Bart Tromp Bibliografie - PvdA Den Haag

Bart Tromp Bibliografie 

Bart Tromp (Sneek, 16 oktober 1944 – Den Haag, 20 juni 2007) was een uiterst productief 

schrijver en redacteur van vele boeken en talloze artikelen en columns Deze bibliografie is 

nog in bewerking. 

Biografie:.................................................................................................................................... 2 

I - Boeken van Bart Tromp: ....................................................................................................... 3 

II - Door Bart Tromp geredigeerde, samengestelde en/of ingeleide boeken: ............................ 6 

III - Door Bart Tromp geschreven hoofdstukken in boeken: ..................................................... 7 

IV - Jaarboeken voor het democratisch socialisme:................................................................. 11 

V - Bart Tromp in Socialisme & Democratie (incompleet) ..................................................... 13 

VI - Bart Tromp: Tijdschriftartikelen....................................................................................... 16 

VI.1 Bart Tromp in Vrede en Veiligheid / Trans-Aktie ................................................... 16 

VI.2 Bart Tromp in Internationale Spectator........................................................................ 17 

VI. 2 Verspreide tijschriftartikelen....................................................................................... 18 

VII - Bart Tromp in dag- en weekbladen (zeer incompleet) .................................................... 19 

VII -Interviews met Bart Tromp. (zeer incompleet) ................................................................ 23 

Een impressie van Barts werk is via deze links te vinden: 

http://www.denhaag.pvda.nl/oud/tromp/Bart_Tromp.htm en 

http://www.denhaag.pvda.nl/nieuws_archief_cat/65 

Willem Minderhout 

Deze bibliografie is tot stand gekomen met medewerking van prof. dr. H. Daalder, Greetje 

Tromp, Mw. Molenaar (BiDoc Clingendael) en Dhr. Leeflang (CIP Tweede Kamer).. 

Bibliografie Bart Tromp, versie 0.3, 15 juli 2007 1

Biografie: 

Bart Ago Geert Maria Tromp (Sneek, 16 oktober 1944 – Den Haag, 20 juni 2007) was een 

Nederlandse socioloog en politicoloog. Hij gold tevens als PvdA-ideoloog. 

Tromp was gespecialiseerd in de internationale betrekkingen en gold als de voornaamste 

Nederlandse vertegenwoordiger van de wereld-systeemtheorie. Hij was bijzonder hoogleraar 

aan de Universiteit van Amsterdam en verbonden aan Instituut Clingendael. Van 1982 tot 

2003 was hij tevens verbonden aan het departement Politieke Wetenschappen van de 

Universiteit Leiden. 

Hij groeide op als zoon van een echtpaar dat in Sneek een drogisterij en fotozaak bestierde. 

Tromp studeerde sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij cum laude 

afstudeerde. Daarna verhuisde hij naar Eindhoven waar hij jarenlang was verbonden aan de 

Technische Universiteit Eindhoven. Hij werd er actief in het PvdA-afdelingsbestuur. 

Tromp werd binnen de PvdA jarenlang tot de rechtervleugel gerekend, maar werd sinds de 

jaren negentig binnen de partij als links beschouwd. Zelf stelde Tromp dat zijn overtuiging 

niet was gewijzigd; de partij was naar rechts opgeschoven, een proces dat hij met lede ogen 

aanzag. Van de vernieuwing van de partij zoals die door Felix Rottenberg werd ingezet moest 

Tromp niets hebben; die reduceerde de partijleden volgens hem tot applausmachine. In 2001 

deed hij een vergeefse poging om zelf partijvoorzitter te worden. In 2002 promoveerde hij op 

een vergelijkend onderzoek naar de beginselprogramma's van de Sociaal-Democratische 

Bond, de SDAP en de PvdA. Tromp was columnist voor het dagblad Het Parool en weekblad 

Elsevier. Tot 2007 schreef hij ook columns voor De Gelderlander. In zijn columns hekelde hij 

ondermeer de besluitvorming rond de Irakoorlog. Ook verzette hij zich tegen het toelaten van 

studenten tot universiteiten op basis van hun eindexamenresultaten, omdat voor deze wijze 

van selecteren volgens hem geen enkele wetenschappelijke basis bestond. 

Bart Tromp overleed op 62-jarige leeftijd aan een hartstilstand. 

Bron: Wikipedia http://nl.wikipedia.org/wiki/Bart_Tromp#_note-0 


I - Boeken van Bart Tromp: 

Karl Marx, leven & werk, (Soesterberg, Aspekt, 2007). 

Met Maurits Berger, Peter van Ham, Hans Labohm en Alfred Pijpers, Verboden Toespraken: 

Vijf lezingen die de Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken niet zal houden, (CDSP 

Paper, 's-Gravenhage, Instituut Clingendael, Januari 2007) 

Het einde van het verleden : Nederland en de wereld van de 21e eeuw, (Bert Bakker, 

Amsterdam, 2006) 

Met K.G. van Wolferen en J. Sampiemon, Een keerpunt in de vaderlandse geschiedenis, 

(Amsterdam, Meulenhoff 2005). 

Hoe de wereld in elkaar zit. 25 jaar maatschappij, politiek en cultuur (Amsterdam, 

Prometheus, 2004). 

Bevat de volgende hoofdstukken: 

- Toestand in de wereld 

- Mechanica van de macht 

- Europa, verleden en macht 

- Staat en markt 

- Immigratie en integratie 

- Een ontwortelde generatie 

- Kiesrecht voor migranten 

- Recept: verzuiling 

- De Thoman Hobbes Stichting 

- Multiculturele samenleving 

- Totalitarisme en zijn erfenis 

- Kunst & cultuur 

- De sovjetzone van Nederland (over onderwijs) 

- Twee keer twee is vier 

- Onderwijstechnocratie 

- Van basisvorming naar studiehuis 

- Zelfstandig denken 

- Universitaire oligarchie 

- Afscheid 

- Burger en bestuurder 

- De gekozen burgemeester 

- Creatief met kurk 

- Warrig denken over democratie 

- Nieuw kiesstelsel: hoe en waarom 

- Politiek in Nederland 

- Mussert de vernieuwer 

- Eerste vitriolist 

- Politicus zonder partij? 

- Vermoord aan de top 

- Verdiende loon 

- Eduard van de rebellenclub 

- Conservatieve politiek? 

- Het socialisme van Wouter Bos 

- Eerste persoon enkelvoud 

Met A. van Staden, P. van Ham, C. Homan en J.Q.Th. Rood, De herontdekking van de wereld 

: Nederlands buitenlands beleid in revisie, Clingendael Study, (Den Haag, Instituut 

Clingendael, Februari 2004). 


Neergang van de democratie? (Van Laun-lezing, Leeuwarden, 2003). 

Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PvdA, 

1878-1977 (handelseditie dissertatie, aangevuld met epiloog: ‘Noodzakelijk maar 

onmogelijk’, Amsterdam, Bert Bakker, 2002). 

Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PvdA, 

1878-1977. Een onderzoek naar de ontwikkeling van een politieke stroming (diss. Universiteit 

Leiden, 2002). 

Tegen het vergeten. Degenstoten en sabelhouwen (Nieuwegein, Aspekt, 1997). 

Bevat de volgende beschouwingen: 

- Nucleaire doodsangst 

- Een geschiedenis van geur en stank 

- Een andere Foucault 

- De basis van een bepaald soort vanzelfsprekendheid 

- Vloek van de sociologie 

- Een schoone Friezin 

- Het betrekkelijke ongelijk van Willem Drees 

- Bernard Mandeville : een voetnoot 

- Avondje Herman Kahn 

- Verdedigers van het Westen 

- Transatlantische spanningen 

- Verdedigers van het Westen II 

- Uitwassen van het modernisme 

- Verdedigers van het Westen III 

- Simone Boccanegra in tenue de ville 

- Feminisme en macht 

- Boodschap uit de stilte 

- De woeste denker 

- Diversificatie 

- Vakantielectuur 

- Aantekening bij Machiavelli I-III 

- Hemelvaart vanuit een grotemensenland? 

