regen, het smelten van de ijskappen, een
stijging van de zeespiegel en vaker overstromingen van de grote rivieren. Nederland
krijgt natte voeten als we niet snel het tij keren. Dit kabinet kiest ervoor de dekstoelen
van de Titanic anders te rangschikken, in plaats van de koers serieus te verleggen.
Liever zet het kabinet in op symboolpolitiek (zoals verhoging van de bpm en de
kilometerheffing) terwijl de noodklok op 1 minuut voor 12 staat.
De investeringen in het klimaatbeleid komen niet verder dan getouwtrek over wie
internationaal wát moet doen, waarbij we vooral de kop niet boven het maaiveld willen
1b Compilatie debatbijdragen 67

uitsteken om onze concurrentiepositie niet te schaden . De oude VOC mentaliteit is weer
helemaal terug. We kopen de emissierechten van andere landen om stug door te gaan
met de uitstoot van broeikasgassen. En we gebruiken een veelvoud van de oppervlakte
van ons eigen land om in landen waar honger heerst veevoer te verbouwen en
regenwouden te kappen.
Terwijl de toekomst van onze kinderen op het spel staat, blijven we doorzagen aan de
tak waarop we zitten. Er wordt ingezet op de hoop op nieuwe technologieën om ons en
de rest van de wereld te behoeden voor het wassende water. Dat gaat niet werken. Niet
alleen dieren worden door deze regering geofferd op het altaar van de economie: ook
het klimaat en daarmee de toekomstperspectieven van de volgende generaties.
Hallo wereld! Dit kabinet plakt haar opvoedkundig stempel op elke pasgeboren baby.
Vanaf de geboorte moeten en zullen Nederlandse kindertjes luisteren naar het lied ‘ik
hou meer van jou’. Een project van 1,6 miljoen. Kan dit kabinet mij uitleggen in welke
wereld wij de nieuwe generatie welkom heten? Hoe gaat u later aan deze kinderen
uitleggen waarom de daadwerkelijke dreiging die hen te wachten staat - namelijk een
ecologische ramp die zich aan het voltrekken is - niet in de liedjes, folders en websites
van dit project zijn opgenomen? Wat wilt u eigenlijk voor hun toekomst betekenen
behalve hun ouders op te zadelen met opvoedkundige ideeën?
Kan het kabinet aangeven waarom zij persoonlijke keuzes zoals bij zwangerschappen,
bij de opvoeding van kinderen en bij al dan niet zelf gekozen levensbeëindiging lijkt te
willen collectiviseren? Terwijl datzelfde kabinet juist de collectieve problemen én
uitdagingen van dit moment, échte halszaken zoals de opwarming van de aarde, bij de
individuele burger op het bordje legt? Dierenwelzijn: burger, zoekt u het zelf maar uit!
Klimaat: burger, draai eens een spaarlamp in of laat de auto een dagje thuis. Of neem
een waterbesparende douchekop. Doekjes voor het bloeden, voorzitter.
De productie van één kilo biefstuk kost net zoveel water als twee jaar lang elke dag een
douche nemen . De consumptie van één hamburger kost volgens wetenschappers net
zoveel energie als 3 uur rondjes rijden met de auto terwijl je thuis alle lichten aan laat .
Geen woord lees ik erover in de miljoenennota. Consumenten geven keer op keer aan
meer sturing van de overheid te willen als het gaat om keuzes ten aanzien van klimaat,
natuur en dierenwelzijn.
De burger verlangt van haar overheid dat zij de touwtjes in handen neemt bij deze
belangrijke maatschappelijke kwesties. Hoe gaat dit kabinet gehoor geven aan de
regierol die burger én consument van haar wenst? Dit kabinet vindt een beperking van
het consumptievolume ‘maatschappelijk onacceptabel’ en zoekt oplossingen voor het
milieuprobleem dus slechts in technische symptoombestrijding. Het Milieu en
Natuurplanbureau geeft aan dat we inmiddels het punt genaderd zijn waarop
symptoombestrijding geen soelaas meer biedt. De mogelijkheden van pappen en
nathouden zijn allemaal al opgebruikt. Daar kunnen we de ogen voor sluiten, en vooral
door blijven gaan met het streven naar steeds maar meer economische groei. Maar we
moeten ons beseffen dat dit betekent dat armoede, honger en ecologische rampen met
geld worden afgekocht (emissiehandel, import veevoer, verlagen importheffingen EU).
Voorzitter, de opwarming van de aarde door menselijk toedoen is een feit. Maar dit
kabinet weigert de consequenties van decennialange vervuiling bij de bron aan te
aanpakken. Als het moet, zegt de regering; dan maar in Europees verband. De toch al
bescheiden Kyotodoelstelling in Nederland van 6% CO2 reductie gaan we alleen maar
halen wanneer we ons als koopman opwerpen in de wereldwijde handel in
emissierechten. We kópen dus, met belastinggeld, de vrijheid om volop te blijven
vervuilen, terwijl we tegelijkertijd met onze intensieve veehouderij een forse milieudruk
in andere landen neerleggen doordat we een van de grootste importeurs van veevoer
zijn. Kolonialisme anno 2007. Kosten: 22,5 miljoen euro, meer dan driemaal zoveel als
1b Compilatie debatbijdragen 68

dit kabinet over heeft voor dierenwelzijn. Terwijl uit een recente LNV enquête onder
burgers dierenwelzijn wordt aangeduid als gewenste topprioriteit in het landbouwbeleid.
Gebruik gemeenschapsgeld niet alleen voor de handel in emissierechten, maar geef een
substantiële daling van de emissie in Nederland prioriteit. De vraag is niet of we ons dat
kunnen veroorloven, maar of we het ons uit oogpunt van een no regret scenario kunnen
veroorloven om het niet te doen.
Ecologie bepaalt de grenzen aan de economische groei en niet andersom. Ten minste
als we een duurzame wereld nastreven. Maar die ecologische grenzen zijn inmiddels ver
overschreden. Dat noopt tot matiging, eerlijke verdeling en solidariteit in plaats van
stug te blijven inzetten op economische groei en kansen voor bedrijven zonder
milieurestricties. Het getuigt van struisvogelpolitiek om niet te willen zien dat dat de
voedingsbodem is voor oorlogen, vluchtelingenproblematiek, terrorisme en ecologische
rampen.
Het verbaast me dan ook ten zeerste dat dit kabinet in haar reclamefolder ‘nieuwe
energie voor het klimaat’ alleen spreekt over de mogelijkheden voor energiebesparing
in de tuinbouw. Er wordt met geen woord gerept over de desastreuze gevolgen van de
veehouderij in Nederland en de grote bijdrage die deze sector levert aan de uitstoot van
broeikasgassen wereldwijd. Terwijl dáár juist echte winst valt te behalen. Dat is hard
nodig want uit onderzoek blijkt dat zelfs met de aankoop van emissierechten de doelen
uit het coalitieakkoord niet worden gehaald. Deze regering moet zich inzetten voor een
nationaal klimaatbeleid dat niet alleen uitgaat van technologieverbetering en het
afkopen van emissies, maar dat zich richt op een duurzame veehouderij en duurzame
consumptie. In plaats van af te wachten of het in Europa gebeurt of dat de burger het
zelf op zal pakken. We hebben al te lang moeten wachten. Het is nu genoeg geweest.
Een vermindering van de uitstoot door de veehouderij én een vermindering van de
vleesconsumptie in Nederland is dé grote uitdaging voor het klimaatbeleid en de
doelstellingen die we willen bereiken op het gebied van dierenwelzijn, milieu en natuur.
70% van onze vleesproductie wordt geëxporteerd, terwijl Nederland een van de
grootste importeurs van veevoer is. Nederland moet niet langer de slager en melkboer
van Europa willen zijn. Verandering is onontkoombaar. Voor het klimaat, maar ook voor
de honderden miljoenen dieren die slachtoffer zijn van de bio-industrie die ook in deze
miljoenennota de morele blinde vlek vormt.
Het kabinet is nogal ingenomen met het toegenomen milieubewustzijn bij de
Nederlandse burger. Maar dat milieubewustzijn is eerder ondanks, dan dankzij de
inspanningen van onze regering tot stand gebracht. Onderwijs over natuur en milieu
draagt bij aan een milieubewuste houding van toekomstige generaties, maar er wordt
niet in geïnvesteerd. Een gemiste kans. Kan het kabinet aangeven of zij bereid plannen
heeft om natuur- en milieu deel te laten uitmaken van het basis- en voortgezet
onderwijs?
Voorzitter. Tot slot wil ik stil staan bij de ambities, of beter gezegd het gebrek aan
ambities van deze regering ten aanzien van dierenwelzijn. Hoewel er dit jaar enkele
miljoenen euro’s extra aan dierenwelzijn wordt besteed is dat omgerekend slechts een
eurocent per gehouden productiedier. Ook voor dit kabinet zijn de miljoenen dieren in
de bio-industrie dus letterlijk geen stuiver waard. En ook hier wordt respect met de
mond beleden zonder daadwerkelijk een inzet te plegen om de dieren in Nederland
beter te beschermen tegen stelselmatige mishandeling en verwaarlozing. Of schaart u
deze toezeggingen ook onder het ‘mooie woorden-, geen dadenbeleid’ dat deze
miljoenennota kenmerkt?
Gandhi heeft gezegd dat de aarde voldoende biedt voor ieders behoefte, maar niet voor
ieders hebzucht. In deze miljoenennota prevaleert de hebzucht. Het korte termijn
1b Compilatie debatbijdragen 69

mensenbelang, boven de duurzaamheid die met de mond beleden wordt en het
etalagemateriaal vormt van een rampbegroting voor dieren, natuur en milieu. Na ons de
zondvloed!
Als we eindelijk eens gezamenlijk zouden matigen; in een tijd van economische bloei
hoeft de buikriem daarvoor niet eens te worden aangetrokken; is er voor iedereen
genoeg. Volgende week dinsdag wordt in het kamerrestaurant een wereldmaaltijd
geserveerd: voedsel wat iedereen zou kunnen eten als we het allemaal wat eerlijker
verdelen. Ik hoop dat velen in dit huis de weg naar deze wereldmaaltijd zullen weten te
vinden. En dat er als voorgerecht toezeggingen komen van het kabinet om alsnog iets
te doen aan de morele blinde vlek van deze miljoenennota, de bio-industrie. Wij zijn
van mening dat die zo snel mogelijk moet worden afgeschaft in het belang van mens,
dier, natuur, klimaat en milieu. Dank u wel!
Spoeddebat over de Europese Grondwet
25 mei 2007, Esther Ouwehand
Voorzitter. Wij moeten concluderen dat het kabinet er alles aan zal doen om ervoor te
zorgen dat het nieuwe verdrag niet de schijn zal wekken van een grondwet. De manier
waarover wij erover spreken, ook hier in de Kamer, laat zien dan vooral dat standpunt
overeind zal blijven. De Kamer mag ook nog redelijk schaven aan de Nederlandse inzet.
De pijn zit hem erin dat wij geen inzage krijgen in het proces, laat staan in de
consequenties die het kabinet wil verbinden aan de uitkomsten van de
onderhandelingen, als het Nederland niet lukt om de gewenste wijzigingen door te
voeren. Als wij de propagandacampagne van de overheid voor het referendum in
herinnering roepen, dan is een kritische om niet te zeggen een argwanende houding
zeer op zijn plaats. Hoe ging het ook al weer? De Nederlandse ging tegenstanders van
de grondwet te verwijten dat zij fabeltjes vertelden. Er werd belastinggeld tegen aan
gesmeten om de kiezer op eigen kosten tot een "ja" te bewegen, maar opeens mochten
wij de grondwet geen grondwet meer noemen, maar moesten wij het aanduiden als
grondwettelijk verdrag. Er werd niet voor teruggedeinsd om te dreigen met
economische rampspoed, met ontwrichting van de samenleving en zelfs met oorlog als
de grondwet zou worden afgewezen. Maar ondanks al deze pogingen om het publiek te
bewegen om voor de grondwet te stemmen, moest Nederland niets hebben van een
Europese superstaat met een grondwet die aan alle kanten rammelde. 62 procent van
de kiezers dacht er anders over dan 85 procent van de politiek. Het referendum toonde
aan dat politiek en burgers in een aantal belangrijke opzichten ver van elkaar zijn
vervreemd. In plaats van dat er lering wordt getrokken uit dit debacle, lijkt opnieuw de
trukendoos te worden gehanteerd. Het kabinet heeft beloofd dat Nederland zich zal
inzetten voor een verdrag dat zich "in inhoud, omvang en benaming overtuigend
onderscheidt van het eerdere grondwettelijk verdrag". Maar nog geen week na het
Kamerdebat over de Nederlandse inzet gaf EU-voorzitter Merkel op het
verjaardagsfeestje van de Europese Unie in Berlijn onomwonden te kennen dat er voor
nieuwe onderhandelingen geen ruimte en geen tijd zal zijn. In Trouw konden we lezen
dat onze minister-president gaarne bereid was om dit te accepteren.
De Partij voor de Dieren maakt zich er zorgen over dat de Kamer weinig kritiek heeft op
de manier waarop het kabinet vertrouwen vraagt; wij lijken het kabinet vooral te
moeten geloven op zijn blauwe ogen. De motie van mijn partij die zou kunnen
voorkomen dat het grondwettelijk verdrag niet alsnog kan worden doorgedrukt, is dan
ook niet gesteund. Over de regionale inspraakronde over de Europese grondwet heb ik
nog geen kritisch woord gehoord, terwijl deze alibi-debatjes alles weghebben van een
rituele dans volgens het beproefde Willy Alfredoconcept van "roept u maar!", waarna
het kabinet uit de kakofonie van reacties kan kiezen wat het goeddunkt. Een internetenquête
moet het debat voeden, maar status en representativiteit van deze
volksraadpleging zijn onduidelijk, dan wel niet gegarandeerd -- wat overigens erg goed
1b Compilatie debatbijdragen 70

