Notitie weerstandsvermogen - Gemeenteraad Heerenveen

Notitie weerstandsvermogen 2012
4 juni 2012
gemeente Heerenveen

Inhoudsopgave
1. Samenvatting 3
2. Inleiding 5
3. Definities 7
4. Beschikbare weerstandscapaciteit 9
5. Benodigde weerstandscapaciteit 15
6. Weerstandsvermogen 19
7. Planning & Control cyclus 21
Bijlagen 23
Notitie Weerstandsvermogen 2012
1

1. Samenvatting
Doelen
Met de Notitie weerstandsvermogen worden de volgende doelen beoogd:
kaderstelling raad en formuleren beleidsuitgangspunten;
reduceren van de gevolgen van risico’s;
voldoen aan wet- en regelgeving;
verhogen van het risicobewustzijn;
actualisering van het weerstandsvermogen en de risico’s.
Verhouding risico’s, weerstandscapaciteit en weerstandsvermogen
Hieronder zijn de verschillende variabelen schematisch met elkaar in verband gebracht.
In deze notitie wordt gesproken over risico’s, weerstandscapaciteit en
weerstandsvermogen. Voor definities verwijzen wij u naar hoofdstuk 3.
Risico’s (naar categorieën)
- economisch
- politiek
- juridisch
- milieu
- financiële verhoudingen
- garanties
- enz.
Conclusies:
Beschikbare weerstandscapaciteit (hoofdstuk 4)
- De gemeente beschikt nagenoeg niet over structurele weerstandscapaciteit;
- De incidentele weerstandscapaciteit is op het moment van vaststelling van deze notitie
becijferd op € 6,8 miljoen (= laagste niveau gedurende de jaren 2012-2016).
Benodigde weerstandscapaciteit (hoofdstuk 5)
- De - berekende imago / politiek benodigde weerstandscapaciteit bedraagt in totaliteit € 6,1 miljoen;
- Herijking - informatie van de / strategie grondportefeuille (zie Themarekening 2011 en Verantwoordings- en
Perspectiefnota
- juridisch / aansprakelijkheid
2012 resulteert in een tekort van circa € 1,0 miljoen structureel in de
Themabegroting;
- letsel / veiligheid
af te dekken bedrag van € 11,135 miljoen (=KNO). In het kader van
deze notitie is dit onderdeel buiten de berekeningen van de weerstandscapaciteit/
- materieel
weerstandsvermogen gelaten;
- milieu
- personeel / arbo
Weerstandsvermogen (hoofdstuk 6)
- product
- Hoewel over de ratio van het weerstandsvermogen nooit volledige zekerheid bestaat,
wordt op basis van het vorenstaande geconcludeerd, dat de gemeente Heerenveen op
dit moment “voldoende” weerstandsvermogen heeft (tussen de 1,0 en 1,4). Daarbij
moet beseft worden dat in het kader van deze notitie de problematiek rondom
Notitie Weerstandsvermogen 2012
Weerstandscapaciteit
- reserves
- ruimte op de begroting
- onbenutte belastingcapaciteit
- stille reserves
samenloop van risico’s flexibiliteit
Weerstandsvermogen
3

Klaverblad Noordoost buiten beschouwing is gelaten;
- De onzekerheid rust in het feit dat het bij het weerstandsvermogen gaat over risico’s
en risico’s zijn nu eenmaal vaak moeilijk in te schatten.
Planning en Controlcyclus (hoofdstuk 7)
- In 2012 is gestart met het intensiveren van een systeem van risicomanagement. De
verankering vindt plaats in de bestaande P&C-cyclus;
- De risico’s worden vanuit de organisatie periodiek (middels Controlagenda’s) onder de
aandacht gebracht van management en bestuur;
- De raad wordt gedurende het jaar periodiek geïnformeerd over de resultaten van het
risicomanagement middels de documenten uit de Planning & Controlcyclus.
Beslispunten
In deze notitie worden verschillende uitgangspunten e.a. genoemd, waarover de raad
beslist. Met de vaststelling van de notitie weerstandsvermogen 2012 worden de
navolgende besluiten genomen:
Beschikbare weerstandscapaciteit (hoofdstuk 4)
1. Geadviseerd wordt om de notitie reserves en voorzieningen (formeel) onderdeel
te laten uitmaken van de besluitvorming van de Themarekening. Daarbij zal
z.s.m. invulling worden gegeven aan de ontbrekende beheersplannen bij de
reserves en voorzieningen;
2. Voor het aanhouden van een buffer in de vorm van de algemene reserve niet
geblokkeerd, waarbij de omvang een relatie heeft met de omvang van de
uitgaven en de inhoud van de risicoparagraaf, wordt geadviseerd om de minimale
en de maximale omvang van deze reserve te handhaven op resp. 3% en 6% van
de begrotingsuitgaven.
3. Geadviseerd wordt om vanuit de vastgestelde notitie grondbeleid de algemene
reserve grondbedrijf, het uitgangspunt van het gewenste minimumniveau op 6%
van de boekwaarden en het maximumniveau op 9% van de boekwaarden van het
grondbedrijf te handhaven..
Weerstandsvermogen (hoofdstuk 6)
4. Geadviseerd wordt om de gewenste minimale score voor de ratio
weerstandsvermogen vast te stellen op “voldoende” (tussen de 1,0 en 1,4);
5. Geadviseerd wordt om het risicoprofiel (risico-inventarisatie) met daaraan
gekoppeld een aantal conclusies over de ontwikkeling van het
weerstandsvermogen van de gemeente met ingang van 2012 twee keer per jaar,
ten tijde van de behandeling van beide stollingsmomenten uit de Planning &
Controlcyclus, aan de gemeenteraad te rapporteren.
In de volgende onderdelen (met name hoofdstukken 4 en 6) vindt u de toelichting op de
voorgestelde beslispunten terug.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
4