- Episch filmen 

- De affaire Kravchenko 

- De strijd tussen Balzac en Comte 

- De eindeloze oorlog 

- Toneelweek 

- Het gelijk van Philomena Essed 

- Het ministerschap van Lord Beaverbrook 

- Anna Bolena 

- Jacques de Kadt I-IV 

- De een-partijstaat Nederland 

- Holland Festival 1990 I-IV 

- A.J.P. Taylor en het realisme I-II 

- Bij de dood van Josine Meijer 

- Reizen 

- Reiziger doet Havana 

- Kousbroek en filosofie 

- Programmatische programma's 

- Cultuur en relativisme 

- Convergentie en kapitalisme I-VIII 

- H.J.A. Bardamu 

- Te veel touw 

- Weense taartjesbakker 

- Een mislukte machiavellist 

- 'Mantenere lo stato' 

- Machiavelli en Shakespeare 

- Monument van staatsraison 

- Een typische Britse traditie 

- De politiek en W.F. Hermans I-V 


- Plagiaat 

- Een staat der dieren 

- Paars : een onzinnig politiek begrip 

- 'A curious fellow' 

- Bestaansrecht van intellectuelen 

- Intellectuelen in soorten 

- De sovjetzone van Nederland 

- Wachten op het communiqué. 

Verraad op de Balkan. Een kroniek (Nieuwegein, Aspekt, 1996). 

De wetenschap der politiek, Verkenningen (Leiden, DSWO Press, 1993; 4 e dr. Amserdam 

University Press, 2002). 

Het einde van de politiek? Met een proloog en een epiloog (Inaugurale rede, Universiteit van 

Amsterdam; Schoonhoven, Academic Service, 1990). 

Nederlands cultuurbeleid en de Europese Gemeenschappen : een beleidsverkenning, 

(Zeist, Kerckebosch, 1989) 

(rapporteur) Dreiging uit de lucht? Problemen van de westeuropese luchtverdediging na het 

INF-akkoord. Rapport van een studiegroep van de Atlantische Commissie, (Den Haag, 

Atlantische Commissie, 1988). 

Een frisgewassen doedelzak. Essays en kronieken uit de jaren tachtig, Amsterdam, 

Arbeiderspers, 1988. 

Karl Marx (Meppel, Boom, 1983). 

(met D.W. Fokkema, red. ) China op het breukvlak (Amsterdam, Arbeiderspers, 1981). 

Het falen der nieuwlichters (Amsterdam, Arbeiderspers, 1981). 

De samenleving als oplichterij. Opstellen over sociologie en politiek (Amsterdam 

Arbeiderspers 1978). 


II - Door Bart Tromp geredigeerde, samengestelde en/of ingeleide boeken: 

‘Marx nu.Verlost van het communisme’, ‘Beknopte chronologie’, samenstelling en redactie 

in: Karl Marx: ‘Er waart een spook door Europa.’ Bloemlezing uit het werk van Karl Marx 

(Amsterdam, Bert Bakker, 2006). 

‘Nawoord’, in: Karl Kautsky, Hoe de oorlog ontstond, (Soesterberg, Aspekt, 2001 (1919) ) 

Met M.C. Brands en R. Havenaar (red.), J. de Kadt, De deftigheid in het gedrang. Een keuze 

uit zijn verspreide geschriften (Amsterdam, Van Oorschot, 1991). 

Met M.C. Brands en N.C.F. van Sas (red.), De veiligheid van Europa: aspecten van de 

ontwikkeling van het Europese statenstelsel, (Rotterdam, Universitaire Pers, 1991). 

(met J.Th.J. van den Berg) ’Inleiding’, ’Verantwoording’ en redactie van: H. Daalder, 

Politiek en historie. Opstellen over Nederlandse politiek en vergelijkende politieke 

wetenschap, (Amsterdam, Bert Bakker, 1990). 

(met J.H.L. Löwenhardt, red.), Voor Sacharov (Amsterdam, Mets, 1986). 

’Thomas Hobbes. Een inleiding tot Leviathan’ en bibliografie, in: Thomas Hobbes, Leviathan, 

(Amsterdam, Boom, 2002 (1985)). 

Literatuur en politiek (Amsterdam, themanummer Maatstaf, Arbeiderspers, 1989). 

‘Woord vooraf’, in: Jan Zielonka, Pools Experiment. Een visie op de gebeurtenissen ’80 – ‘82 

(Leeuwarden, Eisma, 1982). 

(Met Dirk Bergvelt, Charlotte van Rappard red.), De papieren lente (Antwerpen, Het 

Spectrum 1981) 

’Eduard Bernstein en het revisionisme’ in: Eduard Bernstein, De voorwaarden tot het 

scialisme en de taak der sociaaldemocratie (Amsterdam, Arbeiderspers, 1981). 

‘Inleiding en verantwoording’in: W. Drees, Marx en het democratisch socialisme 

(Amsterdam. Arbeiderspers, 1979). 

Thorstein Veblen, De theorie van de nietsdoende klasse, met een inleiding van C. Wright 

Mills en een nawoord van Th. W. Adorno, uit het Engels vert. door Bart Tromp en L. Inberg, 

(Amsterdam, De Arbeiderspers, 1974). 


III - Door Bart Tromp geschreven hoofdstukken in boeken: 

’Een nieuwe zelfstandigheidspolitiek’ in: A. van Staden, P. van Ham, C. Homan, J.Q. Rood, 

B.A.G.M. Tromp, ’De herontdekking van de wereld. Nederlands buitenlands beleid in 

revisie’, (Den Haag, Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen 

’Clingendael’, 2004, 57-71.) 

’Problemen van representatieve democratie’, in: E.R. Engelen en M. Sie Dhian Ho (red.), De 

staat van de democratie. Democratie voorbij de staat, in de reeks ’Verkenningen’ van de 

Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, (Amsterdam, Amsterdam University 

Press, 2004, 339-361.) 

’Europe: The Asymptote of Political Integration’, in: Immanuel Wallerstein, Editor, The 

Modern World-System in the Longue Durée, (Boulder – London, Paradigm Publishers, 2004, 

47-65.) 

‘Kanttekeningen bij het jaar 2002’, in: S. Noorda, H.J. Schoo, B. Tromp, A. Rouvoet & R. 

Koppelaar en P. Schnabel, Haagse tegenstrijdigheden. Een jaar verder, (Amsterdam 

University Press/Salomé, 2003). 

’De crisis der partijen en enkele voorstellen deze te overwinnen’, in: Frans Becker, Wim van 

Hennekeler, Monika Sie Dhian Ho en Bart Tromp, redactie: Politieke partijen op drift. Het 

vierentwintigste jaarboek voor het democratisch socialisme, (Amsterdam, Arbeiderspers - 

Wiardi Beckman Stichting, 2003). 

’Europa, Nederland en democratie’, in: Joop van Holsteyn & Cas Mudde redactie, 

Democratie in verval?, (Amsterdam, Boom, 2002). 

‘Een partijloze democratie, of: het einde van de politieke partij’, in: Bram Peper, Paul 

Schnabel, Herman Tjeenk Willink, Bart Tromp, Haagse tegenstrijdigheden 

Amsterdam, Amsterdam University Press, 2002 

Met Monika Sie Dhian Ho, ’De constructie van politieke democratie. Een gesprek met Arend 

Lijphart.’, in: Frans Becker, Wim van Hennekeler, Monika Sie Dhian Ho en Bart Tromp, 

redactie: De toekomst van de democratie. Het eenentwintigste jaarboek voor het democratisch 

socialisme, Amsterdam, Arbeiderspers - Wiardi Beckman Stichting, 2000. 

