Maritiem Magazine 2007 - Maritiem 's-Hertogenbosch

Welkom bij
Maritiem,
welkom in
’s-Hertogenbosch!
Dit jaar verwelkomen we het prachtige nautische
evenement Maritiem ’s-Hertogenbosch
alweer voor de 16de keer in onze stad. En
begroeten we de schippers en bemanning van
zo’n 600 grote, kleine, nieuwe en historische
boten èn naar schatting ruim 150.000 bezoekers.
Onze stad ziet uit naar de komst van de
Gentse Barge, een bijzondere reconstructie
van een Gentse platte trekschuit uit de 18de
eeuw. Welkom bij Maritiem, welkom in
’s-Hertogenbosch!
Gebouwd aan en tussen de Aa, de Dommel en
de Dieze is ’s-Hertogenbosch bij uitstek dé
stad om gebruik te maken van het water. In
vroegere tijden onder meer als bescherming
en tegenwoordig ook als recreatieve trekpleister.
Zelfs Hare Majesteit Koningin Beatrix
kwam op Koninginnedag onze stad binnen via
het water!
Naast het genieten van de prachtige sloepen,
wordt u drie dagen lang vermaakt met tal van
activiteiten. Diverse muzikale optredens zoals
het zeeliederensongfestival, het havenconcert
en de shantykoren geven Maritiem
’s-Hertogenbosch extra sfeer. Daarnaast is een
bezoek aan het Maritiem paviljoen, waar
goede muziek én sfeer u tegemoetkomen,
zeker de moeite waard. Op het podium voor
de Citadel wordt u getrakteerd op een gevarieerd
cultureel aanbod; van intiem theater tot
grootse accordeonorkesten. En wat dacht u
van de spectaculaire shows van de Koninklijke
Marine? U leest het, Maritiem ’s-Hertogenbosch
biedt u een scala aan bijzondere ervaringen!
Tenslotte wil ik het bestuur en alle vrijwilligers
complimenteren met de wijze waarop zij dit
grandioze evenement elke twee jaar organiseren.
's-Hertogenbosch is als ontmoetingsstad
trots op Maritiem en ik wens het bestuur, de
schippers en bemanningen, sponsors en
bezoekers heerlijke maritieme én zonnige
dagen toe!
mr. dr. A.G.J.M. Rombouts
burgemeester van 's-Hertogenbosch

’s-Hertogenbosch ademt
binnenkort weer die inmiddels
vertrouwde, gemoedelijke
maritieme sfeer uit. De
stad is er klaar voor.
Namens het bestuur van de
stichting Maritiem
’s-Hertogenbosch mag ik u
van harte welkom heten bij
deze zestiende editie die
tevens dertig jaar Maritiem
betekent. Het evenement
startte in 1977 met een dertigtal
bedrijfsvaartuigen die
vanuit Willemstad en Alem
naar de Brabantse hoofdstad
opstoomden. Steeds
meer schippers weten de
weg naar dit knooppunt
van wateren te vinden
waar de Dommel, de Aa en
de Dieze hun vaarvocht vermengen
en naar de Maas
leiden.
De stad ’s-Hertogenbosch
ligt er mooi bij en de
Boombrug - de ophaalbrug
tegenover de Citadel - zal
tijdens Maritiem wederom
feestelijk verlicht zijn. Het
Oliemolenpaviljoen kent
met de uitbreiding van het
nieuwe clubhuis van watersportvereniging
De
Waterpoort achter het
brugwachtershuisje een
welkome uitbreiding.
Kortom, de accommodatie
is fantastisch ingericht om u
allen te ontvangen. Een
recordaantal van meer dan
vijfhonderd schepen in alle
soorten en maten zal het
voormalige havengebied
van ’s-Hertogenbosch aandoen.
Platbodems, rondbodems,
klippers, tjalken en
sleepboten. Bijzonder trots
zijn we op de komst van de
vele traditionele schepen,
een lust voor het oog. Dit
jaar varen de zalmschouwen
tegen de stroom in naar
’s-Hertogenbosch en lichten
we deze klasse er historisch
uit.
Welkom bij Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007
Een woord van dank voor
de velen die dit evenement
mogelijk maken is hier
zeker op zijn plaats. Behalve
aan de Koninklijke Marine
en Koninklijke Landmacht
denk ik ook aan
Rijkswaterstaat, de Dienst
der Domeinen, het Brabants
Historisch Informatie
Centrum in de Citadel, de
gemeente ’s-Hertogenbosch
en de onmisbare financiële
steun van onze hoofdsponsors
Amstel Bier, Rabobank
’s-Hertogenbosch e.O. en
Drukkerij Biblo van Gerwen
die onder meer dit fraaie
full color magazine mogelijk
maakt. Natuurlijk ook
veel dank aan onze subsponsors
en adverteerders
en de vele bedrijven en
instellingen en particulieren
die ons met diensten of
financiële middelen ondersteunen.
Persoonlijk betekent deze
aflevering van Maritiem
’s-Hertogenbosch voor mij
een afscheid als voorzitter.
Gedurende negen afleveringen
mocht ik - sinds 1991 -
de voorzittershamer van dit
geweldige evenement hanteren.
Vanaf 1981 bestuurlijk
actief voor Maritiem.
Met een gerust hart en een
bijzonder goed gevoel
draag ik die hamer over aan
mijn opvolger Rob van de
Laar die historisch vertrouwd
is met de stad
‘s-Hertogenbosch. Richting
mijn medebestuursleden wil
ik veel dank uitspreken voor
de goede en prettige
samenwerking en wens ik
hen veel succes in de maritieme
toekomst. Natuurlijk
gaat veel dank ook uit naar
alle vrijwilligers. Zonder hen
is er geen immers geheel
geen Maritiem
’s-Hertogenbosch denkbaar.
Maritiem ’s-Hertogenbosch
2007 presenteert gedurende
drie dagen een uitgebreid
en gevarieerd programma.
De organisatie zorgt onder
meer voor vernieuwing die
bijvoorbeeld zichtbaar is kij-
kend naar het drijvende
podium dat voor de Citadel
verschijnt. Voor het complete
evenementenschema verwijs
ik u naar elders in dit
fraaie Maritiem Magazine.
Het bestuur wenst u een
fantastisch Maritiem toe
met veel ‘gekabbel’ zonder
overvloedig hemelwater.
Welkom aan alle schippers,
bemanningsleden en de
naar verwachting 150.000
bezoekers. De Stichting
Maritiem ’s-Hertogenbosch
zal u met open armen ontvangen.
Schippers, bemanningsleden
en bezoekers …
kortom u allen van harte
welkom bij Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007!
Joep Chappin
Voorzitter Stichting
Maritiem ’s-Hertogenbosch
Redactioneel ten geleide:
Maritieme communicatie
Het tweejaarlijkse Bossche waterspektakel staat op de rol.
’s-Hertogenbosch raakt weer in de ban van Maritiem. Het
weekeinde van vrijdag 14 tot en met zondag 16 september
2007 vinden in ’s-Hertogenbosch wederom de maritieme
dagen plaats. Een evenement dat zowel op het water als op
de wal voor een spontaan communicatienetwerk zorgt. Een
babbel over het water, de boot, de verf, de motor, reizen,
over alles. Een tweejaarlijkse reünie op stadsgrootte in vertrouwde
Bossche maritieme sfeer. Er ontstaat ontstellend
veel communicatie waarbij de horeca het bindmiddel in die
interactie vormt.
Vanuit de organisatie tracht Maritiem ’s-Hertogenbosch op
diverse terreinen de intermenselijke communicatie in goede
banen te leiden. Dat wil zeggen, we willen u graag van de
juiste informatie voorzien en interactief in die maritieme
sfeer betrekken. Maritiem ’s-Hertogenbosch brengt dan ook
- na de geslaagde pilot in 2005 - wederom elke ochtend
een dagjournaal uit met daarin de nieuwswaardige zaken
uitgelicht die op het programma staan en een korte terugblik
op de gebeurtenissen die daags ervoor de revue zijn
gepasseerd.
Maritiem is bijzonder trots op de traditionele schepen die
de stad aandoen. Wat dat betreft staat de tijd weer even
stil. De organisatie is daarnaast fier op de verdere programmering
die nu ook via de (nog) niet-traditionele nieuwskanalen
wereldkundig wordt gemaakt. Vandaar dat u ook per
e-mail periodiek van het laatste maritieme nieuws op de
hoogte kan worden gebracht. Via de website kunt u zich
voor deze digitale nieuwsbrief aanmelden. Een website die
sinds begin 2007 volledig is omgekat en voldoet aan de
hedendaagse maritieme eisen. Tijdens het evenement kunt
u de gebeurtenissen ook via de website volgen.
Tenslotte ‘Maritiem Magazine’ zelf dat u hier onder ogen
heeft. Het complete programma voor Maritiem 2007 staat
vanzelfsprekend ook in dit magazine afgedrukt. In de aanloop
naar het evenement 2007 hebben we de naam ‘programmaboek’
zoals die intern werd gebezigd extern omgedoopt
tot ‘Maritiem Magazine’. Die naamswijziging is meer
dan terecht gezien de uitstraling en kwaliteit die het ‘programmablad’
naar ons inzicht heeft gekregen. Tastbaar volledig
in kleur mogelijk gemaakt door Drukkerij Biblo van
Gerwen waarvoor wij onze grote dank en waardering uitspreken.
Inhoudelijk mogelijk gemaakt door het werk van
velen: redactioneel, qua vormgeving en acquisitie is
‘Maritiem Magazine’ dankzij deze vrijwilligers tot stand
gekomen.
Wij wensen u een communicatief, interactief en vooral
boeiend Maritiem 2007 toe. Veel lees- en kijkplezier
namens de organisatie van Maritiem ’s-Hertogenbosch!
Namens de redactie,
Marc Smits
‘s-hertogenbosch zie 2005
Colofon
Maritiem Magazine is mogelijk gemaakt door onderstaande
personen en organisaties:
Coördinatie
Paul Reekers
Frank Hagemans
Marc Smits
Nel van der Kroft
Fotografie
Henk van Esch
Ferdy Steger
Teksten, interviews en tekstbewerking
Marc Smits
Lezerstraal Producties
www.lezerstraal.nl
Concept, vormgeving en uitvoering
Ferdy Steger
Het Communicatieplein
www.hetcommunicatieplein.nl
Advertenties
Jan Spapens
Litho en drukwerk
Drukkerij Biblo van Gerwen
www.biblovangerwen.nl
© 2007 www.maritiemshertogenbosch.nl