uitkomt als je de uitkomsten van dit soort gekleurde steekproefjes naar je hand wilt
kunnen zetten. De Europese grondwet zoals die nu op tafel ligt, is en blijft voor de
Nederlandse kiezer onverteerbaar. Deze grondwet is slecht voor mensen, slecht voor
dieren, slecht voor natuur en slecht voor milieu. Maar in zijn euro-euforie lijkt het
kabinet, en opnieuw ook een deel van de Kamer, ervan uit te gaan dat een bevolking
die nee zegt, eigenlijk toch wel wil -- een opvatting die in bepaalde kringen ook lang in
zwang is geweest over meisjes. De realiteit is dat 75 procent van de kiezers opnieuw wil
worden geraadpleegd over een Europees verdrag, of we die nu "grondwet" noemen of
niet. Voorstanders van de grondwet wezen ons er keer op keer op dat de enige weg
vooruit met Europa is om goede afspraken te maken over Europese samenwerking. Dat
standpunt huldigt mijn partij ook, maar als je die afspraken werkelijk zo geweldig vindt,
moet je ook flink genoeg zijn om ze aan het publiek te durven voorleggen. Mijn vraag
aan het kabinet is dan ook heel concreet: zegt het kabinet toe, een gewijzigd verdrag
per referendum voor te leggen aan de bevolking, of niet? Ik kondig maar vast aan dat ik
bereid ben om hierover een motie in te dienen.
Veehouderij en landbouw
Debat Landbouwbegroting 2008
31 oktober 2007, Marianne Thieme (ingekort)
Voorzitter. Dieren zijn niet als mensen, zei minister Verburg bij de presentatie van haar
nota dierenwelzijn. Wat jammer is, dat de minister zich daarmee niet uitsprak over
dierenwelzijn, maar vooral over wat dieren NIET zijn. En de minister heeft gelijk:
mensen verschillen op twee belangrijke punten van dieren. Mensen kunnen vooruit
kijken en de gevolgen van hun daden voor de iets verder gelegen toekomst overzien. En
mensen kunnen moreel ethische afwegingen maken. En laten dat nu juist de twee
eigenschappen zijn die veel mensen niet lijken te gebruiken wanneer het over hun
omgang met dieren gaat.
Bescherm de dieren tegen de beesten, was enkele jaren geleden een campagnethema,
en iedereen begreep dat. Het zijn de mensen die als enige levende soort hun
leefomgeving verwoesten en het zijn de mensen die onmenselijk wrede dingen doen
met dieren. Dieren zijn niet als mensen met dezelfde mensenwensen, zei de minister
die kennelijk met terugwerkende kracht wilde afrekenen met meneer de Uil die haar
vanaf haar 11e voorlas uit de Fabeltjeskrant.
In het financiële dagblad konden we gisteren lezen dat de minister pas in het zelfde jaar
dat ze begon met paardrijden het besef ontwikkelde dat een paard heel wat anders is
dan een koe. Ze vindt het niet zielig als kalfjes direct na hun geboorte weg worden
gehaald bij hun moeder. Dat huisdieren en vee nu eenmaal verschillen heeft Gerritje
Verburg met de paplepel ingegoten gekregen. Paarden zijn sociale dieren, maar koeien,
kippen en varkens, tsja, daar kun je mee doen wat je wilt, zo wordt duidelijk uit het
interview.
Helaas lijkt de minister weinig opgestoken te hebben van integratie, want ze spreekt
smalend over stedelingen die niks van dieren begrijpen. Mensen in de steden zijn dom,
hebben geen verstand van dieren, voorzitter. En mensen op het platteland weten
precies wat dieren toekomt. Wat een achterhaald wereldbeeld. Ook een beeld dat in het
geheel niet overeenkomt met hoe Nederlanders over dierenwelzijn denken. Dat blijkt
nota bene uit de uitkomst úw enquête, of zou ook daar alleen aan stedelingen gevraagd
zijn of ze dierenwelzijn belangrijk vinden? De wereld ziet er anders uit dan toen de
minister 11 jaar was, voorzitter.
Inmiddels leven we in het meest veedichte land ter wereld en zijn we verantwoordelijk
1b Compilatie debatbijdragen 71

voor de grootste massaslachting van levende wezens in de geschiedenis. Juist omdat
dieren niet als mensen zijn, zullen wij voor ze moeten zorgen. We moeten onze
verantwoordelijkheid nemen en ze niet martelen als we daar een kwartje aan kunnen
verdienen. Zo’n behandeling is met geen enkel wereldbeeld, levensbeschouwing of
geweten te rijmen. Ik roep de minister op om meer oog te hebben voor de morele
blinde vlek van onze samenleving. Paul Cliteur voorspelt dat we binnen 50 jaar in
schaamte zullen omzien naar wat we dieren hebben aangedaan.
Dit beleid dat korte termijn economie boven lange termijn ecologie stelt, doet niet
alleen dieren ernstig tekort, maar ook boeren, burgers en buitenlui. Steeds meer
mensen vinden dat dierenwelzijn een belangrijk thema is (zoals vandaag bleek uit
onderzoek dat de minister zélf heeft laten instellen). Het is bedroevend dat de politiek
vooralsnog blijft steken in diervriendelijke woorden en niet komt tot diervriendelijke
dáden, althans niet in een fatsoenlijk tempo.
Bijna een jaar geleden maakte de Partij voor de Dieren haar entree in de Kamer en nog
nooit is er in dit huis zoveel gesproken over dierenwelzijn als nu. Ex-minister Veerman
signaleerde tijdens de vorige begrotingsbehandeling dat 80% van de spreektijd over
dierenwelzijn ging. Minister Verburg probeerde op onze 5e verjaardag nog haar beklag
te doen dat er nota bene twee ambtenaren nodig zouden zijn voor de beantwoording
van onze kamervragen. Ze realiseerde zich mogelijk niet dat het gaat om slechts 2 van
de 350.000 rijksambtenaren die dit land telt, van wie er verder weinig bezig zijn met
het welzijn van de dieren. De Partij voor de Dieren veroorzaakt een ongemakkelijk
gevoel, en dat is héél goed. Dat vinden ook de 2% van de kiezers die PvdD gestemd
hebben en de 8% van de kiezers die dat volgens Maurice de Hond overwogen en nog
steeds overwegen.
Of de voormalige landbouwcoalitie in dit huis dat nu leuk vindt of niet, er gaan
belangrijke dingen veranderen in Nederland. En wel op korte termijn. Zelfs als de
minister en een deel van het parlement nog hevig tegenspartelen. Dat blijkt
bijvoorbeeld ook uit aangenomen moties die een betere bescherming van dieren
beogen. Zoals een verbod op de verrijkte kooi. Zoals een verbod op drijf- én drukjacht
zoals de kamer al tweemaal vroeg. En ik kan u verzekeren: dit is nog maar het begin!
Maar wie verwachtte dat na drie zeer dieronvriendelijke kabinetten Balkenende, 2007
een beter jaar zou zijn voor de dieren juicht te vroeg. Ondanks veelbelovende woorden
in het regeerakkoord. De verbetering van het welzijn van dieren krijgt in de
verkiezingsprogramma’s van veel partijen meer aandacht dan in de dagelijkse praktijk.
Veel woorden, weinig daden, voorzitter. We kregen dit jaar het eerste regeerakkoord
ooit waarin het streven naar een beter dierenwelzijn is genoemd. Daarna was het echter
lange tijd stil. Heel erg stil.
Bij elk overleg tussen de Kamer en de minister van landbouw werd een ontluisterend
gebrek aan daadkracht routineus afgedaan met de woorden ‘dat komt in de Nota
Dierenwelzijn’.Leest u straks mijn nota maar eens. En als het aan het CDA ligt zou dat
ook weer de wegwezer van vandaag moeten worden. Dát gaat dus niet gebeuren,
voorzitter. De dieren en de mensen die willen dat er wordt opgekomen voor de
belangen van dieren hebben al veel te lang moeten wachten op het onwillige getreuzel
door leden van de voormalige landbouwcoalitie inclusief de PvdA die de plek lijkt in te
nemen van de weggevallen LPF.
Tot nu toe was de 200 dagen durende ambtstermijn van de minister van landbouw niet
meer dan één grote verwijsshow naar de nota. De afgelopen maanden is maar liefst
vijftig keer verwezen naar de nota dierenwelzijn om geen antwoord te hoeven geven op
gestelde vragen over het welzijn van dieren. Terwijl andere ministers hun beleid
uitstippelden, vulde minister Verburg haar dagen met het promoten van de showstallen
van de varkenssector, het melken van een koe en het serveren van melk in de
ministerraad voor de promotie van zuivelgigant Campina. En een bezoek aan China om
1b Compilatie debatbijdragen 72

de deuren te openen voor grootschalige export van varkensvlees dat hier met Europese
subsidies in koelhuizen ligt opgeslagen én de export van blank kalfsvlees door de van
Drie group. Kalfjes die bewust worden opgezadeld met bloedarmoede vanwege het
kleurfetisjisme van sommige vleesconsumenten. Bloedarmoedig vlees waarvan
Nederland een van de grootste producenten ter wereld is.
De Partij voor de Dieren vindt het onaanvaardbaar dat de minister zich voor het karretje
van de bio-industie laat spannen om een dieronvriendelijke, onduurzame en
klimaatbelastende industrie nog meer groeikansen te geven. Een minister dient zich in
te zetten voor de collectieve zaak en niet voor het winstbejag van welke sector dan ook.
U bent minister, dienaar van de burgers, en niet president commissaris van de bioindustrie.
Varkens zijn intelligente dieren, geen voorwerpen die eigenlijk bedoeld zijn
om in dunne plakjes te snijden na een kort en ellendig leven. Is dit bio-industrie-beleid
wat het CDA in het algemeen en deze minister in het bijzonder wenst te verstaan onder
“rentmeesterschap”? Graag een reactie.
De intensieve veehouderij sleept zich van dierziektecrisis naar dierziektecrisis . De
veehouderij graaft daarmee niet alleen haar eigen graf en dat van miljoenen gezonde
dieren die massaal gedood worden (wie heeft de beelden van koeien en varkens in
grote grijpers niet op het netvlies?). Zij creëert ook levensgrote gevaren voor de
volksgezondheid. Veel meer varkenshouders dan eerst werd aangenomen (31%) zijn
besmet met de resistente MRSA bacterie. Zij vormen daarmee niet alleen een groot
risico voor zichzelf, maar ook voor hun kinderen en omgeving. Puur en alleen omdat
varkenshouders en kalvermesters hun dieren volpompen met antibiotica. De bioindustrie
is zo ziek dat ze preventief aan de zware antibiotica moet, en daarmee ook
een gevaar voor de volksgezondheid vormt. 508 ton antibiotica per jaar (volgens
minister Klink), een tikkende tijdbom. Ziekenhuizen gaan er al toe over om
varkenshouders en hun familie in quarantaine te zetten bij opname. Maatregelen
worden uitgesteld tot sint jutemis. Moeten we echt wachten tot het kalf verdronken is?
Graag uw reactie! De minister van Volksgezondheid sluit niet uit dat voor omwonenden
van intensieve veehouderijen ook besmettingsgevaar dreigt. In de VS blijkt dat
stafylokokken gevonden worden in een ruim gebied rondom grootschalige en intensieve
veehouderij. Hoeveel risico moeten burgers lopen voordat deze minister ingrijpt? Wat
moeten de inwoners van Vroomshoop, Marle, Hellendoorn en al die andere plaatsen
waar de roze invasie gepland is? Kunt en wilt u hun veiligheid garanderen? Of is geld
verdienen echt belangrijker voor dit kabinet dan de gezondheid en het welzijn van
mensen en dieren? Graag een reactie.
Vogelpest, MRSA, MKZ, Q-koorts en varkenspest. Ziekten, die de intensieve veehouderij
keer op keer over zichzelf afroept door teveel dieren, te dicht bij elkaar op te proppen in
kleine hokken en kooien. Miljoenen dieren worden jaarlijks door Europa gesleept. Deze
diertransporten veroorzaken niet alleen grote ellende bij de dieren, maar zorgen ook
voor een levensgroot gevaar van dierziektenuitbraken en besmetting van mensen. De
angst voor een MKZ uitbraak en ook de uitbraken van ook voor de mens
levensgevaarlijke, vogelpest blijft voortdurend aanwezig. Dit vraagt om een structurele
aanpak waar de bescherming van mens en dier centraal staat. Het reduceren van de
veestapel is de meest effectieve aanpak. Naast vaccinatieprogramma´s en een stop op
het gesleep met levende dieren. Graag een reactie.
De FAO stelt dat intensieve veehouderij het gevaar van de verspreiding van dierziekten
ernstig vergroot, maar de minister wil – zelfs met een pandemie onderweg die volgens
FAO en WHO die z’n gelijke niet kent - liever wachten op de resultaten van aanvullend
onderzoek. De minister van landbouw houdt een sector die op de rand van moreel en
financieel bankroet staat de hand boven het hoofd. Bij elke uitbraak van vogelpest in
Duitsland of Frankrijk wordt hier angstig naar de lucht gewezen om de overvliegende
trekvogels de schuld te geven. Dat de wereldvoedselorganisatie bekend maakte dat niet
trekvogels, maar de transporten van pluimvee verreweg de belangrijkste veroorzaker
1b Compilatie debatbijdragen 73

zijn van vogelpest, werd handig gedownplayd. En die transporten zijn zelfs naar de
risico gebieden met vogelpest gewoon doorgegaan. Graag een antwoord van de minister
op de vraag hoe het dierziektenbeleid in 2008 wél rekening houdt met de werkelijke
gevaren die in de eerste plaats worden veroorzaakt door de bio-industrie?
De veehouderij is wereldwijd verantwoordelijk voor 18% van de uitstoot van
broeikasgassen. Meer dan de uitstoot van verkeer en vervoer samen. Een minister die
een toekomst wil bieden aan boeren, burgers én buitenlui, een minister die het
agrarisch gezinsbedrijf toekomst wil geven, zou het eten van minder vlees moeten
promoten en moeten streven naar een kleinere, milieuvriendelijke, diervriendelijke
veehouderij. Voorzitter. Het is hoog tijd voor maatregelen om het dierenwelzijn van de
productiedieren in Nederland werkelijk te verbeteren. Om de ongebreidelde groei van de
bio-industrie en onverdoofde castratie, snavelkappen, tandvijlen en staartknippen te
stoppen. Het is tijd voor maatregelen om de veehouderij niet langer te ontzien bij de
noodzakelijke vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak.
Meer dan honderdduizend burgers ondertekenden het burgerinitiatief Stop Fout Vlees.
70% van de burgers, een ruime meerderheid dus, zegt niet te willen kiezen voor een
slecht product en vraagt de overheid het voortouw te nemen. En driekwart van de
burgers heeft in een onderzoek van de minister laten weten dierenwelzijn belangrijk te
vinden. De antwoorden van de plattelanders verschillen overigens niet van die van de
stedelingen (waarmee een hardnekkig misverstand bij deze minister kan worden
weggenomen). Een ruime meerderheid stelt dat de overheid moet zorgen dat wat er in
de schappen ligt minimaal een basisniveau aan maatschappelijke waarden
vertegenwoordigt zoals een goed dierenwelzijn. Zij vragen van de overheid collectieve
waarden ook collectief aan te pakken. Graag een reactie.
De minister zegt dat burgers het probleem zelf maar moeten oplossen door bewust te
consumeren. Maar voorzitter, 70% van de dierlijke producten wordt geëxporteerd. Zelfs
als alle Nederlanders aan de diervriendelijke vlees en zuivel zouden gaan dan nog wordt
het overgrote deel elders gedumpt. Daar helpen binnenlandse campagnes niet tegen,
dat begrijpt iedereen. De overheid zal daarom daadkracht moeten tonen met wettelijke
kaders. Graag een reactie van deze minister. En burgers hebben in hun roep om een
daadkrachtig overheidsoptreden de wetenschap aan hun zijde. Dat Al Gore en de IPCC
de Nobelprijs hebben gekregen voor de vrede is veelzeggend. Een prijs voor het
behouden van wereldvrede in de toekomst. De strijd om de schaarse natuurlijke
hulpbronnen zal, onder druk van de opwarming van de aarde, alleen nog maar
verhevigen als we het roer niet omgooien.
En juist de veehouderij, de productie van dierlijke eiwitten, legt een groot beslag op die
natuurlijke hulpbronnen. De productie van 1 kilo rundvlees vergt 100.000 liter water.
De productie van 1 kilo rundvlees zorgt voor een uitstoot van 36 kg CO2, net zoveel als
drie uur rondrijden met je auto terwijl je thuis de lichten aan laat. Leg dat de kinderen
in dit land maar eens uit, in plaats van ze op te roepen om hazen te gaan vangen en die
thuis in de pan te stoppen om zo dichter bij de natuur te komen! Het consumeren van
vlees en dierlijke producten tegen hoge maatschappelijke kosten en onethisch lage
prijzen is onhoudbaar. Een ei kost nu net zoveel als dertig jaar geleden en een pak melk
is goedkoper dan een fles bronwater. Zelfs ‘de Boerderij’ stelde enkele weken terug dat
de overmatige consumptie van vlees niet langer houdbaar is en dat steeds meer
mensen kiezen voor een vleesloze dag of een geheel plantaardig voedselpakket. Vlees
in de huidige productie-omvang is over de datum, voorzitter. Ons land telt maar liefst
750.000 vegetariërs en 3,5 miljoen vleesverlaters. Het einde van de bio-industrie is in
zicht en het zou een geweldige impuls zijn als deze regering die conclusie met de
burgers zou delen, in plaats van koste wat het kost deze schandvlek van de
samenleving te bedekken met de mantel van Lucratas (de op geld beluste tegenhanger
van charitas).
1b Compilatie debatbijdragen 74