‘Het ontstaan en de ontwikkeling van het statenstelsel’, in: J. Melissen (red.), Europese 

diplomatie: in de schaduw van Westfalen, (Assen, Van Gorcum, 2000). 

‘De uitgestelde oorlog : Westerse (non)interventie in Joegoslavië, 1991-1995’, in: A.W.M. 

Gerrits; J.H. de Wilde (red.), Aan het slagveld ontsnapt : over oorlogen die niet plaatsvonden 

: een Liber Amicorum voor Hylke Tromp, (Zutphen, Walburg Pers, 2000). 

‘De pacificatie van de vredesbeweging’, in H.J. Schoo & Bert Vuijsjes (red.), Scenario 2000. 

Terugblik op de toekomst 

’Hedendaags kapitalisme: wereldsysteemanalyse’, in: Frans Becker, Wim van Hennekeler en 

Bart Tromp redactie: Hedendaags kapitalisme. Het twintigste jaarboek voor het democratisch 



‘Onderwijs: de sowjetzone van Nederland’, in: Xandra van Gelder en Hans Wansink, 

Heimwee naar de HBS, (Amsterdam, De Volkskrant 1998). 

‘Transatlantische betrekkingen in de context van het moderne wereld-systeem’, N. Hoekstra 

(red.) Het Marshall Plan in hedendaags perspectief, (Den Haag, Atlantische Commissie, 

1997). 

‘Overlevingskansen van het statenstelsel’, in: A. van Staden (red.), De nationale staat 

onhoudbaar maar onmisbaar? : het perspectief van Europese integratie en mondialisering, 

(Assen, Van Gorcum, 1996). 

‘Risorgimento, politiek en censuur’, in: De Nederlandse opera, (Rigoletto, 

Amsterdam, 1996). 

‘Het transformatieproces en politieke theorievorming’, in: B. Tromp, O. Holman, H. Hoen, 

P. Bergeijk, J.W. van der Meulen (ed.), Nederland en Oost-Europa; theorie en praktijk, 

Clingendael Study, (Den Haag, Instituut Clingendael, Januari 1997). 

‘Interne partijdemocratie’, in: J.Berkouwer en A. Hoogerwerf, Markt, ongelijkheid, 

solidariteit: op zoek naar een herkenbare PvdA, (Bajesteh, Meeuw & Co/Syntax publishers, 

1996) 

’Een eeuw sociaaldemocratische beginselprogramma’s in Nederland’, in: Frans Becker, Wim 

van Hennekeler, Bart Tromp, Marjet van Zuylen redactie: In zake beginselen. Het zeventiende 

jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, Arbeiderspers - Wiardi Beckman 

Stichting, 1996. 

‘De sturing van het publieke debat’, in: Afstand en engagement. 35 jaar aan het Binnenhof 

(Uitgeverij De Gelderlander BV, 1995). 

‘Geweld en maatschappij in de Dertigjarige oorlog’, in: Dossier Geschiedenis 1994 

Amsterdam, UvA, 1995 

‘Comments on the contribution of Paul Dukes’, in: A. Gerrits; N. Adler (ed.), Vampires 

unstaked : national images, stereotypes and myths in East Central Europe (Amsterdam, 

North-Holland, 1995). 

‘Europa in het licht der Republiek: het Europese integratieproces in historisch perspectief’, in: 

L. Sprangers, A. van Staden en A. Venema (red.), Een continent op drift: opstellen over de 

veiligheid van Europa, (Amsterdam, Van Oorschot, januari 1994). 

‘Wereldsysteem en moderniteit’, in: S.W. Couwenberg (red.), Westerse cultuur: model voor 

de hele wereld? (Kampen, Kok Agora, 1994). 

‘Statenstelsel als conditie voor kapitalistische wereldsysteem’, in: De toekomst van de 

Nederlandse buitenlandse politiek: bijdragen aan de jubileum-conferentie van Instituut 

Clingendael, 13 en 14 januari 1993, (Den Haag : Nederlands Instituut voor Internationale 

Betrekkingen 'Clingendael', afdeling Voorlichting, 1993). 


‘Transatlantische spanningen’, in: Europa en de Verenigde Staten 1992: vijfhonderd jaar na 

Columbus, (Den Haag, Atlantische Commissie, 1992) 

‘De loden bal van het ware socialisme’, in: Jan Nekkers (red.), Contouren van vernieuwing. 

Heroriëntatie in de Partij de Arbeid, (Amsterdam, WBS, 1992). 

‘Het échec van het marxisme’, in: Bas van Stokkom (red.), Voorbij de ideologie?, 

(Hilversum, Gooi & Sticht, 1991). 

‘Anti-democratische stromingen’, in: .J.J.A. Thomassen (red.), Hedendaagse Democratie, 

(Alphen aan den Rijn, Samsom Tjeenk Willink, 1991). 

‘Party Strategies and System Change in the Netherlands’, in: Peter Mair and Gordon Smith 

(red.) Understanding Party System Change in Western Europe, (London, Frank Cass, 1990). 

Reformability of communist systems, in: Perestroika. Opportunities for real détente 

(Amsterdam, Peace Policy Foundation, 1989). 

Introduction, in: The United States and the European community. Convergence of conflict 

Proceedings of the Amsterdam Columbia Conference (Rotterdam, universitaire pers, 1989). 

Tussen etatisme en sociale democratie: veranderende opvattingen in de PvdA over ‘staat’ en 

‘maatschappij’, in: A.M.J. Kreukels, J.B.D. Simonis (red), Publiek domein. De veranderende 

balans tussen staat en samenleving, Jaarboek Beleid en Maatschappij, (Meppel, Boom, 1988) 

'Drees en het democratisch-socialisme,' in: H. Daalder en N. Cramer red., Willem Drees 

(Houten, De Haan/Unieboek, 1988). 

‘Verantwoordelijkheden van kamerleden en fracties’, in: J.N.J. van den Broek, K. Groeveld 

en J.A. de Hoog (red), Democratie: scheiding der machten, (Den Haag, Telderstichting, 

1987). 

‘Gouden jaren voor het democratisch socialisme’, in: Jan Bank e.a., In dienst van het gehele 

volk. De Westeuropese sociaal-democratie tussen aanpassing en vernieuwing 1945-1950, 

(Amsterdam, Bert Bakker/WBS, 1987). 

‘Reflexions on anti-Americanism and Dutch social democracy, in: R. Kroes (ed) Anti- 

Americanism in Europe, (Amsterdam, Free University Press, 1986). - p. 85-96. 

‘Democratie: te goed voor de derde wereld’, in: De achtertuin van Nederland: opstellen over 

buitenlandse politiek, (Amsterdam, Van Oorschot, 1985). - p. 180-201. 

‘Sociologie en de stad’, in: Ton Kreukels, Dick van Zijhderveld, Wouter Turpijn (red.), De 

stad opnieuw in zicht. Sociaal-wetenschappelijke benaderingen van het verschijnsel ‘stad’. 

(Amsterdam, Jan Mets, 1985) 

Met H. Achterhuis, J.L. Heldring e.a., Solidariteit: over wat mensen verbindt... (Utrecht : Het 

Spectrum, 1985). 


‘De beginselen van het democratisch socialisme’in: Bart Tromp, met bijdragen van H. 

Verwey-Jonker, L. Nauta, K. Koch, H. Kombrink, W. Kok, M. Krop en J. van den Berg, 

Beginselen ter sprake (Amsterdam, Wiardi Beckman Stichting, 1985). 

‘Een continent op drift’, in: Europa eenmaal andermaal: beschouwingen over veiligheid / red. 