Als ik ooit ga trouwen,
moet mijn vrouw ook van
“Als ik ooit ga trouwen, moet mijn vrouw ook van het
water houden, anders trouw ik niet”, liet Ab Bouwens al
als klein ventje weten. Zijn ouders zeiden dat hij rustig aan
moest doen want “dat het zo niet werkte”. Hij ontmoette
zijn vrouw op het water. Beiden van jongs af aan met het
water vertrouwd ofwel “een afwijking waar je niet meer
van afkomt”. Ab Bouwens over zijn verbondenheid met
het water en zijn band met Maritiem ’s-Hertogenbosch.
het water houden
Over een druk bestaan.
In hun geval kwam er
eerst de boot en
daarna pas het huis.
Die boot groeide
mee met de gezinssamenstelling.
Inmiddels telt
de familie Bouwens vier kinderen
met als roergangers
Ab en Anne Bouwens. De
boot betekent in hun vrije
tijd alles. Ze slapen erop,
gaan ermee op vakantie en
trekken vrijwel elk weekeinde
ermee weg.
Tegenwoordig zijn ze regelmatig
op zee te vinden “nu
de kinderen op een leeftijd
komen dat het varen voor
hen leuker wordt”. De kinderen
Fleur, Olaf, Noortje
en Janneke: respectievelijk
7, 8, 11 en 12 jaar.
Druk bestaan
Wat Ab Bouwens met varen
heeft? “Alles eigenlijk!” Hij
trof zijn echtgenoot Anne
tijdens het uitvoeren van
zijn hobby en datgene dat
hij leuk vindt. Een opgroei-
end gezin, een druk bedrijf
en vrijwel ieder weekeinde
en alle vakanties van begin
april tot eind oktober met
hun zeewaardige
Nederlandse zeilboot op
pad. Ab Bouwens: geboren
in ’s-Hertogenbosch op 21
februari 1965. “Gevoelsmatig
geen Bosschenaar
omdat”, zo zegt hij, “mijn
ouders er niet vandaan
komen”. Wel opgegroeid in
’s-Hertogenbosch. Hij volgde
de grafische managementopleiding
aan de hogere
technisch school (hts) in
Tilburg waar hij in 1990
afstudeerde. Inmiddels is hij
directeur-eigenaar van zijn
druk(ke) bedrijf: Drukkerij
Biblo van Gerwen is in en
rond ’s-Hertogenbosch tot
een begrip uitgegroeid.
Communicatieve banden
De communicatieve banden
met Maritiem ‘s-Hertogenbosch?
Wat de drukkerij activiteiten
betreft treedt Biblo van
Gerwen als een van de
hoofdsponsors op. Het
betreft de derde aflevering
dat de samenwerking
gestalte krijgt. Met het oog
op Maritiem Magazine -
zoals het programmaboek
vanaf 2007 wordt betiteld -
wordt de lezer kleurrijk verwend.
Van full color omslag
en verder zwart-wit in 2003
naar deels full color in 2005
en “om het blad nog meer
gezicht te kunnen geven”
biedt Drukkerij Biblo van
Gerwen in 2007 liefst alle 64
pagina’s full color aan de
organiserende stichting om
de maritieme uitstraling
verder gestalte te kunnen
geven.
Evolutie
Van jongs af aan de betrokkenheid
als zeiler bij de
watersport zorgde ervoor
dat Ab Bouwens met het
evenement Maritiem in aanraking
kwam. Hij besloot
om met de stichting als een
van de hoofdsponsors in zee
te gaan. Sinds 2003 wordt al
het drukwerk rondom
Maritiem ’s-Hertogenbosch -
variërend van flyers, briefpapier,
enveloppen en
natuurlijk Maritiem
Magazine - door Drukkerij
Biblo van Gerwen gerealiseerd.
Maritiem Magazine -
voorheen als ‘programmaboek’
door het leven gaand
- evolueert en groeit met
het evenement mee.
Mogelijkheden
De drukkerij waar het blad
wordt gemaakt, is gevestigd
aan bedrijventerrein De
Brand in ’s-Hertogenbosch.
Met de modernste technieken
drukt Biblo van Gerwen
haar stempel zodoende op
het evenement Maritiem
’s-Hertogenbosch. Vanaf de
kade nabij de Zuid-
Willemsvaart aan De Brand
staat de drukkerij met alle
steun ter zijde. Drukkerij
Biblo van Gerwen is veelvul-
dig in het Bossche netwerk
werkzaam en betrok in
2003 het fraaie pand op
bedrijventerrein De Brand
dat voorts is aangepast naar
eigen ideeën. Biblo van
Gerwen is een totaalleverancier
voor bedrijven en
instellingen op het gebied
van communicatie in het
algemeen en de gedrukte
media in het bijzonder:
huisstijlen, brochures, folders,
veel periodiekachtige
producten zoals nieuwsbrieven
en mailingacties maar
ook speciale boeken waaronder
bijzondere uitgaven.
Ook digitaal drukken
behoort tot de mogelijkheden
waardoor ook allerlei
andersoortige producten
vanuit databaseachtige
omgevingen kunnen worden
vervaardigd.
Momenteel telt de organisatie
45 medewerkers die
actief zijn voor allerlei
bedrijven en instellingen
zoals banken, gezondheids-
instellingen,woningbouwcoöperaties en gemeenten.
“Wij dragen - als een echt
Bosch’ bedrijf - Maritiem
’s-Hertogenbosch een warm
hart toe. Ook omdat onze
focus op ’s-Hertogenbosch
en omgeving ligt en het
absoluut een echt Bosch’
evenement is. Daarnaast is
er natuurlijk de persoonlijke
affiniteit met het hele maritieme
gebeuren.”
Verdere informatie?
Surf naar:
www.biblovangerwen.nl.

Naam
Adres
Leeftijd
Boekanier staat voor ‘zeerover’. De boekanier
die ’s-Hertogenbosch traditiegetrouw aandoet,
won vele trofeeën. Reeds één dag na de tewaterlating
veroverde het schip een hoofdprijs,
in totaal dat eerste jaar liefst achttien stuks.
Nog steeds doet zij tijdens de wedstrijden niet
onder voor menig modern polyester zeilschip.
De boekanier is steeds van de meest geraffineerde
snufjes voorzien en heeft haar ‘wedstrijdklasse’
weten te behouden. H.W. de
Voogt, het eerste jaar tevens eigenaar, groeide
in latere jaren uit tot een autoriteit op scheepvaartgebied.
Welingelichte bronnen melden
dat in iedere haven in Nederland wel iets is te
vinden dat van de tekentafel van H.W. de
Voogt afkomstig is.
In latere jaren is de boekanier onder meer
eigendom geweest van Anthony Fokker en
Willem Ruijs, de Rotterdamse reder. Zo’n twintig
jaar geleden kwam het schip in handen
van Bosschenaar Arthur Viguurs. Het schip was
weliswaar zeilklaar maar de mahoniehouten
romp en het dek waren ‘in polyester’. Dit
‘doodskleed’ werd verwijderd, het schip werd
gerestaureerd en van de nodige nieuwe spanten
en gangen voorzien. Voorts werd op het
schip een nieuwe, elf meter lange, mast van
oregon pine geplaatst. De huidige eigenaren -
Roline en Mike Huiskamp uit ’s-Hertogenbosch
- hebben het schip alweer zeven jaar in
bezit. De boekanier verkeert in topconditie
en is bij menig wedstrijd van de partij.
Hoewel de boekanier meestal tussen
de jachten langs de graskant ligt, is
ze beslist een nationaal varend
monument.
Al twee decennia trouw aan Maritiem: een
sierlijke verschijning, klassiek scherp jacht,
U-klasse ook wel 45 kwadraat. De boekanier
dateert uit 1918, ontworpen en
gebouwd in Haarlem door
H.W. de Voogt.
Boekanier is nationaal
varend monument

Shantyman geeft op een ritmisch zingende
wijze het werktempo aan
Droeve liederen bedoeld
om eentonige zware
scheepswerkzaamheden op
ritmische wijze meerstemmig
te stimuleren. De shantyman
- de ‘leadzanger’geeft
daarbij het ritme en
zodoende het werktempo
aan. De maritieme podia in
‘s-Hertogenbosch worden
zaterdag 15 september aanstaande
bevolkt door een
groot aantal shantykoren
uit verschillende windstreken
waarbij het publiek
vanzelfsprekend eenstemmig
kan invallen en
zodoende zeker niet uit de
toon valt.
Shanties (spreek uit: sjenties)
zijn werkliederen die
ten tijde van de grote zeilvaart
aan boord werden
gezongen (1820-1920).
Deze liederen hadden verschillende
functies maar
dienden vooral om de
zware werkzaamheden
aan boord te coördineren
en te verlichten.
Stoomschepen namen rond de eeuwwisseling op
de wereldzeeën de plaats in van de zeilschepen.
Door het verdwijnen van de zeilschepen, ook wel
windjammers genoemd, dreigden ook de gezongen
liederen - shanties - in de vergetelheid te
raken. De zeemannen op die zeilschepen verrichtten
veelal dezelfde zware handelingen: de zeilen
strijken, het anker lichten, de masten opzetten …
de schepen lossen. Om het zware, eentonige werk
te verlichten, werden ritmische liederen aangeheven:
shanties genaamd. Door het herhalen van een
bepaalde zin in een bepaald ritme leek het werk
minder zwaar. Functionele, veelal droeve, liederen
waarbij niet zozeer de inhoud maar de korte zinnen
en stopwoordjes van belang waren waarop de
zeemannen gelijktijdig aan de touwen trokken.
Herkomst shanties
Naast het coördineren van het ritme had de shanty
ook een sociale functie: de zeelieden konden hun
hart luchten over de toestand aan boord, zoals de
kwaliteit van het eten. Vaak zijn het vierregelige
versjes met een korte solo van de shantyman en
het antwoord van de werkers. Shanties stammen
uit de periode 1820-1920 en hebben een zeer
gevarieerde herkomst zoals het zuiden van de
Verenigde Staten maar ook West-Indië. Omdat
destijds veel Ieren zeeman waren, is de Ierse
invloed ook nadrukkelijk aanwezig. Het merendeel
van de shanties wordt in het Engels gezongen,
soms in 't Frans, Duits of Nederlands.
Niet al deze liederen vonden hun ontstaan rechtstreeks
in de zeevaart. Sommige werden overgenomen
uit het arbeidersrepertoire van negers die
belast waren met het laden en lossen van de schepen
of uit het milieu van de houthakkers en goudzoekers,
waarin zeelui soms enige tijd hun geluk
beproefden om vervolgens, met kennis van nieuwe
melodieën en teksten, naar de zeevaart terug te
keren.
Functie en soorten
Met shanties worden uitsluitend die liederen
bedoeld die ter ondersteuning van de werkzaam-
heden werden gezongen. Liederen die het schip,
de wateren, havenplaatsen, de liefde, avontuur,
medelijden, bijzondere personen, gevechten maar
ook de alledaagse dingen bezongen. Een zeemanslied
werd dus niet zozeer bij het werken aangeheven.
In de schaarse vrije tijd zaten de zeelieden aan
dek en bezongen ze in de zogenaamde ‘fore-bitters’
het harde leven aan boord of de emotionele
bindingen met de wal, bijvoorbeeld melancholieke
liederen over afscheid nemen of drinken. Bij deze
liederen werden ook begeleidende muziekinstrumenten
als banjo of accordeon gebruikt.
Voor het ontstaan van het woord ‘shanty’ bestaan
meerdere verklaringen. Eén daarvan is dat het
woord is afgeleid van het Franse ‘chanter of chantez’,
zoals de Franssprekende negerbootwerkers in
New Orleans het uitdrukten. Anderen zeggen dat
het woord is afgeleid van het Engelse woord
‘chant’ wat zoveel betekent als zingen of een aanduiding
voor negerliederen.
Er zijn verschillende typen shanties waaronder
‘short drag of short haul shanties’ bedoeld voor
werkzaamheden waarbij men snel, kort aan het
touwwerk moest trekken in relatief korte tijd.
Bijvoorbeeld bij het inkorten of het ontvouwen van
de zeilen. ‘Long drag of halyard shanties’ leenden
zich voor het zwaardere werk waarbij meer tijd
nodig was voor de opstelling voordat men aan de
touwen kon gaan trekken. Bijvoorbeeld om zware
zeilen in de masten te hijsen. Hiervoor was een
shanty vereist die de mannen rust gaf tussen het
trekken aan de touwen. Dezelfde shanty kon ook
worden gebruikt voor het strijken van de zeilen.
Dit type shanty heeft over het algemeen een
refrein aan het einde van elke regel.
Stan Hugill
De belangrijkste bron van kennis van shanties vormen
de boeken van Stan Hugill (1906-1992), de
man die in de jaren twintig van de twintigste eeuw
nog als zeeman en shantyman heeft gevaren op
dwarsgetuigde schepen (bron: Zingerij
Dwarsgetuigd). Hugill heeft notities gemaakt van
teksten en melodieën van de liedjes. Tot zijn dood
heeft hij de mensen enthousiast gemaakt voor de
shanties. Op welke aanstekelijke manier hij dat
kon, is te zien op de videoband Stan Hugill, The
Last Shantyman, Live in Workum 1990.
Locaties optredens
Er is een wezenlijk verschil
tussen shanties en zeemansliederen.
Dat verschil kunt u
als bezoeker ervaren.
Maritiem ’s-Hertogenbosch
presenteert zaterdag 15 september
2007 vele shantykoren
afkomstig uit de regio en
zelfs van verder weg.
Optredens op de podia aan
de Korenbrugstraat, de
Karrenstraat, langs de rivier
de Dommel en op het binnenterrein
van de Citadel tussen
11.00 uur en 17.30 uur.
Zaterdagavond staat tijdens
Maritiem wederom het
Zeeliederensongfestival op de
diverse podia in de stad op
het programma.