De voordelen van het verminderen van de vleesconsumptie zijn onmiskenbaar.
Biodiversiteit, klimaat, water, volksgezondheid, milieu en dierenwelzijn hebben er baat
bij. Wetenschappers van de VU gaven deze week nog aan dat Nederland een belangrijke
bijdrage kan leveren door minder eiwit te eten, plantaardiger te eten en het resterende
deel te vervangen door duurzaam vlees. Waarom laat de minister deze kansen liggen?
Graag een reactie. Europa geeft ruimte om bijvoorbeeld producten afkomstig van
genetische manipulatie te weigeren, waarvan Oostenrijk gebruik heeft gemaakt. Graag
willen we van u vernemen of en hoe u deze vrijheid voor Nederland wilt benutten bij het
weigeren van onfatsoenlijk geproduceerde of ethisch beladen producten van elders.
Graag uw reactie.
Voorzitter. De landbouwbegroting gaat niet alleen over het welzijn van dieren in de bioindustrie.
Maar ook over de zorg voor huisdieren, de ruimte die we geven aan in het
wild levende dieren, proefdieren en het lot van circusdieren. Ondanks een dringend
beroep uit gemeenten als Amsterdam laat u circusdieren over aan hun droeve lot. Al
deze dieren, honderden miljoenen, vragen via de kiezers van de Partij voor de Dieren
en vele anderen om een beter leven. Maar deze regering laat het keer op keer afweten.
Ook in de Nota Dierenwelzijn die ons nog steeds als een sojaworst wordt voorgehouden,
terwijl het in werkelijkheid niet meer is dan een ordinaire bloedworst van zeer
twijfelachtige kwaliteit.
De Dierenwelzijnsnota is een rechtstreekse oorlogsverklaring aan iedereen die voor
dieren op wil komen. Als het waar is dat de beschaving van een samenleving zich laat
afmeten aan de wijze waarop ze met haar dieren omgaat, dan is er sprake van een
ronduit onbeschaafde nota. Deze nota staat haaks op de wens van de grote
meerderheid van de Nederlandse bevolking om een beter dierenwelzijn én strengere
regels van een actieve overheid. De minister laat zich vooral leiden door het
mechanisme van de markt om dieren zogenaamd een beter leven te bezorgen. De enige
verantwoordelijkheid die de minister zich zelf wil toerekenen is de zorg voor het te dikke
huisdier. Want dieren zijn nu eenmaal niet zoals mensen!
Ieder jaar komen echter er honderdduizenden afgedankte huisdieren in de Nederlandse
dierenasielen terecht. De minister laat de verplichte identificatie en registratie alleen
gelden voor honden, terwijl zij zelf weet dat 70% van de honden al gechipt is. Steeds
vroeger in het jaar zien dierenasielen zich genoodzaakt om een opnamestop in te
voeren, wetende dat dit betekent dat in de zomervakantie de dieren op straat belanden.
Dierenasielen staat het water aan de lippen. Zij zijn nauwelijks in staat om de eindjes
aan elkaar te knopen, laat staan om een uitbreiding in personeel of opvangruimte te
realiseren. Graag een reactie.
Ook dierenambulances kampen met dezelfde financiële problemen als de dierenasielen.
Wat gaat de minister doen om te voorkomen dat dierenambulances failliet gaan?
Nederland heeft beruchte snelwegen die een belangrijke doorvoerroute vormen voor
hondenhandelaren uit Oostbloklanden. Auto’s met kofferbakken vol puppies die te jong
bij hun moeder worden weggehaald en vaak dood- en doodziek zijn. De pakkans is een
lachertje, alleen als je autopech krijgt loop je het risico te worden aangehouden. Bij
toeval. De handelsroutes zijn bij iedereen bekend, waarom controleert de AID daar niet?
Voorzitter. Op de begroting staat 7 miljoen euro gereserveerd onder het kopje
dierenwelzijn. Dat wil niet zeggen dat het ook aan het verbeteren van dierenwelzijn
wordt besteed. De minister spreekt liever in mistflarden dan dat zij een gestructureerd
plan presenteert. In de afgelopen jaren (2003-2004) werd er anderhalf miljoen van het
dierenwelzijnsbudget besteed aan de psychosociale ondersteuning van boeren tijdens
de MKZ en de vogelpestcrisis. Een nobel doel, maar totaal ongepast onder de uitgaven
voor dierenwelzijn. Ook besteedde minister in twee jaar 14 miljoen dierenwelzijnsgeld
aan het noodfonds MKZ en Vogelpest. Dat is ongehoord, voorzitter! ¾ van het totaal
budget voor dierenwelzijn werd weggesluisd. Dat willen we niet nog eens meemaken.
1b Compilatie debatbijdragen 75

Daarom zult u helder moeten maken welke bedragen nu echt voor een verbetering van
dierenwelzijn worden uitgetrokken.
Regeren is vooruitzien, voorzitter. En omdat deze regering niet wenst vooruit te kijken,
zal ik het doen. In de hoop dat onze voorstellen aanzetten tot een beter dierenwelzijn in
2008. Veel miniscule stapjes vooruit, afgewisseld met hier en daar forse stappen
achteruit. Dát is niet de weg die een meerderheid van deze kamer aan haar kiezers
verplicht is. Op basis van verkiezingsprogramma’s is er een diervriendelijke
meerderheid en met hen willen wij liever vandaag dan morgen een einde aan de bioindustrie.
Maar zo lang die bio-industrie bestaat, willen we dat het lijden van dieren tot
een minimum wordt beperkt. En dat betekent een einde aan alle ingrepen voor alle
gehouden dieren, een fatsoenlijke leefruimte waar dieren hun natuurlijk gedrag kunnen
vertonen en niet alleen wettelijke bescherming voor dieren, maar vooral ook wérkelijke
bescherming. Voorzitter.
7 miljoen biggen worden jaarlijks onverdoofd gecastreerd. Dat is helemaal niet nodig.
De varkenshouders van Hoevevlees hebben dit najaar besloten te stoppen met
castreren. Mc Donalds wil ook alleen nog maar varkensvlees van ongecastreerde
biggen. Voorzitter, om degenen die verder willen te belonen, werkt een verbod op
castratie als een motor om de achterblijvers op te jagen. Wachten tot 2015 is een klap
in het gezicht van voorlopers, dierenbeschermers, de varkens zelf en naar ik hoop van
de PvdA
De 20 miljoen vleesvarkens in Nederland leven niet als hun paar soortgenoten in de
showstallen van ‘Varkens in Zicht’. Zij zitten in kleine, donkere, betonnen hokken. Het
door Europa verplichte afleidingsmateriaal om te kunnen wroeten, wordt hen in
Nederland nauwelijks gegund. Hier volstaat een ketting met een plastic slang er
omheen, 50 cm per zes varkens. Voorzitter, dat is boerenbedrog! Wij eisen dat de
minister de Europese regels naar behoren uitvoert en daar hoort deugdelijk strooisel in
de hokken bij. Graag een reactie.
Knippen van de hoektanden van varkens mag vanaf 2009 niet meer, maar vijlen nog
wel. Uiteraard zonder verdoving, want dierenwelzijn mag niets kosten in deze sector.
Kunt u aangeven waarom u dit als een dierenwelzijnsverbetering ziet?
Voorzitter. In zeer korte tijd hebben twee spoeddebatten over de wantoestanden in de
veetransporten plaatsgevonden. 7 miljoen varkens reizen jaarlijks vanuit Nederland
dagenlang naar de uithoeken van Europa, zonder adequate controle of toezicht op het
welzijn. Sterker nog, het Nederlandse systeem van controle en handhaving voldoet niet
aan de Europese transportrichtlijn. De Partij voor de Dieren vindt het onbegrijpelijk dat
een minister weigert de richtlijn naar behoren uit te voeren. Graag een reactie. Wij
vinden een transporttijd van 2 uur het maximum. Nederland is de grootste exporteur
van levende dieren in Europa en heeft vanuit de positie ook de grootste
verantwoordelijkheid om iets te doen. Hoe kan een minister die zelf toegeeft dat
transporten altijd gepaard gaan met veel stress bij dieren, verantwoorden dat zij
strengere regels niet wenst in te voeren. Graag een reactie.
Voorzitter. Dan wil ik graag ingaan op de situatie van de legkippen in Nederland. De
minister zoekt een confrontatie met de kamer op dit punt omdat ze weet dat PvdA en
CU hebben aangegeven hoe dan ook vast te willen houden aan een verbod op de
verrijkte kooi: de legbatterij met een behangetje. Kennelijk hoopt de minister erop dat
het onderwerp in de coalitie als te onbelangrijk gezien zal worden om er echt een punt
van te maken. Het gaat tenslotte maar om 2 miljoen kippen per jaar, een kniesoor die
daar een kabinetscrisis voor overweegt.
En dan de vleeskuikens. In Nederland worden jaarlijks 400 miljoen kuikentjes van
enkele grammen in 6 weken opgefokt naar 2 kilo. In de laatste week zakken deze
kippen letterlijk door hun poten. Deze vorm van dierenmishandeling is een toegestane
1b Compilatie debatbijdragen 76

praktijk in Nederland. Na maanden steggelen over aantal kilo’s per vierkante meter is
de Europese welzijnsrichtlijn kaalgeplukt en gestrand bij 21 kippen per vierkante meter.
Voorzitter. Zoveel dieren op een kluitje kunnen niets van hun natuurlijke gedrag
vertonen. En oogluikend worden in Nederland hogere dichtheden toegestaan, zelfs als
meer kuikens sterven dan is toegestaan.
Het is onacceptabel dat de minister ook hier elke vorm van dierenwelzijnsverbetering
aan de sector of aan Europa wil overlaten. Dat druist zelfs in tegen de uitgangspunten
van haar eigen nota die over de vijf vrijheden van het dier spreekt. Kan de minister
aangeven hoe deze industriële vorm van dieren houden past bij de vijf vrijheden van
het dier? Graag een reactie.
Nederland telt 1,4 miljoen melkkoeien. 15% van hen wordt inmiddels jaarrond op stal
gehouden en dat percentage stijgt snel. Ook in de melkveehouderij worden koeien
letterlijk uitgemolken. En de minister betaalt daar aan mee via subsidies voor stallen
van meer dan duizend koeien. Wie beweert dat melkkoeien die permanent opgesloten
zitten net zo goed af zijn als hun soortgenoten in de wei, heeft geen verstand van
koeien. Zet de deuren open en ze rennen naar buiten.
En dat is ook wat de burger én de consument de dieren gunt: de koe hoort in de wei.
De sector springt daar handig op in met weidemelk, maar verzaakt daarvoor echte
regels op te stellen. Zo kunnen koeien die maar 8% van het jaar buiten worden gelucht
als weidekoe worden bestempeld. Puur consumentenbedrog! Glaasjes weidemelk mogen
dan rijkelijk vloeien in de ministerraad, het rondgaan met het melkpak is dan ook het
enige wat deze minister wil doen aan het stimuleren van weidegang. Waar blijft het
stellen van een minimum weideduur en het stellen van doelstellingen om het opstallen
tegen te gaan? Graag een reactie.
Per jaar worden bijna 700.000 kalveren, grotendeels onder erbarmelijke
omstandigheden naar Nederland getransporteerd om hier hun korte leven te slijten in
kale betonnen hokken. De minister laat zich voor het karretje spannen van de
kalverindustrie om de Chinezen aan het bloedarmoedig blanke Nederlandse kalfvlees te
helpen. Een inspanning om de situatie van de meer dan 1,3 miljoen kalveren die
jaarlijks in Nederland worden gefokt een beter leven te gunnen lijkt de minister teveel.
Ze gaat niet verder dan het verplichten van wat rubber matten. Kalfjes zijn immers
geen paarden, voorzitter, zo lazen we in het Financiële Dagblad uit de mond van de
minister?
Dat de kalveren in de acht maanden dat ze leven kunstmatig bloedarmoede hebben lijkt
geen punt van aandacht. Kalfjes zijn niet meer dan bijvangst van de melkproductie,
melk die de kalfjes nooit zullen proeven omdat minister Verburg daar samen met de
zuivelgiganten van deze wereld betere plannen mee heeft zoals kaas maken. Voorzitter.
Kalveren behoren hun korte leven goed behandeld te worden. De sector heeft laten zien
dat zij die verantwoordelijkheid niet zal nemen. U bent nu aan zet. Graag een reactie.
Voorzitter. Nederland is een van de grootste exporteurs van halalvlees in de wereld. In
andere landen is het onverdoofd slachten van dieren al lang verboden, maar hier wordt
dierenleed ondergeschikt gemaakt aan economisch gewin. Onder het mom van
godsdienstvrijheid. 20% van de dieren in Nederland wordt inmiddels al halal of kosjer
geslacht. Elk dier in Nederlandse supermarkten of bij slagers kan onverdoofd geslacht
zijn. Terwijl verdoving gewoon is toegestaan vanuit islam en jodendom. Maar zolang het
niet verplicht is en Nederlandse slachters niet uit eigen beweging verdovingskosten
maken zal er weinig veranderen. Dierenmishandeling mag niet langer worden
genegeerd uit zogenaamde politieke correctheid. Het moet afgelopen zijn met elke vorm
van onverdoofd slachten, en wel meteen! . Graag een reactie.
Nederland is de derde nertsenbontproducent ter wereld. Dit najaar, als de dieren hun
wintervachtje krijgen, zullen er weer bijna 4 miljoen nertsen worden vergast en gevild.
1b Compilatie debatbijdragen 77

