Interview Bruno De Cordier met Knack - Acco

More documents

Recommendations

Info

Bruno De Cordier over Afghanistan en Pakistan ‘HET WESTEN CREËERDE MEER PUIN DAN HET RUIMEN KON’ Hoe komt het dat zelfs de Amerikanen met al hun geld, middelen en invloed Afghanistan niet konden doen buigen? De Gentse professor Bruno De Cordier leefde en werkte jarenlang in de regio en schreef er nu een boek over. ‘Er is één ideologie die eeuwen geleden in de regio is ingeplant en die alles heeft overleefd: de islam.’ D O O R H U B E R T V A N H U M B E E C K Net zomin als de Sovjets vóór hen zijn ook de Amerikanen en de NAVO er niet in geslaagd om rust te brengen in Afghanistan. Ruim twaalf jaar nadat ze de taliban in het defensief dwongen, vertrekken de buitenlandse troepen volgend jaar uit het land. Het is ze niet gelukt om het verzet helemaal op de knieën te krijgen. Tegelijk sloeg de vlam ook in buurland Pakistan in de pan. De interventie creëerde op die manier meer puin dan ze kon ruimen. Professor Bruno De Cordier is verbonden aan de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies van de Universiteit Gent. Hij woonde en werkte tevoren jaren in Centraal-Azië en schreef nu een geschiedenis van dat nog zeer onbekende deel van de wereld. Afghanistan en Pakistan zijn er in de rand een deel van. Hoe komt het dat het Westen daar met al zijn geld, soldaten en hulp toch geen orde kon scheppen? Bruno De Cordier verwijst daarvoor naar een concept van de Amerikaanse militaire historicus William Lind. ‘We bevinden ons, volgens Lind, nu in de vierde generatie van de moderne oorlogvoering. Eerst vestigde de staat een monopolie op het gebruik van grootschalig geweld en kwam het erop aan om zo veel mogelijk spierkracht te verzamelen op het slagveld. Daarna werd de strijd beslecht door de partij die de meeste vuurkracht kon ontwikkelen. In de derde generatie, die van de Tweede Wereldoorlog, werd gebruikgemaakt van het verrassingseffect en van gespecialiseerde troepen. Burgers werden bij de oorlog betrokken door middel van afdelingen die zich toeleggen op het verspreiden van propaganda. ‘Die propaganda is na 1989 volledig uitgebouwd tot een vorm van psychologische oorlogvoering. Het gaat niet meer alleen om het veroveren en controleren van gebied. Het gaat ook om het beïnvloeden en kneden van hele bevolkingen, zodat ze de neoliberale wereldorde accepteren. Er worden daarbij niet alleen klassieke militaire middelen ingezet, maar ook steeds meer media. Informatie wordt gecreëerd en informatieverkeer gecontroleerd. De publieke opinie wordt bespeeld. De hulpindustrie wordt ingeschakeld en internationale organisaties worden ingezet om interventies een legitiem karakter te geven. In Afghanistan en Pakistan is dat hele arsenaal ontplooid. Maar je zag het natuurlijk ook al in Irak, en nu in de Sahel. ‘Wat de Amerikanen de strijd om hearts and minds noemen, de harten en de geesten van de mensen, is een deel van dat concept: de publieke opinie proberen te winnen voor wat je doet. Parallel daarmee loopt de heropbouw van een land dat al een tijd in conflict leeft. Dat biedt gigantische economische mogelijkheden voor bedrijven in donorlanden of in landen die je tot bondgenoten wilt rekenen. In Irak en Afghanistan, bijvoorbeeld, is de beveiliging uitbesteed aan een waaier van plaatselijke en internationale huurlingenbedrijven. Onderschat ook nooit de kracht van ideologie. Ik dacht vroeger dat alles met de toegang tot politieke mandaten en met materieel gewin te maken had. Ik heb in Centraal-Azië geleerd dat veel ook te maken heeft met een gevoel van vernedering en frustratie. Je ziet dat nu ook in de Arabische Lente, die frustratie die mensen ertoe aanzet om op straat te komen en een persoonlijk risico te lopen. Het gaat om meer dan om geld alleen.’ Laboratorium Verklaart dat voldoende waarom er nooit een einde komt aan de oorlog in Afghanistan? De Cordier: ‘Het verklaart zeker waarom het aanhoudende verzet meer stilzwijgende steun geniet in de samenleving dan wordt toegegeven. Ondanks alle goede bedoelingen en miljarden dollars aan hulp die in het land zijn gepompt. Het idee was, dat wat na de Tweede Wereldoorlog in geavanceerde landen als Duitsland en Japan was gelukt, zeker zou slagen in het ‘achterlijke’ Afghanistan: binnenvallen, militair onderwerpen en heropbouwen tot een liberale democratie. Afghanistan zou een laboratorium worden van wederopbouw en het ideo - logisch kneden van een maatschappij. ‘Er zijn natuurlijk nog landen die niet overleven zonder internationale hulp. Nieuwe voogdijgebieden, zoals de ‘ngo-republiek’ Haïti. Sommige van WWW.KNACK.BE 20 FEBRUARI 2013 55