G. van Benthem van den Bergh; D. Hellema; H. de Lange. - Amsterdam : Mets, 1985. - p. 48- 

50. 

‘Kanttekeningen bij de ontwikeling van de machtspositie van de PvdA, in: Lo Casteleijn e.a., 

Tekens in de tijd. 65 jaar Joop Den Uyl, (Amsterdam, Arbeiderspers, 1984). 

’Tweeërlei socialisme’, in: Jan Bank, Paul Kalma, Martin Ros en Bart Tromp redactie, Het 

vijfde jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, Arbeiderspers, 1984. 

‘Neo-conservatism and the dilemma’s of the left’, in: Rob Kroes, (ed), Neo-conservatism 

Amsterdam VU uitgeverij 1984 

‘Socialisme en defensie. De PvdA en het probleem van oorlog en vrede’, in: E.H. van den 

Beugel (red.), Te beginnen bij Nederland. Opstellen over oorlog en vrede. (Amsterdam, Van 

Oorschot, 1983) 

(Met Barbara Tuchman) Een ezel stoot zich in het gemeen…Regeren in dwaasheid (De 

Volkskrant 1983. Uitgave van de Eerste Van der Leeuw-lezing) 

Met Jan Bank en Martin Ros, ’Gesprek met Jacques de Kadt’, in: Jan Bank, Martin Ros en 

Bart Tromp redactie, Het eerste jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 

Arbeiderspers, 1979. 

‘De sociologie van de stad bij Max Weber’, in W. Goddijn (red.) Max Weber. Zijn leven, werk 

en betekenis, Baarn: Ambo, 1979. 

’Theodor Adorno’, in: L. Rademaker en E. Petersma red., Hoofdfiguren uit de sociologie 2: 

modernen, Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum/Intermediair, 1974. 

‘Charles Wright Mills’, in: L.Rademaker en E.Petersma, Hoofdfiguren uit de sociologie 1: 

klassieken, Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, Intermediair, 1974 

‘Vredeswetenschap : doelstellingen, methoden, maatschappelijke relevantie; een aantal hoofd- 

en bijzaken’, in B.V.A. Röling (red.), Vredeswetenschap : doelstellingen, methoden, 

maatschappelijke relevantie; bijdragen voor de konferentie gehouden te Warffum, sept. 1972, 

(Groningen, 1973). 


IV - Jaarboeken voor het democratisch socialisme: 

Bart Tromp vormde, samen met Jan Bank en Martin Ros, in 1979 de redactie van ‘Het 

Jaarboek voor het Democratisch Socialisme’. Dit jaarboek, een poging om de historische en 

theoretische kennis over de sociaal democratie in Nederland te vergroten kan deels gezien 

worden als een reactie op ‘Het Jaarboek voor Socialisme en Arbeidersbeweging’, onder 

redactie van Ger Harmsen c.s., dat voornamelijk aandacht besteedde aan de radicale vleugels 

van de arbeidersbeweging. 

De Jaarboeken verschenen in eerste instantie in de serie ‘Links Klassiek’ van de 

Arbeiderspers, waarin ook andere titels verschenen. Tromp bezorgde in die serie: W. Drees, 

Marx en het democratisch socialisme. Politiek-historische beschouwingen (Amsterdam, 

Arbeiderspers, 1979) en Eduard Bernstein, De voorwaarden tot het socialisme en de taak van 

de sociaal-democratie (Amsterdam, Arbeiderspers, 1981). 

Het Jaarboek bleek zich een blijvende plaats te kunnen veroveren. Bart Tromp bleef 

vijfentwintig Jaarboeken lang een vaste kracht in, zo niet de spil van, de redactie. In de – 

anonieme – redactionele inleidingen op de jaarboeken is zijn invloed meestal merkbaar 

aanwezig. 

1. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Monika Sie Dhian Ho, Bart Tromp, 

redactie: Rotterdam. Het vijfentwintigste jaarboek voor het democratisch 

socialisme, Amsterdam, Mets & Schilt - Wiardi Beckman Stichting, 2004. 

2. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Monika Sie Dhian Ho en Bart Tromp, redactie: 

Politieke partijen op drift. Het vierentwintigste jaarboek voor het democratisch 



Transnationaal Nederland. Het drieëntwintigste jaarboek voor het democratisch 


4. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Monika Sie Dhian Ho en Bart Tromp redactie, 

Zeven jaar paars, Het tweeëntwintste jaaroek van het democratisch-socialisme, 

Amsterdam, Arbeiderspers - Wiardi Beckman Stichting, 2001. 


De toekomst van de democratie. Het eenentwintigste jaarboek voor het democratisch 

socialisme, Amsterdam, Arbeiderspers - Wiardi Beckman Stichting, 2000.. 

6. Frans Becker, Wim van Hennekeler en Bart Tromp redactie: Hedendaags 

kapitalisme. Het twintigste jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 

Arbeiderspers - Wiardi Beckman Stichting, 1999. 

7. Frans Becker, Wim van Hennekeler en Bart Tromp redactie: Om de kwaliteit van het 

Onderwijs. Het negentiende jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 



8. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Bart Tromp, Marjet van Zuylen redactie: De 

inrichting van Nederland. Het achttiende jaarboek voor het democratisch socialisme, 


9. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Bart Tromp, Marjet van Zuylen redactie: In zake 

beginselen. Het zeventiende jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 


10. Frans Becker, Wim van Hennekeler, Bart Tromp, Marjet van Zuylen redactie: 

Nederland en de wereld.. Het zestiende jaarboek voor het democratisch socialisme, 


11. Frans Becker, Martin Ros, Saskia Stuiveling en Bart Tromp redactie: Van Troelstra 

tot Den Uyl. Het vijftiende jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 


12. Martin Ros, Saskia Stuiveling en Bart Tromp redactie: De toekomst van de 

vakbeweging. Het veertiende jaarboek voor het democratisch socialisme, 


13. Martin Ros, Saskia Stuiveling en Bart Tromp redactie: Oost-Europa en de sociaaldemocratie. 

Het dertiende jaarboek voor het democratisch socialisme, Amsterdam, 


De delen 1 t.e.m. 12 waren nog niet thematisch. De samenstelling van de redactie was als 

volgt: 

Delen 1 en 2: Jan Bank, Martin Ros, Bart Tromp 

Delen 3-6: dezelfden met Paul Kalma 

Delen 7 – 12: Marnix Krop, Martin Ros, Saskia Stuiveling en Bart Tromp. 

De bijdragen van Bart Tromp aan de Jaarboeken zijn in hoofdstuk III opgenomen. 


V - Bart Tromp in Socialisme & Democratie 

Voor de Wiardi Beckman Stichting is Bart Tromp in de afgelopen drie decennia van 

onschatbare waarde geweest. Hij vormde eerst de ‘Eindhovense’, later de 'Haagse' afdeling 

van de WBS en trad dikwijls als gangmaker en inspirator op. Vanaf april 1978 was hij als 

redacteur verbonden aan Socialisme & Democratie. (Uit: In memoriam: Bart Tromp, Frans 

Becker.) 

Omdat S&D zo lang een centrale plaats innam in Barts redactionele en publicitaire 

werkzaamheden zijn zijn artikelen in dit blad – nog zeer incompleet – in een apart hoofdstuk 

opgenomen. 

‘Vechten overzee: de PvdA en militaire interventies’, in: SOCIALISME & DEMOCRATIE, 

64(5) 2007: 18-22. 

‘Mondialisering: heel oud en heel nieuw’, in: S&D 2006 / 12, 48-54. 

‘Een Amerikaans imperium?’ [boekessay], in: S&D: SOCIALISME & DEMOCRATIE, (7-8) 

2006: 67-74. 

Met Paul Bordewijk, Maarten Hajer en Willem Minderhout, 'Inzake de beginselen van de 

Partij van de Arbeid', Socialisme & Democratie, 2004 , nr. 7/8. 

