HUFAG Nieuwsbrief Nr.8

verkeersleider die passen bij een
bepaald verkeersbeeld in de simulaties
zijn gebaseerd op een analyse van de
taken van de operator, een clustering
van taken voor het model, en een identificatie
van prioriteiten en mogelijkheden
tot gelijktijdig afwerken van taakclusters
(Ref. 5). Voorbeelden van taakclusters
voor een luchtverkeersleider zijn:
• Monitoring: observatie van de verkeerssituatie;
• Communication: communicatie van
een klaring; en
• Co-ordination: coördinatie met andere
luchtverkeersleiders.
In het model worden aspecten weergegeven
als: condities om een activiteit te
beginnen, duur van activiteiten, de
effecten ervan, en de afhankelijkheid
van werkdruk en verkeerssituatie.
Bij de simulatiegebaseerde veiligheidsanalyse
wordt dit probleem aangepakt
door representatie in de simulaties van
gewaarwording van de verkeerssituatie
en hieraan gerelateerde technische
systemen, operators en hun interactie.
Deze gewaarwording omvat waarneming
en interpretatie van de huidige en toekomstige
verkeerssituatie en hieraan
gerelateerde aspecten. Als gevolg van
de interactie tussen de diverse operators
en technische systemen in de simulaties,
via processen zoals observatie en communicatie,
kunnen er inconsistenties
ontstaan tussen de verkeersbeelden van
de operators en technische systemen.
Deze inconsistenties zijn typische voorbeelden
van veroorzakers van errors of
commission, aangezien elke operator
en elk technisch systeem handelt volgens
zijn eigen verkeersbeeld.
Expertkennis in simulatiegebaseerde
veiligheidsanalyse
Een model is een vereenvoudigde weergave
van de werkelijkheid. Tijdens de
modelontwikkeling zijn aannames
geformuleerd. Onderdeel van de veiligheidsanalyse
is een beoordeling van de
onzekerheid en mogelijke afwijkingen in
het werkelijke risico als gevolg van deze
aannames.
Bij een eerste analyse van het mogelijk
effect van de aannames voor het risico
in de kruisingsoperatie, bleek dat een
groot deel van de aannames die een
meer dan verwaarloosbaar effect zouden
kunnen hebben, gerelateerd is aan taakafhandeling,
conflictherkenning en conflictreactie
van vliegers en verkeersleiders.
Bij de beoordeling van de aannames
is gebruik gemaakt van gestructu-
reerde interviews met vliegers en torenverkeersleiders.
De vragen behandelden
bijvoorbeeld de duur van afhandeling
van taken, reactietijden, de grootte
van gezichtshoeken en de effecten van
botsingvoorkomende acties. Op basis
van de antwoorden van de operationele
experts, statistische gegevens en additionele
Monte Carlo simulaties is een
evaluatie gegeven van het verwachte
ongevalrisico en de onzekerheid hierin.
Terugkoppeling naar de operatieontwikkeling
Is de uitkomst van een veiligheidsanalyse
dat er niet-verwaarloosbare risico’s aan
de operatie verbonden zijn dan hebben
de ontwikkelaars van de operatie
behoefte aan aanknopingspunten voor
het veiliger maken van de operatie. De
ervaring heeft geleerd dat ook voor het
effectief mitigeren van veiligheidskritieke
punten de inbreng van verkeersleiders
en vliegers onontbeerlijk is.
Conclusie
In dit artikel is een systematische aanpak
beschreven voor het uitvoeren van
veiligheidsanalyses voor luchtverkeersoperaties.
Daarbij is met name uitgelegd
dat verkeersleiders en vliegers per
stap in de veiligheidsanalyse een duidelijk
te onderscheiden rol hebben.
• Identificatie van niet-functionele
hazards;
• Inbreng van expertkennis bij argumentatiegebaseerde
aanpak;
• Inbreng van expertkennis t.b.v. het
simulatiemodel;
• Beoordeling van simulatiemodelaannames;
en
• Identificatie van potentiële hazardmitigerende
maatregelen. ■
Referenties
1. Sträter O, Dang V, Kaufer B, Daniels A
(2004). On the way to assess errors of
commission. Reliability Engineering
and System Safety 83:129-138
2. Kirwan B, Ainsworth LK (1992). A
guide to task analysis, edited by B.
Kirwan and L.K. Ainsworth, Taylor and
Francis, 1992
3. De Jong HH (2004). Guidelines for the
identification of hazards; How to
make unimaginable hazards imaginable?
NLR Contract report voor EURO-
CONTROL, NLR-CR-2004-094, March
2004
4. Cooke RM, Goossens LJH (2000).
Procedure guide for structured expert
judgement. Project report for EUR-
Colofon
De HUFAG Nieuwsbrief wordt uitgegeven
door de Stichting Human
Factors Advisory Group en verschijnt
in een oplage van 750 exemplaren.
De HUFAG Nieuwsbrief wordt gratis
toegezonden aan belangstellenden.
Alle informatie uit deze uitgave
mag worden overgenomen mits
volledig en met bronvermelding.
Aan dit nummer werkten mee:
Bert Ruitenberg, Kris Vermeiren,
Hans de Jong, Sybert Stroeve en
Henk Blom.
Eindredactie: André Droog
Meningen en opvattingen in gesigneerde
artikelen van niet HUFAGleden
worden niet noodzakelijk
gedeeld door de Stichting HUFAG.
Het bestuur van de Stichting
HUFAG bestaat uit:
Jurgen van Avermaete (voorzitter),
Hans Sypkens (vice-voorzitter),
André Droog (secretaris),
Lilian Biber-Klever (penningmeester),
Robert van Gelder, Hans Huisman,
Simone Oudakker, Wouter Kunz,
Rommert Soetendal en Klaas Zwart.
ATOM, European Commission EUR
18820 EN
5. Daams J, Blom HAP, Nijhuis HB
(2000). Modelling Human Reliability
in Air Traffic Management. Proc. of
Fifth Probabilistic Safety Assessment
and Management Conference, Osaka,
Japan, Nov 27 - Dec 1, 2000: 1193-1198
6. Blom HAP, Stroeve SH, Everdij MHC,
Van der Park MNJ (2003). Human cognition
performance model to evaluate
safe spacing in air traffic. Human
Factors and Aerospace Safety 3(1): 59-
82
7. Stroeve SH, Blom HAP, Van der Park
MNJ (2003). Multi-agent situation
awareness error evolution in accident
risk modelling. Proc. 5th USA/Europe
ATM R&D Seminar, Budapest,
Hungary, 23-27 June 2003
8. Everdij MHC and Blom HAP (2002),
Bias and uncertainty in accident risk
assessment, Report TR-2002-137, NLR,
A’dam, 2002
8 HUFAG | Nieuwsbrief