Voor een overbodig modeproduct. En dat in een land waar de overgrote meerderheid
van de bevolking tegen bont is! Het feit dat de minister hier geheel aan voorbij gaat, is
volstrekt ongepast.
Voorzitter, nog altijd worden 2 miljoen dieren per jaar gedood voor de lol van een
handjevol jagers. En een onbekend aantal wordt aangeschoten. Terwijl 97% van de
bevolking volgens onderzoek van Blauw Research de plezierjacht afwijst. De voormalige
landbouwcoalitie liep volledig aan de hand van de Koninklijke Nederlandse Jagers
Vereniging om de flora- en faunawet aan flarden te schieten. Ze ziet haar laatste
plannen stranden op de verkiezingsbeloften van een kamermeerderheid die dit soort
middeleeuws vermaak met dieren afwijst. Maar de meest ingewikkelde constructies
worden uit de kast gehaald om dit dieronvriendelijk tijdverdrijf te legitimeren.
De stemmingmakerij van deze minister om te suggereren dat het teveel gevraagd is om
twee ambtenaren bezig te laten zijn met beantwoording van vragen over het welzijn
van dieren, laat zien hoe weinig er tot nu toe is nagedacht over dit onderwerp. De tijd
dat je als minister geen enkele verantwoording dacht te hoeven afleggen aan de dieren
en aan de diervriendelijke kiezers in dit land is definitief voorbij voorzitter. Het beeld
van de haas in de marathon zal de minister die net in China erg hard gelopen heeft, niet
alleen voor de kalver- en de varkenssector, maar ook als sportieve uitdaging, zeker
aanspreken. Wij zijn uw sportieve uitdaging. We zijn aan de race voor een beter
dierenwelzijn begonnen, deze week exact 5 jaar geleden met de bedoeling “haas in de
marathon te zijn”. Maar net als Noah Bor voelden we onderweg dat we niet zouden
moeten uitstappen maar doorlopen en dat hebben we gedaan. Ik beloof u dat wanneer
u niet ons tempo kunt of wil volgen op het gebied van de verbetering van dierenwelzijn,
dat niet wij zullen uitstappen. En dat geldt ook voor de andere partijen in dit huis. Het
uitstappen zal dan het lot zijn van de lopers die dieren blijven zien als dingen. Dingen,
die de mens ongestraft en ongelimiteerd kan gebruiken voor zijn eigen behoeften. En
daarom, voorzitter, zijn we van mening dat er zo snel mogelijk een einde moet komen
aan de bio-industrie. Dank u wel.
Algemeen Overleg Reconstructiewet
25 juni 2007, Esther Ouwehand (ingekort)
Voorzitter. Tien jaar geleden heeft iedereen in Nederland met eigen ogen kunnen zien
welke problemen we ons op de hals halen wanneer we ons kleine landje volstoppen met
landbouwdieren. De mannen in witte pakken, de grijpers en de varkens die met
vrachtwagens tegelijk werden afgevoerd maakten pijnlijk duidelijk dat de intensieve
veehouderij letterlijk op een dood spoor zit. Het was duidelijk: zo kon het niet langer.
Maar in plaats van het aanpakken van het probleem bij de bron, is gekozen voor een
geldverslindende symptoombestrijding en een heel nieuw vocabulaire die met begrippen
als zonering, extensiveringsgebieden en bufferzones de aandacht moest afleiden van
waar het werkelijk om gaat: we houden teveel varkens, teveel kippen, teveel koeien op
een te klein oppervlak. En dat allemaal te dichtbij waardevolle natuurgebieden en te
dichtbij woonomgevingen van burgers op het platteland. Om nog maar te zwijgen van
de wereldwijde gevolgen voor milieu, mensenrechten, biodiversiteit en een eerlijke
voedselverdediging.
Vandaag wordt de eerste balans opgemaakt en de conclusie luidt dat er wèl 400 miljoen
euro is uitgegeven, en dat er nog veel meer belastinggeld zal volgen -de begroting is 7
miljard-, maar dat de doelen niet gehaald worden. Sterker nog, gaandeweg is de
milieuwetgeving verder uitgekleed en zijn de milieu- en natuurambities fors verlaagd.
Een betere leefomgeving, en dat bedoel ik meer dan in één opzicht, staat verder van
ons af dan ooit. En de grootschalige bio-industrie profiteert, maar klaagt dat ze nergens
welkom is. In het licht van de milieuambities van dit kabinet, wil ik de ministers vragen
of de milieudoeleinden binnen deze reconstructiewet wel kunnen worden gehaald
1b Compilatie debatbijdragen 78

(ammoniak, uitstoot broeikasgassen).
Een snelle en effectieve manier om de door het kabinet gestelde milieudoelen te
bereiken is een inkrimping van de veestapel. Is de minister bereid deze oplossing uit te
werken, en ruimte te bieden aan kleinschalige gezinsbedrijven in plaats van aan
megabedrijven?
Voorzitter, wat opvalt in het reconstructiedebat is dat vooral de belangen van de
intensieve veehouderij centraal staan. Burgers op het platteland en in kleine dorpen
krijgen de problemen over de schutting gegooid, en wanneer zij deze problemen niet
met open armen wordt met minachting gesproken over hun vermeende gebrek aan
solidariteit.
Maar de vraag is: waarom zouden burgers solidair moeten zijn met een commerciële
sector die een verwoestend effect heeft op onze leefomgeving? Graag een reactie van
de minister. En welke mogelijkheden hebben burgers eigenlijk om te protesteren tegen
de komst van een eiwitveranderfabriek in hun achtertuin, waarin duizenden dieren
achter gesloten deuren tot levende machines worden gedegradeerd? We weten het
allemaal: je ziet ze niet, maar je ruikt ze wel. Is de minister bereidt om gemeentes in
Landbouwontwikkelingsgebieden die de komst van megabedrijven op het platteland
willen tegenhouden, te ondersteunen met aanvullende regelgeving op het gebied van
bijvoorbeeld maximale aantallen dieren, vervoersbewegingen, omvang en aantasting
van landschap en leefklimaat?
Tot slot wil ik vraagtekens plaatsen bij het gebruik van luchtwassers. Vanmorgen bleek
dat dit lapmiddel maar heel beperkt bijdraagt aan het halen van milieudoelen. Kan de
minister hierop reageren en daarbij aangeven hoeveel subsidiegelden gemoeid zijn met
de toepassing van luchtwassers?
Algemeen Overleg Landbouwraad
11 april 2007, Marianne Thieme (ingekort)
Twee weken geleden heeft de Partij voor de Dieren antwoord gekregen op kamervragen
over de bescherming van de Nederlandse markt tegen producten van buiten die nóg
dieronvriendelijker worden geproduceerd dan hier. De Partij voor de Dieren vindt het
positief dat de minister in haar brief mogelijkheden overweegt om het opnemen van non
trade concerns in de WTO te stimuleren in plaats van in de onmogelijkheden te blijven
hangen die het beleid totnutoe kenmerkte.
De minister geeft aan dat ze zich in wil spannen voor ons voorstel van verplichte
etikettering en dat zij dit binnen de WTO onderhandelingen aan de orde wil stellen. Ook
kijkt de Partij uit naar de inspanningen van de minister om de mogelijkheden via de
Groene Box steun verder uit te werken. Zowel wat betreft de noodzakelijke
investeringen voor diervriendelijke huisvesting als voor de meerkosten bij een
diervriendelijke productie.
Op de agenda van de komende Landbouw en Visserijraad staat de WTO
ongelukkigerwijs niet genoemd terwijl de onderhandelingen wel gaande zijn. De Partij
voor de Dieren zou het betreuren wanneer de minister en de Landbouw en Visserij raad
een belangrijk momentum aan zich voorbij laten gaan. Ook omdat nog onduidelijk is
welk mandaat commissaris Fischer Boel heeft ten aanzien het verplicht laten opnemen
van etikettering, non trade concerns en groene box steun in het Landbouwakkoord van
de WTO, zal hier duidelijke actie op ondernomen moeten worden.
Kan de minister tevens aangeven op welke wijze zij haar ambities en standpunten op
het gebied van dierenwelzijn kenbaar zal maken aan de onderhandelaars in de WTO en
aan commissaris Fischer Boel in het bijzonder?
1b Compilatie debatbijdragen 79

Kan de minister ook aangeven op welke wijze zij bij de ministers in de andere EU landen
aan zal dringen op het belang van het opnemen van verplichte etikettering ook voorzien
van voor consumenten negatieve productinformatie, de mogelijkheden voor groene Box
steun waarin het criterium dierenwelzijn en het opnemen van non trade concerns in een
WTO Landbouwakkoord?
Kan de minister aangeven op welke termijn zij een WTO Landbouwakkoord verwacht en
op welke momenten zij zij hier invloed op uit zal oefenen.
De vogelpest heeft de gemoederen begin dit jaar weer flink in beroering gebracht met
een uitbraak in het Verenigd Koninkrijk en Hongarije. En ook nu weer zijn de kippen in
de biologische en vrije uitloopsector de dupe van het ophok verbod. Per 7 maart zitten
deze kippen weer binnen omdat het “gevaar”van de trekvogels zich weer zou kunnen
voordoen.
De minister heeft zich hun lot aangetrokken, schreef de agrarische pers; dat bleek
echter niet vanwege het kippenwelzijn te zijn, maar om de belangen van de vrije uitloop
sector veilig te stellen. Door zich bij de Europese Commissie in te spannen om de
producten van de vrije uitloop ook na 12 weken ophokken toch als buitenkip of ei op de
markt te mogen brengen.
Ook dit is weer een ernstige vorm van symptoombestrijding, bovenop de
symptoombestrijding van een ophok verbod en een schepje symbool politiek van ‘we
doen ons best in Nederland’. En dat terwijl, ook volgens onderzoekers van het SOVON,
steeds duidelijker blijkt dat de ziekte wereldwijd vooral via handelstromen wordt
verspreid. Kan de minister aangeven of ze bereid is nader onderzoek in te stellen naar
de verspreiding van dierziekten via handelsstromen. Kan ze bijvoorbeeld aangeven of
de vrachtwagens die biggen naar Roemenië en Rusland vervoeren leeg terugkomen of
ook weer vee terugbrengen naar onze regio? En welke konsekwenties dat heeft op de
mogelijke verspreiding van dierziekten?
Ons systeem van dierziektenbestrijding is verkeerd. Het helpt niet om symptomen keer
op keer aan te pakken met een middel dat vele malen dodelijker is dan de kwaal ooit
had kunnen zijn. Het systeem van opeengepakte concentraties kippen, van gesleep met
dieren door heel Europa en van een mono focus op economisch gewin. Ook de laatste
uitbraak van vogelpest in het Verenigd Koninkrijk was volgens het Engelse ministerie
duidelijk herleidbaar naar gesleep met kalkoen karkassen vanuit Hongarije. De structuur
van de sector, met vele contacten tussen bedrijven en het grote aantal opeengepakte
dieren maakt zeer kwetsbaar. En een kwetsbare sector is gevoelig voor pest. Maar in
plaats van de ogen te richten op deze grootschalige vorm van dierenuitbuiting en een
eind te maken aan het gesleep met dieren, ook om verdere uitbraken te voorkomen;
wordt angstvallig de lucht afgetuurd naar overvliegende trekvogels! Dit is een
omgekeerde vorm van struisvogelpolitiek en bovendien erg kortzichtig.
Hierdoor is in Europees verband nog steeds geen uitsluitsel over hoe nu verder met het
non vaccinatiebeleid en is onduidelijk wat de inzet is van de verschillende landen om te
komen tot een vaccinatie programma.
Dat terwijl het LEI in haar rapport van maart 2007 aangeeft dat de bestrijding van de
hoog pathogene vogelpest vanuit een ethisch maatschappelijk perspectief het beste kan
plaatsvinden via vaccineren in combinatie met andere maatregelen. Hun verwachting is
echter dat vaccinatie niet zal worden toegepast uit angst voor verlies van markt en
andere economische consequenties. Dit is een ongewenste gang van zaken.
De Partij voor de Dieren streeft naar een afschaffing van de intensieve
pluimveehouderij. Ten eerste via afschaffing van de kooihuisvesting; ten tweede een
sterke reductie van het aantal dieren dat gehouden wordt en ten derde een effectief
vaccinatieprogramma. De Partij voor de Dieren wil graag helderheid van de minister hoe
1b Compilatie debatbijdragen 80

zij dit onderwerp gaat agenderen en op welke wijze zij zich gaat inzetten om de andere
ministers te overtuigen van het belang van een voortvarend vaccinatiebeleid.
De lange afstandstransporten en het gesleep met dieren door Europa kent een lange en
treurige geschiedenis die zich kenmerkt door schandaal op schandaal. Na de uitwassen
van Nederlandse transporteurs in Italie, bleek vorige week dat een Deense
biggenvervoerder meer dan 1000 biggen dagenlang had laten creperen in een
vrachtwagen op weg naar Rusland.
Door gebrek aan voedsel en water begonnen de biggen elkaar op te eten. Ook waren
tientallen biggen verdronken in de urine. De situatie is te beschamend voor woorden,
maar helaas is dit geen uitzondering. Dit is dagelijkse praktijk waar het huidige
controlesysteem systeem ernstig te kort schiet. Ook de sector erkent dat dieren tijdens
transporten onnodig veel lijden, maar doet daar zelf weinig aan. De markt lost dit niet
op minister, dat weet u net zo goed als elk ander. En dus zullen er regels gesteld
moeten worden om dieren niet langer aan hun lot over te laten. En die regels zullen
gehandhaafd moeten worden, meer dan nu het geval is.
De minister geeft in haar brief van 22 maart aan dat de Europese verordening
voorschrijft op welke wijze controles moeten plaatsvinden. Ook moeten lidstaten op
basis van deze verordening ‘doeltreffende, evenredige en afschrikwekkende sancties
vaststellen en toepassen. Hoe kan het zijn dat dit soort uitwassen als van de Deense
vervoerder nog überhaupt voor kunnen komen als de sancties voldoende
afschrikwekkend zijn? Kan de minister voorbeelden geven van de afschrikwekkendheid
en ook voorbeelden waaruit is gebleken dat deze voldoende is om dierenleed in
transportsituaties uit te bannen? De Partij voor de Dieren maakt zich grote zorgen over
de veetransporten en het gesleep met dieren. Temeer omdat voor Nederland de
verwachting is dat deze transporten op den duur niet zullen afnemen; maar juist
toenemen. De afgelopen jaren is het transport van biggen ook al verdubbeld. Nederland
is daarmee de grootste transporteur van levende dieren in Europa. Dat is iets waar we
als land niet trots op moeten zijn, maar ons diep voor moeten schamen.
We hebben het laten gebeuren dat per jaar meer dan 4,5 miljoen biggen dagenlang in
vrachtwagens zitten om duizenden kilometers verder afgemest te worden. Naast de
meer dan 2 miljoen vleesvarkens die na uitputtende transporten in een ander land op
de slachtlijn te belanden. Omdat het zo goedkoper is. Veevoerfabrikant Hendrix UTD
verwacht dat in 2010 in Nederland het aantal biggen dat op internationaal transport
wordt gezet zal verdubbelen van 4,6 miljoen naar 8,9 miljoen. Wij verwachten dat ook
deze biggen naar de grenzen van de EU vervoerd zullen worden, en zeker voor een deel
in Rusland terecht zullen komen, via lange-afstandstransporten.
De Partij voor de Dieren vindt deze ontwikkeling ongewenst en wil graag van de
minister weten op welke wijze zij zich in Europees verband gaat inzetten voor het
beëindigen van deze en toekomstige lange afstandstransporten die dieronwaardig zijn.
Debat behandeling burgerinitiatief Milieudefensie
6 april 2007, Marianne Thieme
Allereerst wil ik lof betuigen aan het initiatief van Milieudefensie. Het getuigt van moed
en doorzettingsvermogen om met dit plan het debat in de kamer op gang te brengen.
Een debat dat jarenlang geblokkeerd is door een aantal parlementariërs die zichzelf de
landbouwcoalitie noemden. Het posthume succes van Hendrik Koekoek, dat ervoor
zorgde dat er volksvertegenwoordigers met nauwe banden met de bio-industrie op
sleutelposities terecht kwamen van de grote politieke partijen.
De Boerenpartij werd ogenschijnlijk door weinig mensen serieus genomen. Maar deze
1b Compilatie debatbijdragen 81