'Hoe bruikbaar is nog het sociaal-democratisch programma', Socialisme & Democratie, 2003, 

nr 5/6, 56-63 

'Het einde van de NAVO', Socialisme & Democratie, 2003, nr 3, p. 3. 

‘Het virus van de plebiscitaire democratie’, Socialisme & Democratie, 2002, nr 12. 

'Een zegen voor de PvdA', Socialisme & Democratie, 2002, nr 10/11, 3 

'De taak der sociaal-democratie', Socialisme & Democratie, 2002, nr 5/6, 90-95 

'Duits kiesstelsel: remedie of kwaal?', Socialisme & Democratie, 2002, nr 1, 12-13 

'Naschrift', Socialisme & Democratie, 2001, nr 11/12 

'Afschaffing ontwikkelingshulp?', Socialisme & Democratie, 2001, nr 9, 436 

'De 'andere oorlog'. Enkele aantekeningen', Socialisme & Democratie, 2001, nr 10, 439-442 

'Eerste en Tweede Kamer' Socialisme & Democratie, 2001, nr 7/8, 383 

'Het unieke van Blairs overwinning', Socialisme & Democratie, 2001, nr 7/8, 385 

'Wethouders de raad uit', Socialisme & Democratie, 2001, nr 6, 237 

'Organisatie en program: de PvdA op een historisch dieptepunt', Socialisme & Democratie, 

2001, nr 2, 52-57 


'Een partijloze democratie, of: het einde van de politieke partij?', Socialisme & Democratie, 

2001, nr 1 

'Een partijloze democratie, of: het einde van de politieke partij?', Socialisme & Democratie, 

2000, nr 12, 544-553 

'De onterechte terechtwijzing van Oostenrijk', Socialisme & Democratie, 2000, nr 3, 135-137 

'In plaats van 'Vlugschrift'', Socialisme & Democratie, 2000, nr 1, 1 

'De toekomst van de Nederlandse defensie', Socialisme & Democratie, 1999, nr 10, 456-460 

'De toekomst van de oorlog', Socialisme & Democratie, 1999, nr 7/8, 336-344 

'Srebrenica in het groot', Socialisme & Democratie, 1999, nr 5, 207-212 

'Geen goed begin van beginseldebat', Socialisme & Democratie, 1999, nr 1, 3-7 

‘De ritualisering van verkiezingsprogramma's’, Socialisme & Democratie 54 (12)1997 : 536- 

540 

‘Het failliet van de vredestichters’, in: SOCIALISME & DEMOCRATIE, 53(7-8) 1996: 439- 

443. 

‘Verkeerde keuzen’, in: SOCIALISME & DEMOCRATIE, 50(4) 1993: 152-153. 

‘De ritualisering van verkiezingsprogramma’s’, in: S&D 1997 / 12, 536-540. 

‘Infrastructuur en het primaat van de politiek’, in: S&D 1997 / 9, 392-395. 

‘Het gewicht van geschreven programma's. Inzake beginselen’, in: S&D 1996 / 10, 583-585. 

‘Het failliet van de vredestichters’, in: S&D 1996 / 7&8, 439-443. 

‘Correctie en aanvulling [op ‘Inzake partijvernieuwing’]’, in: S&D 1996 / 2, 138. 

‘Inzake partijvernieuwing’, in: S&D 1996 / 1, 30-42. 

‘De vloek van Michels. Afscheid van de partijdemocratie’, in: S&D 1995 / 2, 93-95. 

‘Het program!’, in: S&D 1993 / 11, 485-490. 

‘Intellectuelen in soorten’, in: S&D 1993 / 6, 268-272. 

‘Kandidaatstelling en mythevorming’, Socialisme en Democratie 50 1993 / 1 : 43-44 

‘Moedwillige deprofessionalisering’, in: S&D 1992 / 4, 153-156. 

‘Partijvernieuwing?’, in: S&D 1992 / 1, 25-32. 


‘Nog meer subsidiëring van politieke partijen?’, in: S&D 1991 / 5, 204-208. 

‘Eduard Bernstein’, in: S&D 1990 / 11, 292-294. 

‘Beginselprogramma: noodzaak en onmogelijkheid’, in: S&D 1990 / 4, 105-108. 

(met G. van Benthem van den Bergh) ‘Gedeelde veiligheid’ als bezweringsformule’, in: 

S&D 1986 / 7&8, 223-225. 

(met G. van Benthem van den Bergh) ‘Repliek: uitgangspunten voor een Nederlands veiligheidsbeleid 

II, in: S&D 1986 / 1, 34-40. 

(met G. van Benthem van den Berg) ‘De Partij van de Arbeid en defensie: uitgangspunten 

voor een Nederlands veiligheidsbeleid’, S&D 1983 / 9, 3-15. 

‘De argumentatie voor een Europese defensie’ (commentaar), in: SOCIALISME EN 

DEMOCRATIE, 39(7/8) juli-augustus 1982: 394-396. 

‘Over de Sowjet-Unie en ontspanningspolitiek’, in: SOCIALISME EN DEMOCRATIE, 

39(5) mei 1982: 229-238. 

‘Karl Marx als politiek theoreticus’, in: S&D 1983 / 3, 7-10. 

‘Over de Sowjet-Unie en ontspanningspolitiek’, in: S&D 1982 / 6, 229-239. 

‘Participatie-democratie en participatie: vermeende oplossingen en echte problemen’, in: 

S&D 1980 / 4, 159-165. 

(met Michel Korzec) ‘Op mensenrechten mag niet bezuinigd worden’, in: S&D 1979 / 6, 

299-306. 

‘Socialisme, organisatie en democratie’, in: S&D 1976 / 4, 155-172. 


VI - Bart Tromp: Tijdschriftartikelen 

VI.1 Bart Tromp in Vrede en Veiligheid / Trans-Aktie 

'Europa' op een tweesprong : kanttekeningen bij de acties tegen Oostenrijk, in: VREDE EN 

VEILIGHEID, 29(3) 2000: 413-431. 

‘Het sterven van de staat’, in: TRANSAKTIE, 24(1) 1995: 73-86. 

‘De paradox van het Partnership for Peace’, in: TRANSAKTIE, 23(1) maart 1994: 10-14. 

‘Commentaar: verkiezingsprogramma's en defensieparagrafen’, in: TRANSAKTIE, 18(3) 

1989: 200-205. 

‘Commentaar: na vijf jaar Afghanistan’, in: TRANSAKTIE, 14(1) 1985: 3-4. 

‘Commentaar: lessen van de Falklandoorlog’, in: TRANSAKTIE, 12(4) 1983: 325-326. 

‘Valse profeten: de Galtungs in China’ [besprekingsartikel], in: TRANSAKTIE, 9(3) 1980: 

295-311. 

‘Getrennt marschieren, gesammelt schlagen?’ [reactie op "Polemologisch onderzoek en de 

vredesbeweging"], in: TRANSAKTIE, 8(3) 1979: 343-347. 

‘Het verklaren van een oorlog: Vietnam en de Amerikaanse politieke wetenschappen’, in: 

TRANSAKTIE, 6(1) april 1977: 3-27. 

‘De Pentagon-papers als mythe-doders’, in: TRANS-AKTIE, 5(4) september 1976: 8-11. 

‘Portugal, het nieuws en de werkelijkheid’, in: TRANS-AKTIE, 5(2) juni 1976: 11-14. 

‘Bureaucratie of politiek?’ [literatuuressay], in: TRANS-AKTIE, 4(5) mei 1975: 17-20. 

'Met het kiezersvolk onderweg. Of: de armoede van de Nederlandse Politicologie', Transaktie 

1, 4, 1972. 