2. Inleiding
2.1 Algemeen
Voor u ligt de notitie Weerstandsvermogen 2012. Deze notitie vloeit voort uit de
“Financiële verordening gemeente Heerenveen” (artikel 212 Gemeentewet) en is een
vervolg op de notitie weerstandsvermogen 2006. In deze verordening wordt het college
onder andere opgedragen eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) notitie
weerstandsvermogen aan de raad aan te bieden. De vertraging in de totstandkoming van
deze notitie is met name in 2011 ontstaan als gevolg van de problematiek rondom de
afwaarderingen van het grondbedrijf en de invloed hierop van het eigen vermogen van
de gemeente Heerenveen.
Het vaststellen van deze notitie is dus een verplichting, maar in de manier waarop het
weerstandsvermogen daarbinnen ingevuld wordt, zijn gemeenten vrij. Hiervoor zijn geen
richtlijnen vastgelegd. Gemeenten moeten zelf een beleidslijn formuleren over de in hun
organisatie noodzakelijk geachte weerstandscapaciteit in relatie tot de risico’s. In deze
notitie is dit beleid voor Heerenveen uiteengezet.
In de notitie weerstandsvermogen wordt eerst een uitleg van de belangrijkste begrippen
gegeven, daarna wordt ingegaan op de beschikbare- en benodigde weerstandscapaciteit.
Vervolgens wordt het weerstandsvermogen berekend en wordt ingegaan op het
implementeren van risicomanagement in onze planning & controlcyclus.
Toenemende complexiteit van de samenleving, van projecten waar de gemeente
Heerenveen in het algemeen bij betrokken, de economische crisis en de veranderende
wet- en regelgeving, dwingen tot een groter risicobewustzijn. In dit kader is het van
belang om zicht te hebben op de risico’s die zich manifesteren bij de uitvoering van
gemeentelijke taken, de oorzaken op te sporen en daarbij maatregelen te treffen. Met
name in de planning & control cyclus zal worden gekeken op welke wijze het invoeren
van risicomanagement in onze organisatie kan worden ingebed. De inzichten met
betrekking tot risicomanagement ontwikkelen zich steeds verder. Het is de bedoeling om
nog meer te gaan sturen op risico’s. Risico’s moeten verder worden beschreven en
uitgewerkt om te komen tot integraal risicomanagement.
Doelen
Met de notitie weerstandsvermogen worden de volgende doelen beoogd:
1. Kaderstelling raad en formuleren beleidsuitgangspunten
De raad is verantwoordelijk voor een sluitende themabegroting. Een sluitende
themabegroting zonder weerstandsvermogen betekent dat iedere tegenvaller een
(budgettair) probleem gaat opleveren. In dat geval staan de thema’s, de projecten en
daarmee het beleid van de gemeente onder druk. Daarom heeft de gemeente
weerstandsvermogen nodig. In het dualistische stelsel heeft de raad een kaderstellende,
budgetbepalende en controlerende taak. Met deze notitie geeft de raad de kaders met
betrekking tot het weerstandsvermogen aan en stelt de raad het beleid vast waarbinnen
de gemeente Heerenveen moet opereren.
2. Reduceren van de gevolgen van risico’s
Risico’s kunnen het halen van doelen belemmeren. Als de risico’s en de aanwezige
weerstandscapaciteit in kaart zijn gebracht, is het mogelijk zodanig beleid te ontwikkelen
dat de impact van risico’s gereduceerd wordt. Dit kan door de weerstandscapaciteit te
verhogen of de risico’s te verminderen.
3.Voldoen aan wet- en regelgeving
De gemeente Heerenveen heeft momenteel al beleid over het weerstandsvermogen. Dit
wordt ook via wet- en regelgeving (Besluit Begroting en Verantwoording, Gemeentewet
en Financiële verordening gemeente Heerenveen) verplicht gesteld. Het eerder
genoemde BBV bevat voorschriften voor de inrichting van de themabegroting en de
Notitie Weerstandsvermogen 2012
5

jaarrekening. Ook worden hier de zeven paragrafen opgesomd die een gemeente
minstens in haar begroting dient op te nemen. De paragraaf weerstandsvermogen is één
van deze zeven paragrafen. De notitie weerstandsvermogen bevat het beleid en een
lange termijn aanpak. De notitie is leidend bij het opstellen van de betreffende paragraaf,
waarin de actualiteit en de voortgang wordt aangegeven. De notitie zal aan de hand van
de paragrafen om de vier jaar herschreven en vastgesteld worden.
4. Verhogen van het risicobewustzijn.
Het belangrijkste doel van deze notitie, naast de kaderstelling en het voldoen aan wet-
en regelgeving, is het verhogen van risicobewustzijn. Dit bewustzijn is zowel van belang
op het niveau van het bestuur als van de organisatie. Voor het bestuur geldt dit vooral bij
het stellen van kaders en het nemen van belangrijke besluiten. De organisatie zorgt voor
een goede informatieverstrekking over risico’s richting bestuur ten behoeve van de
besluitvorming. Daarnaast is de organisatie verantwoordelijk voor het beheersen van de
risico’s. Verder moet de organisatie zich er van bewust zijn dat het risicomanagement
een belangrijke plek krijgt in de planning & control cyclus (P&C). Met behulp van deze
notitie wordt daarbij een belangrijke eerste stap gemaakt.
5. Actualisering van het weerstandsvermogen en risico’s
In de themabegroting en de jaarrekening zal voortaan in de paragraaf
weerstandsvermogen ook een berekening hiervan worden opgenomen. Hierin komen o.a.
de weerstandscapaciteit en de risico’s aan de orde. Deze notitie geeft met name een
nadere invulling van het weerstandsvermogen en de risico’s. Door de
weerstandscapaciteit af te zetten tegen het verwachte financiële gevolg van alle risico’s
zullen conclusies getrokken kunnen worden over het weerstandsvermogen van de
gemeente Heerenveen.
In 2008 is de Nota Grondbeleid en gebiedsontwikkeling vastgesteld. Deze nota bevat de
uitgangspunten ten aanzien van het grondbeleid. De raad heeft met de vastgestelde nota
grondbeleid ook het kader voor het risicomanagement gericht op grondexploitaties
vastgesteld. Jaarlijks wordt in het kader van de Themabegroting (bijlage projecten) de
hoogte van de gewenste weerstandscapaciteit en de algemene reserve van het
grondbedrijf berekend.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
6