Midden de jaren negentig
van de vorige eeuw
nemen wijlen kapitein
André de Wilde en Walter
de Buck het initiatief tot
de realisatie van hun
gemeenschappelijke
droom: “Opnieuw een
barge op de Gentse wateren”.
Het is de gedrevenheid
van kapitein André
de Wilde die ervoor zorgt
dat dit project de wind in
de Belgische zeilen krijgt.
Tijdens Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007 is
De Gentse Barge te
bewonderen.
Na veel vergaderen
en het zoeken
naar middelen
kan in 1999
het startsein
worden gegeven
voor de bouw
van ‘De Gentse
Barge’ waardoor
het meest prestigieuze werklozenproject in
Vlaanderen wordt gerealiseerd. Door een
unieke samenwerking tussen overheid,
bedrijfsleven en VDAB (Vlaamse Dienst voor
Beroepsopleiding en Arbeidsbemiddeling)
zorgt het project ‘De Gentse Barge’ ervoor
dat de cursisten van het
Beeldhouwerscollectief Loods 13 (Gent) en
De Steenschuit (Boom) op een zinvolle
manier ervaring opdoen en herscholing krijgen.
De goede geest van samenwerking tussen
deze twee clubs resulteert in een
ambachtelijke en historische reconstructie
van ‘De Gentse Barge’.
Bouwplannen
De bouwplannen van de nieuwe barge wijken
onvermijdelijk af van de originele plannen
uit 1781. Toch wordt De Gentse Barge
gebouwd naar een historisch model en volgens
ambachtelijke technieken. De
Steenschuit onder leiding van Eddy Stuer
legt zich voornamelijk toe op het ambachtelijk
bouwen van houten schepen en het
reconstrueren van Vlaams Maritiem
Erfgoed. De bouw van de gaffelschoener
‘De Rupel’, het eetcafé ’t Steencaycken, de
Steenschuitwerf en De Gentse Barge zijn
slechts enkele van de zovele initiatieven van
opbouwwerker Eddy Stuer, die de sociaaltoeristische
ontplooiing en tewerkstelling in
de Belgische Rupelstreek ondersteunen.
Het Beeldhouwerscollectief Loods 13 onder
leiding van Walter de Buck is gespecialiseerd
in ambachtelijk beeldhouwen in hout,
steen en metaal en ambachtelijk smeden.
Walter de Buck is al tientallen jaren bezig
met de opleiding van werklozen tot artiesten.
Hun oeuvre bevat onder meer: het
monument Karel Waerie, de Brug der
Keizerlijke Geneugten, de Creatievloot en
… De Gentse Barge.
Geschiedenis van De Gentse Barge
Sinds de 17de eeuw voeren barges op het
kanaal tussen het Belgische Gent en
Brugge. De exploitatie van de barges
geschiedt op basis van een soort pachtrecht,
verworven na een openbare aanbesteding,
verstrekt door de Staten van Vlaanderen.
Omdat het bargeconcept in de 19de eeuw
steeds meer concurrentie krijgt - in eerste
instantie van de diligences en later van de
ijzeren stoomboot en van de eerste treinen
- wordt in 1839 besloten met de officiële
bargedienst te stoppen. De laatste barge
wordt in 1908 verkocht … als brandhout.
Ambassadeursrol
Verschillende barges worden ingezet voor
het vervoer van goederen en passagiers tussen
Gent en Brugge. Zij zijn prestigieus
ingericht en verwerven gedurende hun
bestaan een grote faam van comfortabel
reizen en culinaire geneugten. De geschiedenis
van dit prestigieuze schip toont ten
volle aan dat de trekschuit een ware ambassadeursrol
vervult. In het jaar 1717 is de
Russische tsaar Peter de Grote vol lof over
de fijne keuken en de lekkere wijn aan
boord. Eveneens verblijft de Franse koning
Lodewijk XV tijdens de Franse bezetting
aan boord van de Gentse trekschuit. De
grootste liefhebber van reisjes met de barge
blijkt de gouverneur-generaal van de
Oostenrijkse Nederlanden, Karel van
Loreinen te zijn. Hij reist tot driemaal toe
met veel luister op de barge tussen Gent en
Brugge. Tot de laatste bekende notabelen
die met de barge varen, behoort de
Belgische koning Leopold I en zijn vrouw
koningin Louise-Marie. Zij voeren met de
trekschuit in 1834, die voor de gelegenheid
getrokken wordt door acht trekpaarden.
Met de nieuwe barge zullen wellicht minder
keizers en aartshertogen varen. De vele
andere bezoekers aan boord van deze historische
en unieke trekschuit zullen echter
een stukje van de Gentse en Vlaamse
geschiedenis kunnen herbeleven. De barge
zal eveneens een belangrijke bijdrage leveren
tot het totstandkomen van het Vlaamse
maritieme erfgoed. Tijdens Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007 zal De Gentse Barge
op de Bossche binnenwateren te bewonderen
zijn.
De Gentse Barge kan het ganse jaar worden
gehuurd en kan varen op alle binnenwateren.
Maak het verschil op uw feesten,
bedrijfsonthaal, seminaries, recepties, productvoorstellingen
… en kies voor een cultureel-culinaire
trip. De Gentse Barge staat
garant voor een koninklijk onthaal!
Info en boekingen:
Denise Belmans
+32 (0) 473482659
www.gentsebarge.be
denise@gentsebarge.be

Belangstelling voor scheepsmodellen
altijd groot(s)
Modelbotenclub Titanic draagt sinds 1985 met ‘Mini-Maritiem’ bij aan het grootse evene-
ment ‘Maritiem ’s-Hertogenbosch’. Vanaf 1989 met een groot vaarbassin op een mooie
locatie aan de Handelskade. Het romantische van de maritieme wereld, het avontuurlijke
element van verre reizen en de schoonheid van de ronde scheepslijnen zijn de elementen
die ook in het klein velen blijken te boeien.
Een show van scheepsmodellen
die door de leden
van Modelbotenclub
Titanic met de grootste
zorg zijn gebouwd. Elke
aflevering van Mini-
Maritiem is de belangstelling
van het publiek voor
de vele modellen zeer
groot. Bewondering voor creatief, geduldig
geknutsel speelt natuurlijk ook een rol.
Velen vragen zich dan ook af hoe het
mogelijk is dat iemand een mooi scheepsmodel
kan maken van eenvoudige basismaterialen.
Het antwoord op die vraag kan
door de leden van Modelbotenclub Titanic
worden gegeven.
Al 25 jaar modelbouw
MBC Titanic viert in 2007 haar vijfentwintigjarig
bestaan. Het aantal leden van de club
varieert tussen de 50 en 75. De club
beschikt over een clubhuis aan de Oosterplas
in ’s-Hertogenbosch en heeft een groot
vaarbassin waarin de modellen kunnen
worden getest en gedemonstreerd. De vereniging
stimuleert de hobby van de
scheepsmodelbouw in al haar vormen en op
elk denkbaar niveau. Het onderlinge contact
tussen de leden helpt bij het oplossen
van alle mogelijke technische problemen
waar een modelbouwer tegenaan loopt.
Daarnaast beschikt de vereniging over een
groot tekeningenarchief en veel documentatie.
De vereniging bezoekt jaarlijks diverse
maritieme evenementen en gaat in
groepsverband naar maritieme musea. Een
beetje handigheid is voldoende om eventueel
met de steun van de vereniging een
eigen scheepsmodel te bouwen. Varend of
statisch, in hout, kunststof of metaal, exact
op schaal of naar eigen fantasie. Een fan-
tastische, boeiende hobby die met wat
steun van een vereniging voor velen haalbaar
is.
De kleine scheepswerf
Veel scheepsmodellen worden net als in het
echt gebouwd op spanten, het geraamte
van de scheepsromp. De scheepshuid
bestaat vaak uit houten latten maar ook
kunststof, metaal en zelfs karton kan worden
gebruikt. Het is een kwestie van het
kennen van de methodiek om alles op de
juiste wijze aan elkaar te bevestigen.
Wanneer de scheepsromp eenmaal gereed
is, kan de rest van het project op elk niveau
worden ingevuld. De detaillering kan naar
wens zeer ver worden doorgevoerd evenals
de technische, elektronische inrichting.
De keuze van het type scheepsmodel: van
drijvende bokken tot duikboten, van slepers
tot zeilboten en van sloepen tot cruiseschepen.
Alles is mogelijk mits het de bouwer
boeit. De bouw van een model van het
eigen jacht behoort ook tot de mogelijkheden.
De aanschaf van een bouwdoos is een
goed begin van een project. Maar het
bestuderen van een tekening en de aanschaf
van wat hout is veel goedkoper en
levert uiteindelijk ook een mooi scheepsmodel
op. Dat maakt de hobby voor iedereen
betaalbaar. De ervaring, de eigen handigheid
en de ondersteuning van anderen met
raad en daad bepalen de haalbare moeilijkheidsgraad
van het model.
Discipline
Met de bouw van een model is veel tijd
gemoeid. Er zijn schepen waar wel achthonderd
uren of meer inzitten. Het model
wordt stapsgewijs, per onderdeel,
gebouwd. Romp, dek, de opbouw en de
detaillering. Indien het model ook varend
wordt gemaakt, moeten motoren en
schroefassen worden geplaatst voordat het
dek wordt gemonteerd. Het bouwen van
een scheepsmodel vereist wel enig doorzettingsvermogen.
Zeer regelmatig krijgen
leden van de vereniging voor verdere totstandkoming
half afgebouwde modellen
aangeboden die al jaren op een zolder
staan te verstoffen. Jammer. Het lidmaatschap
van een modelbouwvereniging kan
voorkomen dat een project voortijdig
strandt doordat er iets niet helemaal goed
gaat of door onvoldoende stimulans.
Kroon op het werk
Een scheepsmodel gedraagt zich in het
water op een zelfde manier als het schip op
ware grootte. Dat maakt het radiografisch
bestuurd varen zo leuk en vormt voor
menig bouwer de kroon op het werk. De
modelzeilers kennen zelfs wedstrijdklassen
waarmee internationale regatta’s worden
gevaren. De leden van MBC Titanic nodigen
geïnteresseerden van harte uit om nader
kennis te komen maken met deze boeiende
hobby. Het clubhuis staat voor iedereen
open op donderdagavond vanaf 19.00 uur.
Maar ook tijdens Maritiem ’s Hertogenbosch
vertellen zij u er graag alles over.
Meer informatie vindt u ook op
www.modelbotenclub-titanic.nl.