VI.2 Bart Tromp in Internationale Spectator 

‘Vragen over Irak’ [column], in: INTERNATIONALE SPECTATOR, 61(6) juni 2007: 285- 

286. 

‘Van afscheid van de neutraliteit tot postmoderne identiteitscrisis?’, in: INTERNATIONALE 

SPECTATOR, 60(11) november 2006: 590-594. 

‘Wat doen wij (nog) in Irak?’, in: INTERNATIONALE SPECTATOR, 59(1) januari 2005: 1- 

2. 

‘Democratie of vrijheid?’, in: INTERNATIONALE SPECTATOR, 58(1) januari 2004: 2-6. 

‘Pax Americana in historisch perspectief’, in: INTERNATIONALE SPECTATOR, 57(7-8) 

juli-augustus 2003: 340-345. 

‘De ruk naar rechts’, in: INTERNATIONALE SPECTATOR, 56(7-8) juli-augustus 2002: 

345-346. 

‘Hedendaags geweld op de Balkan : historische en antropologische verklaringen getoetst’, in: 

INTERNATIONALE SPECTATOR, 50(12) december 1996: 590-595. 


VI. 2 Verspreide tijschriftartikelen 

‘Aantekeningen over republicanisme’ In: ‘De Republikein. Tijdschrift voor de ware 

democraat’, 1 (2005), 1 (januari) 

’Globalisation and Hegemony’ In: ‘On the Waterfront. Newsletter No.9 of the Friends of the 

IISG’, (2004) 

‘Politieke vernieuwing of politieke verbetering?’, Beleid en maatschappij, 2 , 2004 

‘Aan elke hegemonie komt een eind’, in: ATLANTISCH PERSPECTIEF, 27(3) 2003: 4-8. 

‘Roekeloze uitbreiding van de Europese Unie, in: ABLAK, 6(2) 2001: 19-21. 

‘Roekeloze uitbreiding van de Europese Unie’, in: ABLAK, 6(1) 2001: 10-12. 

‘Een dubieus 'acquis' : Oostenrijk, de EU en de gevolgen voor de Europese integratie’, in: 

ABLAK, 5(2) 2000: 13-15. 

‘Een partijloze democratie, of: Het einde van de politieke partij?’, De Gids 163 (2000) 8 : 

605-616 

‘Blauw met een rood randje. De trieste prestaties van paars’, Intermediair 34 (1998) 18 

‘Dijkstal wil staatspartijen invoeren’, Intermediair 32 (1996) 7 

'De herontdekking van de staat', FACTA 4, december 1996 p. 2-5 

(met H. Daalder), 'Faults of the Dutch: The Changing Debate', Encounter, vol. 80, nr. 1, 

January 1988, pp. 72-77; ook in Duitse vertaling, ‘Ideeen und Medien in Holland’, 

Europäische Rundschau, 14. Jahrgang, Nummer 2, 1986 , s. 71-82. 

‘Sociologie van het terrorisme: enkele kanttekeningen’, in: CIVIS MUNDI, 17(5) september 

1978: 200-203. 


VII - Bart Tromp in dag- en weekbladen 

‘Irak-onderzoek is te riskant voor premier’, De Volkskrant, 13 maart 2007 

‘In het pak genaaid! Bos en Tichelaar wilden bij de formatie niet het beleid van Balkenende, 

maar de opmars van de SP bestrijden’, Het Parool, 8 maart 2007 

‘Naar een mindere meegaande buitenlandse politiek’, NRC-Handelsblad, 5 februari 2007 

‘Huichelarij over dualisme. Het bestuur roept Bos op zijn woord te breken: de politiek leider 

in het kabinet garandeert een gedweeë PvdA-fractie’, Het Parool, 1 februari 2007. 

‘Een kleinere Tweede Kamer?’, Het Parool, 7 september 2006. 

‘Geen goed begin PvdA-campagne’, Het Parool, 6 juli 2006. 

‘Guantánamo is schande voor de VS’, De Volkskrant, 27 februari 2006. 

‘Oorlog of misdaad? De strategische blunder van Bush’, Vrij Nederland, 10 september 2005. 

‘Wanhopig op zoek naar beginselen’, Vrij Nederland, 29 januari 2005. 

‘Linkse taak: vervang groei door welvaart’, De Volkskrant, 18 december 2004. 

‘Het nieuwe kiesstelsel. Een geval van staatkundige figuurzagerij’, Vrij Nederland,16 oktober 

2004. 

‘Altijd maar kiezen’, De Gelderlander, 7 oktober 2004. 

‘Ziekelijke drang tot politieke vernieuwing’, NRC-Handelsblad, 7 januari 2004. 

‘De erfenis van Pim Fortuyn’, Het Parool, 3 januari 2004. 

‘Europees buitenlands beleid is nu een illusie. EU moet in Veiligheidsraad met één stem 

spreken’, NRC-Handelsblad, 1 november 2003. 

‘Buitenlands beleid moet op de schop’, De Volkskrant, 18 maart 2003. 

'Schroeiende passie. Gevaarlijk denker Carl Schmitt' Recensie van: Carl Schmitt: Tagebücher. 

Oktober 1912 bis Februar 1915' Berlijn, Berlin Akademie Verlag, 2003. 

Vrij Nederland, 5 februari 2005 

‘Wanhopig op zoek naar beginselen. De identiteitscrisis van de PvdA’ In: ‘Vrij Nederland’, 

66 (2005), 4 (29 januari). 

‘Ottomaanse erfenis’, Elsevier, 6 oktober 2001. 

‘Greenpeace-model is voor PvdA geen democratisch alternatief’, De Volkskrant, 14 maart 

2001. 


Met M. Sie Dhian Ho, ‘Een president kan gevaarlijk zijn’, [Interview met A. Lijphart, 

Universiteit van Californië, San Diego], Het Parool, 29 november, 2000. 

‘Vertrekpunt Den Haag’, Het Parool, 6 september 2000. 

‘Op jacht naar kiezerswinst schaft PvdA democratie af’, Het Parool, 27 mei 2000. 

‘Defensie heeft te weinig geld om ambities waar te maken’, Het Parool, 4 november 1999. 

‘PvdA-bonzen zijn bang voor leden’, De Volkskrant, 23 februari 1999. 

‘Arrogante club beroepspolitici doet greep naar macht in PvdA’, Het Parool, 19 februari 

1999. 

‘De toekomst van de krijgsmacht’, Het Parool, 27 juni 1998. 

‘Politiek bezit geen aandelen van BV Nederland’, De Volkskrant, 6 september 1997. 

Met J.T. Degenkamp, A.H.J.W. van Schijndel, P.B. Cliteur, D. Pessers, en A. Klamer, 

‘Schisma bij eurosceptici. Nederland geeft met de euro te veel op’, NRC-Handelsblad, 17 mei 

1997. 

‘De tragiek van Felix Rottenberg’, Het Parool, 2 januari 1997. 

‘Een partijtje betalen. Partijsubsidie blijft nodig’, Het Parool, 15 en 25 mei 1996. 

‘Steeds meer efficiency in het hoger onderwijs’, Het Parool, 24 november 1994. 

‘Naar een driejarige propaedeuse. Studiefinanciering is voor arme student flop’, Het Parool, 

19 en 26 augustus 1994. 

‘Van moeders tot ministers’, Het Parool, 24 juni 1994. 

‘Handen af van de AOW’, De Gelderlander, 26 februari1994. 

‘Het failliet van de vredestichters’, De Gelderlander, 8 januari 1994 

‘Wat wij voor Bosnië kunnen doen’, Het Parool, 14 augustus 1993. 

‘Rampzalige resultaat 'anti-moerasbeleid'’, Het Parool, 7 juni 1993 

'Wartaal over integratie allochtonen', Het Parool, 9 juni 1992 

‘Recept: verzuiling’, Het Parool, 8 januari 1992 

‘Malaise in PvdA is structureel’, Het Parool, 13 april 1991 

‘Hoog tijd voor PvdA van jaren negentig’, Het Parool, 6 oktober 1990. 

