Magazine nr 4 2012 - Mathot

28 MATHoT
Onder de loep
TeKST: SARAH SAARBeRG
Biochemicus Esther Middelkoop
Om grote (brand)wonden goed te laten genezen, is
er veel (kunst)huid nodig. De meest ideale situatie is
wanneer er huid van de patiënt zelf kan worden gebruikt.
Opperhuidcellen zijn ontworpen om lichaamsvreemde stoffen
te weren, dus cellen van iemand anders worden afgestoten.
Voor grote wondoppervlakken is het lastig om veel eigen,
gezonde huid te transplanteren (dat creëert immers ergens
anders weer een nieuwe wond). Daarom zijn onderzoekers al
lange tijd bezig met de ontwikkeling van huidvervangende
materialen die gemaakt zijn met cellen van de patiënt zelf. Het
Brandwondencentrum van het rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk
en de afdeling plastische, reconstructieve en Hand chirurgie
van het VUmc hebben ruim een miljoen Euro pese subsidie
gekregen om nieuwe huidvervangende materialen te testen die
zijn gemaakt met cellen van de patiënt zelf.
ErKENNINg
Biochemicus Esther Middelkoop, die als bijzonder hoogleraar
huidregeneratie en wondgenezing zowel aan het Brandwondencentrum
van het rKZ als aan het VUmc is verbonden,
vertelt enthousiast: ‘Het is een erkenning voor ons werk op het
gebied van klinisch onderzoek bij brandwondenpatiënten. Het
is onze specialisatie om de kwaliteit van de huid en de littekens
te meten, om zo ook bewijs te kunnen leveren of iets goed of
slecht geneest. Met deze subsidie hopen we een essentiële
bijdrage te leveren aan ‘Euroskingraft’, het grote Europese
onderzoek naar wondgenezing.’
Brandwonden
genezen
met lichaams­
eigen huid
OOK LEDErHUID
Nieuwe huid maken van eigen cellen: het klinkt bijna als
science fiction. Esther: ‘Er wordt al tientallen jaren getracht
om met de eigen opperhuid te werken, maar dit heeft tot nu
toe tot teleurstellende resultaten geleid. De opperhuid bleek
bijvoorbeeld niet goed in staat om zich stabiel op de wond
te hechten. Bij de nieuwe techniek wordt ook de lederhuid
erbij betrokken. Er wordt een klein stukje opperhuid én
lederhuid van de patiënt afgenomen en in het lab worden de
cellen daaruit vervolgens opgekweekt tot een sponsachtige
structuur. In een kweekbakje komt deze nieuwe huid dus
al tot een eerste ontwikkeling. Vervolgens wordt deze huid
op de wond geplaatst. En dan hopen we dat de cellen
zich ontwikkelen als de eigen huid. Als dat lukt, biedt deze
techniek enorme voordelen: er is minder eigen, gezonde
huid nodig om een groot wondoppervlak te bedekken en
de kans op afstoting is met eigen lichaamscellen zo goed als
nihil en, niet in de laatste plaats, de kwaliteit van de genezen
huid verbetert.’
BETErE KWALITEIT VAN gENEZINg
Naast het testen met dit ‘full skin substituut’ worden er voor
het onderzoek ook lederhuidsubstituten ontwikkeld op basis
van patiënteigen cellen en op basis van biomateriaal. ‘Het is
de bedoeling dat deze techniek de kwaliteit van de genezing
van grote en diepe wonden aanzienlijk zal verbeteren. Eind
van het jaar zullen we beginnen met het toepassen van
deze huidvervangende materialen op patiënten. Dat wordt
natuurlijk enorm spannend’, aldus Esther Middelkoop.
VeT eTeN eN DIABeTeS
Het voorstadium van diabetes is ongevoeligheid voor
insuline. Dit treedt vaak op bij overgewicht. Het lichaam
reageert dan niet meer goed op het hormoon insuline, waar ­
door de energiehuishouding verstoord raakt. Na een maal tijd
wordt de energie dan niet meer op de juiste manier opgenomen.