Bossche Brede Haven
historisch hart van
bedrijvigheid
De nu zo vredige Brede Haven in ’s-Hertogenbosch was tot zo’n vijftig jaar geleden een
zeer drukke opslag- en overslaghaven en behoorde zelfs nog tot één van de drie belangrijkste
havens van Nederland. Zij vormde de verbinding met het achterland: de zuidelijke
Nederlanden en het huidige België. Een historische uiteenzetting.
∂∂De grote fabriek van de Gruyter, op een steenworp van
de Brede Haven, doet thans dienst als appartementencomplex.
Veel pakhuizen, bedrijfjes en kleine huisjes zijn verbouwd
en samengevoegd tot luxe woningen. Die bedrijfjes
zijn veelal gegroeid en hebben zich buiten het Bossche
stadscentrum verder ontplooid. De Brede Haven vormde in
het verleden ook een ontmoetingscentrum met vele kleine
en gezellige kroegjes die in de loop van de tijd verdwenen.
Weinig herinnert nog aan die voortdurende drukke bedrijvigheid
die hier eens heerste.
De Bossche Nijldelta
De stad ‘s-Hertogenbosch ontstond uit een deltagebied
waar Dommel, Aa en Dieze samenkomen. Mogelijk de
enige plek in Europa waar drie rivieren en twee kanalen
zich in een stad verenigen. Vermoedelijk aanvankelijk via
de natuurlijke waterloop in het tracé van de westelijke
omwalling. In de tweede helft van de dertiende eeuw werd
de nieuwe watergang in de Uilenburg gegraven vanaf de
noordzijde van de huidige Smalle Haven in de richting van
het hedendaagse Lamstraatje en aansluitend op de
bestaande natuurlijke loop. De enorme groei in de jaren
voorafgaand aan de Middeleeuwen was vooral te danken
aan het water in en rond onze stad. Water dat destijds
zeker op een zeer intelligente wijze werd gebruikt en waar
ook keer op keer door de eeuwen heen geweldig in is geïnvesteerd.
Dit is duidelijk te zien wanneer u de waterlopen
door de stad te voet volgt.
Scheepvaart en handel
Tot begin jaren zeventig van de 20ste eeuw stonden de
rivieren in open verbinding met zee. Sluis Engelen - en
daarmee ’s-Hertogenbosch - was in één tij vanuit zee te
bereiken. Thans doet men daar met de sluizen en het stilstaande
water twee dagen over. De naam Orthen, van het
dorpje dat inmiddels is geannexeerd door ’s-Hertogenbosch,
betekent zoveel als ‘de laatste vanuit zee bereikbare
haven’. Tot kort voor de Tweede Wereldoorlog waren er
geen bruggen. Zeilschepen, maar ook stoomschepen met
hoge schoorstenen, voeren zonder belemmering door tot in
het hart van de Bossche Brede Haven. De hoge kade aan de
Buitenhaven maakte het mogelijk dat met hoogwater de
schepen kon laden en lossen. De schippers van ’s-Hertogenbosch
waren - zoals vele andere beroepsgroepen - verenigd
in een gilde, het schippersgilde. Dit gilde ontstond rond
1630 vooral met het oog op de bevordering van de handel
met de Republiek.
De kraan
Het werk in de haven was zwaar. Van het handmatig laden
en lossen stapte men al spoedig over op het laden met een
kraan. Reeds op prenten uit 1630 staan hijskranen in de
Brede Haven ingetekend. De kraan die eigendom was van
de stad, stond aan de haven ter hoogte van het tegenwoordige
Bokhovenstraatje gesitueerd. Mogelijk dankt het
straatje de naam daar ook aan omdat vanaf die locatie in
die dagen de boot naar Bokhoven vertrok. In de volksmond
heette het steegje ook wel ‘de Wip’, de bijnaam van de
kraan.
De stadskraan werd door een ‘kraanmachinist’ bediend,
arbeiders die ook de ‘kraankinderen’ werden genoemd.
Aangesteld door de gemeente, keihard werken tegen een
geringe vergoeding en wonend in de kleine huisjes aan de
Uilenburg. De Brede Haven in die tijd kende meerdere kranen
voor het laden en lossen. Eén van deze kranen wil men
thans weer terugplaatsen op haar oorspronkelijke fundatie.
Die basisplaats is nog terug te vinden in het wegdek als
men van de Jan Heinsstraat in de richting van de Brede
Haven loopt. Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw was
deze kraan in gebruik voor het laden en lossen van schepen.
Ook de watersport, die begin 1900 in de stad ontstond,
maakte gebruik van deze kraan. In enkele pakhuizen
van onder meer Beekwilder stalde men de schepen voor de
winteropslag. Waar thans jachthaven de Waterpoort is
gevestigd, bij het Oliemolenbastion, heeft jarenlang de
scheepswerf van Hitters zeilschepen gebouwd.
De Bossche Reddingsbrigade
De verdrinking van een Bosschenaar in de Brede Haven,
bijna honderd jaar geleden, vormde de drijfveer voor
oprichting van de Bossche Reddingsbrigade (BRB), destijds
natuurlijk de ’s-Hertogenbossche Reddingsbrigade. Deze
brigade betekende daarmee de eerste in Nederland en is
uitgegroeid tot een organisatie met meer dan vierhonderd
leden. De BRB stond aan de wieg van Reddings Brigades
Nederland, thans bekend onder de naam NBRD,
Nederlandse Bond tot het Redden van Drenkelingen.
De eerste stoomboot
Vanwaar thans het schippertje van Maritiem ’s-Hertogenbosch
over het water uitkijkt, naast de Oliemolenbrug,
vertrok zo’n honderd jaar geleden de eerste Nederlandse
stoomboot. Het schip ‘Jan van Arkel’ voer naar Rotterdam
en werd daarom ook wel de ‘Rotterdamsche Boot’
genoemd. Ze vertrok vanaf de Brede Haven, veelal geladen
met spullen voor bestemmingen op de route naar
Rotterdam. In kleine plaatsjes zoals Engelen, Bokhoven,
Heusden en Wijk en Aalburg legde de stoomboot aan en
werden ook dieren, zoals koeien en schapen, gelost. De
watersporters uit ’s-Hertogenbosch kregen regelmatig een
sleepje van de ‘Rotterdamsche Boot’. De meeste schepen
voeren destijds immers zonder motor en vanaf de Dieze
richting de Maas stond de wind niet altijd gunstig om de
zeilen te bollen. In 1939 verscheen de vaste brug over de
Dieze. Langzaamaan verdween de handel over het water
naar de vaste bodem. De industrie verplaatste zich meer
en meer naar locaties liggend buiten het Bossche stadscentrum.
Nadat in 1874 de vestingstatus van ’s-Hertogenbosch werd
opgeheven, verrezen buiten de oorspronkelijke vesting
nieuwe wijken. Aan de eens zo drukke op- en overslaghaven
die de Brede Haven tot die tijd betekende, kwam een
einde. De bedrijvigheid nam langzaam af door de concurrentie
van spoorwegen en het vrachtverkeer over de weg.
De Brede Haven werd ingekapseld in een nieuwe stad en
verloor haar aanvankelijke functie. Een functie die de stad
eens groot heeft gemaakt.

Zalmschouw tegen de stroom in naar Maritiem ‘s-Hertogenbosch
De ‘zalmschouw’ vormt tijdens de editie van Maritiem ’s-
Hertogenbosch 2007 een van de varende monumenten die
als roodroze draad tegen de stroom zal opvaren. De
Vereniging tot Behoud van de Zalmschouw is een landelijke
vereniging opgericht in 1991 en telt momenteel meer
dan 250 leden.
De Vereniging tot Behoud van de
Zalmschouw (VBZ) is een behoudsorganisatie
van authentieke
Nederlandse riviervissersschepen: in
feite allemaal varende monumenten.
Net als de panden die in
Nederland onder Monumentenzorg
vallen, wordt er momenteel
hard gewerkt om ook Neerlands
mobiel erfgoed te classificeren en te registreren als monumenten.
Een zalmschouw is een historische vissersboot
waarmee in de glorietijd van de riviervisserij - die tot halverwege
de 20ste eeuw duurde - werd gevist in het stroomgebied
van onze grote rivieren.
Voor de eerste zalmschouwen moeten we terug naar de
17de eeuw. Men praatte destijds over een klein houten vissersbootje
waarmee op zalm werd gevist. Over de geschiedenis
van deze eerste schouwachtige scheepjes is helaas
weinig bewaard gebleven. Vanaf ongeveer 1875 is er meer
bekend over de scheepjes die vanaf toen het model hebben
gekregen zoals we ze tegenwoordig kennen. Begin 1900 is
men begonnen met het bouwen van de ijzeren schouwen.
Vanuit die periode zijn nog heel wat schouwen bewaard
gebleven. De boten van toen werden met klinknagels in
elkaar gezet. De eerste gelaste schouwen dateren van
direct na de Tweede Wereldoorlog. De zalmschouw werd -
zoals de naam al zegt - gebruikt voor de zalmvisserij en dan
hoofdzakelijk op de grote rivieren. Later werd ermee ook
op vele andere vissoorten gevist. De vissers van vroegere tijden
kenden geen motor. Er werd geroeid of gezeild en er
werd veel gebruik gemaakt van een sleepje, zelfs tot in de
Duitse wateren.
Pleziervaartuig
Wat maakt een zalmschouw en het varen ermee zo bijzonder?
De eenvoud in combinatie met vele mogelijkheden en
enkele onhebbelijkheden. Vaarmogelijkheden in de
Zeeuwse wateren, Noord- en Zuid-Holland, het IJsselmeer
en Friesland en niet te vergeten de Waddenzee met zijn
prachtige eilanden. Kortom, de kleinste maar ook grootste
wateren van Nederland kunnen met de zalmschouw worden
bevaren. De bemanning bevindt zich immer dicht bij
het wateroppervlak door de lage maar veilige bouw van de
boot. ´Primitief leven´ en de natuur staan centraal voor de
fan van de zalmschouw.
Trots, sociaal en behoud
Om dit karakteristieke scheepstype in zijn originele vorm te
behouden, is in 1991 de Vereniging tot Behoud van de
Zalmschouw (VBZ) opgericht. De voornaamste
doelstelling van de VBZ is het achterhalen en
bewaren van verhalen, kennis, technieken en
vele andere historische zaken van de zalmschouw.
Bouwtechnische gegevens vastleggen
en de boten tijdens maritieme evenementen
presenteren aan het publiek vormen
de drijfveren voor VBZ. Tijdens speciale
maritiem-historische evenementen herkent
u de vereniging aan de rokende oude
kacheltjes waarop heerlijke vis wordt gebakken.
Met een dampend visje in de hand kunt u
langs de boten struinen en een praatje maken
met de leden. Zij zijn dan bezig met historische
ambachten zoals het breien en boeten (repareren) van
netten. Maar ook het tanen van zeilen, netten en touwen
(tanen is het conserveren van natuurlijke
materialen zoals hennep en katoen) en zeilen
naaien op traditionele wijze wordt gedemonstreerd.
De locatie waar dit alles geschiedt,
ademt een sfeer van weleer uit verweven
door historische decoratiematerialen: zeilen,
netten, fuiken, staken en ander visserijtuig.
U brengt een bezoek aan een
levendig, gezellig en cultuurhistorisch maritiem
buitenmuseum. In veel gevallen
bezoekt VBZ de maritieme evenementen
samen met het visserij- en cultuurhistorisch
museum uit Woudrichem. Zij nemen veelal
hun historische touwbaan mee en
richten een stand in met informatie
over het museum. Een groot deel
van de gebruikte (decoratie)materialen
is afkomstig uit het
Woudrichemse depot.
Evenementen
VBZ doet een aantal evenementen al
‘traditioneel’ aan. Sail Amsterdam met
bijbehorende voorafgaande Zalmtocht,
de Visserijdagen in Woudrichem en de
Wereldhavendagen in Rotterdam. De deelname
aan de Vestingstedendagen kan
ondertussen ook aan dit rijtje worden toegevoegd.
Maritiem ´s-Hertogenbosch 2007
vormt een nieuwe uitdaging voor de
leden van VBZ. Hoog gewaardeerd
door de leden zijn ook de evenementen
die écht voor hen zelf zijn
bestemd. Zo worden er jaarlijks een
zeilweekeinde en een reünie
gehouden. Tijdens de reünie in
2006 is het vijftienjarig bestaan van
de VBZ gevierd.
Meer informatie over VBZ:
www.zalmschouwen.nl.