‘Ontwikkelingshulp aan het Oostblok’, Het Vrije Volk, 14 februari 1990. 


‘Europa '92 bedreigt Nederlandse boek’, Het Parool, 30 november 1989. 

.‘De LOTA deugt niet’, Het Parool, 18 maart 1989. 

‘Vernieuwingen bij de PvdA voltrekken zich in vacuum’, Het Parool, 23 december 1987. 

‘Deetman wordt dictator over de Universiteiten. Snoeiplan doordrenkt van centralisme en 

willekeur’, Het Parool, 17 november1986. 

‘De 'partijvoorzitter' als monarch’, Het Parool, 30 augustus1986. 

‘Van beknopt program tot dikke catalogus’, Het Parool, 17 mei 1986. 

‘Heeft D66 nog wel recht van bestaan?’, Het Parool, 1 maart 1986. 

‘Socialistisch perspectief’, Het Parool 14 september, 1985. 

‘De partij van artikel één’, Het Parool, 10 augustus,1985. 

‘De CPN zonder nostalgie’, Het Parool, 10 november,1984. 

‘Alternatief regeringsprogram is nog geen partijprogram’, Het Parool, 21 juli 1984. 

‘Een geblokkeerde vernieuwing op twee fronten’, Het Parool, 31 december 1983. 

‘De PvdA en het perspectief voor de linkse partijen’. Het Parool, 19 november 1983. 

Met G. Van Benthem van den Bergh, 'Alarmisme' over raketten overdreven’, De Volkskrant, 

26 oktober 1983. 

‘PvdA overtrekt verzet tegen nieuwe kernraketten’, De Volkskrant, 8 oktober 1983 

‘Het CDA van links’, Het Parool, 27 juni 1983 

‘Jammer dat 'cultuur' is teruggekeerd’, Het Parool, 6 november 1982 

‘Verkeerd Bezuinigen’, Het Parool, 3 september 1982 

‘Averechts stemadvies’, Het Parool, 21 augustus 1982. 

‘Socialisme of sociaal-democratie’, Het Parool , 22 juli1982. 

‘Allerlaatste waarschuwing’[aan Sicco Mansholt], Het Parool, 9 juli 1982 

‘Prof. Schouten en zijn kritici’, Het Parool, 2 juli 1982 

‘De grenzen van de verzorgingsstaat’, Het Parool, 2 juli 1982 

‘De idylle van de decentralisatie’. Het Parool, 3 juni 1982 


‘Overleeft de Partij van de Arbeid de jaren tachtig? Een pleidooi voor een vernieuwde PvdA 

'die meer doet dan de maatschappelijke ontwikkelingen volgen'’, Vrij Nederland, 1 mei 1982 

‘Emancipatie via pariakapitalisme’, Het Parool, 4 maart 1982 

‘Verlaag straffen totaalweigeraars’, Het Parool, 18 februari 1982. 

‘Kwezelarij en de zaak-Van Dijk’, NRC-Handelsblad, 24 december 1981. 

‘De afwezige kiezers’, Het Parool, 5 november 1981 

‘Het IKV toont zich een slecht verliezer’, Parool, 12 juni 1981. 

‘Een nieuwe politieke elite vervreemdt zich van de maatschappij. Het Binnenhof en 

daarbuiten’, De Groene Amsterdammer, 27 mei 1981. 

‘Krasse taal van Van den Doel’, Het Parool, 9 april 1981 

‘Marxisme en de CPN’, Het Parool, 2 april 1981 

‘Ideologische crisis in PvdA hoeft niet langer te duren’, NRC, 6 maart 1981 

‘Strategie van het IKV (I)’, Parool, 5 februari 1981 

‘Loonmatiging en werkgelegenheid’, Het Parool, 4 september 1980. 


VII -Interviews met Bart Tromp. 

W. Minderhout, ‘Bart Tromp over zijn grote passie: Opera. “Toen ik dat plastic bekertje door 

de zaal hoorde rollen was ik definitief verkocht!”’, De Leunstoel, Nummer 18, Jaargang 2, 25 

augustus 2005 

P.H. de Jong, ‘Hirsi Ali wil toe naar tweepartijenstelsel’, Nederlands Dagblad, 29 juni 2005. 

Discussie tussen VVD-Tweede-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali en politicoloog Bart Tromp over 

het ideale politieke bestel. Hirsi Ali wil naar een tweepartijenstelsel, Tromp verdedigt het 

bestaande stelsel. 

F. van Deijl, 'Heren, heren... Bart Tromp: 'Bart Jan Spruyt is geen hoogleraar, zoals ik. Daar 

zit 'm de pijn, hè', HP/De Tijd, 25 maart 2005. Verslag van een debat tussen Tromp en Spruyt 

over de programmapunten van Tweede-Kamerlid Geert Wilders, die uitliep op een 

hoogoplaaiende ruzie. 

G. Beverdam, ‘Vlam in de pan bij multicultureel debat. Kamer bezorgd over agressief debat 

tussen 'links' en 'rechts', Nederlands Dagblad, 1 april 2004. Vraaggesprek met Tromp over de 

stelling van Bart Jan Spruyt, directeur van de conservatieve Edmund Burke Stichting, dat 

links verantwoordelijk is voor de doodsbedreigingen aan het adres van Spruyt en dat het debat 

tussen links en rechts over de multiculturele samenleving is verziekt. Tromp vindt het verwijt 

van Spruyt schandelijk. 

R. Janssen & R. van Raak, 'Op de langere termijn is een democratie zonder socialisme niet 

denkbaar', SP Tribune, 40 (2004) 12 maart 2004. Interview met Tromp waarin hij ondermeer 

ingaat op de voorstellen voor bestuurlijke vernieuwing van minister de Graaf (de 

kiesdistricten, de gekozen burgemeester, het aantrekken van wethouders van buiten de raad), 

het Nederlandse parlementaire stelsel, de gekozen minister-president, de PvdA (het oppositie 

voeren, de koers en het voorzitterschap). 

W. de Bruin, 'Beginselen zijn lastig in de jacht op de zwevende kiezer', De Volkskrant, 12 

oktober 2002. Gesprek met politicoloog Bart Tromp, gepromoveerd aan de RUL op het 

proefschrift 'Het sociaaldemocratisch program', een vergelijkend onderzoek naar de 

beginselprogramma's van de SDB, SDAP en PvdA, over de PvdA na de nederlaag bij de 

Tweede Kamerverkiezingen in 2002, Wouter Bos als partijleider, het beginselprogramma, 

luisteren naar de kiezer, de ernst van het probleem voor de partij, de te volgen koers en zijn 

eigen positie. 

. 

G. Korevaar, ‘Democratie onder druk’, Haagsche Courant, 10 november 2001. Interview met 

Tromp over de multiculturele samenleving die de democratie onder druk zet. Politieke 

partijen moeten zich te weer stellen tegen affaires waarbij groepen een eigen 

vertegenwoordiger naar voren schuiven. De ballotage moet terug komen en partijen moeten 

uitkijken wie ze binnenhalen. 


R. Hartmans & S. Pleij ‘Het kwaad in de mens’ De Groene Amsterdammer, 3 maart 2001. 

Gesprek over de morele waarden van de huidige conservatieve golf en de politieke 

levensvatbaarheid van een nieuw conservatisme met B. Tromp, kandidaat-partijvoorzitter 

PvdA H. Vuijsje R. van Raak. 