partij zorgde als concurrent van andere partijen er wél voor dat boeren hoger op de
kandidatenlijsten van die partijen kwamen. Zo zijn het nu de diervriendelijke hazen in
de marathon die laten zien dat de traditionele politieke partijen harder zullen moeten
lopen om de schande van de bio-industrie tot een einde te brengen.
Verder is het succes van het initiatief ook veelzeggend voor de veranderende
verhoudingen in dit land. De rechten en het welzijn van dieren worden niet langer van
de politieke agenda geweerd, maar maken er steeds vaker een integraal onderdeel van
uit. Mede door de overweldigende druk van de burger om een einde te maken aan de
misstanden in de bio-industrie. De morele blinde vlek van onze samenleving kan niet
langer genegeerd worden, heeft ook de kiezer duidelijk gemaakt op 22 november.
Niet langer wordt geaccepteerd dat miljoenen varkens en kippen wegkwijnen in donkere
bedompte schuren op het platteland. Niet langer wordt geaccepteerd dat deze dieren in
hun korte leven allerlei pijnlijke ingrepen moeten doorstaan zoals onverdoofd
verwijderen van biggenballen, het afschuren van tanden en het wegknippen van de
krulstaart van varkens. Of een kuiken dat in zes weken wordt opgefokt tot een
vleesklomp van 2,5 kilo.
Ook boeren hebben burgers nodig voor het veilig stellen van hun bestaansrecht in een
dichtbevolkt en duur Nederland. Met marginale bulkproductie voor de internationale
markt tegen hoge maatschappelijke kosten en onacceptabel dierenleed redden de
gezinsbedrijven het niet. Misschien wel de grote anonieme agrarische fabrieken die op
bedrijventerreinen in etageflats kilo’s produceren. Maar daar ligt bij uitstek niet het hart
van de agrarische sector en het gezinsbedrijf.
Meer dan 100.000 burgers hebben de moeite genomen om hun naam, adres en
geboortedatum op een kaart te zetten. Zelfs nu komen wekelijks nog duizenden
handtekeningen binnen. Zij willen een einde maken aan de bio-industrie in Nederland.
En zij willen daarbij boeren in Nederland houden. Zij ageren niet tegen de boerenstand,
zij eisen een verandering van het huidige systeem waar boer, burger noch dier beter
van worden.
De commissie voor de verzoekschriften en de burgerinitiatieven heeft nagegaan of aan
de voorwaarden is voldaan en komt met een positief advies om het burgerinitiatief in
behandeling te nemen. Wij ondersteunen de beoordeling van de commissie van harte.
Het tekent het CDA dat zij de bevindingen van de commissie in twijfel wil trekken. Maar
verbazen doet het ons niet. Het CDA heeft nu eenmaal een bijzondere band met de
landbouw inclusief de bio-industrie. Het is niet helemaal toevallig dat het CDA al jaren
de minister van LNV levert, al jaren de commissievoorzitter van LNV levert, het grootste
aantal kamerleden met een agrarische achtergrond heeft en het hardste ageert tegen
dit burgerinitiatief dat ze niet nodig lijkt te vinden.
Daarmee negeert het CDA niet alleen de mening van ruim 100.000 verzoekers, maar
ook de algemene maatschappelijke roep om de bio-industrie aan te pakken. Het CDA
heeft jarenlang deze schandvlek van de democratie, de ongehinderde uitbreiding van de
mens- en dieronterende bio-industrie, willen wegpoetsen om zo de respectloze
agrarische economie op volle toeren te kunnen laten draaien. De fantasie- en
gewetenloze landbouwpolitiek van ongelimiteerde schaalvergroting die het CDA
jarenlang heeft gepropageerd heeft de boeren op de rand van de afgrond gebracht.
Het zijn niet de diervriendelijke politieke partijen die de boeren in het nauw gebracht
hebben (wij komen zelfs nog maar net kijken). Het is de landbouwpolitiek van de
afgelopen decennia die door het CDA gedicteerd is, die bij boeren het water aan de
lippen heeft gebracht. Mijn stelling is dat boerengezinnen bij Milieudefensie beter af zijn
dan bij het CDA dat ze in het moeras gedreven heeft met onbeschaamde stimulering
van schaalvergroting tegen marginale tarieven. Geen boer wordt blij in een schuur met
1b Compilatie debatbijdragen 82

100.000 kippen, geen boer wil een dier wekenlang martelen met een geforceerd dagnachtritme,
geen ondernemer voelt zich prettig bij een bedrijfsvoering die letterlijk het
daglicht niet kan verdragen.
Milieudefensie en de medeondertekenaars komen met een alternatief waarbij ook oog is
voor boeren en hun gezinnen. Dat is ook waar de Partij voor de Dieren voor staat: een
respectvolle omgang met mensen, dieren en omgeving waar mededogen het leidend
principe is en niet de markt.
In plaats van te ageren tegen de commissie die het burgerinitiatief positief heeft
beoordeeld zou het CDA bij zichzelf te rade moeten gaan hoe het zover heeft kunnen
komen dat het volk de politiek ter verantwoording roept. Maar in plaats van
bewondering voor de initiatiefnemers lijkt het CDA kamp zich vooral in angst te hullen.
Angst voor vernieuwing, angst om gecorrigeerd te worden in het desastreuze
landbouwbeleid dat juist zij veroorzaakt heeft en angst om herinnerd te worden aan
begrippen als rentmeesterschap waar de partij een karikatuur van heeft gemaakt door
slechts uit te willen gaan van korte termijn rendementmeesterschap.
Het CDA tekent voor het instandhouden van de morele blinde vlek van onze
samenleving en voor een agrarische sector die beroofd wordt van z’n gezinsbedrijven en
toekomst. De varkensflat in de Amsterdamse haven in plaats van het gemengde bedrijf
op het platteland.
De partij voor de Dieren steunt het advies van de commissie om dit burgerinitiatief door
de tweede kamer in behandeling te laten nemen van harte.
Het zou vlek op vlek zijn als de schandvlek van de bio-industrie gevolgd zou worden
door de schande dat de politiek onder aanvoering van het CDA dit burgerinitiatief
onderuit zou halen. De kloof tussen burger en politiek is al diep genoeg. Dat zouden alle
partijen, in het bijzonder het CDA zich moeten realiseren.
Visserij
Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad
11 april 2007, Esther Ouwehand (ingekort)
Voorzitter, ik moet een treurige constatering doen: wanneer we het hebben over de
visserij komt het woord ‘roof’ de hele tijd bovendrijven. We roven de zeeën leeg,
vangen vis om aan kalfjes te voeren die we hebben beroofd van hun moedermelk, en
exploiteren met geïndustrialiseerde technieken de visgronden van ontwikkelingslanden
waarmee we lokale vissers beroven van hun brood.
Daarbij komt dat er voor het welzijn van vissen nog geen enkele wetgeving is
opgesteld, waardoor deze dieren letterlijk aan hun lot zijn overgelaten. Vrolijk word je
er niet van.
Voordat ik inga op de punten die de minister heeft aangemerkt in de geannoteerde
agenda een paar algemene opmerkingen. De feiten zijn dat het twee voor twaalf is.
90% van de grote vissoorten is de afgelopen 50 jaar verdwenen uit onze zeeën.
Kabeljauw is commercieel uitgestorven in onze eigen Noordzee. De blauwvin tonijn is
hetzelfde lot beschoren in de Middellandse Zee. We horen mooie woorden over de
bestrijding van illegale visserij, er is een internationaal afgesproken ‘Plan of Action’,
maar we zien nog geen concrete uitvoering, geen effectieve maatregelen, en tonnen
illegaal gevangen vis die jaarlijks zonder problemen op de Nederlandse markt komen.
1b Compilatie debatbijdragen 83

Er moet een betere inspanning worden geleverd door nationale overheden, de EU en de
internationale gemeenschap. Het behouden van internationale visstanden is een zaak
die ons allen aangaat, ongeacht onze politieke achtergrond.
Wetgevingsoverleg LNV begroting 2008, onderdeel Visserij
15 oktober 2007, Esther Ouwehand (ingekort)
Voorzitter. De Partij voor de Dieren wil aandacht voor de dodingmethoden voor vissen.
In eerdere overleggen hebben we bij herhaling gevraagd naar de stand van zaken
rondom het onderzoek naar humane dodingmethoden voor vissen en de verdere
ontwikkeling en implementatie daarvan. Maar het instituut dat het onderzoek heeft
opgezet en uitgevoerd, heeft ons laten weten dat het wel ver is gekomen is, maar geen
opdracht of budget heeft gekregen voor de verdere ontwikkeling van de methode. Om
het apparaat waarmee vissen op een diervriendelijker manier te kunnen doden gereed
te krijgen voor toepassing in de praktijk, is er aanvullend budget nodig. Dat gaat niet
eens om grote bedragen, maar vanuit het ministerie van LNV blijft het angstvallig stil.
Hoe kan de minister dat verklaren?
De minister houdt vol dat er inmiddels proeven worden gedaan en dat de laatste stap
het opschalen naar gebruiksklare apparatuur voor de praktijk is. En wanneer het
apparaat gereed is voor toepassing in de praktijk, zou je verwachten dat gebruik van
deze diervriendelijker methode verplicht wordt gesteld. De minister wil het echter laten
bij stimulering van het gebruik. Waarom? De ervaring leert dat een sector niet zo maar
vrijwillig zal overgaan op de implementatie van diervriendelijker apparaten. Een meer
dwingende houding van de overheid is nodig is om het humane doden van vissen in de
aquacultuur werkelijk in de praktijk tot stand te brengen. En hoe staat het met de
Europese richtlijn? Welke rol speelt de minister hierbij? Wacht zij dit af of pleit zij actief
voor een humane methode voor het bedwelmen en doden van dieren?
Ook in de zeevisserij zijn de dodingmethoden en de lijdensweg van vissen die daaraan
voorafgaat, zeer dieronvriendelijk: de dieren worden verstikt, gestript, krijgen een nietdodelijke
neksnede waarna ze worden ontdaan van hun organen, of worden door middel
van zout ontslijmd. In de nota Dierenwelzijn wordt bij de ambities voor de zeevisserij
echter alleen gesproken over het terugdringen van de bijvangst, niet over onderzoek
naar en implementatie van bedwelmings- en dodingmethoden in de visserij. De Partij
voor de Dieren vindt het de hoogste tijd dat het onderzoek wordt opgestart. In de nota
"De waarde van vis" en bijbehorende beleidsbrieven van 2002 van de toenmalige
staatssecretaris Faber werd een voorlichtingstraject voor de beroepsvisserij toegezegd.
Beroepsvissers ontkennen echter nog steeds dat vissen pijn kunnen lijden, terwijl dit
inmiddels wetenschappelijk is aangetoond en ook wordt erkend door de Europese
Commissie en de minister van Landbouw. Een voorlichtings- en bewustwordingstraject
onder vissers is dus nodig om de implementatie van diervriendelijker dodingmethoden
in de visserij mogelijk te maken. Parallel hieraan dient alvast te worden begonnen met
onderzoek naar het "diervriendelijk" doden van vissen in de visserij. Wat zijn de
plannen van de minister voor de verbetering van het welzijn van zeevissen, specifiek
ten aanzien van humane dodingmethoden?
Dan het welzijnsbeleid voor kweekvis. In de nota Dierenwelzijn schrijft de minister dat
de vijf vrijheden van Brambell het wettelijke kader vormen voor het ontwikkelen van
een Europees beleid voor kweekvis.
Er zal onder andere een onderzoek worden ingesteld naar het natuurlijke gedrag en de
fysiologie van enkele in Nederland gekweekte vissoorten in relatie tot de
omstandigheden in de houderij. Als het natuurlijke gedrag van vissen, en daarmee de
mogelijkheid tot het vertonen van natuurlijk gedrag en de vrijheid van stress,
daadwerkelijk als uitgangspunt zou worden genomen bij dit onderzoek, zou de Partij
voor de Dieren dit zeer toejuichen. Maar we vrezen dat de nog op te stellen
randvoorwaarden voor de aquacultuur zich zullen beperken tot gerommel in de marge.
1b Compilatie debatbijdragen 84

De huidige situatie, waarin vissen met talloze soortgenoten per vierkante meter in
betonnen bakken worden gehouden zonder mogelijkheden om vrijuit te zwemmen, zich
te verschuilen onder het zand of weg te zwemmen van andere vissen, lijkt op geen
enkele wijze op de natuurlijke omstandigheden waarin vissen leven. Dit valt niet op te
lossen door de bakken met enkele centimeters te vergroten. Dit vergt een andere
manier van denken, gebaseerd op fundamenteel onderzoek naar de natuurlijke
basisbehoeften van verschillende vissoorten en de welzijnseisen die hieruit voortvloeien.
Onze vrees dat deze uitgangspunten niet centraal zullen komen te staan bij het
ontwikkelen van de randvoorwaarden, komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. We
hebben allen kunnen zien hoe na het verbod op de legbatterij, hetzelfde
houderijsysteem onder de naam "verrijkte kooi" gewoon werd toegestaan, na
toevoeging van een zitstokje en een kleine verruiming van de kooi. Daar schieten de
dieren niks mee op en een kooi blijft een kooi. Graag horen wij van de minister hoe het
onderzoek naar kweekvissen zal worden vormgegeven. Wat zijn de uitgangspunten?
Wordt het een fundamenteel onderzoek naar de natuurlijke basisbehoeften van de
vissoorten? Wij overwegen een motie op dit punt.
Dierproeven en biotechnologie
Behandeling Rijksbegroting VWS 2007
17 januari 2007, Esther Ouwehand (ingekort)
Voorzitter, bij de behandeling van de VWS-begroting voor 2006, zo ongeveer een jaar
geleden, heeft vrijwel niemand in dit huis aandacht willen besteden aan proefdieren.
Inmiddels waait er een andere politieke wind, wat belangrijk is voor de
honderdduizenden dieren die jaarlijks in Nederlandse laboratoria lijden onder
experimenten waarvan nut en noodzaak lang niet altijd helder zijn. Levende wezens van
wie het lichaam “ter beschikking wordt gesteld aan de wetenschap”. Niet na hun dood,
maar bij leven en volle bewustzijn.
Heel veel Nederlanders hebben grote moeite met dierproeven. Een jaar geleden nog
wezen jongeren de proefdierproblematiek aan als een van de vijf belangrijkste politieke
thema's tijdens het Nationale Jeugddebat, hier in de Kamer. De jongeren legden de
minister -terecht- het vuur na aan de schenen. Hoe we ook denken over de ethische
toelaatbaarheid van dierexperimenten, het staat vast dat de meeste mensen in onze
samenleving dieren erkennen als levende wezens met bewustzijn en gevoel. En
daarmee vinden dat wij de morele plicht hebben om dierproeven zoveel mogelijk te
beperken.
Experimenten op levende dieren voltrekken zich volledig achter gesloten deuren. We
mogen niet weten om welke proeven het gaat, wat de precieze doelen zijn, wat er met
de dieren wordt gedaan en hoezeer zij daarvan te lijden hebben. Het enige dat ons
wordt meegedeeld is het aantal dieren dat jaarlijks wordt gebruikt, en op welke
terreinen de wetenschappelijke vragen liggen die men met behulp van dierproeven
poogt te beantwoorden. Het lijden van de dieren wordt intussen eufemistisch aangeduid
als 'ongerief'.
De Wet op de Dierproeven is bijna 30 jaar oud. Onafhankelijke wetenschappers hebben
in 2005 harde noten gekraakt over het functioneren van de wet ten aanzien van de
daadwerkelijke bescherming van proefdieren. Desondanks heeft de minister
aangegeven de aanbevelingen uit de evaluatie niet over te nemen. En de Kamer heeft
dat voor kennisgeving aangenomen. De Partij voor de Dieren wil alsnog een debat
voeren over het evaluatierapport, om ervoor te zorgen dat proefdieren eindelijk de
bescherming krijgen die ze verdienen. Maar tot het zover is wil onze fractie nu vast een
aantal belangrijke zaken aan de orde stellen.
1b Compilatie debatbijdragen 85