3. Definities
In dit hoofdstuk worden de begrippen weerstandsvermogen, weerstandscapaciteit, risico,
en risicomanagement gedefinieerd, omdat ze essentieel zijn voor deze nota en
regelmatig terugkomen.
Weerstandsvermogen
Bij het weerstandsvermogen gaat het om de mate waarin een gemeente in staat is
middelen vrij te maken om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit
betekent dat het gehele beleid omgegooid moet worden. Het weerstandsvermogen
bestaat uit twee belangrijke onderdelen, namelijk de weerstandscapaciteit en de risico’s.
Het weerstandsvermogen is de weerstandscapaciteit in relatie tot deze risico’s.
Weerstandscapaciteit
Onder weerstandscapaciteit verstaat het BBV de middelen en de mogelijkheden waarover
gemeenten kunnen beschikken om niet-begrote kosten te kunnen dekken. Er wordt
daarbij het volgende verschil gemaakt:
Structurele weerstandscapaciteit: het vermogen om onverwachte tegenvallers in
de begroting om te vangen, zonder dat dit gevolgen heeft voor de voortzetting
van gemeentelijke taken. De middelen die dat vermogen bepalen zijn: de
onbenutte belastingcapaciteit, raming voor onvoorziene uitgaven en de eventuele
structurele voordelen van ombuigingsmaatregelen.
Incidentele weerstandscapaciteit: de ruimte om onverwachte eenmalige
tegenvallers op te kunnen vangen, zonder dat dit gevolgen heeft voor de
voortzetting van gemeentelijke taken. Hiertoe kan worden gerekend: de algemene
reserve en de reserves waaraan de raad een bestemming heeft gegeven die kan
worden gewijzigd, raming voor incidentele onvoorziene uitgaven, de stille reserves
en eventuele incidentele voordelen van ombuigingsmaatregelen.
Risico
In de werkprocessen, bij de uitvoering van het takenpakket, worden vele beslissingen
genomen. Elke beslissing die in de organisatie genomen wordt kent risico’s. Een risico is
een kans op het optreden van een gebeurtenis met een bepaald (negatief) gevolg. Het
kan voor betrokkene daarbij gaan om diverse typen risico’s:
risico’s afkomstig buiten de eigen organisatie(exogeen) resp. risico’s binnen de
eigen organisatie (endogeen);
onbeïnvloedbare respectievelijk te beïnvloeden risico’s;
terugkerende risico’s (structureel) resp. eenmalige risico’s (incidenteel);
in geld te kwantificeren resp. niet in geld te kwantificeren risico’s.
Bij risico’s kan daarnaast een onderscheid worden gemaakt in reguliere risico’s en
overige risico’s. Reguliere risico’s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed
meetbaar zijn worden in de regel niet gefinancierd uit de weerstandscapaciteit. Voor deze
risico’s kan een voorziening worden gevormd of kan een verzekering worden afgesloten.
De overige risico’s zijn die risico’s die niet op een andere manier zijn te ondervangen.
Risicomanagement
Het begrip risicomanagement kan omschreven worden als het op gestructureerde wijze
indentificeren, analyseren en managen van risico’s.
Bij risicomanagement gaat het om:
1. het kennen van de risico’s binnen de organisatie (indentificatie & risicobewustzijn);
2. het maken van onderbouwde keuzes om risico’s zelf te dragen of af te wentelen
(analyse beoordeling: visie op risico’s)
3. het nemen en naleven van maatregelen in de bedrijfsvoering om risico’s te
minimaliseren, rekening houdend met de kosten daarvan (beheersen/managen).
Het is in die zin goed vergelijkbaar met de keten plan-do-check-act.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
7

Het risicomanagementproces raakt zowel de financiële als de niet-financiële risico’s
(wetgeving over bijv. milieu, ruimtelijke ordening, arbo). Ook risico’s voortvloeiend uit
externe ontwikkelingen en de bedrijfsvoering dienen te worden ingebed in het
risicomanagement proces.
Door risico’s in kaart te brengen binnen de gemeente en maatregelen te treffen ter
beheersing van deze risico’s kan de benodigde weerstandscapaciteit worden verlaagd.
In onderstaande figuur worden de verschillende variabelen met elkaar in verband
gebracht.
Risico’s (naar categorieën)
- economisch
- politiek
- juridisch
- milieu
- financiële verhoudingen
- garanties
- enz.
- imago / politiek
- informatie / strategie
- juridisch / aansprakelijkheid
- letsel / veiligheid
- materieel
- milieu
- personeel / arbo
- product
Notitie Weerstandsvermogen 2012
Weerstandscapaciteit
- reserves
- ruimte op de begroting
- onbenutte belastingcapaciteit
- stille reserves
samenloop van risico’s flexibiliteit
Weerstandsvermogen
8

4. Beschikbare weerstandscapaciteit voor risico’s
In dit hoofdstuk wordt bepaald uit welke bestanddelen de weerstandscapaciteit van de
gemeente Heerenveen is opgebouwd.
Onderdelen weerstandscapaciteit
In het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) is niet voorgeschreven welke
bestanddelen behoren tot de weerstandscapaciteit. Over het algemeen worden echter de
bestanddelen gebruikt die in onderstaande tabel zijn genoemd.
Bestanddeel Incidenteel Structureel
Algemene reserves X
Reserves en voorzieningen X
Onvoorzien X
Begrotingsruimte X
Stille reserves X
Onbenutte belastingcapaciteit X
Kostenreductie (bezuinigingen) X
De gemeente Heerenveen gebruikt in eerste instantie de incidentele weerstandscapaciteit
om zowel incidentele als structurele tegenvallers te dekken. Mochten zich gedurende een
jaar structurele tegenvallers voordoen, zonder dat daar meevallers tegenover staan, dan
zullen deze eerst incidenteel worden afgedekt middels de incidentele weerstandscapaciteit.
Vervolgens zal hiervoor bij de eerstvolgende Verantwoordings- en
Perspectiefnota structurele dekking gezocht worden. De gevolgen van het voordoen van
een risico wordt, mits er geen meevallers tegenover staan, dus altijd eerst uit de
incidentele weerstandscapaciteit gedekt. Uitgangspunt is daarbij, dat met name de vrij
aanwendbare (algemene) reserves gebruikt worden om tegenvallers te dekken.
Reserves en voorzieningen
Om te kunnen bepalen of reserves (en voorzieningen) kunnen bijdragen aan de
weerstandscapaciteit, zijn allereerst de standen van belang. Het verloop van de
algemene reserves, bestemmingsreserves en voorzieningen is onderstaand geschetst.
omschrijving 31-12-08 31-12-09 31-12-10 31-12-11
Notitie Weerstandsvermogen 2012
x 1.000 x 1.000 x 1.000 x 1.000
algemene reserves 38.515 36.702 38.131 27.275
bestemmingsreserves, egalisatie 1105 656 591 591
bestemmingsreserves, overige 14.850 20.113 19.800 18.072
Totaal reserves 54.470 57.471 58.522 45.938
Totaal voorzieningen 15.634 15.493 16.467 16.510
Totaal reserves en voorzng. 70.104 72.964 74.989 62.448
9