Tijdens de komende editie van Maritiem ’s-Hertogenbosch
wordt de terugblik in het verleden nog verder uitgebreid
met een parade van oude reinigingsvoertuigen. De
Afvalstoffendienst van de gemeente ’s-Hertogenbosch
biedt u op zaterdag 15 september een kijkje in de keuken
van de ‘vuilniswagens’.
Terug in de tijd:
afvalinzameling van 1900 tot nu …
Maar liefst veertig reinigingsvoertuigen geven u tijdens
Maritiem ’s-Hertogenbosch een goed beeld van de reinigingsgeschiedenis
vanaf 1900. Naast een aantal zeer oude
exemplaren en unieke voertuigen ziet u ook de meest
geavanceerde technische hoogstandjes die op dit moment
worden ingezet om uw afval in te zamelen.
Van alle markten thuis
De Afvalstoffendienst viert met deze parade het honderdjarig
bestaan van haar belangenorganisatie NVRD (vereniging
voor afval- en reinigingsmanagement). Waarschijnlijk kent
u de Afvalstoffendienst van de inzameling van afval bij de
Bossche huishoudens. Met maar liefst 50 vuilniswagens en
ruim 150 vuilnismannen (en -vrouwen) staan zij iedere dag
garant voor een schone stad. Maar ze doen meer. Zo exploiteren
ze een eigen composteerinrichting en twee milieustations
waarvan ook de bewoners van Vught, Maasdonk en
Sint-Michielsgestel gebruikmaken. Tevens verzorgen zij de
afvalinzameling bij de bewoners van Vught, Haaren,
Oisterwijk en Heusden en mogen zij ruim 3.000 bedrijven
tot hun klantenbestand rekenen. Daarnaast is de
Afvalstoffendienst een van de weinige vergunninghouders
in Nederland voor de inzameling van gevaarlijk afval.
Historische optocht
Op 15 september trekt de optocht van reinigingsvoertuigen
door de binnenstad van ’s-Hertogenbosch. Waan u terug in
de tijd en zie de ratelaar, de door paarden getrokken tonnenwagen
uit 1900, veegkarren uit begin vorige eeuw, een
kikker Daf met roltrommer uit 1960 maar zie ook de nieuwste
achterladers en zelfs een zijlader voor de lediging van
ondergrondse containers. Naast deze optocht kunnen kinderen
hun eigen vuilniswagen ontwerpen, krijgt u antwoord
op enkele interessante afvalvragen en ervaart u zelf
hoe het is om achter de wagen te lopen.
De Afvalstoffendienst verwelkomt u graag!
Houdt u voor de exacte locatie van het evenement en de
route van de optocht de Bossche Omroep en www.afvalstoffendienst.nl
in de gaten.
Voor meer informatie:
De Afvalstoffendienst
Gemeente ’s-Hertogenbosch
telefoon: (073) 615 65 00
www.afvalstoffendienst.nl
www.nvrd.nl
De Zuid-Willemsvaart,
wat zie jij er in?
Ruim baan voor de pleziervaart
op Zuid-Willemsvaart?
Wie weet! Wat in ieder
geval vaststaat, is dat de
vrachtvaart uit de binnenstad
verdwijnt. De noodzakelijke
verbreding van het
kanaal door in binnenstad
bleek onmogelijk. Daarom
is besloten het kanaal om
te leggen. En dan nu de
vraag: wat doen we met
het oude traject?
Wat betekent deze nieuwe situatie, waarbij
de beroepsvaart van ‘de kanaal’ verdwijnt
door de stad? Een kans en een uitdaging,
zoals die zich niet zo vaak voordoen. De
gemeente wil daarom graag iedereen aansporen
ideeën aan te dragen over de toekomst
van de ‘oude’ Zuid-Willemsvaart.
Breng jij inspiratie?
Stuur jouw idee vóór 15 december 2007 op!
De gemeente beoordeelt de ideeën op uitvoerbaarheid
en eventuele strijdigheid met
gemeentelijke regels. Alle ideeën worden,
voorzien van een eerste beoordeling, verwerkt
in een ideeënboek. Het ideeënboek
moet een inspiratiebron vormen voor de
latere planvorming en verschijnt in 2008.
Omlegging
In het Nationaal Verkeers en Vervoersplan
(NVVP) is de Zuid-Willemsvaart tussen de
Maas en Veghel opgenomen als onderdeel
van het hoofdvaarwegennet. Dat betekent
dat het kanaal geschikt moet zijn voor
scheepvaart van klasse IV. Voor de binnenvaart
wordt een nieuwe Zuid-Willemsvaart
gegraven van de Maas naar het zuiden,
parallel aan de A2, om bij Den Dungen
weer op het oude tracé aan te sluiten. In
2008 start de omlegging. Het is de bedoeling
dat in 2014 het nieuwe tracé in gebruik
wordt genomen.
Waar komt de vaart vandaan?
Keizer Napoleon wilde in 1804 al het transport
over water verbeteren in België en
Nederland voor militaire doeleinden. Maar
het was Koning Willem I die in 1822 besloot
om een verbindingskanaal te graven tussen
’s-Hertogenbosch en Maastricht, om zo een
economische stimulans te geven aan de
regio en het land. Na een lobby door ’s-
Hertogenbosch werd uiteindelijk besloten
om het kanaal door de stad te graven. Op
26 augustus 1826 voer het eerste schip op
de Zuid-Willemsvaart van ’s-Hertogenbosch
naar Maastricht.
Meer informatie
De ideeën worden verzameld op de website
www.zuid-willemsvaart.s-hertogenbosch.nl.
Hier vindt u ook meer informatie over de
kaders, geldend gemeentelijk beleid en de
historie van de Zuid-Willemsvaart. Kijk ook
op:
www.creatievepiramide.nl. Het City Change
Center (CCC) stelt op een bijzondere wijze
groepen inwoners in staat om in onderlinge
samenspraak en discussie ideeën te ontwikkelen
en aan te dragen over de Zuid-
Willemsvaart.
Stuur uw idee op naar:
Gemeente 's-Hertogenbosch
t.a.v. Projectteam Zuid-Willemsvaart
Postbus 12345
5200 GZ 's-Hertogenbosch
of naar
zuid-willemsvaart@s-hertogenbosch.nl

Koninklijke Sophia’s Vereeniging
slaat Maritiem af
De Koninklijke Sophia's
Vereening uit Loon op Zand
opent op vrijdagavond
Maritiem ’s-Hertogenbosch
2007. Het muzikale gezelschap
staat al vele jaren
aan de absolute top van de
symfonische blaasorkesten
in Nederland.
Sophia’s Vereeniging heeft één duidelijk
doel: op een zo hoog mogelijk niveau
muziek maken. Dit duidelijke doel trekt
muzikanten aan uit de verre regio en zorgt
voor een sterke bezetting in alle registers.
Het orkest bestaat uit gevorderde amateurs
met de meest uiteenlopende beroepen.
Daarnaast studenten - waaronder leerlingen
van conservatoria - en enkele muzikanten
die een muziekvakopleiding hebben
gevolgd. Het uit ruim negentig muzikanten
bestaande orkest trad op voor radio en
televisie en boekte ‘concertreissuccessen’
naar en in Duitsland, Frankrijk, Spanje,
Italië, Rusland en de Verenigde Staten en
werd tienmaal landskampioen van de
Koninklijke Nederlandse Federatie van
Muziekgezelschappen (KNFM).
Repertoire
Het repertoire dat Koninklijke Sophia’s
Vereening brengt, is zeer afwisselend. Naast
speciaal voor blaasorkest gecomponeerde
stukken worden ook bewerkingen van
grote symfonische werken gespeeld van
componisten zoals Richard Strauss, Gustav
Mahler en Dmitri Shostakovich. Ook lichtklassiek
en amusementsmuziek maken deel
uit van het repertoire.
Historie
Het thans jeugdige orkest kent een rijke historie
van meer dan 140 jaar. Sophia`s
Vereeniging werd in 1962 voor de eerste keer
landskampioen, een titel die men nadien
negen keer wist te bemachtigen. Grote successen
uit de geschiedenis van het orkest vormen
de concertreizen naar de Verenigde
Staten - waar werd opgetreden in de
befaamde Boston Symphonie Hall - en
Rusland (Sint Petersburg) waar concerten
werden gegeven in de Hermitage en de
Academische Kapella. Daarnaast werd met
goed resultaat deelgenomen aan het
Wereldmuziek in Kerkrade waarbij bleek dat
het orkest ook mondiaal bezien tot de top
van de blaasorkesten behoort.
Diverse orkesten
Naast het harmonieorkest beschikt de vereniging
ook over een slagwerkensemble (SPE)
en een eigen muziekopleiding. Voor de leerlingen
van deze muziekopleiding kent de
vereniging twee aparte orkesten; het opstaporkest
(voor de jongste leerlingen) en het
middenorkest (voor de meer gevorderde leerlingen).
Sophia’s Vereeniging heeft twee dirigenten:
Heinz Friesen en Jos van de Braak.
Meer informatie: www.sophiasvereeniging.nl.

De marine
vergroot je wereld!
Een van de belangrijkste taken van de Koninklijke Marine
is het verdedigen van het Nederlandse grondgebied en dat
van bondgenoten. Ook zorgt de marine voor de bescher-
ming van het grondgebied en de wateren rond de
Nederlandse Antillen en Aruba.
Om de taken
van de
Koninklijke
Marine uit te
kunnen voeren,
zijn permanent marine
eenheden aanwezig in het
Caribisch gebied. Nederland
stelt zijn eigen veiligheid en
onafhankelijkheid zeker
door met andere landen
samen te werken. Ons land
is als een van de eersten lid
geworden van de NAVO
(Noord Atlantische
Verdragsorganisatie). Ieder
lid van de NAVO heeft de
bereidheid uitgesproken om
de veiligheid van elk ander
lid te helpen waarborgen.
Inzetbaarheid
De schepen van de marine
maken deel uit van de verschillende
NAVO vlootverbanden,
zoals de Standing
NATO Response Force (NRF)
Maritieme Groep I en II. De
Nederlandse mijnen bestrijdingsvaartuigen
vormen
samen met deze twee vlootverbanden
de maritieme
component van de NRF.
Deze NAVO reactiemacht
kan op korte termijn worden
ingezet en volledig
integreren met een militaire
operatie waar ook ter
wereld.
Operaties
De Nederlandse krijgsmacht
en de krijgsmachten van
onze bondgenoten voeren
samen crisisbeheersings- en
vredesoperaties uit. Het
belangrijkste doel is het
voorkomen van een gewapend
conflict. Het merendeel
van de wereldzeeën
valt onder de internationale
wateren. Marineschepen
kunnen lange tijd achter
elkaar overal ter wereld
zelfstandig optreden zonder
grenzen te overschrijden.
Eenheden van het Korps
Mariniers worden ingezet
voor operaties op het land
of voor amfibische operaties,
op de grens van land
en water. Op het gebied
van amfibische operaties
werkt het Korps Mariniers al
ruim dertig jaar samen met
Groot-Brittannië. Door de
inzet van marineschepen en
het Korps Mariniers heeft
de Koninklijke Marine haar
waarde bij crisisbeheersingsoperaties-
en vredesoperaties
al vaak bewezen.
Werkzaamheden
Waar mogelijk ondersteunt
de marine de civiele autoriteiten
in binnen- en buitenland.
Het gaat dan vaak om
rechtshandhaving, rampenbestrijding
of humanitaire
hulpverlening. De marine
heeft de operationele leiding
over de Kustwacht in
Nederland en het Caribisch
gebied. De Kustwacht coördineert
reddingstaken,
handhaaft de regels voor
het scheepvaartverkeer,
voert visserij inspecties uit,
controleert op milieu overtredingen
en bestrijdt illegale
activiteiten zoals
drugssmokkel. Daarnaast
ruimt de marine ook explosieven
op zoals zeemijnen
uit de Tweede
Wereldoorlog. Tot slot voert
de marine hydrografische
metingen uit. Daarmee worden
onder andere zeekaarten
gemaakt die zowel door
de beroeps- als de recreatievaart
worden gebruikt.
Maritiem Marine 2007
Natuurlijk ontbreekt de
Koninklijke Marine niet bij
Maritiem ’s Hertogenbosch
2007. Bij het Korps
Mariniers kunnen de spierballen
worden getoond.
Wie durft het aan om zo
snel mogelijk naar boven te
klimmen op de klimwand?
Hou je water en van snelheid?
Vaar dan mee met een van
de LCRM’s (rubberboten)
van het Korps Mariniers.
Informatie Koninklijke
Marine
Wil je meer weten over
werken bij de marine? Kom
dan tijdens Maritiem
’s-Hertogenbosch naar de
stand van de Koninklijke
Marine! Zie ook:
www.marine.nl.