Wereld die landen werden ook maar zogezegd onafhankelijk na een westerse militaire interventie, die al dan niet door de Verenigde Naties werd gelegitimeerd. Denk aan Kosovo en Oost-Timor. Maar in Afghanistan is er een ideologisch kader, dat een veel hardnekkiger verzet in stand houdt. Het is er eeuwen geleden ingeplant en het heeft alle overheersers overleeft: de islam. Dat maakt de islam straffer dan het Sovjet-socialisme, dat vrijwel meteen na de instorting van de Sovjet-Unie werd weggevaagd. De Mongolen remden het proces in hun tijd nog een beetje af, omdat ze steden en intellectuele centra vernietigden. Maar een deel, de khanaten van Tsjagatai, van de Gouden Horde en de Ilkhans, gingen uiteindelijk toch op in de islamitische sfeer. Ook omdat ze oprecht gefascineerd waren door wat de islam in Centraal-Azië in de middeleeuwen voor elkaar bracht. ‘Er wordt vaak gezegd dat Afghanistan een kerkhof is van imperiums. Dat is in die zin dus niet helemaal waar. Er is er één dat tot op vandaag nauw verweven is met het sociale en culturele weefsel van het land, en dat is de islam. Ze hebben daar ondertussen wel de indruk dat hun land altijd de inzet was van botsende externe belangen. Ook nu hebben ze het gevoel dat ze op een frontlijn leven. Dat is zeker aanwezig in het discours van meer militante islamistische groepen – maar je hoort het ook in de Afghaanse straat.’ Barack Obama herhaalde in zijn State of the Union vorige week dat de Amerikaanse troepen volgend jaar uit Afghanistan vertrekken. Wat betekent dat voor het land? ‘Dat is koffiedik kijken’, zegt Bruno De Cordier. ‘Ik geloof ook niet dat ze helemaal verdwijnen. Er blijven zeker adviseurs allerhande, militaire antennes en al dan niet geprivatiseerde veiligheidsdiensten. Laait de strijd tussen de Afghaanse fracties dan weer op? Na het vertrek van de Sovjets leefde ook de vrees dat Afghanistan in verschillende etnische of micro-regionale staatjes uit elkaar zou vallen. Dat is niet gebeurd. Staten zijn taaier dan veel mensen denken. ‘De terugkeer van de gewapende anarchie van het begin van de jaren negentig zou, denk ik, hoe dan ook erger zijn dan een nieuwe vorm van talibanbestuur. Ik geloof niet dat het land uiteenvalt, maar ik zie wel twee 56 20 FEBRUARI 2013 WWW.KNACK.BE REUTERS ‘quasistaten’ ontstaan. Een eerste die min of meer door de internationaal erkende regering in Kabul wordt gecontroleerd. En een tweede in het zuiden en het zuidoosten van het land, onder de al dan niet parallelle controle van de taliban. Dat is eigenlijk de situatie die nu al min of meer op het terrein bestaat. Er zijn niet echt duidelijke grenzen. Er wordt meer gerekend met invloedssferen. Er werkt in verschillende delen van Afghanistan nu ook een door de taliban of door met de taliban verwante groepen ge- organiseerd parallel bestuur. Met onder meer shariarechtbanken. Die treden niet alleen op in zedenzaken, zoals het cliché wil, maar ook in heel alledaagse disputen over grond of erfenissen. Ze werken vaak sneller en efficiënter dan de officiële rechtbanken. ‘Het zuiden en zuidoosten van Afghanistan is ook sterk verbonden met Pakistan, vooral via het etnografische gebied van de Pashtun die aan twee kanten van de grens wonen. Er zijn door de vluchtelingenstromen in de jaren tachtig ook sterke economische banden gesmeed. De Pashtun zien zichzelf als een soort van spil in het land, maar hun zaak is voor een goed deel overgenomen door het toenemende belang van de soennitische islam. Die biedt ook een antwoord op de uitholling van de traditionele cultuur. Stammenleiders verloren krediet omdat ze corrupt waren of omdat ze weinig konden doen om de mensen te beschermen tegen het drama van de oorlog. De soennitische islam speelde daarop in.’ Dubbel discours Als Afghanistan niet uit elkaar valt, bestaat dat gevaar dan wel voor Pakistan? ‘Veel analyses van denktanks gaan uit van een balkanisering van Pakistan’, stelt De Cordier. ‘Ik heb soms de KERKHOF VAN GROOTMACHTEN Ook de Amerikanen beten hun tanden stuk op Afghanistan. indruk dat sommigen daar ook van dromen. Alleen heeft dat land dit voordeel op Afghanistan: het beschikt over een stevige ruggengraat die het bij elkaar houdt, en dat is het leger. Dat leger is tegelijk ook een economische factor van belang én het geniet een brede legitimiteit onder de bevolking. Het heeft onder de mensen in ieder geval meer krediet dan de politici of de niet-gouvernementele organisaties. Pakistan is overigens een van de weinige landen die uitdrukkelijk zijn opgericht voor één confessionele groep: de moslims in Zuid-Azië. Het deelt die karakteristiek met slechts één ander land, en dat is Israël. Tegelijk was Pakistan toch geen concept van geestelijken, maar van seculiere nationalisten. Hoger opgeleid, verengelst en stedelijk.
Page 1: Wereld BRUNO DE CORDIER 1967 Gebore

Interview Bruno De Cordier met Knack - Acco

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?