Incidentele weerstandscapaciteit
Algemene reserve niet geblokkeerd
De algemene reserve niet geblokkeerd is in principe bedoeld als buffer voor het
opvangen van risico’s, waarvan de financiële gevolgen vooraf niet redelijkerwijs zijn in te
schatten. Deze reserve is dus bron van de weerstandscapaciteit.
Op dit moment wordt voor de minimale en de maximale omvang van de algemene
reserve niet geblokkeerd respectievelijk 3% en 6% van de begrotingsuitgaven
aangehouden, hetgeen overeen komt met een minimale omvang van € 3,45 miljoen en
een maximale omvang van € 6,9 miljoen. Daarbij geldt, dat indien het weerstandsdeel
niet meer toereikend is, wordt dit binnen een redelijke termijn (vier jaar) weer op het
vereiste niveau gebracht. Geadviseerd wordt om deze percentages (minimum en
maximum) te handhaven.
De huidige stand van deze reserve bedraagt per 1 januari 2012 € 5,2 miljoen en
ontwikkelt zich de komende jaren als volgt:
per 1 januari 2013 € 3,8 miljoen;
per 1 januari 2014 € 4,1 miljoen;
per 1 januari 2015 € 4,3 miljoen;
per 1 januari 2016 € 4,1 miljoen.
Post onvoorzien (incidenteel)
Artikel 189 van de Gemeentewet verplicht iedere gemeente een bedrag voor onvoorziene
uitgaven op te nemen in de begroting. De gemeente Heerenveen neemt jaarlijks een
bedrag op in de themabegroting voor incidentele uitgaven. In het bepalen van de hoogte
van deze bedragen is een gemeente vrij. De gemeente Heerenveen heeft bepaald dat er
vanaf 2012 jaarlijks een bedrag voor incidentele onvoorziene uitgaven in de
themabegroting wordt opgenomen van € 34.000. Afroming van dit bedrag heeft plaats
gevonden in de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2011 (Ciska-voorstellen/Bezuinigingen
2012-2014).
Algemene reserve grondbedrijf
De algemene reserve van het grondbedrijf is bedoeld voor het opvangen van tegenvallers
in de verkoop en ontwikkeling van gronden en zijn daarmee onderdeel van de
weerstandscapaciteit. Het beleid van het grondbedrijf is erop gericht een
weerstandscapaciteit binnen het grondbedrijf op te bouwen dat minimaal gelijk is aan het
risico dat het grondbedrijf loopt. De algemene reserve van het grondbedrijf is daarbij een
sluitpost. In de nota grondbeleid en gebiedsontwikkeling (2008) is het gewenste
minimumniveau gesteld op 6% van de boekwaarden, het maximumniveau op 9% van de
boekwaarden van het grondbedrijf. Geadviseerd wordt om deze percentages te
handhaven.
minimaal € 3,8 miljoen (6%)
maximaal € 5,7 miljoen (9%).
werkelijke stand van de reserve bedraagt per 1 januari 2012 € 2,9 miljoen
In de nota grondbeleid en gebiedsontwikkeling is bepaald, dat overschotten in deze
reserve worden gestort naar de exploitatie van de gemeente en tekorten worden
aangevuld vanuit eerdergenoemde exploitatie. De algemene reserve grondbedrijf is nodig
voor afdekking van de reguliere risico’s.
Aanvullende weerstandscapaciteit
In geval van een financiële “noodsituatie” kunnen ook de navolgende onderwerpen een
bijdrage leveren voor het verkrijgen van de alsdan noodzakelijk geachte benodigde
weerstandscapaciteit:
Notitie Weerstandsvermogen 2012
10