Maritieme cafés
maken reilen en
zeilen mogelijk
Maritiem ’s-Hertogenbosch kent tijdens het
evenement een steeds langer wordende
lijst met beroemde maritieme cafés.
Speciale horecagelegenheden die zich ver-
binden aan het evenement. Het kabbelende
gesprek en de golvende ambiance zijn
daarbij van groot belang en bepalen de
typerende maritieme sfeer.
Maritieme ‘place-to-be-met’
Bossche horecagelegenheden mogen zich
‘Maritiem café’ noemen wanneer ze een bijdrage
aan het evenement leveren en ook
de uitstraling van de horecagelegenheid in
maritieme sfeer aanpassen. Bezoekers van
het evenement moeten dan ook zeker de
cafés met de maritieme vaantjes - zichtbaar
bij het voorportaal - niet zomaar passeren.
Gezellige verblijfsgelegenheden waar “een
hele hoop vreemd volk komt”. Voorheen
herkenbaar aan de raamlogo’s, tegenwoordig
herkenbaar aan de vaantjes bij de
ingang. Maritiem ’s-Hertogenbosch: begonnen
vanuit café Bar le Duc met zes “hele
mooie” bootjes. Het vlaggetje van de eerste
aflevering in 1977 is in café Bar le Duc nog
steeds te zien achter de bar. Herkenbare
vaandels aan de gevels dus en vanaf de
zomermaanden onder meer placemets die
verwijzen naar de maritieme ‘place-to-bemet’
anderen.
Reünie op stadsgrootte
De typerende sfeer die in de Maritieme
cafés heerst? Die heeft alles te maken met
het gesprek en de muziek. Een babbel over
het water, de boot, de verf, de motor, reizen,
over alles. Een tweejaarlijkse reünie op
stadsgrootte in vertrouwde Bossche maritieme
sfeer. “Er ontstaat ontstellend veel communicatie
en de horeca vormt het bindmiddel
in die interactie”, verwoordt een van de
maritieme café-eigenaren. Steun en bezoek
dus vooral de maritieme cafés met muziek
in stijl en (be)zoek de vaandels! Maritiem ’s-
Hertogenbosch vindt het heel belangrijk om
de mensen op de wal goed te ontvangen.
De maritieme cafés staan daar garant voor.
Jachthaven De Maas
aanloophaven
vanuit Alem
Vanaf de start van Maritiem ’s-Hertogenbosch in 1977 -
toen zo’n twintigtal oude bedrijfsvaartuigen vanuit onder
meer Alem naar ’s-Hertogenbosch opstoomden - is de
jachthaven betrokken bij het evenement. Een deel van de
totale vloot die uiteindelijk tijdens Maritiem in
’s-Hertogenbosch is gelegen, kiest Alem als aanloophaven
voor het evenement.
Traditioneel ligt een groot aantal bezoekende
schepen van Maritiem ’s-Hertogenbosch nog
eerst even voor anker in de aanloophaven van
het Gelderse Alem. Met een feestelijke maaltijd
en een gezellige avond op donderdag
blikt men dan al vooruit naar het komende
maritieme Bossche weekeinde waarbij veelvuldig
zeemansliederen en shanties ten gehore
worden gebracht. Voorzitter Joep Chappin
dankt de eigenaren van Jachthaven De Maas
in Alem - Suze en Jan Bosma - en de beheerders
van het bijbehorende eetcafé: Regie en
Tom Bouwman voor de samenwerking afgelopen
jaren en spreekt de hoop uit ook de
komende jaren de maritieme relatie Alem -
’s-Hertogenbosch sowieso via het water in
stand wordt gehouden. Vrijdag 14 september
aanstaande trekken de sleepboten, klippers,
tjalken en plezierjachten vanuit Alem weer
gezamenlijk naar de Brabantse hoofdstad
voor hun tweejaarlijkse maritieme visite.
Over Alem
Jachthaven De Maas ligt bij het pittoreske
rivierdorpje Alem, een vriendelijk oud plaatsje
aan de Maas. Middenin de natuur ligt de
mooie, rustgevende jachthaven. Alem is een
dorp op een eiland waar verkaveling niet
heeft plaatsgevonden en waar de schoonheid
nog aanwezig is. U kunt het eiland in een uur
rondwandelen. Vroeger was het Brabants
land maar na de kanalisering van de rivier de
Maas kwam het aan de noordkant op een
schiereiland te liggen, grenzend aan de provincie
Gelderland. De ligging van Jachthaven
de Maas hoort tegenwoordig bij de provincie
Gelderland.
Informatie Jachthaven de Maas:
Jan Kingenweg 3
5335 JK Alem
T: 0418-661524
F: 0418-661215
M: 06-45434198 (Suze Bosma)
E: info@jachthaven-demaas.nl
I: www.jachthaven-demaas.nl

Programma Maritiem 's-Hertogenbosch 2007
aanvang / eindtijd
Vrijdag (14 september)
16.00 17.00 alle schepen dienen op dit tijdstip te zijn
afgemeerd en zo mogelijk gepavoiseerd
17.00 17.15 ontvangst schippers en genodigden in het
Oliemolenpaviljoen (geopend vr. en za. tot
24.00 uur)
De officiële opening zal worden verricht
door de Burgemeester van
's-Hertogenbosch en de Commandant
Zeestrijdkrachten Nederland R.L. Zuiderwijk.
19.15 24.00 mini-Maritiem op de Handelskade zeer
fraaie modelboten gebouwd door
Modelbotenclub Titanic
19.00 openingsconcert door Koninklijke Sophia’s
Vereeniging
(zie toelichting elders in het magazine)
20.00 muzikale optredens bij de Maritieme cafés
in De Uilenburg
21.00 verlichte gondelshow met muziek voor de
Citadel door feestelijke verlichte schepen
22.30 spectaculair vuurwerkshow
een paar harde knallen om de aandacht te
trekken daarna rood Bengaals vuur over de
hele lengte van de oever.
Vervolgens begint het spectaculair vuurwerk
vanaf de twee grote afsteekplaatsen
Afsluitend wordt er een finale gepresenteerd
door met een geweldige combinatie
van 'kleur en geluid' in een snel tempo de
hemel in te schieten.
Het echte slotstuk blijft een verrassing.
22.30 muzikale noot in Oliemolenpaviljoen
jazzorkest Bouncing Around
Zaterdag (15 september)
10.00 17.00 braderie voor kunst, hobby, oude ambachten,
Bosch' palet schilders en watersport op
de Handelskade, De Uilenburg, Visstraat en
op het binnenterrein van de Citadel inclusief
nostalgische draaimolen
10.00 24.00 vanaf dit tijdstip is Mini-Maritiem op de
Handelskade geopend
een zeer fraaie show van modelboten, verzorgd
door modelbotenclub Titanic
10.00 17.00 KinderMaritiem
Maritiem ’s-Hertogenbosch zal dit jaar ook
weer een echt kinderprogramma kennen:
KinderMaritiem is een postenspel voor kinderen
(6-12 jaar), waarbij verspreid over het
Maritiem-gebied verschillende opdrachten
moeten worden uitgevoerd om zo het diploma
‘Scheepsmaatje’ te kunnen behalen.
10.00 17.00 start visrokerij op de kop van de Brede
Haven
10.00 11.30 een historische optocht met ongeveer 40
oude reinigingsvoertuigen vanaf de
Brabanthallen, over de Buitenhaven en weer
terug; op de Buitenhaven zal de opperstalmeester
de voorbijgaande stoet van commentaar
voorzi
17.00 na deze tocht staan enkele historische
reiningsvoertuigen opgesteld.
10.00 17.00 programma Marine en Genie
snelle boten, klimtoren, duiktank en
informatie
11.00 18.00 muzikale optredens door shantykoren op
verschillende podiums in De Uilenburg,
Karrenstraat, Sint-Janstraat en bij en in de
Citadel.
11.00 17.00 zalmschuiten voor de Citadel
rokerij van vis en het leven van een visser
13.00 15.00 op vertoon van een geldig deelnamebewijs
wordt de herinneringplaquette uitgereikt in
het oliemolenpaviljoen
15.00 15.30 visafslag in de Visstraat op de hoek Brede
Haven
17.00 18.00 concert / spectaculaire show Maritiem
voor de Citadel op groot podium een spektakel
met o.a. 100 accordeons.
20.00 24.00 zeeliederensongfestival in De Uilenburg,
Karrenstraat en in de Sint-Janstraat
in en bij de Maritieme cafés (zie toelichting
in magazine)
20.30 22.30 Maritiem Prom-concert een muzikale vaartocht
voor de Citadel
Een afwisseling van licht-klassiek en eigentijdse
muziek met een hoge herkenbaarheids
factor verzorgd door de Heineken
Fanfare en De Koninklijke Harmonie '
s-Hertogenbosch.
Met solisten: Saskia van Bokhoven, Mario
Veltman en Tony Bodar.
Saskia van Bokhoven is o.a. bekend als zangeres
van 'Rondje Hollands. Ook heeft zij
veel studiowerk gedaan en is één van de
zangeressen van Mo 'Yoy.
"Mario Veltman is als zanger lange tijd verbonden
geweest aan You & Me. In 2000
was hij winnaar van het tv-programma
Una Voce Particolare. Zijn repertoire strekt
zich uit van Nederlandstalig - via Queen -
tot klassiek.
Tony Bodar is bekend van de voormalige
Don Boder Band en de 'diner shows' in de
Singer Concertzaal in Laren. Op dit moment
werkt hij als presentator in het land bij tal
van evenementen en is hij verbonden aan
'Rondje Hollands' met Marian Weber.
Tony doet de presentatie gekleed in zijn
'Kapiteins pak' en zal het programma als
een muzikale vaartocht aan elkaar praten.
Het openingsnummer wordt het thema van
Love Boat, gezongen door Tony.
22.30 muzikale noot in Oliemolenpaviljoen
Ballroom Syncopators
24.00 prijsuitreiking Zeeliederensongfestival in de
Maritieme cafés door de voorzitter van de
jury
Zondag (16 september)
10.00 17.00 vanaf dit tijdstip is Mini-Maritiem op de
Handelskade geopend
een zeer fraaie show van modelboten,
georganiseerd door modelbotenclub Titanic
11.00 16.00 programma Marine en Genie
snelle boten, klimtoren, duiktank en informatie
13.30 15.30 afsluitend Maritiem Prom-Concert op het
grote podium voor de Citadel
verzorgd door TNT Harmonie, Gemengd
Koor 's-Hertogenbosch, Drumfanfare
Amantius en Popkoor Tune
afsluiting Maritiem 's-Hertogenbosch 2007