Allereerst het budget voor de ontwikkeling en stimulering van alternatieven. Ieder jaar
wordt in Nederland tussen de 800 miljoen en 1 miljard euro uitgegeven aan biomedisch
onderzoek. Daar staat een schamel budget van 900.000 euro tegenover voor
alternatieven voor dierproeven. Het veld schreeuwt om een structureel budget dat vele
malen hoger ligt dan dit onwaarschijnlijk lage bedrag. Het Nationaal Centrum
Alternatieven voor Dierproeven kan van de overheidssubsidie nog geen 2 fulltime
medewerkers in dienst houden. De continuïteit van het centrum, dat in Nederland én
Europa een toonaangevende rol zou moeten spelen, is op geen enkele wijze
gegarandeerd. En ZonMw is met het beperkte budget voor haar programma
‘Dierproeven Begrensd’ slechts in staat een heel klein deel van alle
onderzoeksaanvragen te honoreren.
Het ontbreken van een structureel budget van voldoende omvang betekent concreet dat
we allerlei kansen om het proefdiergebruik terug te dringen laten liggen. Er is nog
zoveel winst te behalen! Door de validatie van reeds ontwikkelde alternatieven in
internationaal verband kunnen vele dierenlevens worden gespaard. Het bedrijfsleven zit
te springen om een grondige inventarisatie van de regelgeving voor veiligheidstesten,
zodat de dure, overbodige dierproeven kunnen worden afgeschaft. Over verlaging van
administratieve lasten gesproken!
Het Europees Parlement stemde eind vorig jaar in grote meerderheid voor een resolutie
waarin gesteld wordt dat de ontwikkeling, validatie en aanvaarding van methodes
zonder dierproeven versneld moet worden. Hoewel de Europese molens doorgaans niet
al te snel malen, is de vraag niet of, maar wanneer de EU Nederland via een nieuwe
Richtlijn zal dwingen om haar alternatievenbeleid meer prioriteit te geven. De Partij
voor de Dieren pleit ervoor het niet zover te laten komen. Nederland zou, veel meer dan
nu het geval is, een voortrekkersrol moeten en kunnen spelen op het gebied van
proefdiervrije testmethoden. Investeer in kennis: geef ruimte aan innovatief
alternatievenonderzoek. Zorg ervoor dat opgedane kennis breed gedeeld en verspreid
kan worden door een goed functionerend Nationaal Centrum Alternatieven voor
Dierproeven. Het NCA zou zitting moeten hebben in internationale commissies die
testrichtlijnen opstellen, en zou moeten uitgroeien tot de alternatievenexpert van
Europa. Als we nú in actie komen, kan Nederland een internationale toppositie
veroveren op een steeds belangrijker wordend terrein.
Voorzitter, het is allemaal zo moeilijk niet. Investeren in alternatievenonderzoek
verdient zich terug, weet iedereen die zich met deze materie bezig houdt. Een
beperking van het proefdiergebruik is namelijk niet alleen winst voor de dieren zelf, het
levert ook enorme kostenbesparingen op. Voor deze begroting heb ik samen met
collega Van Velzen een amendement ingediend dat tot doel heeft het
alternatievenbudget voor dit jaar te verdubbelen. Maar belangrijker nog is de vraag aan
de minister of hij bereid is om voor de komende jaren structureel een substantieel
budget vrij te maken. We wijzen hem hierbij nadrukkelijk op zijn coördinerende rol om
vanuit verschillende ministeries een totaalbudget samen te stellen voor alternatieven
voor dierproeven. Kan de minister aangeven op welke wijze hij invulling geeft aan die
rol?
Verder wil de Partij voor de Dieren een heffing op proefdiergebruik doorvoeren voor
commerciële onderzoeksinstellingen. De minister heeft in een eerder overleg met de
kamercommissie nogal vage argumenten aangedragen om een dergelijke
proefdierbelasting niet te hoeven doorvoeren. Ik wil in dit debat een reactie van de
minister op het simpele voorstel om per gebruikt proefdier een vast bedrag te heffen
dat ten goede komt aan een stimuleringsfonds voor alternatieven.
Naast een flinke stimulans van de ontwikkeling van alternatieven voor dierproeven, is
het hard nodig nu eindelijk eens een start te maken met het omschrijven van
onderzoeksdoelen waarvoor geen dierproeven worden aanvaard. Zoals het testen op
1b Compilatie debatbijdragen 86

dieren voor cosmetica niet langer als acceptabel wordt gezien, bestaat er ook veel
weerstand tegen dierproeven voor huishoudelijke producten. Is de minister bereid om
dierproeven voor dergelijke producten te verbieden?
Een zorgvuldig dierproefbeleid vraagt een kritische houding ten aanzien van bestaande
procedures. Nog voordat het evaluatierapport aangaf dat de Wet op de Dierproeven niet
meer past in de Nederlandse juridische structuur, is bij voortduring kritiek geuit op het
totale gebrek aan transparantie in de dagelijkse uitvoeringspraktijk. In een democratie
als de onze mogen de afwegingsprocessen rond diergebruik voor experimenten niet
geheim blijven voor publiek, maatschappelijke organisaties en volksvertegenwoordiging.
In 2003 heeft de minister de Kamer toegezegd te bekijken of de jaarverslagen van de
Dierexperimentencommissies openbaar kunnen worden gemaakt. Wij willen niet alleen
openbaarheid van de jaarverslagen, maar ook van de individuele DEC-adviezen. De
vraag aan de minister is tweeledig: hoe staat het met de openbaarheid van de
jaarverslagen? En bent u bereid ook de individuele DEC-adviezen openbaar te maken?
Wanneer het gaat om de identificatie van proefdieren moet er een einde komen aan de
beruchte teenknip. Wij vinden het onvoorstelbaar dat het nog altijd is toegestaan om
van pasgeboren knaagdiertjes de teen af te knippen, louter om de dieren uit elkaar te
kunnen houden tijdens de experimenten. Hier is al eerder met de minister over
gesproken. Kan hij aangeven wat hij het afgelopen jaar heeft gedaan om de
ontwikkeling van alternatieve vormen van identificatie te stimuleren? Op welke termijn
mogen we een verbod op de teenknip verwachten?
Dan de registratie van proefdieren. De jaarverslagen van de Voedsel- en
Warenautoriteit laten zien hoeveel dierproeven er jaarlijks in Nederland worden verricht,
maar daarmee weten we nog niet hoeveel proefdieren daadwerkelijk hun leven slijten in
de laboratoria en fokcentra. We vragen de minister een complete registratie van
proefdieren door te voeren waarbij alle dieren die gehouden worden voor dierproeven
worden geteld, ook de dieren die (nog) niet zijn ingezet voor een experiment, maar wel
in de laboratoria zitten.
Ook ongewervelde diersoorten zouden moeten kunnen rekenen op enige bescherming
als mag worden aangenomen dat zij te lijden hebben van experimenten. De Wet op de
Dierproeven biedt daar gelegenheid toe, maar de minister heeft daar tot nu toe nog niet
een keer gebruik van gemaakt. Terwijl uit onderzoek allang blijkt dat bijvoorbeeld
inktvissen pijn kunnen ervaren. In Engeland vallen deze dieren daarom onder de
Animals Act, en in Europees verband wordt er voor gepleit inktvissen de bescherming
van de Richtlijn te bieden. Wij willen van de minister weten of hij bereid is om
ongewervelde diersoorten de wettelijke bescherming te bieden die zij verdienen, en zo
ja, welke actie hij hiertoe zal ondernemen. Dank u wel.
Gezelschapsdieren en handel in wilde dieren
Algemeen Overleg Regeling Agressieve Dieren
28 juni 2007, Marianne Thieme (ingekort)
Voorzitter. Het overleg van vandaag wordt door velen met grote hoop en belangstelling
gevolgd. Hoop, omdat eigenaren van honden die voldoen aan de beschrijving in de
Regeling Agressieve Dieren al lang in onrust en onzekerheid leven over het lot van hun
hond.
Het verschil tussen leven en dood wordt bepaald door uiterlijke kenmerken en het bezit
van een papiertje, een erkende stamboom. Zo is het nu mogelijk dat een 10 jaar oude,
lieve gezinshond, wordt afgemaakt omdat hij geen of niet de vereiste stamboom bezit.
1b Compilatie debatbijdragen 87

Eenzelfde type hond met stamboom kan veilig door het leven, zonder dat er eisen
worden gesteld aan opvoeding of gedrag van de hond.
De Partij voor de Dieren vindt dat het gedrag van de hond het uitgangspunt moet zijn,
niet de kennis van de eigenaar over een ingewikkelde regeling.
De zorgen over de huidige regeling worden door velen gedeeld. Uit de toename van het
aantal inbeslagnames van honden blijkt dat de regeling niet het gewenste effect heeft
gehad. Onbestaanbaar dat dat pas na 14 jaar aanmodderen wordt vastgesteld.
Wij zijn blij dat de minister gehoor heeft gegeven aan ons verzoek om een evaluatie van
de RAD. Maar dat heeft wel te lang geduurd. Zeker gezien het belang van een goede
regeling voor de veiligheid van de samenleving en de consequenties hiervan voor de
honden en hun eigenaren. In dit kader vragen wij ons af waarom de minister geen
inzicht kan geven in het aantal en ernst incidenten die nu plaatsvinden met de honden
die onder deze regeling vallen? Waarom is deze ingrijpende regeling zo lang
gehandhaafd zonder zicht op de effecten?
Wij pleiten voor een evenredig samengestelde commissie en een rechtvaardige opzet
van de evaluatie van de RAD. Worden dierenbeschermingsorganisaties betrokken bij
deze evaluatie? En neemt de minister het rapport “Sociale honden bijten niet" van het
Platform Preventie Hondenbeten mee in de rapportage?
Door de grote twijfels over de werking van de RAD, dient de huidige regeling per direct
tot een halt geroepen te worden. Op dit moment worden honden afgemaakt die nog
nooit een vlieg kwaad hebben gedaan.
Op dit moment wordt er tijdens het schouwen van een in beslaggenomen hond puur op
basis van uiterlijke kenmerken bepaald of hij valt onder de beschrijving van de RAD. Bij
een contra-expertise komt men soms tot een ander oordeel. Onacceptabel, gezien de
zwaarte van de gevolgen van deze uitspraak, namelijk de ‘doodstraf’ voor de hond.
Bovendien is de wachttijd voor het schouwen te lang, wat voor de hond, de eigenaar,
maar ook de verzorgers in de opvang belastend is.
Algemeen Overleg CITES-handhaving
13 september 2007, Esther Ouwehand (ingekort)
Voorzitter. De Partij voor de Dieren is blij met de aandacht die er nu ontstaan is voor de
effectiviteit van de CITES-handhaving. Tijdens het rondetafelgesprek van vorige week
donderdag werd voor de zoveelste keer pijnlijk duidelijk dat er een grote discrepantie
bestaat tussen beleid en praktijk als het gaat om de opsporing en vervolging van
illegale handel in flora en fauna.
Maatschappelijke organisaties krijgen in de dagelijkse praktijk te maken met de
schrijnende gevolgen hiervan. Opvangcentra voor uitheemse dieren zitten vol met
dieren die in hun land van herkomst met uitsterven bedreigd worden.
Pakketten volgestopt met levende of inmiddels dode dieren worden aangetroffen in de
post. Dieren worden met vervalste papieren of gebruikte pootringen verhandeld alsof
het om legale handel zou gaan.
De verschillende instanties betrokken bij de handhaving van CITES gaven tijdens het
rondetafelgesprek aan dat algehele controle moeilijk, zo niet onmogelijk is. De
miljoenen containers en postpakketten die Nederland binnenkomen, kunnen niet
allemaal gecontroleerd worden, waardoor de illegale smokkel van flora en fauna niet te
voorkomen is. Ook andere landen geven aan dat veel problemen uit Nederland
afkomstig zijn.
1b Compilatie debatbijdragen 88