Algemene reserve geblokkeerd
De algemene reserve geblokkeerd heeft als functie het genereren van renteopbrengsten
om een bijdrage te leveren voor het jaarlijks sluitend maken van de Themabegroting. De
omvang bedraagt per 1 januari 2012 € 19,1 miljoen. De renteopbrengst (€ 764.000 per
jaar) wordt ten gunste gebracht van de exploitatie (product beleggingen). In 2011 is
deze reserve als gevolg van de problematiek rondom het grondbedrijf gedaald met
€ 7,85 miljoen (van € 26,9 naar € 19,1 miljoen).
Beschikken over de algemene reserve geblokkeerd, betekent dat er vervangende
dekking moet worden gezocht voor de rentederving, die daardoor ontstaat. Indien er
wordt beschikt over de algemene reserve geblokkeerd, dient er rekening te worden
gehouden met een rentederving in de exploitatie 2012 van 4% over het benodigde
bedrag.
Bestemmingsreserves
Dit zijn reserves met een bestedingsfunctie waarbij geld is weggezet voor toekomstige
uitgaven of investeringen. Jaarlijks wordt bij de jaarrekening de notitie reserves en
voorzieningen per 1 januari 2011 geactualiseerd. Geadviseerd wordt om deze notitie
voortaan (formeel) onderdeel te laten uitmaken van de besluitvorming van de
jaarrekening. Daarin zijn de specificaties van alle reserves en voorzieningen opgenomen.
Daarbij wordt jaarlijks beoordeeld of reserves wel/niet in stand moeten blijven, alsmede
wordt de noodzakelijk geachte omvang beoordeeld. In voorkomende gevallen, is er
sprake van vrijval. Ondanks de bestedingsfunctie kan de raad besluiten, indien
noodzakelijk, om bestemmingsreserves bestedingsvrij te maken om risico’s financieel op
te vangen. In de praktijk zal dit echter wel lastig zijn, omdat de bestemmingreserves al
voor een specifiek doel zijn bestemd. In bijlage 1 is een overzicht van de
bestemmingsreserves met standen per 31 december 2011 opgenomen.
Voorzieningen
De voorzieningen worden niet bij de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit
betrokken. Voorzieningen worden ingesteld:
bij concrete verplichtingen en verliezen waarvan de omvang onzeker is, doch
redelijkerwijs is in te schatten;
bij bestaande risico’s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of
verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is in te schatten;
voor egalisatie van sterk wisselende kosten van grote omvang.
In bijlage 2 is een overzicht van de voorzieningen met standen per 31 december 2011
opgenomen.
Stille reserves
De directe opbrengstwaarde van de materiële vaste activa kan aanmerkelijk hoger liggen
dan de boekwaarde. Voor het bepalen van een stille reserve is uitgegaan als activa niet
duurzaam aan de bedrijfsvoering zijn verbonden. Voor de gemeente zal dit zich in de
praktijk alleen voordoen bij onroerende zaken die in eigendom zijn van de gemeente en
niet meer benodigd zijn voor de bedrijfsvoering. Zo worden de meeste gemeentelijke
eigendommen, zoals buitensportaccommodaties, gymnastieklokalen, sporthallen,
zwembaden en schoolgebouwen gebruikt voor de uitvoering van gemeentelijke taken
(duurzaam verbonden aan de bedrijfsuitoefening). Op grond van een inventarisatie is
geconcludeerd dat de gemeente Heerenveen slechts een beperkt aantal activa bezit die
niet aan de bedrijfsuitoefening (eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd)
zijn verbonden.
De stille reserves zijn in dat licht bezien daarom ook minimaal en beperken zich tot een
aantal eigendommen die niet (meer) voor de openbare dienst zijn bestemd en een aantal
kunstwerken in de gemeentelijke gebouwen en overige openbare ruimte. De navolgende
type groepen objecten zijn beoordeeld:
In Heerenveen gaat het om de navolgende groepen objecten:
eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd;
Notitie Weerstandsvermogen 2012
11

kunstwerken in de gemeentelijke gebouwen;
kunstwerken in de openbare ruimte.
Eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd
Rekening houdende met de aanwezige boekwaarden is, op basis van de WOZ-waarden,
een indicatie beschikbaar van de te verwachten opbrengst bij verkoop. Het betreft een
maximaal te behalen (netto)opbrengst van circa € 4,7 miljoen. De navolgende
opmerkingen worden hierbij gemaakt:
- er komen baten in de exploitatie te vervallen (huurderving), circa € 155.000;
- voorafgaand aan de verkoop van percelen, zullen dergelijke panden moeten
worden getaxeerd;
- bij verkoop van een pand dat wordt verhuurd, zal de opbrengst circa 60% zijn van
de getaxeerde waarde;
In bijlage 3 zijn specificaties van de eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd
opgenomen.
Kunstwerken
Er is een inventarisatie gemaakt van de kunstwerken (schilderijen, beelden e.a.) die in
eigendom zijn van de gemeente Heerenveen. Het betreft kunstwerken in de
gemeentelijke gebouwen en in de openbare ruimte. Deze kunstwerken zijn moeilijk op
geld te waarderen. Een overzicht van de aanwezige kunstwerken ligt bij de overige
stukken ter inzage.
Structurele weerstandscapaciteit
Begrotingsruimte
De meerjarencijfers in de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2012 sluiten met
positieve cijfers. Er is echter nog sprake van onzekerheden (bijvoorbeeld ontwikkeling
rijksuitkeringen).
Onbenutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit zijn de extra structurele middelen die gegenereerd
kunnen worden door de gemeentelijke belastingen en rechten (onroerende
zaakbelastingen, de afvalstoffenheffing, de rioolrechten en de leges) te verhogen. De
onbenutte belastingcapaciteit wordt berekend door de maximale belastingtarieven te
vergelijken met de belastingtarieven in de gemeente Heerenveen.
De limitering van de OZB-tarieven (onroerende zaakbelastingen) is per 1 januari 2008
afgeschaft. Het kabinet heeft wel het voorbehoud gemaakt dat de opbrengststijging voor
de OZB landelijk beperkt moet blijven. Daartoe is een macronorm ingesteld die de
maximale opbrengststijging voor een bepaald jaar aangeeft. De macronorm voor het
begrotingsjaar 2012 is 3,75 %. Dat betekent dat de opbrengststijging voor alle
gemeenten in 2012 ten opzichte van 2011 maximaal 3,75 % mag bedragen. Bij de
behandeling van de Themabegroting 2012 is besloten om de onroerende zaakbelastingen
in 2012 te verhogen met 4,5% (inflatie 1,5%, extra verhoging conform V&P-nota 2011
2% en verrekening slagboomtarief 1%).
Voor heffingen, die niet worden bestempeld als belastingen, geldt dat deze op grond van
artikel 229b, lid Gemeentewet maximaal 100% kostendekkend mogen zijn. De twee
belangrijkste heffingen van Heerenveen zijn de afvalstoffenheffing en de rioolheffing.
Omdat in Heerenveen sprake is van kostendekkend tarieven voor de afvalstoffenheffing
en de rioolheffing is hier geen sprake van onbenutte belastingcapaciteit.
Kostenreductie/bezuinigen
Zonder dat dit ten koste gaat van het voorzieningenniveau (dit mag volgens de definitie
van weerstandscapaciteit) moeten bezuinigingen op de kosten worden beoordeeld. De
bezuinigingen moeten worden gevonden in een besparing op de inzet van middelen. De
mogelijkheid tot het realiseren van dergelijke bezuinigingen wordt gerekend tot de
structurele weerstandscapaciteit.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
12