Maritiem ’s-Hertogenbosch
kent sinds de aflevering van
1983 een eigen braderie.
Herstel: kunstmarkt. Van
oorsprong een ‘traggijn
markt’ ofwel handel in
scheepsartikelen. Thea
Valks (70) uit Cromvoirt is
de ware ambassadeur voor
het hand-tot-hand evene-
ment. “Want”, verbetert ze
direct, “het is geen braderie
maar een kunstmarkt”. Dit
jaar niet alleen op de zater-
dag maar ook de hele zon-
dag tijdens Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007.
Beeldgietwerk en kantfantasie zijn de producten,
beter gezegd kunstuitingen, die
Thea Valks uit Cromvoirt zowel zaterdag als
zondag tijdens Maritiem ’s-Hertogenbosch
etaleert onder de ‘bogen’ van een Bossche
bank aan - hoe kan het ook anders - de
Visstraat. Van grondstof tot eindproduct
vervaardigt ze geheel eigenhandig haar
kunstvoorwerpen. Om die grondstoffen op
de kop te tikken, loopt ze weer rommelmarkten
af waar ze onder meer kantsoorten
verzamelt. Afhankelijk van het daar
aangeboden materiaal krijgt ze inspiratie
om fraaie kunstvormen te maken.
Kunstcatalogus
Haar ‘core-business’: veelal religieuze siervoorwerpen,
hebbedingetjes. Een speciale
kunstcatalogus - vervaardigd door haar
zoon - toont in kleur alle kunstuitingen van
moeder. Al 42 jaar woonachtig in
Cromvoirt, geboren in Boxtel. Met Maritiem
’s-Hertogenbosch heeft ze al acht afleveringen
een band waar ze ‘kunst’matig mee
verweven is geraakt. “Het is beslist geen
braderie”, corrigeert ze, “want daar gaan
t-shirts en zonnebrillen over naar een andere
eigenaar. Het bijzondere van deze kunstmarkt
is juist dat Maritiem spullen presenteert
die door mensenhanden zelf zijn vervaardigd.
Dat hoeft niet direct met maritiem,
water en boten te maken te hebben.
Het aanbod is heel verrassend en je kunt
allerlei fraai vervaardigde zaken verwachten.”
Assortiment
Thea Valks verschijnt voor de achtste keer
achter haar “tafel” zoals ze het verkooppunt
noemt want ‘kraam’ of ‘stand’ is volgens
haar niet de juiste betiteling. Het complete
aanbod? Kleedjes van kant en andersoortige
kunstwerkjes en de vele religieuze
beeldjes vinden gretig aftrek tijdens de
kunstmarkt. “De mensen komen van heinde
en verre en zijn zeer verrast wat
’s-Hertogen bosch daar aan handwerk laat
zien.” Ze vindt het lastig om exact te
omschrijven wat ze zoal vervaardigt. Liefst
De kunstmarkt tijdens Maritiem
’s-Hertogenbosch 2007 biedt meer vanaf dit
jaar. In ieder geval bezien in de tijd want
de zaterdag krijgt nu ook op zondag een
vervolg. Het marktgebied: Handelskade,
Smalle Haven, Uilenburg en het binnenterrein
van de Citadel. Zaterdag 15 september
en zondag 16 september van 10.00 tot
17.00 uur geopend.
85 verschillende artikelen waaronder engeltjes,
valentijnshartjes, Franse lelies, wijwaterbakjes
en de genoemde religieus getinte
beeldjes maken deel uit van haar assortiment.
Mariabeeldjes, een uitgebreide serie
engeltjes van groot naar klein en daarnaast
fraaie kerstgroepjes en kerststalletjes. Het
proces van totstandkoming? Steenpoeder
wordt tot yoghurtdikte aangemaakt en in
eigen vervaardigde vormen versteend. De
natuur verhardt het product dat na schuring
wordt gepatineerd waardoor de tijd
een eigen plekje in het eindproduct krijgt
en de aanblik een historisch uiterlijk toont.
Als ‘final touch’ wordt het werk met lint en
een bloemetje gedecoreerd.
Unieke producten
Haar eigen ideeën verwerkt Thea Valks met
veel liefde in de fraaie creaties. De kunstvoorwerpen
zijn niet verkrijgbaar in de winkel.
Haar assortiment bevat stuk voor stuk
unieke producten die ze zelf heeft bedacht
en vervaardigd. Ruim twintig jaar is ze
behept met haar hobby die ook financieel
iets in het laatje moet brengen. Middelen
die prompt weer in haar hobby worden
geïnvesteerd. “Als ik mijn hart er niet in
kan leggen dan zou ik het niet kunnen
opbrengen want het is ontiegelijk veel
werk. Het vraagt heel veel aandacht en
moet netjes en secuur worden uitgevoerd
en daar ben je heel veel tijd mee kwijt.
Vogeltjes, een poesje, een tekkeltje en kleine
Boeddhabeeldjes maken tevens deel uit
van haar (op)’gebouwde’ kunstverzameling.
Maritiem ’s-Hertogenbosch betekent voor
Thea Valks feestelijk ontspannen.
Ontspanning vindt de kunstenares al in het
voortraject. “De afwerking van de producten,
na droging en dan op mijn gemak patineren.
Dat vind ik fijn. Ik ben elke keer
weer een beetje trots op het eindproduct.
Ik ben blij wanneer mensen mijn spullen
mooi vinden en kopen. Dan ben ik ook
trots.” U treft Thea Valks tijdens de kunstmarkt
Maritiem 2007 in de Visstraat tegenover
de Brede Haven.
‘Kunstmatig’
aan de kant met evenement
verweven

De Koninklijke Harmonie
's-Hertogenbosch (opge-
richt 2 februari 1894) start-
te als Harmonie Neerlandia
en is onlosmakelijk verbon-
den met de Bossche
gemeenschap. Het ledenbe-
stand bestond aanvankelijk
uit werknemers van siga-
renfabriek Goulmy en Baar,
gevestigd in een voor die
dagen uitermate moderne
fabriek aan de
Boschveldweg.
Koninklijke Harmonie
's-Hertogenbosch
Historie
De directie, in de personen van Eugène
Goulmy en Rudolf Baar, besloot de vereniging
in datzelfde jaar te adopteren waardoor
de naam wijzigde in het ‘Muziekkorps
der Nederlandsche sigarenfabrieken Eugène
Goulmy en Rudolf Baar’. Op 2 augustus
1919, bij het 25-jarig bestaan, werd vanwege
de grote verdiensten reeds het predikaat
‘Koninklijk’ verleend! Tot op de dag van
vandaag telt onze stad nog slechts twee
amateur-culturele verenigingen die dit predikaat
mogen voeren.
Kenmerken
De harmonie telt momenteel tachtig leden
verdeeld over het orkest, de drumband en
een opstaporkest. Daarnaast werd onlangs
gestart met een dagorkest. Het repertoire -
het best vergelijkbaar met dat van een bigband
- is zeer gevarieerd: marsen, musical
medleys, pop, Zuid-Amerikaans, top-40 hits
maar ook licht klassiek. Het ‘straatwerk’
staat bij de Koninklijke Harmonie
’s-Hertogenbosch hoog in het vaandel.
Hoogtepunten
In haar 113-jarig bestaan kende de vereniging
vele hoogtepunten. Het bezoek aan
Denemarken bij de Nederlandse tentoonstelling
in 1922, de wereldtentoonstelling in
Brussel in 1958, het wereldkampioenschap
voetbal in Duitsland in 1974 en optredens
bij St. Patricksday in Ierland (zowel in 1974
als 1975). Daarnaast honderden optredens
in België, Duitsland, Frankrijk en vanzelfsprekend
in Nederland. Naast de jaarlijkse
Intocht van Z.K.H. Amadeiro is en was de
‘Koninklijke’ ook bij tal van andere regionale
evenementen van de partij: het Concours
Hippique Indoor Brabant, de manifestatie
van het Nederlandsche Trekpaard en de
evenementen van de Stichting Promotie
Evenementen ‘s-Hertogenbosch.
De ‘Koninklijke’ verleent sinds 1995 medewerking
aan het afsluitende Promconcert
(havenconcert) tijdens het tweejaarlijkse
evenement Maritiem ’s-Hertogenbosch. Ook
bij de traditionele intocht van Sint-Nicolaas,
het onlangs gehouden Grand gala du Kwèk,
de vorig jaar gehouden Nationale Taptoe in
de Brabanthallen, de uitwisseling met de
zustersteden Leuven en Trier en de 23 avonden
‘Te gast bij de Koninklijke’ met de laatste
editie in 2003 gaf of geeft de
‘Koninklijke’ acte de presence.
Informatie: www:koninklijke-harmonie.nl.
In 1958 wordt er een
Heineken Brouwerij geves-
tigd in ’s-Hertogenbosch.
Kort daarna op 30 november
1959 vindt de oprichting
plaats van een muziek-
vereniging: een jachthoorn-
korps onder de naam
Heineken Tamboerkorps.
Heineken Fanfare
’s-Hertogenbosch
Geschiedenis
In 1966 wordt het tamboerkorps omgevormd
tot een fanfareorkest en krijgt de
vereniging de naam Heineken Fanfare. De
meeste blazers van het jachthoornkorps
gaan over naar het fanfareorkest en de
tamboers gaan verder als drumband (met
enkele blazers die niet integreerden in het
fanfareorkest). De combinatie drumband
met blazers (een soort drumfanfare) en een
fanfareorkest blijkt niet te werken. Daarop
gaat de drumband wederom verder als
jachthoornkorps. Uiteindelijk wordt dit
jachthoornkorps in 1990 opgeheven en blijven
de tamboers over. Zij gaan verder als
drumband.
Percussion Ensemble
In januari 1996 hebben zij hun naam omgevormd
naar Percussion Ensemble Heineken
Fanfare, een naam die recht doet aan de
muzikale variëteit die zij op het podium
brengen.
Sinds 1995 staat het percussion ensemble
onder leiding van Henry Janssen. Het percussion
ensemble komt uit in de hoogste
afdeling van de KNFM.
Naast het percussion ensemble en het fan-
fareorkest kent de vereniging een aspirantenorkest
en een opleidingsorkest. In deze
orkesten krijgen leerlingen de mogelijkheid
om gedurende hun opleiding orkestervaring
op te doen in de aanloop naar het fanfareorkest
of het percussion ensemble.
Informatie
Het fanfareorkest van Heineke Fanfare
bestaat uit 55 muzikanten. Sinds 1985
komen zij uit in de eredivisie (voorheen
vaandelafdeling) van de KNFM. Het orkest
staat sinds 1 april 2000 onder leiding van
Georges Moreau. Op het laatste concours,
november 2006 in Enschede, haalde het
orkest een eerste prijs met rood-wit-blauwe
wimpel. Informatie:
www.heinekenfanfare.nl.