A. Fransen, 'Kok houdt niet van gevaarlijke denkers als ik'. HP/De Tijd, 16 februair 2001. 

Interview met Tromp, die naar eigen zeggen de neergang van de PvdA lang genoeg heeft 

aangezien en zich kandidaat stelt als partijvoorzitter. Ingegaan wordt onder meer op de 

ideologie van het paarse kabinet, het slinkende ledental van de PvdA, de opvolging van 

minister-president Kok en het ideale profiel van een PvdA-partijvoorzitter. 

C. Brendel, ‘Kritisch denken wordt bedreigde diersoort’, Algemeen Dagblad, 19 januari 

1998. De rol van de onafhankelijke intellectueel wordt uitgehold. Niet alleen in het publieke 

domein maar ook in het academisch milieu en in een partij-politieke omgeving. Bart Tromp 

schrijft dit in zijn boek 'Tegen het Vergeten'. In dit interview licht hij zijn opvattingen met 

concrete voorbeelden toe: de jongerenbeweging niet nix; de kritiek op Den Uyl; de 

lofprijzingen aan het adres van Kok; de rol van de CPN in de jaren 60 en 70. 

P.H. de Jong, ‘Zelfs opsteller verdedigt partij-in-actie-document van 1977 niet meer. PvdA 

hikt tegen nieuw beginselprogram aan’, Friesch Dagblad, 7 september 1996. Interview met B. 

Tromp, oud-partijbestuurder en PvdA-ideoloog. 

M. Kranenburg, F. Vermeulen, 'De PvdA ontbeert een duidelijke machtsstructuur', NRC- 

Handelsblad, 27 februari 1995. De partij van de Arbeid is een 'oligarchie' geworden. Een 

handvol beroepspolitici en de hofhouding rond het voorzittersduo Rottenberg en Vreeman, 

maakt de dienst uit, aldus hoogleraar Bart Tromp in het februarinummer van 'Socialisme en 

Democratie'. Rottenberg verdedigt in een gesprek met Tromp de vernieuwing die hij heeft 

doorgevoerd. 

W. Scholten, 'Met Kok zal het nooit wat worden', Rotterdams Dagblad, 12 juni 1993. Visie 

van Tromp op de crisis binnen de PVDA en het vertrek van staatssecretaris Ter Veld van 

Sociale Zaken. 

H. Goslinga, M. ten Hooven, ‘Tromp: PvdA moet koppeling opgeven’, Trouw, 9 maart 1990. 

Tromp vindt dat de PvdA de koppeling tussen lonen en uitkeringen moet opgeven en zet 

vraagtekens bij de rechtvaardigheid van de individuele huursubsidie.Hij meent dat de grenzen 

van het streven naar materiele vooruitgang bereikt zijn. De PvdA dient zich dan ook te 

herbezinnen op haar beginselen: 'De partij blijft voort sudderen in het verzorgingsstaatsocialisme, 

van steeds meer voorzieningen voor steeds meer mensen'.De partij zal zich sterk 

moeten maken voor bestrijding van de publieke armoede.Tromp spreekt van 'herovering van 

de publieke ruimte op verwaarlozing en criminaliteit'. 

P.v. Nuijsenburg, ‘Bart Tromp: Den Uyl faalt ernstig in zaak kruisraketten’, Utrechts 

Nieuwsblad, 16 oktober 1985. Bart Tromp over de houding van de PvdA inzake de plaatsing 

van de kruisraketten.- Den Uyl: In die hele rakettenkwestie heeft Den Uyl geweldig gefaald. 

Hij is niet in staat gebleken leiding te geven. En dat is weer de consequentie van de stijl van 

besturen die in de partijtop opgeld doet.- Verdrag met Verenigde Staten: De PvdA moet tijdig 

voor de verkiezingen duidelijk maken welke consequenties dat verdrag heeft voor 


kabinetsformatie. Als je dat niet doet, krijg je interne conflicten en verlies aan vertrouwen bij 

de kiezers. Ja, je zou dat kiezersbedrog kunnen noemen.- Toekomst van de PvdA: We missen 

duidelijk mensen van kaliber en het noodzakelijke tactische raffinement. 

‘Top van PvdA-bestuur treedt eigenmachtig op’. Het Parool, 5 oktober 1984. In het partijblad 

voorwaarts heeft PvdA-bestuurder Tromp een felle aanval gedaan op partij voorzitter Max 

van den Berg en partijsecretaris Wim van Velsen.Ten aanzien van:Van den Berg: Zonder 

overleg de Tweede Kamerfractie van de PvdA bekritiseren, omdat deze de lijn van de partij 

niet zou volgen.(Veenbrand-artikel) Van Velsen: Alle belangrijke zaken worden buiten het 

voltallige dagelijkse bestuur om geregeld, hetgeen onder de verantwoordelijkheid van de 

partij-secretaris valt, die een correcte gang van zaken moet bevorderen. 

P. Maessen, ‘In de PvdA is nog nooit een goede discussie gevoerd over kernwapens’, Het 

Parool, 8 oktober 1983. Interview met de twee dissidenten binnen de PvdA, G. v. Benthem 

v.d. Bergh en B. Tromp, waarin zij hun standpunt toelichten over de kernwapendiscussie. 

D. Dijksman, ‘De kernwapendiscussie in de PvdA’, Haagse Post, 8 oktober 1983 . 

Vraaggesprek met G. v. Benthem van den Berg en B. Tromp over de reacties binnen de PvdA 

op hun van de partij afwijkend standpunt ten aanzien van de kernwapendiscussie.Hun pleidooi 

voor Wederzijdsverzekerde Zelfbeheersing (een vervolmaking binnen het 

afschrikkingsdenken, waarbij het niet gaat om de verklaarde strategie of bewapeningsopbouw 

van de supermachten,maar om hun feitelijke gedrag, waarin de kernwapens een zeer 

wezenlijke stabiliserende rol spelen) ontmoette in de partij niet veel sympathie. 

"Zo was er het concilie dat de kruisboog wilde verbieden als een Gode onwelgevallig wapen" 

[interview met Bart Tromp over de kerken, en over het IKV], in: JASON-MAGAZINE, 8(5) 

augustus 1983: 11-14. 

J. Bom , ‘Zeggenschap door deelname in vermogen bedrijven’, Voorwaarts,1 september 1987. 

Interview met B. Tromp over aandelenopties.Door deel te nemen in het vermogen van een 

onderneming kunnen werknemers economische zeggenschap over hun bedrijf verwerven. 

Hierover een gesprek met Bart Tromp, die meent dat er instellingen nodig zullen zijn die het 

aandelenbezit mogelijk maken en organiseren. 

B. Ummelen, ‘Vroom klinken de leuzen, blind voor de werkelijkheid’, Eindhovens Dagblad, 

31 december 1981. Gesprek met Bart Tromp over de nieuwe sociale bewegingen. 

T. Oostveen, ‘Bart Tromp en de haviken van het IKV. “Als je maar vaak genoeg op het 

gevaar hamert worden de mensen wel bang” ‘, De Tijd, 20 maart 1981. Tromp over het IKV 

standpunt, de geloofsargumenten en de politieke argumenten t.o.v. de kernontwapening.Over 

invloed Nederland binnen de NAVO: Er is een gegeven internationale situatie en die dwingt 

je zeer zorgvuldig af te wegen wat er aan kernontwapening mogelijk is. En dan mogen we ook 

wel beseffen een klein en niet zo invloedrijk land te zijn. Nederland zal de kerwapens de 

wereld niet uit krijgen.Men heeft de gevaren van een kernoorlog opgeblazen terwijl iedereen 

kan zien dat die gevaren zijn afgenomen. IKV-ers vertonen een merkwaardige gelijkenis met 

de ergste haviken van het Pentagon. Zij voeren bij afnemend gevaar de verontrusting op. Als 

je maar vaak genoeg hamert op het gevaar worden de mensen wel bang.

Bart Tromp Bibliografie - PvdA Den Haag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?