In het licht van de financiële crisis moet er al drastisch worden bezuinigd. Hiervoor is het
Ciska-traject in gang gezet en zijn er de Bezuinigingen 2012-2014 in de V&P-nota 2011
uitgewerkt. Er is al op veel fronten aan kostenreductie gedaan. In 2012 zal worden
gestart met een 3 e bezuinigingsronde, waarmee een bedrag is gemoeid van circa € 4,0
miljoen. De hoofdlijnen hiervan zijn uitgewerkt in de Verantwoordings- en
Perspectiefnota 2012 en zijn om die reden niet in deze notitie meegenomen.
Resumé weerstandscapaciteit
Onderstaand zijn de conclusies geformuleerd van de thans aanwezige reguliere
weerstandscapaciteit. De verwachte totale incidentele en structurele beschikbare
weerstandscapaciteit per 1 januari 2012 is als volgt becijferd:
Bestanddeel structureel
2012 2013 2014 2015 2016
x 1.000 x 1.000 x 1.000 x 1.000 x 1.000
Onvoorzien incidenteel 34 34 34 34 34
Begrotingsruimte 0 0 0 0 0
Onbenutte belastingcapaciteit 0 0 0 0 0
Kostenreductie (bezuinigingen) 0 0 0 0 0
Totaal weerstandscapaciteit 34 34 34 34 34
Bestanddeel eenmalig
2012 2013 2014 2015 2016
x 1.000 x 1.000 x 1.000 x 1.000 x 1.000
Algemene reserve (niet geblokkeerd) 5.254 3.887 4.119 4.351 4.185
Algemene reserve grondbedrijf 2.913 2.913 2.913 2.913 2.913
Overige reserves en voorzieningen 0 0 0 0 0
Totaal weerstandscapaciteit (exploitatie) 8.167 6.800 7.032 7.264 7.098
Voor de bepaling van het weerstandsvermogen 2012 is gerekend met de laagste stand
van deze reserves gedurende de periode 2012-2016.
Aanvullende weerstandscapaciteit
In de notitie is sprake van aanvullende weerstandscapaciteit in geval van een financiële
“noodsituatie”. Hiervoor zijn o.a. de stille reserves beoordeeld. Het betreft de eigendommen,
die niet (meer) voor de openbare dienst zijn bestemd. De inschatting is dat bij
verkoop een (extra) opbrengst kan worden verkregen van circa € 4,7 miljoen. In de
Themabegroting moet alsdan rekening worden gehouden met jaarlijkse huurderving van
circa € 155.000.
Conclusies:
- De gemeente beschikt nagenoeg niet over structurele weerstandscapaciteit;
- De incidentele weerstandscapaciteit is op het moment van vaststelling van deze notitie
becijferd op € 6,8 miljoen (= laagste niveau gedurende de jaren 2012-2016).
Notitie Weerstandsvermogen 2012
13

Beslispunten:
- Geadviseerd wordt om de notitie reserves en voorzieningen (formeel) onderdeel te
laten uitmaken van de besluitvorming van de Themarekening. Daarbij zal z.s.m.
invulling worden gegeven aan de ontbrekende beheersplannen bij de reserves en
voorzieningen;
- Voor het aanhouden van een buffer in de vorm van de algemene reserve niet
geblokkeerd, waarbij de omvang een relatie heeft met de omvang van de uitgaven en
de inhoud van de risicoparagraaf, wordt geadviseerd om de minimale en de maximale
omvang van deze reserve te handhaven op resp. 3% en 6% van de
begrotingsuitgaven.
- Geadviseerd wordt om vanuit de vastgestelde notitie grondbeleid de algemene reserve
grondbedrijf, het uitgangspunt van het gewenste minimumniveau op 6% van de
boekwaarden en het maximumniveau op 9% van de boekwaarden van het
grondbedrijf te handhaven.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
14

5. Benodigde weerstandscapaciteit voor risico’s
Binnen de gemeente wordt tot nu toe voornamelijk traditioneel risicomanagement
gevoerd. Risico’s worden wel geïdentificeerd en gerapporteerd (paragraaf weerstandsvermogen).
Risico’s worden echter nauwelijks gekwantificeerd.
Ook binnen overheidsorganisaties wordt steeds meer structureel gewerkt aan
risicomanagement. Met de komst van het BBV worden gemeenten gedwongen om
nadrukkelijker na te denken over een vorm van risicomanagement. Het inschatten van
mogelijke toekomstige gebeurtenissen en hun effecten kan er voor zorgen dat een
organisatie als de gemeente Heerenveen minder wordt verrast en dat er maatregelen
kunnen worden genomen indien er ingrijpende negatieve effecten optreden. Dit zonder
de continuïteit van de gemeente en haar dienstverlening aan te tasten.
Daarbij komt dat risicomanagement de laatste jaren steeds meer aandacht krijgt als
gevolg van de aanhoudende economische crisis. Een eenmalige risicoanalyse is niet
voldoende, pas wanneer een risicoanalyse regelmatig herhaald en geactualiseerd wordt
en de eruit voortvloeiende maatregelen een integraal onderdeel van de activiteiten
worden, is er sprake van risicomanagement.
Risicomanagement is gebaseerd op het maken van risicoanalyses. Risico’s worden
geïnventariseerd en voor zover mogelijk worden er financiële gevolgen aan de risico’s
toegekend. Vervolgens worden er maatregelen aan verbonden als dat nodig is. Door al in
een vroeg stadium na te denken over de mogelijke risico’s van bepaald beleid, zijn deze
nog te voorkomen, of eventuele ernstige gevolgen ervan te beperken. Hieruit zijn drie
stappen in het proces van risicomanagement te herleiden:
1. Identificatie van risico’s
2. Analyse en beoordeling van risico’s
3. Beheersing van risico’s
1) Identificatie van risico’s
Alle potentiële risico’s zijn geïnventariseerd, o.a. vanuit de paragraaf
weerstandsvermogen. Zoals bekend is in de Themabegroting/rekening deze paragraaf
opgenomen en daarin wordt aan de belangrijkste risico’s aandacht geschonken. De
navolgende risicocategorieën zijn geïdentificeerd:
Inkomsten
Kapitaalgoederen
Financiering
Verbonden partijen
Bedrijfsvoering
Juridisch
Grondbedrijf
Open einderegelingen
Meerjarige projecten
Ciska/Bezuinigingen
Externe factoren
Toekomstige ontwikkelingen
2. Analyse en beoordeling van risico’s
Vervolgens zijn de risico’s geanalyseerd en beoordeeld. Het is in het kader van
risicomanagement noodzakelijk om alle risico’s, dus ook de reguliere in kaart te brengen
om te kunnen beoordelen welke beheersmaatregelen moeten worden genomen.
De volgende acties worden hierbij uitgevoerd:
op basis van ervaringen en historische gegevens een inschatting maken van de
kans dat het betreffende risico zich voordoet;
de financiële gevolgen van het voordoen van elk risico in beeld brengen, tenzij dat
dit niet mogelijk is;
Notitie Weerstandsvermogen 2012
15