Onderzoek bij muizen heeft nu uitgewezen dat die
ongevoeligheid voor insuline afhangt van zogenaamde NK
T­cellen, die voorkomen in het vetweefsel. Muizen op een vet
dieet verliezen die NK T­cellen en
ontwikkelen insuline­ongevoeligheid.
Een van de onderzoekers,
dr. Eric Kalkhoven van de afdeling
Metabole Ziekten van UMC
Utrecht, noemt het ‘natural killers’.
‘We denken dat deze zogenaamde
natural killer T­cellen de schakel
zijn tussen een vetrijk dieet en
het begin van diabetes’, zegt hij.
Dr. Eric Kalkhoven
‘Door teveel vet te eten, raakt de
communicatie tussen vetcellen
en de NK T­cellen verstoord. Dat is het begin van insulineongevoeligheid
en uiteindelijk diabetes.’ Het onderzoek laat
zien dat vetcellen direct communiceren met NK T­cellen.
Hoewel het onderzoek vooral in proefdieren is uitgevoerd, is er
voor aanvullend werk gebruik gemaakt van overtollig menselijk
vetweefsel. Op basis hiervan vermoeden de onderzoekers dat
de resultaten ook opgaan bij mensen. Het onderzoek helpt
diabetes beter te begrijpen. (bron: UMC Utrecht)
NoG MeeR STAMCeLLeN
Stamcellen krijgen veel aandacht van onderzoekers. Niet
verwonderlijk, want deze cellen vernieuwen zichzelf
en kunnen op die manier een belangrijke rol spelen bij
de diagnostiek en behandeling van ziekten. Volwassen
nieren vernieuwen zichzelf nauwelijks. Toch resulteerde
de zoektocht naar stamcellen in dit orgaan onlangs in
een doorbraak. Onderzoekers van het Hubrecht Instituut
en het UMC Utrecht zijn erin geslaagd aan te tonen dat
de zogenoemde Lgr5­stamcellen in menselijke nieren
aanwezig zijn. Het is de eerste stap op weg naar vernieuwende
nierbehandelingen en verbeterde diagnostiek.
Dr. Maarten rookmaaker van het UMC Utrecht: ‘Wellicht
is het mogelijk om in de toekomst het zelfherstellend
vermogen van de nieren te stimuleren en zo de achteruitgang
van de nierfunctie bij verschillende nierziekten te
stoppen.’ (bron: UMC Utrecht)
oNDeR De LoeP
Avocado
HouDT JoNG
Dat fruit en groenten gezond zijn, weten we allemaal wel.
Maar wie gezond en jeugdig wil blijven, zou zich eens op
de avocado moeten storten. Wetenschappers in Mexico
ontdekten dat de olie van deze vrucht veroudering en tal
van ziektes voorkomt. Zo is gebleken dat avocado’s de
negatieve effecten van zuurstof op het lichaam tegengaan.
Ook helpt de vrucht de concentratie van cholesterol in
het bloed te verlagen, wat een goede bescherming biedt
tegen hart­ en vaataandoeningen. Tot slot verlicht de
avocado gezondheidsklachten van mensen met diabetes.
(bron: www.hartpatienten.nl)
www.bureaugroentenfruit.nl
GeeN ReMMeTje
Stamcellen in de darm zorgen doorlopend voor nieuw
weefsel. Maar als ze te hard groeien, ontstaan er
adenomen: een voorstadium van kanker. Onderzoekers
van het UMC Utrecht, de Universiteit Utrecht en het
Hubrecht Instituut speurden naar genen die alleen actief
zijn in darmstamcellen. Zo ontdekten zij onder meer het
‘remmende’ gen rNf43. Als dit gen wordt uitgeschakeld,
blijken de darmstamcellen enorm te groeien. Celbioloog
dr. Madelon Maurice van het UMC: ‘Onze resultaten
werpen in eerste instantie licht op de werking van stamcellen.
Ze zijn echter ook van belang voor patiënten. Mutaties
in het gevonden rNf43­gen
blijken voor te komen in
patiënten met alvleesklierkanker,
galweg kanker en
dikkedarmkanker. Deze
vormen van kanker zouden
wellicht behandelbaar zijn met
stoffen die de werking van het
groeisignaal tegengaan.’
(bron: UMC Utrecht)
Dr. Madelon Maurice
MATHoT 29