Correctiesleutel voor het oefententamen over Tosh, naar aanleiding ...

Correctiesleutel voor het oefententamen over Tosh, naar aanleiding van een interview met Fik
Meijer (p. 23 van het werkboek en p. 68-69 van de reader)
Gebruik de correctiesleutel om jouw antwoorden op de vragen van het oefententamen te controleren.
Vraag 1. Bij deze vraag moet je gebruik maken van hoofdstuk 1 van Tosh, over Historical awareness
(Engels voor ‘historisch bewustzijn’). Bij 1a moet je duidelijk maken dat voor Fik Meijer historisch
bewustzijn (mede) inhoudt dat er parallellen zijn tussen het heden en het verleden, dus dat het
verleden niet een geheel andere tijd is (geen ‘ver-van-ons-bedshow’; of Meijers opmerking over hoe
oud-historici en classici deden). Bij 1b moet duidelijk worden dat Tosh onderscheid maakt tussen
historisch bewustzijn volgens de historisten, die vinden dat je de autonomie van het verleden moet
respecteren, en historisch bewustzijn als sociaal geheugen, waarin het verleden wordt verstoord
door traditie, nostalgie en vooruitgangsdenken. Meijer toont zich duidelijk niet als historist, omdat hij
niet de andersheid van het verleden erkent en beweert dat fouten in het heden voorkomen had
kunnen worden (zoals in het voorbeeld van Bush en koning Jugurtha) als men geleerd had van
parallelle gebeurtenissen in het verleden. Daarbij maakt hij zich ‘schuldig’ aan de fout van traditie
(volgens Tosh letterlijk: an assumption that what was done in the past is an authoritative guide to
what should be done in the present, p. 13). Door zijn zoektocht naar historische parallellen maakt hij
zich ook schuldig aan het selectief bestuderen van het verleden. Overigens duidt wat in de tekst staat
over Meijers ´puur wetenschappelijk werk´ erop dat hij daarin wel trouw is aan het historisme,
omdat hij het verleden als een wezenlijk andere tijd ziet (het eerste kenmerk van historisme volgens
Tosh) en de context gebruikt om het verleden te begrijpen (het tweede kenmerk van historisme
volgens Tosh).
Vraag 2. Bij deze vraag maak je gebruik van hoofdstuk twee van Tosh, over The uses of history. Bij 2a
moet je duidelijk maken dat Meijer geschiedenis nuttig vindt om uit het verleden praktische lessen te
trekken voor het heden. Bij 2b moet je duidelijk maken dat Tosh onderscheid maakt tussen
verschillende toepassingen van de geschiedenis, namelijk als
1. metageschiedenis, waarbij de geschiedenis wordt voorgesteld als een rechtlijnig verhaal dat
kan worden doorgetrokken naar de toekomst,
2. een overzicht van alternatieven, die kunnen inspireren en mensen bewust maken van het
onvanzelfsprekende van het heden
3. een benadering die wijst op de noodzaak van contextualiseren om iets te kunnen begrippen
4. een hulpmiddel om het heden te begrijpen en voorzichtige voorspellingen te doen voor de
toekomst
5. geschiedenis omwille van zichzelf, om het verleden uit te leggen
6. irrelevant, zonder praktisch doel
Meijer komt in de buurt van de eerste toepassing, niet zozeer omdat de toekomst uitstippelt, maar
omdat hij wel beweert dat bijvoorbeeld Bush had kunnen leren van de Atheners dat het opleggen
van de democratie aan ondemocratische landen geen succes zou worden. Meijer komt ook in de
buurt van de tweede toepassing, omdat hij laat inspireren door de geschiedenis, maar verschilt toch
van deze opvatting omdat Meijer het heeft over ‘precedenten’ (Tosh, p. 34). Hetzelfde geldt voor
toepassing 4, omdat hij het verleden ziet als hulpmiddel voor het heden, maar hij gaat verder dan
‘voorzichtige voorspellingen’. De toepassingen 3 en 5 gelden voor Meijers ‘puur wetenschappelijk
werk’. Toepassing 6 is op Meijer niet van toepassing, omdat hij hoe dan ook de bestudering van de
geschiedenis nuttig vindt.

Vraag 3. Bij deze vraag maak je gebruik van hoofdstuk 6 ‘Writing and interpretation’. In paragraaf zes
somt Tosh de vaardigheden van de historicus op:
1. Deskundigheid
2. Abstraheren en conceptualiseren
3. Verbeelding
4. Levenservaring
5. Literaire vaardigheden
Uit de tekst kan gehaald worden dat Meijer vaardigheid 2 t/m 5 van belang vindt. Vaardigheid 2
omdat hij geen droge opsommingen van feiten lijkt te geven, maar interpreteert en patronen noemt.
Vaardigheid 3 om vrijwel dezelfde reden: omdat Meijer afgeronde verhalen presenteert waarin ook
de motieven en mentaliteit van de historische actoren aan bod komen. Vaardigheid 4 ook, omdat
een goed inzicht in wat speelt in de wereld voor Meijer van belang was om parallellen te kunnen
trekken. Vaardigheid 5 noemt Meijer niet expliciet, maar hij is zich bewust van de populariteit van de
boeken en zal daarom niet ontkennen dat hij in staat is de geschiedenis in prettig leesbare vorm te
presenteren.
Deskundigheid, althans in zijn populaire geschiedschrijving, lijkt hij minder belangrijk te vinden,
vooral met zijn opmerking dat hij het nodig vindt om zijn mening tegenover die van andere
wetenschappers te toetsen, en op te schrijven ‘wat ik vind’.
Vraag 4. De hoofdstukken 7, 9 en 10 zijn relevant bij het beantwoorden van deze vraag. Uit 4a moet
blijken dat postmodernisten vinden dat het niet mogelijk is om de geschiedenis te reconstrueren en
dat het ene geschiedverhaal niet meer waarde heeft dan het andere, en dat daarom historisme een
illusie is: het verleden kan niet autonoom worden begrepen en is altijd afhankelijk van degene die
het verleden onderzoekt.
Een voorbeeld hiervan uit hoofdstuk 9 is dat culturele geschiedschrijvers hebben geleerd dat er
verschillende betekenissen in één tekst kunnen zitten.
Een voorbeeld hiervan uit hoofdstuk 10 is dat postkoloniale geschiedschrijvers de kritiek dat zij in
hun interpretatie van cultuur beïnvloed worden door hun westers perspectief zo serieus hebben
genomen dat ze over het hoofd zien dat er alsnog manieren zijn om een postkoloniale geschiedenis
te schrijven, zoals door gebruik te maken van materiele overblijfselen.