duidelijkheid over het feit of een risico regulier of niet-regulier is. Tijdens deze
stap wordt inzichtelijk of een bepaald risico al afgedekt is of niet;
het financiële gevolg voor de berekening van het weerstandsvermogen.
3. Beheersing van risico’s
Beheersmaatregelen zijn gericht op het beheersbaar maken van een risico. Het is niet
voldoende als in de paragraaf weerstandsvermogen jaarlijks de risico’s en de aanwezige
weerstandscapaciteit worden opgenomen. Het is van belang dat er ook iets met de
risico’s gebeurt. De meest voor de hand liggende manier is het invoeren van
beheersmaatregelen om het risico te beperken. Er zijn meer mogelijkheden om op een
risico te reageren. Risico’s hoeven niet altijd beperkt te worden. Juist door het nemen
van risico bereikt een organisatie haar doelen.
Vier mogelijke strategieën om met een risico om te gaan:
Vermijden
De activiteit waar een risico door ontstaat, wordt beëindigd, op een andere manier vorm
gegeven of niet gestart. Ook kunnen werkprocessen zodanig ingevuld zijn, dat op die
manier bepaalde risico’s worden vermeden.
Verminderen
Door het risico af te dekken met een voorziening of een ander budget in de
Themabegroting. Hiermee worden de gevolgen van een risico beperkt. Ook kan bij het
verminderen gedacht worden aan het aanpakken of wegnemen van de oorzaak van het
risico.
Overdragen
Dit kan door de activiteit dat een risico met zich meebrengt, uit te laten voeren door een
andere betrokken partij, die daarbij ook de financiële risico’s overneemt.
Accepteren
Als een risico niet wordt vermeden, verminderd of overgedragen, dan wordt een risico
geaccepteerd en zal de eventuele financiële schade volledig door het
weerstandsvermogen afgedekt moeten worden.
Risico-inventarisatie
De eerste stappen, die in dit hoofdstuk zijn genoemd zijn in de uitwerking van deze
notitie gemaakt. Dit is gedaan op basis van een risico-inventarisatie. Deze inventarisatie
is gemaakt aan de hand van gesprekken met de risicoverantwoordelijken in de
organisatie. Per risico zijn in een tabel de volgende zaken aangegeven:
1. Nummer
2. De categorie waar een risico toe behoort
3. De verantwoordelijke dienst
4. Of een risico regulier is of niet
5. Een uitspraak over hoeverre het financiële gevolg van een risico is in te schatten
in termen van goed, redelijk, slecht of niet
6. Geschat financieel gevolg bij voordoen. Bij reguliere risico’s is de manier van
dekking aangegeven
7. Kans waarschijnlijkheid
8. Reëel financieel gevolg (kans x financieel gevolg)
9. Hoe met het risico omgegaan wordt in termen van vermijden, verminderen,
overdragen of accepteren.
Op hoofdlijnen zijn de uitkomsten van de gemaakte risico-inventarisatie onderstaand per
categorie weergegeven. Voor de goede orde wordt opgemerkt, dat er sprake is van een
eerste aanzet, die pas, als regelmatig een herijking wordt uitgevoerd, een betrouwbaar
Notitie Weerstandsvermogen 2012
16

eeld zal opleveren. Voor een volledig overzicht van de berekende benodigde
weerstandscapaciteit wordt verwezen naar bijlage 4.
Resumé risico-inventarisatie
categorie
Notitie Weerstandsvermogen 2012
geschat
financieel
gevolg
reëel
financieel
gevolg
Inkomsten 1.250.000 595.000
Kapitaalgoederen 2.000.000 200.000
Financiering 840.000 340.000
Verbonden partijen 1.520.000 1.064.000
Bedrijfsvoering 620.000 150.000
Juridisch 90.000 9.000
Grondbedrijf 27.500.000 2.750.000
Open einderegelingen 1.520.000 520.000
Meerjarige projecten 150.000 75.000
CISKA/bezuinigingen 1.000.000 100.000
Externe factoren 500.000 150.000
Toekomstige ontwikkelingen 1.600.000 160.000
Totaal 38.590.000 6.113.000
Afwaardering gronden
In de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2012 is de positie van het grondbedrijf
uitgebreid uiteengezet. Daarbij is als uitgangspunt een realistisch scenario (1)
gehanteerd, dat er toe heeft geleid dat er in de Themarekening 2011 een totale
afwaardering op de diverse complexen in het grondbedrijf heeft plaats gevonden,
waarmee een totaalbedrag is gemoeid van € 79,5 miljoen (inclusief KNO). Daarbij is
rekening gehouden met de vrijval van de huidige Voorziening verliezen grondbedrijf
(€ 17,23 miljoen). Gesaldeerd is er sprake van een afwaardering van € 62,27 miljoen in
2011. Ten aanzien van de dekking en de hieruit voortvloeiende budgettaire consequenties
vanaf 2013 wordt kortheidshalve verwezen naar de reeds eerdergenoemde Verantwoordings-
en Perspectiefnota 2012.
De afwaarderingen hebben betrekking op onderstaande complexen:
Totaal In exploitatie Niet in exploitatie
Skoatterwâld € 14,0 miljoen € 14,0 miljoen €
IBF € 15,0 miljoen € 15,0 miljoen €
Stadiongebied € 10,0 miljoen € 10,0 miljoen €
Heerenveen Noordoost € 5,0 miljoen € 5,0 miljoen €
Klaverblad Noordoost € 27,5 miljoen € € 27,5 miljoen
Overige complexen € 8,0 miljoen € 1,2 miljoen € 6,8 miljoen
Totaal € 79,5 miljoen € 45,2 miljoen € 34,3 miljoen
Klaverblad Noordoost
In de Themarekening heeft o.a. een afwaardering van het KNO plaats gevonden tot de
agrarische waarde van minimaal € 4,5 miljoen (140 hectare á € 3,25). Afhankelijk van
toekomstige bestemmingsmogelijkheden kan de waarde uiteindelijk hoger uitvallen. De
totale boekwaarde bedraagt € 32 miljoen en dit komt neer op een afwaardering van ca
€ 27,5 miljoen. In de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2012 is het grootste deel van
de totale afwaardering van € 79,5 miljoen (inclusief KNO) gedekt middels inzet van de
Voorziening verliezen grondbedrijf en door het activeren van investeringen vanuit het
grondbedrijf e.a. Op dit moment (zie V&P-nota 2012) is een deel hiervan nog ongedekt.
Het gaat hierbij om een bedrag van € 11,135 miljoen en wordt veroorzaakt door
eerdergenoemd KNO.
17