Drumfanfare
Amantius
Historie
Drumfanfare Amantius is afkomstig uit de Brabantse hoofdstad
’s-Hertogenbosch en is opgericht 8 mei 1984. Het overgrote
deel van de leden is afkomstig uit ’s-Hertogenbosch.
Momenteel bestaat de vereniging uit meer dan negentig
leden waarvan ongeveer de helft in het A-orkest en de
tamboergroep hun plaats hebben gevonden. De leeftijd
van de leden ligt tussen de 7 en de 65 jaar. Naast het Aorkest
en de tamboergroep kent Drumfanfare Amantius
sinds september 2002 ook een B-orkest en vanaf oktober
2006 een leerlingenorkest. In deze twee laatst genoemde
orkesten doen de verschillende muzikanten orkestervaring
op alvorens zij toetreden tot het A-Orkest.
Muziek
De muziek die Drumfanfare Amantius ten gehore brengt
bestaat uit arrangementen die veelal speciaal voor het
orkest worden geschreven, alle muziekstemmen in het
arrangement zijn hierdoor optimaal vertegenwoordigd wat
een volle klank oplevert. Sinds 2000 staat Drumfanfare
Amantius onder leiding van Joop Peters, zeker geen onbekende
in de muziekwereld. Vele jaren maakte hij dienst uit
van de Marinierskapel der Koninklijke Marine en musiceerde
hij over de gehele aardbol. Ook in de wereld van de
amateurmuziek is Joop geen onbekende, als dirigent van
show en marching band K&G uit Leiden stond hij aan de
wieg van vele successen met dit orkest.
Opleiding
Bij Drumfanfare Amantius wordt veel waarde gehecht aan
een goede muzikale opleiding. Leerlingen die zich bij
Drumfanfare Amantius aanmelden worden door eigen
gekwalificeerde instructeurs opgeleid. De minimum leeftijd
om lid te worden van Drumfanfare Amantius bedraagt
zeven jaar. Drumfanfare Amantius is een bloeiende vereniging
die continu in beweging is. De grenzen worden telkens
weer verlegd om de inspiratie en motivatie bij de
leden optimaal te houden. Heeft u interesse en wilt u onze
muzikale collega worden? Kom dan eens vrijblijvend langs
tijdens een van onze repetities op donderdagavond en laat
u uitgebreid voorlichten over onze vereniging of bezoek
onze website www.amantius.nl.
Gemengd Koor
’s-Hertogenbosch Popkoor Tune
Historie
Gemengd Koor ’s-Hertogenbosch is opgericht in 1958 als
PTT Gemengd Koor en bestaat in 2008 vijftig jaar. Het koor
heeft bekendheid gekregen in Wales, Polen, Spanje,
Frankrijk, Zwitserland, Duitsland, Luxemburg en Italië. Er
zijn optredens geweest met Ramses Shaffy en Liesbeth List
tijdens het World Press Foto Gala in het Concertgebouw in
Amsterdam en met Iwan Rebroff.
Hoogtepunten
In 1993 mochten de mannen meezingen tijdens het World
Choir Concert met onder meer Shirley Bassey in Cardiff
Wales. In 1995 vond er in het Theater aan de Parade in
’s-Hertogenbosch een ‘Verdiconcert’ plaats met Jan Derksen
die de zieke Marco Bakker verving. In hetzelfde jaar mocht
het koor optreden tijdens het Jubilee Gala Concert van Lee
Towers in Ahoy’ Rotterdam. In 1998 werd met medewerking
van het Filharmonisch Orkesten de solisten Thea
Vermeulen-Peek en Anneke Hageman-van der Holst een
groots themaconcert gegeven: ‘Zingend naar Goud’.
Een absoluut hoogtepunt was de uitnodiging om op zondag
3 oktober 1999 een Eucharistieviering te verzorgen in
de Sint Pieter in Rome. In april 2006 voor de tweede keer in
Parijs in de Notre Dame, in de Église La Madeleine en in de
Église Saint Pierre.
Bevrijdingsconcerten
Jaarlijks treedt Gemengd Koor ’s-Hertogenbosch samen met
een gastkoor uit Wales op tijdens de druk bezochte bevrijdingsconcerten
in ’s-Hertogenbosch. Ook aan het tweejaarlijkse
Maritiem ’s-Hertogenbosch verleent het koor medewerking,
zo ook in 2007.
Het koor staat bij alle uitvoeringen onder de zeer deskundige
leiding van dirigent Henk van der Sanden die piano en
koordirectie studeerde aan het conservatorium in Tilburg.
Hij heeft vele koren en solisten, zoals Marco Bakker en
Christine Deutekom, begeleid als pianist. Op dit ogenblik is
hij dirigent van een zestal koren. De pianobegeleiding in
handen is van Rein Boeijen. Rein studeerde orgel en
clavecimbel aan het conservatorium in Tilburg en is tevens
dirigent van verschillende koren. Informatie:
www.gemengdkoorshertogenbosch.nl.
Popkoor Tune uit Rosmalen brengt tijdens haar optredens
op enthousiaste wijze het publiek in beweging met swingende
popmuziek. Onder leiding van dirigent Fred van de
Grint brengen zij meerstemmig diverse nummers ten gehore
uit de top-100 aller tijden. Het merendeel van deze nummers
wordt door Fred van de Grint speciaal voor Tune gearrangeerd.
Kenmerken
Popkoor Tune is in januari 2000 opgericht. Het koor bestaat
momenteel uit 64 enthousiaste zangers: 42 vrouwen en 22
mannen die iedere woensdagavond met veel plezier repeteren
in ‘De Kentering’ in Rosmalen. Het repertoire bestaat
uit sfeervolle en ook swingende pop- en rocknummers van
de jaren zestig tot heden; van de Beach Boys tot Anastacia;
van Doe Maar tot Van Dik Hout. Het belangrijkste kenmerk
van het repertoire is herkenbaarheid voor zowel koorleden
als publiek zodat iedereen kan meezingen. Gezocht wordt
naar een goede balans tussen up-tempo nummers, easybeat
en ballads, zowel in het Engels als in het Nederlands
en zelfs in het Frans.
Maritieme (stem)banden
Al vanaf september 2001 doet popkoor Tune met zeer veel
plezier mee aan het Maritiem evenement in
‘s-Hertogenbosch. Uit het repertoire van Tune worden voor
Maritiem gezocht naar ‘nautisch getinte’ titels. Het optreden
in 2003 beschouwt het koor als een waar hoogtepunt:
schitterend weer en duizenden mensen die staan te luisteren
naar Tune op de Oliemolenbrug. In 2005 derde keer
Maritiem: wederom prachtig weer en een heerlijk optreden
op een vlot onder de Oliemolenbrug.
Korenontmoetingen
Een nieuwe activiteit van Tune is het organiseren van
korenontmoetingen. In 2006 heeft al een ontmoeting
plaatsgevonden met enkele andere popkoren, terwijl in
2007 juist koren met diverse zangstijlen worden uitgenodigd.
Popkoor Tune kijkt uit naar haar vierde optreden op
Maritiem en hoopt wederom op een geweldig evenement
met prachtig weer en veel publiek! Informatie:
www.popkoortune.nl.

Rederijkerskamer
Moyses’ Bosch
Een begrip in ’s-Hertogenbosch en toch voor velen nog
onbekend. Een compact theatergezelschap dat tijdens
Maritiem ’s-Hertogenbosch zaterdag 15 september een
aantal uitvoeringen van een eenakter opvoert.
Waarschijnlijk hebben velen van u
Rederijkerskamer Moyses’ Bosch al ontmoet.
De rederijkers voegen van oudsher
een theatrale bijdrage aan maatschappelijk
betrokken evenementen.
Moyses’ Bosch houdt deze traditie graag in ere naast de
producties in eigen huis aan het Burgermeester Loeffplein
in ‘s-Hertogenbosch. Een toneelvereniging met een oude
traditie van de rederijkers: de avant garde uit de
Middeleeuwen stond ten dienste van de stad. De geletterden
onder de gemeenschap waren lid van deze rederijkers
en gaven - zoals men nu zou zeggen op een cabareteske
wijze - repliek op het dagelijks en bestuurlijke leven in de
stad. Door deze gildeachtige opzet hadden de
(rederijkers)kamers een blazoen, beschermheilige en een
leus. Bij de Rederijkerskamer Moyses’ Bosch is het blazoen
Moses bij het brandend braambos met de leus ‘In Vierigheit
Groeiende’. De beschermheilige van de kamer is de heilige
Agatha.
De kamer heeft een bestuur, leden en ghesellen. Daarnaast
is er een factor (schrijver) die voor de kamer gelegenheidstukken
schrijft. Processies en straattoneel zijn minder aan
de orde van de dag dus wanneer de gelegenheid zich aanbiedt,
is Moyses’ Bosch enthousiast voor deelname. Zoals bij
het Gildefeest op de Bossche Parade in september 2007 en
tijdens Maritiem ’s-Hertogenbosch eveneens die maand.
Uitdaging
Dat Moyses’ Bosch niet zomaar een toneelclubje is dat
graag speelt blijkt uit het respect voor de traditie en de
motivatie tot verbetering van haar spel door uitdagingen
op te zoeken. Zij spelen hedendaagse stukken geregisseerd
door regisseurs met een authentieke benadering die spelers
uitdaagt in expressie en samenspel, bijvoorbeeld ‘FAMILIE’
van Maria Gooss geregisseerd door Natasja d’Armagnac of
‘Het bizondere leven van Hilletje Jans’ geregisseerd door
Tet van der Donk. Daarnaast investeert Moyses’ Bosch in de
poëzie door het declameren van gedichten wat in vroeger
tijden een goed gebruik was binnen de rederijkerskamers.
Van Middeleeuwse klucht tot hedendaags familiedrama,
van straattheater tot de 7e Bliscap van Maria in de basiliek
van Sint Jan. De spelers zoeken uitdaging en plezier in alle
vormen van expressie voor het spel door woord en gebaar.
Tijdens de maritieme Bossche zaterdag, 15 september,
brengt Moyses’ Bosch een korte eenakter die zich afspeelt
bij de Dieze. Status en geborgenheid worden gezocht en
verloren. Keuzes betreurd en bezworen. Publiek gezocht en
bekoren!
Laat u theatraal verrassen met de voeten op het droge!
Rederijkerskamer Moyses’ Bosch
Burgemeester Loeffplein 71
5211 RX ‘s-Hertogenbosch
M: 06-10947346
Dank aan onze sponsors
Maritiem 2007 Hoofdsponsors
• Amstel Bier
• Drukkerij Biblo van Gerwen
• Rabobank ’s-Hertogenbosch en Omstreken
Maritiem 2007 Subsponsors
• Brabants Dagblad
• Bouwgroep Moonen
• Autobedrijf van den Udenhout
• ADC Reproservice
• Gemeentelijke Afvalstoffendienst
• Nashuatec
• Stagelight
• Heijmans NV
• Het Communicatieplein
• Lezerstraal Producties
Maritiem 2007 Vriend
• Digibiz
• InterConnect
Maritiem 2007 Maritieme Cafés
• Café Zomers & Zomers
• M’n Tante
• Restaurant Brasserie Christoffel
• Café Bar le Duc
• Café Tapperij Het Veulen
• Café Reinders
• Restaurant Metropole
• Eetcafé De Haverkist
• Voetisch Partycentrum
Maritiem 2007 Mede mogelijk makers
• Gemeente Bestuur en de technische diensten
’s-Hertogenbosch
• Brandweer en Politie
• Katholieke EHBO vereniging ‘s-Hertogenbosch
• Combo Interieur systemen
• Rijkswaterstaat: dienstenkring waterwegen Noord-
Brabant En personeel Sluis Engelen
• De Koninklijke Marine uit Den Helder
• De Koninklijke Landmacht (Genie uit Vught)
• Brabants Historisch informatie Centrum (de Citadel)
• De Bossche Omroep krant op Zondag
• Moonen Vastgoed
Namen en afdeling Maritieme medewerkers
Albert Versfeld Reddingsbrigade
Albert Vosters Facilitaire comm.
André Driessen Penningmeester
Cees Heij Programma comm.
Dees van den Berg Programma comm.
Dolinda van der Donk Facilitaire comm.
Dré Zijlmans Programma comm
Ed Schavemaker Facilitaire comm.
Edwin Schuring Facilitaire comm.
Elly Gielis Info post
Ferdy Steger Pers en publiciteit
Frank Bakker Facilitaire comm.
Frank Hagemans Planning en Coördinatie
Frank Rooyakkers Rubberbotenploeg
Frank van der Voort Voorzitter werving en spons comm.
Gras Mes Programma comm.
Harry van der Krabben Voorzitter Programma comm.
Henk van de Ven Rubberbotenploeg
Henk Rutten Programma Comm
Henri van der Donk Facilitaire comm.
Herman Versfeld Facilitaire comm.
Inge Hagemans Info post
Jan Bosma Jachthaven Alem
Jan Graafmans Facilitaire comm.
Jan Hoskam Secretaris
Jan van Kollenburg Pers en publiciteit
Jan de Koning Facilitaire comm.
Jan Nijssen Programma comm.
Jan Smits Facilitaire comm.
Jan Spapens Programma comm.
Jhony Kradolfer Facilitaire comm.
Joep Chappin Voorzitter
Joost van Kempen Programma comm.
Kees Schreuder Secretaris
Lucas Bruijnel Rubberbotenploeg
Maarten Stout Facilitaire comm.
Marc Nederveen Sponsor comm.
Marc Smits Redactie en Pers en publiciteit
Marion Hagemans Werving
Mirjam Zijlmans Programma comm.
Nardien Hagemans Info post
Nel van der Kroft Blatter Secretaresse bestuur en comm.
Paul Reekers Voorzitter Pers en publiciteit
Piet Broeren Facilitaire comm.
Piet Veuger Rubberbotenploeg
René Hagemans Facilitaire comm.
Richard van Arkel Pers en publiciteit
Riky van Bokhoven Facilitaire comm.
Rinus Groenenstein Facilitaire comm.
Rob van de Laar Vice voorzitter
Rob van Schie Rubberbotenploeg
Rijk de Jager Programma comm.
Suze Bosma Jachthaven Alem
Theo van der Aa Programma Comm.
Theo Hagen Voorzitter Facilitaire comm.
Toos Vermeulen Info-post
Vivi Schreuder Info-post
Will van de Heuvel Rubberbotenploeg
Willem Jansen Programma comm.
Willem van de Klooster Rubberbotenploeg
Willem van Zon Facilitaire comm.
Willem Jan Gloudemans Reddingsbrigade