Het huidige handhavingsbeleid lijkt zich voornamelijk te richten op het opdweilen van de
rotzooi, terwijl het de hoogste tijd is om de kraan te repareren.
Het feit dat de illegale handel in flora en fauna niet voorkomen kan worden, betekent
wat ons betreft dat er dringend veranderingen doorgevoerd moeten worden.
Het huidige systeem, waarbij niemand zicht heeft op de daadwerkelijke omvang van de
illegale handel, waarbij de betrokken partijen aangeven dat de handhaving niet optimaal
is en dat betere samenwerking hoognodig is, is toe aan een grondige doorlichting. Wij
willen dan ook graag van de minister weten of zij bereid is om een onafhankelijke
commissie in te stellen die de CITES-handhaving zal evalueren.
Op een aantal aspecten van de handhaving wil ik even dieper ingaan.
Controles op Schiphol
De afgevaardigde van de douane gaf tijdens het rondetafelgesprek aan dat de
handhaving van de Flora- en faunawet een onderdeel is “dat ze er bij doen” en dat
slechts een kleine fractie van de totale aantallen pakketten en containers gecontroleerd
wordt. Is de minister bereid om de opsporing en controle door de douane meer
prioriteit te geven of anders uit te besteden aan een andere partij?
Opsporing/handhavingsopdracht AID
Er gaan geluiden op dat de AID te veel tijd moet besteden aan toezicht op de naleving
van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN), waardoor er geen menskracht
beschikbaar is voor Cites-handhaving. De minister geeft echter in antwoord op onze
Kamervragen (7 september) aan dat het hier gaat om twee afzonderlijke
handhavingsopdrachten.
Hoe verklaart u deze tegenstrijdige berichten?
Worden deze twee handhavingsopdrachten ook daadwerkelijk door verschillende
AID-medewerkers uitgevoerd?
Hoe wordt voorkomen dat bij dringende situaties, zoals bijvoorbeeld de uitbraak van
een dierziektecrisis, het opsporingswerk van de ene handhavingsopdracht ten koste
gaat van het werk voor de andere opdracht?
Is de minister bereid de capaciteit van de AID uit te breiden of de afzonderlijke
handhavingsopdrachten bij verschillende instanties onder te brengen?
Ook rondom het traject dat volgt op inbeslagname van illegaal gesmokkelde dieren
bestaat onduidelijkheid.
Is de minister bereid om een opvolgingsplicht in te voeren, waarbij in beslag
genomen dieren te allen tijde getraceerd kunnen worden, om zo na te kunnen gaan
of zij niet alsnog via een achterdeur in het illegale circuit verdwijnen en
doorverkocht worden?
Vermaak met dieren
Schriftelijk Overleg dierenwelzijnsrichtlijnen in de circusbranche
26 april 2007, Esther Ouwehand
De leden van de Partij voor de Dieren hebben met teleurstelling kennisgenomen van de
antwoorden van de minister op haar kamervragen over het gebruik van wilde dieren in
het circus en de richtlijnen die de Vereniging van Nederlandse Circusondernemingen
(VNCO) hieromtrent heeft opgesteld. Om deze reden heeft de partij dit schriftelijk
overleg aangevraagd.
De Partij voor de Dieren is van mening dat het hoog tijd is om spoedig een nationaal
verbod in te stellen voor het houden en tentoonstellen van wilde dieren in circussen.
Dat de huisvesting van dieren als olifanten, tijgers, leeuwen, giraffen en zeeleeuwen en
de acts die zij gedwongen worden uit te voeren in het circus indruisen tegen de vrijheid
1b Compilatie debatbijdragen 89

om hun natuurlijke gedrag te mogen vertonen, is voor iedereen overduidelijk. Ook het
vrij zijn van fysiek en fysiologisch ongerief en van angst en chronische stress zijn
vrijheden die in het geding zijn in de circusomgeving.
Niet alleen nationaal, maar ook internationaal en op verschillende niveaus zijn
ontwikkelingen gaande die pleiten voor een verbod op het gebruik van wilde dieren in
het circus.
Allereerst de wetgeving in diverse andere landen: in Kroatië, Costa Rica, Israël,
Singapore en Oostenrijk is reeds een nationaal verbod van kracht. In Duitsland en
Engeland zal op korte termijn een voorstel hiertoe worden besproken. Bij laatstgenoemd
land is hiertoe overgegaan nadat meer dan 220 gemeenten een lokaal verbod hadden
ingesteld. Verder gelden in onder andere Denemarken, Finland, Zweden, Slowakije en
Malta verboden voor een groot aantal diersoorten, waaronder olifanten, giraffen, apen.
Ook in diverse gemeenten binnen Nederland groeit de behoefte aan adequate wetgeving
om circussen met wilde dieren buiten de gemeente te kunnen houden. De gemeenten
Winschoten en Veendam hebben in het afgelopen jaar het initiatief genomen om een
plaatselijk verbod in te stellen en in tientallen andere gemeenten gaan dezelfde
geluiden op. Begin dit jaar bepleitte burgemeester Job Cohen van Amsterdam een
nationaal verbod, vanwege het feit dat dit door gemeenten lastiger te realiseren is.
Onder de Nederlandse bevolking is er overigens een groot draagvlak voor een verbod:
in een representatieve opiniepeiling van RTL 4 stemde 78% van de stemmers hiervoor.
Dan tot slot het advies van de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) ten aanzien
van de richtlijnen die de VNCO heeft opgesteld. De minister was zeer optimistisch in
haar antwoord op onze kamervragen door te stellen dat de RDA de richtlijnen ziet als
een eerste aanzet om tot degelijk onderbouwde richtlijnen te komen. In haar advies
stelt de RDA namelijk dat de huidige richtlijnen veel vragen oproepen, omdat de
motivering en onderbouwing te summier zijn of ontbreken. Ook wordt volgens de RDA
op diverse relevante aspecten niet of onvoldoende ingegaan, en zijn onderdelen met
elkaar in tegenspraak. Er wordt daarnaast onvoldoende rekening gehouden met
soortspecifieke eigenschappen en welzijnsbehoeften van de dieren. Als klap op de
vuurpijl geeft de RDA aan weinig vertrouwen te hebben in het zelfregulerende vermogen
van de VNCO om het welzijn van de dieren in circussen te waarborgen.
Een duidelijk oordeel, lijkt ons: de VNCO is zelf niet in staat om regels op te stellen die
het welzijn van dieren in het circus kunnen garanderen.
Op basis van deze argumenten is er wat de Partij voor de Dieren betreft maar één
conclusie mogelijk. Wij vragen de minister dan ook of zij bereid is om haar eerdere
antwoord te herzien en te komen tot een nationaal verbod op het gebruik van wilde
dieren in het circus. Tevens vragen wij de minister of zij bereid is artikel 65 van de
Gezondheids- en welzijnswet voor dieren in te vullen en in werking te laten treden. Wij
overwegen een motie daarover in te dienen wanneer de minister blijft bij haar
standpunt.
In het wild levende dieren
Algemeen Overleg Jachtbeleid
10 oktober 2007, Marianne Thieme (ingekort)
Voorzitter, We spreken vandaag over de herinvoering van de drijfjacht, in een iets
anders benoemde variant, de drukjacht. We zijn heel blij dat op verzoek van de Partij
voor de Dieren gister een rondetafelgesprek georganiseerd is waarin deskundigen
konden duidelijk maken wat hun mening was over de één-op-één drukjacht. De
conclusies gisteren na het rondetafelgesprek waren ontnuchterend voor de jagerslobby.
1b Compilatie debatbijdragen 90

Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten gaven aan dat de drukjacht niets toevoegt aan
de huidige afschotmogelijkheden en overwegen zelfs een proef met een geheel
jachtverbod in een afgescheiden gebied, zoals geadviseerd door Dr. Geert Groot
Bruinderink van Alterra. Alterra maakte in haar schriftelijke bijdrage duidelijk dat de
drukjacht nergens voor nodig is en geen oplossing gaat bieden voor de huidige
overpopulatie. De gemeente Nunspeet die al meer dan 10 jaar drijfjachtvrij is, liet
weten dat het probleem vooral zit in de zwakte en het gebrekkige onderhoud van
afrasteringen. De Faunabescherming liet aan de hand van foto’s weten dat er nog
steeds excessief wordt bijgevoerd door jagers en dat er nauwelijks gehandhaafd wordt
op dit soort illegale activiteiten. Uit een eerdere nota Jacht en Wildbeheer van de
gemeente Nunspeet bleek dat men daar de drukjacht beschouwde als variant op de
drijfjacht. Het verschil werd door de gemeente aangeduid als een woordspelletje, en
precies zo ziet Geert Groot Bruinderink van Alterra het ook. Graag de mening van de
minister hierover.
In een media-offensief werden de zwijnen afgeschilderd als een nationale ramp.
Gisteren werd duidelijk dat niet de varkens zijn de veroorzaker van dit probleem, maar
de mens. Ondeugdelijke afrastering, afval dat op straat ligt, campingeigenaars die
verzuimen een zwijnenkerend raster aan te brengen terwijl ze in de natuur gevestigd
zijn, belanghebbenden die bijvoeren en afschot dat te laat in het seizoen plaatsvindt.
Staatsbosbeheer als Natuurmonumenten gaven beiden aan dat zij op hun terreinen
geen problemen hebben met de varkens. Door tijdig in het seizoen maatregelen te
treffen, de rasters goed te onderhouden, vaste verantwoordelijken in te stellen die hun
eigen terrein goed kennen, begrip en respect voor de natuur en de dieren, kan de
situatie niet zo uit de hand lopen als schijnbaar in andere gebieden nu het geval is.
Om te komen tot een duurzame oplossing zal er goed moeten gekeken naar de oorzaak
en niet keer op keer teruggegrepen moeten worden naar deze dieronvriendelijke manier
van symptoombestrijding. Toen de regering besloot de drijfjacht af te schaffen is er
uitdrukkelijk afgesproken dat er alleen in geval van ernstige calamiteiten over tijdelijke
herinvoering van de 1 op 1 drukjacht gesproken zou kunnen worden. Dat ging dan over
ernstige veterinaire risico’s, gevaren voor de openbare orde of grote problemen met de
verkeersveiligheid. Daarvan is nu absoluut geen sprake en daarom mag de kamer zich
niet in de luren laten leggen door de jagers. Graag de mening van de minister
daarover.
Als er écht een probleem zou zijn, zou dat door professionals opgelost moeten worden,
en niet door mensen die dat als vrijetijdsbeoefening willen doen, tussen een paar
operaties of notariële transacties door. De jagers hebben zichzelf een jachtbrevet van
onvermogen gegeven door niet tijdig het afschot binnen te hebben dat ze zelf als doel
hadden gesteld (waar dat bij Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer wel is gelukt) en
verdienen het niet om als beloning hun drijfjachtspeeltje terug te krijgen. Dat is geen
afweging voor het door jagers gedomineerde faunafonds, daar moeten we als kamer de
vinger aan de pols houden. Graag wil ik van de minister de toezegging dat ze hoe dan
ook geen toestemming zal geven voor de druk- of drijfjacht onder de huidige
omstandigheden. Wij overwegen daarover een motie in te dienen.
Schriftelijk overleg over overzomerende ganzen
12 april 2007, Marianne Thieme (ingekort)
In haar brief van 22 maart geeft de minister aan dat zij het Beleidskader Faunabeheer
zal benutten om naar alternatieve oplossingen te zoeken voor de problematiek van
overzomerende ganzen. De Partij voor de Dieren vindt het een juist besluit van de
minister om de grauwe gans voorlopig niet op de landelijke vrijstellingslijst te plaatsen.
De vrijstelling voor afschot van de grauwe gans dient volgens de PvdD vervolgens
1b Compilatie debatbijdragen 91

helemaal afgeblazen te worden.
Ten eerste omdat afschot indruist tegen de bedoelingen van de Flora en Faunawet en
ten tweede omdat afschot van ganzen niet effectief is. Bovendien veroorzaakt
vrijstelling onnodig leed voor de verweesde jongen, voor andere vogels die worden
verstoord en voor de aangeschoten ganzen die een pijnlijke dood tegemoet zien.
Europese Vogelrichtlijn biedt bescherming aan vogels in de broedtijd. Grauwe ganzen
broeden in april en mei en ruien vrijwel direct daarna tot in juli. Ze zijn dan juist
kwetsbaar en afhankelijk. Indien de grauwe gans van 1 april 2007 tot 1 oktober 2007
vogelvrij verklaard zou worden, zou zij massaal en zelfs tijdens haar broedperiode
afgeschoten kunnen worden. Dit is dus in flagrante strijd met de Europese
Vogelrichtlijn.
De Partij voor de Dieren wil daarom van de minister van LNV weten of zij haar mening
deelt dat afschot, zeker in de broedperiode waarbij jongen de kans hebben wees te
worden, indruist tegen de bedoelingen van de Flora- en Faunawet en de Vogelrichtlijn
(artikel 7, lid 4).
De Partij voor de Dieren vindt het motief om de grauwe gans vanwege de
landbouwschade vogelvrij te verklaren ongegrond. Temeer omdat kansrijke
alternatieven al voorhanden zijn.
Het rapport ´Overzomerende ganzen in Nederland: grenzen aan de groei?’ van SOVON,
dat in 2006 in opdracht van het ministerie van LNV is geschreven, geeft aan dat afschot
niet effectief is. De onderzoekers concluderen dat de sterke groei van het aantal grauwe
ganzen ligt in de sterk verbeterde voedselsituatie sinds de jaren zeventig en de
toename van geschikt broedhabitat.
De Partij voor de Dieren verzoekt de minister daarom bij het bepalen van het beleid ten
aanzien van ganzenbeheer vooral te kijken naar de oorzaak van de groei van het aantal
ganzen én naar kansrijke diervriendelijke alternatieven voor het bestrijden en
voorkomen van eventuele problemen om op basis daarvan haar beleid beter te kunnen
gronden. Wil de minister zich inzetten voor verder onderzoek naar alternatieven om
afschot te allen tijde te voorkomen?
Op het gebied van alternatieve vormen van ganzenbeheer vinden belangrijke nieuwe
gebiedsgerichte ontwikkelingen plaats die het voedselaanbod in de productievelden voor
ganzen verminderen. Deze alternatieven gaan uit van het aantrekkelijk maken van
gedooggebieden en landbouwgronden onaantrekkelijker te maken. Afschot blijkt dan –
volgens eerste verkenningen- helemaal niet meer nodig
In het rapport van CABWIM consultancy (juni 2006) dat in opdracht van het Faunafonds
tussentijds verslag doet over het project ´Grauwe ganzen leren gras te mijden´, wordt
de voorkeur van grauwe ganzen voor stikstofbindende witte klaver boven bemest gras
ondubbelzinnig aangetoond. De aantrekkelijkheid van witte klaver boven gras bedraagt
een factor 4.
Op basis hiervan wordt de aanbeveling gedaan de inzaai van witte klaver toe te passen
in natuurgebieden waar de ganzen broeden en rusten. Op deze wijze wordt de
aantrekkelijkheid van het voedselaanbod verhoogd en zullen ganzen niet snel meer
uitwijken naar landbouwgrond. Het gebruik van witte klaver heeft meer voordelen: het
is niet arbeidsintensief en heeft ook geen verdere bemesting nodig. Ook langs de dijken
en op andere oppervlaktes, die bij de overheid in beheer zijn, kan klaver toegepast
worden. Naast de inzaai van witte klaver is het mogelijk productiepercelen
onaantrekkelijk te maken voor de grauwe gans. Er bestaat een milieuvriendelijke
besproeiingstechniek die ganzen langdurig kan weren. Graag een reactie van de
minister.
1b Compilatie debatbijdragen 92

Parlementair Jaarverslag
Deel 1C
Debatbijdragen Eerste Kamer

Parlementair Jaarverslag
Deel 1c Debatbijdrage Eerste Kamer
Inleiding
Sinds 15 juni is de Partij voor de Dieren met 1 zetel vertegenwoordigd in de Eerste
Kamer. Op grond van de steun van een lid van Mooi Utrecht en een landelijke
lijstverbinding met GroenLinks lag het behalen van een tweede zetel in de lijn der
verwachting. Het ongeldig maken van haar stemformulier door een afgevaardigde van
GroenLinks in Noord-Holland zorgde er echter voor dat de aan de Partij voor de Dieren
toekomende restzetel verloren ging.
In de korte tijd dat de Partij voor de Dieren actief is in de senaat werd de lijn van de
Tweede Kamerfractie doorgezet. Wij volstaan in dit jaarverslag met de bijdrage van onze
senator aan de Algemene Beschouwingen.
Bijdrage Algemene Beschouwingen Eerste Kamer
Voorzitter,
Afgelopen week kregen Al Gore en IPCC de Nobelprijs toegekend voor hun werk aan de
bewustwording rond de opwarming van de aarde. De premier heeft Al Gore geprezen dat
zowel zijn boek als zijn film hierover “er mogen zijn” Ik krijg het er warm van, zegt de
ijsbeer op z´n steeds kleiner wordende schots, die Kamagurka vorige week in NRC
tekende. Maar wat gaat u eraan doen, met die gesignaleerde urgentie. Uit niets blijkt
dat het u ernst is om de CO2 uitstoot echt drastisch terug te dringen.
Het Nobelprijscomité ziet in de klimaatproblemen niet alleen een mondiale milieuramp,
maar ook een belangrijke oorzaak voor toekomstige geopolitieke conflicten,
vluchtelingenstromen, ziekte, sterfte onder de meest kwetsbare groepen, uitsterven van
plant en diersoorten. Dat zijn onderwerpen die nogal ingrijpend zijn, maar nauwelijks
terug te vinden in de kabinetsplannen.
Het lijkt alsof u zich drukker maakt over een inperking van het aantal koopzondagen,
waarmee het CDA een kerkelijke traditie oplegt, ook aan mensen die daar niks mee
hebben, waarmee de PvdA hoopt dat iedereen tegelijk vrij zal kunnen nemen om op
zondag een balletje te trappen en waarvan de ChristenUnie hoopt dat het de opmaat kan
vormen voor een verbod op elke vorm van sport op zondag. Er zijn echt belangrijker
zaken om ons druk over te maken, voorzitter.
Een Nobelprijs voor de vrede die wordt uitgereikt met het oog op het voorkomen van de
oorlogen van de toekomst, getuigt van een vooruitziende blik. Die vooruitziende blik
missen we in de plannen van het kabinet Balkenende 4.
In relatie tot de opwarming van de aarde zou Titanic 2 een toepasselijker naam zijn voor
dit kabinet dat lippendienst bewijst aan duurzaamheid, mededogen, solidariteit, normen
en waarden, maar een beleid vorm geeft dat economie centraal stelt.
Uitgangspunt is dat we de groei vast moeten houden. We moeten eerst geld verdienen
voordat we het uit kunnen geven aan dieren, natuur en milieu, heet het.
De vraag is hoeveel geld er eigenlijk verdiend moet worden voor we eindelijk toe gaan
komen aan het belangrijkste wat we hebben, schone lucht, schoon water, schone grond
om op te leven. We kunnen het ons niet veroorloven dát nog langer uit te stellen.
Respect voor onze leefomgeving zodat we ook respect voor elkaar kunnen hebben.
1c debatbijdrage Eerste Kamer 95

Het waren niet de vertegenwoordigers van kinderen of van astmapatiënten die het
kabinet vroegen de fijnstofnormering te versoepelen, maar de bouwondernemers, en u
zwichtte voor hun lobby, zonder problemen.
U stelt een commissie Elverding in om te kijken hoe de kinderen die roepen dat de keizer
geen kleren aan heeft het zwijgen kan worden opgelegd. Hoe alle stoplichten tegelijk op
groen gezet kunnen worden. Want we hebben haast, haast om te zagen aan de tak
waarop we zitten. Want we willen groeien. Begrippen als consuminderen en ‘de economie
van het genoeg’ zijn van de vorige eeuw. We hebben nooit genoeg en we willen meer,
veel meer en rap een beetje. We pompen mee aan economische luchtballonnen die een
wereldwijde kredietcrisis teweeg brengen. Vooraanstaande bestuurders verkopen hun
bijdrage aan onze samenleving voor een bonus van 26 miljoen Euro. Hoe objectief
zouden de Rijkmannen van deze wereld nog zijn bij het nemen van beslissingen als die
gepaard gaan met zulke perverse prikkels? En wat heb je eigenlijk aan geld als de ijskap
smelt?
Na ons de zondvloed is inmiddels een realiteit die een Nobelprijs waard is.
Als we horen dat het ijs op de Noordelijke maritieme route gesmolten is, leidt dat vooral
tot enthousiasme over nieuwe scheepvaartroutes. En die VOC mentaliteit hebben we
hard nodig omdat we een veelvoud van ons eigen land gebruiken in derde wereldlanden
om daar veevoer te verbouwen voor onze bio-industrie. In dat opzicht zijn smeltende
ijsbergen goed nieuws voor de bemanning van de Titanic 2. Lekker doorvaren zonder
obstakels! Volle kracht vooruit, het gaat goed met de economie, geen oponthoud door
geitewollensokkendenken, aan de bak!
Ex-minister Veerman, vatte het kort samen: “het systeem is vastgelopen. We importeren
enorme hoeveelheden veevoer, we exporteren enorme hoeveelheden varkens en de
rommel blijft hier achter”.
Om dat even getalsmatig in te vullen: in ons meest veedichte land ter wereld speelt zich
de grootste massaslachting uit de geschiedenis af. Een perfect vernietigingssysteem,
veelal buiten ons gezichtsveld. Alleen tijdens dierziektencrises, kunnen we een blik in de
stallen werpen, wanneer miljoenen gezonde dieren geofferd worden op het altaar van
onze economie.
Elk jaar lijden en sterven er 500 miljoen dieren in onze bio-industrie na een kort en
ellendig leven. Dat is 120 dieren voor elke driekamerflat. Omdat we de slager en de
melkboer van Europa willen zijn. Wat we daarvan overhouden is 70 miljard kilo mest,
4000 kg per Nederlander.
Als ik zeg dat dit beleid stinkt, mag u dat heel letterlijk opvatten.
Het is dubbelhartig om Al Gore te prijzen voor z’n klimaatopvattingen en tegelijk niets te
ondernemen tegen één van de grootste veroorzakers van broeikasgassen in eigen land,
de bio-industrie. We weten dat één koe net zoveel broeikasgas uitstoot per jaar als een
auto die 70.000 km aflegt, maar we veranderen die kennis niet in beleid.
Delftse onderzoekers geven aan dat een vleesheffing van 12% (dus eigenlijk gewoon het
normale BTW tarief van 19% toepassen i.p.v. 6 %), tot een afname van de
vleesconsumptie zou leiden van 9%, en dat het milieu-effect daarvan minstens zo groot
zou zijn als dat van de kilometerheffing. En toch heeft het kabinet het voortdurend over
het beprijzen van kilometers en geen moment over het beprijzen van dierlijke producten.
Gek eigenlijk!
U vindt het kennelijk heel normaal dat een ei nog steeds hetzelfde kost als 50 jaar
geleden. Dat een liter mineraalwater meer kost dan een liter melk en dat de
1c debatbijdrage Eerste Kamer 96

vleesproductie de kostbare zoetwatervoorraden van onze aarde letterlijk opslurpt en dat
er geen watermanager is die zich dáár zorgen over maakt.
Het winnende idee voor duurzame dinsdag van Sevim Zor is een kookboek over
duurzaam eten en duurzaam koken, waarbij per gerecht duidelijk is wat de kosten zijn,
ook de maatschappelijke kosten. Een kilo vlees kost 100.000 liter water ten laste van
landen waar schaarste heerst. Beter zou zijn die landen te stimuleren plantaardig voedsel
te verbouwen, en dan niet voor ons veevoer.
De productie van 1 kg rood vlees kost net zoveel water als nodig is voor 2 jaar douchen.
Een milieubeleid dat inzet op de vermindering van de vleesconsumptie zet meer zoden
aan de dijk dan een milieubeleid dat zich blind staart op waterbesparende douchekoppen.
Japanse wetenschappers berekenden dat één kg vlees net zoveel CO2 uitstoot (36 kg)
kost als 3 uur joyriden met je auto terwijl je thuis alle lichten aan laat.
En wetenschappers van de universiteit van Chicago berekenden dat een vegetariër in een
Hummer aanzienlijk milieuvriendelijker is dan een vleeseter in de Toyota Prius.
Lollig, maar uit de kabinetsplannen blijkt niets van een sanering van de veehouderij.
Iedereen kan inmiddels weten dat deze marginale en sterk vervuilende eiwittransitie
dringend aan sanering toe is.
Omdat het klimaatproblemen veroorzaakt, omdat het beslag legt op ruimte in landen
waar honger heerst, omdat het inefficiënt is. Omdat het bijdraagt aan het overgewicht
waar mensen hier mee kampen en de ondervoeding in de rest van de wereld, omdat het
ernstig dierenleed veroorzaakt en omdat de wereld de wereldgrondstoffenvoorraad niet
toereikend is.
En omdat het mes aan twee kanten snijdt bij een paradigmaverandering van dierlijke
naar plantaardige eiwitten. Juist de akkerbouw is in staat om tweede generatie
biobrandstoffen te leveren uit plantresten, via cellulose, vergassing of pyrolyse. Dat kan
40 tot 50% van onze vervoersbrandstoffen opleveren, werd deze week duidelijk op het
biobrandstoffen congres.
Graag hoor ik van de Minister President waarom het kabinet met geen letter rept over
een transitie naar een meer plantaardige en dus meer milieu-, mens- en diervriendelijke
samenleving.
In uw antwoord zou u niet moeten verwijzen naar de nota dierenwelzijn, want daarin legt
het kabinet vooral uit wat dieren níet zijn. Dieren zijn niet precies als mensen, en ze
hebben niet dezelfde mensenwensen.
Daarmee rekent minister Verburg kennelijk af met een jeugdtrauma, want de
Fabeltjeskrant was op TV vanaf haar 11e en kennelijk wil ze meneer de Uil met
terugwerkende kracht de les lezen.
Nee, dieren zijn niet precies als mensen, voorzitter, hoewel ze genetisch nu ook weer
niet zo heel verschillend van ons zijn. Wat ons onderscheidt van de dieren is ons ethisch
besef en ons vermogen om vooruit te denken. Juist die twee eigenschappen lijken we
niet te benutten als het om dieren gaat.
We doen ons best om te zoeken naar intelligente levensvormen op andere planeten,
maar zeer intelligente levensvormen op onze eigen planeet behandelen we letterlijk als
oud vuil. We proppen ze in vrachtwagens alsof ze al dood zijn en voorkomen dat daar
betere controle op komt, met dank aan de PvdA die in de landbouwcoalitie de rol van de
weggevallen LPF lijkt in te nemen op dit dossier.
1c debatbijdrage Eerste Kamer 97

We laten intelligente levensvormen doodgroeien na zes weken, we halen intelligente
levensvormen direct na de geboorte weg bij hun moeder, we snijden intelligente
levensvormen de keel door en laten ze bij hun volle bewustzijn doodbloeden omdat Allah
het zo gewild zou hebben, we vergassen intelligente levensvormen omdat wij hun bont
willen dragen, we snijden intelligente levensvormen onverdoofd de ballen af. En we
sluiten intelligente levensvormen op in kooien waar ze hun kont niet kunnen keren.
Wij allemaal hebben daar weet van, maar we kijken liever de andere kant op, het kabinet
voorop. En dat maakt iedereen díe de andere kant op kijkt medeschuldig aan alles wat
we intelligente mede-aardbewoners aandoen. Levenslange marteling voor een paar cent
marge en een paar minuten feest voor de smaakpapillen. Dáár hebben we het over.
Stelt u zich eens voor, voorzitter, dat niet wij intelligentie ontdekken op andere planeten,
maar dat het ons ontdekt. En dat het gaat om levende wezens met een intelligentie die
zich verhoudt tot de onze zoals pakweg onze intelligentie zich verhoudt tot die van het
varken. Wat zullen ze met ons doen, voorzitter? Ons opsluiten in betonnen hokken?
Vetmesten, volproppen met antibiotica en vervolgens slachten en opeten?
Laten we hopen dat ze dáár te intelligent voor zijn, dat kan ons redden.
Dit kabinet trekt 7 miljoen euro uit om het welzijn van dieren te verbeteren. Een druppel
op een gloeiende plaat, ongeveer 1 cent per productiedier op een LNV begroting van 2,3
miljard.
En dat is nog niet eens bestemd voor het verbeteren van de leefomstandigheden van
pelsdieren, pluimvee, varkens en koeien, maar voor spotjes dat we onze honden en
katten niet met de pot mee moeten laten schaften omdat ze daar te dik van worden. Dat
zijn de dierenwelzijnsproblemen van dit kabinet. Of een verbod op seks met dieren. Niet
om de dieren te beschermen, maar om het zedenbederf onder mensen aan te pakken.
Daar kan je je geen buil aan vallen.
Maar niks doen aan studenten die levende goudvissen slikken, hun edele delen
gedwongen in kippen steken of geitjes martelen tijdens de ontgroening. Of aan jagers die
de wilde zwijnenstand zodanig manipuleren via bijvoeren, scheve geslachtsverhoudingen
en laat afschot, dat de door de Jagermeester van Hare Majesteit gevraagde
drijfjachtvariant wat de minister betreft weer van stal kan. Misschien, voorzitter, moeten
we de commissie Elverding dáár eens advies over vragen. Peter Elverding ziet kans in de
Limburgse nul-optiegebieden elk jaar weer genoeg dieren te fokken om daar met z’n
vrinden van DSM jachtclub De Lexhy veel vette zwijnen af te kunnen knallen.
Voorzitter, op Prinsjesdag waren er door de Staten Generaal 800 broodjes met een
bedreigde diersoort besteld. Het was immers feest nietwaar? Door een coördinatiefout
hebben die broodjes de meeste van u niet bereikt en is naar verluidt een fors deel
weggegooid, maar goed decadentie komt aan het eind van de beste beschavingen
voor.Het leed van de palingen vond vooral plaats in het zoutbad waar hun huid levend
verbrand werd en van de zinloosheid van hun dood hebben ze verder geen weet
gehad.Dieren zijn tenslotte niet als mensen, ze denken over zulke dingen niet na.
Als het waar is dat de beschaving van een land zich laat aflezen aan de wijze waarop die
met haar dieren om gaat, dan is het droevig gesteld met de beschaving van ons land en
met het beschavingsniveau van uw plannen.
Ik weet dat u op verzoek van de Partij voor de Dieren onderzoek instelt naar het effect
van verschillende vervangingsstrategieën voor vlees, maar daarnaast kunt u niet langer
wachten met het principe dat de vervuiler betaalt, ook waar het vlees betreft. De
maatschappelijke kosten voor elk kilo varkensvlees bedragen volgens het LEI 21
eurocent.
1c debatbijdrage Eerste Kamer 98

Wat wij van u willen weten is of u die maatschappelijke kosten gaat toerekenen aan de
vervuiler, of dat u van mening bent dat de burger de veehouderij als zeer vervuilende en
onbeschaafde sector moet blijven subsidiëren. Deze aarde biedt genoeg om ons allemaal
te eten te geven voorzitter, maar niet genoeg voor onze hebzucht. 30% Van de
wereldbevolking consumeert 80% van de wereld-grondstoffen. We groeien dicht, terwijl
anderen verhongeren. Weet u iets belangrijkers dan dat om het vandaag met elkaar over
te hebben? Dank u wel!
1c debatbijdrage Eerste Kamer 99