Indien ook het effect van het afwaarderen van dit deel van het KNO structureel zou
moeten worden vertaald in onze Themabegroting, is er sprake van een extra structurele
last van ca € 1,0 miljoen. Dit naast de effecten van de totale bezuinigingstaakstelling van
ca € 4,0 miljoen, zoals opgenomen in de V&P-nota 2012.
Resumé dekking afwaarderingen grondbedrijf
omschrijving bedrag
x 1.000
afwaarderingen gronden
-79.500
vrijval voorziening verliezen grondbedrijf 17.230
mutatie Themarekening 2011
-62.270
activering investeringen
51.135
Tekort V&P-nota 2012 *1 *1 -11.135
*1 = indien Heerenveen hierin zelf moet voorzien, dan moet hiervoor de algemene
reserve geblokkeerd worden aangewend. De hieruit voortvloeiende extra lasten
voor de Themagroting 2013 en volgende jaren zijn becijferd op € 1,0 miljoen.
Risico’s
Zoals vorenstaand is geschetst, is voor afboeking van boekwaarden voornamelijk
gekeken naar de vier belangrijkste locaties voor Heerenveen en Klaverblad Noordoost.
Daarmee zijn de risico’s (m.u.v. KNO) die verband houden met de verslechterde
economische en financiële omstandigheden afgedekt. Er zijn herziene
grondexploitatieberekeningen op grond van gewijzigde aannames (zie uitgewerkt
scenario (1) in de Verantwoordings- en Perspectiefnota 2012 weergegeven. In de
berekening van de benodigde weerstandscapaciteit voor het grondbedrijf, in het kader
van deze notitie, is uitsluitend rekening gehouden met de “normale bedrijfsrisico’s”.
Conclusies:
- De berekende benodigde weerstandscapaciteit bedraagt in totaliteit € 6,1 miljoen;
- Herijking van de grondportefeuille (zie Themarekening 2011 en Verantwoordings- en
Perspectiefnota 2012 resulteert in een tekort van circa € 1,0 miljoen structureel in de
Themabegroting; af te dekken bedrag van € 11,135 miljoen (=KNO). In het kader van
deze notitie is dit onderdeel buiten de berekeningen van de weerstandscapaciteit/
weerstandsvermogen gelaten.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
18

6. Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is te zien als de capaciteit van de gemeente om de risico’s,
zoals besproken in de vorige hoofdstukken te kunnen afdekken.
Samenhang weerstandsvermogen en risicomanagement
Het weerstandsvermogen geeft een indicatie in welke mate de gemeente in staat is
onvoorziene tegenvallers op te vangen. Het weerstandsvermogen kan worden bepaald
als het risicoprofiel bekend is. Het risicoprofiel omvat alle onderkende risico’s voor de
gemeente, waarbij per risico de mate van beheersing is vastgesteld om inzicht te
verkrijgen in hoeverre een risico daadwerkelijk kan optreden. Vervolgens kan een relatie
worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico’s, waarvoor we geen
maatregelen hebben getroffen (de benodigde weerstandscapaciteit) en de middelen en
mogelijkheden die we als gemeente beschikbaar hebben om niet begrote, substantiële
kosten financieel op korte termijn af te kunnen dekken (de beschikbare
weerstandscapaciteit).
Ratio’s
Om het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen is vastgesteld welke ratio de
gemeente Heerenveen nastreeft. Hiertoe is gebruik gemaakt van onderstaande
waarderingtabel.
Ratio
weerstandsvermogen Betekenis
2,0 x > 2,0 Uitstekend
1,4 x < 2,0 Ruim voldoende
1,0 x < 1,4 Voldoende
0,8 x < 1,0 Matig
0,6 x < 0,8 Onvoldoende
< 0,6 Ruim onvoldoende
Beoordeling weerstandsvermogen
Beschikbare weerstandscapaciteit
Ratio weerstandsvermogen = -------------------------------------
Benodigde weerstandscapaciteit
omschrijving Beschikbare benodigde ratio
weerstandscapaciteit weerstandscapaciteit
x 1.000 x 1.000
exploitatie incl.grondbedrijf 6.800 6.113 1,1
Conclusies:
- Hoewel over de ratio van het weerstandsvermogen nooit volledige zekerheid bestaat,
wordt op basis van het vorenstaande geconcludeerd, dat de gemeente Heerenveen op
dit moment “voldoende” weerstandsvermogen heeft (tussen de 1,0 en 1,4). Daarbij
moet beseft worden dat in het kader van deze notitie de problematiek rondom
Klaverblad Noordoost buiten beschouwing is gelaten;
- De onzekerheid rust in het feit dat het bij het weerstandsvermogen gaat over risico’s
en risico’s zijn nu eenmaal vaak moeilijk in te schatten.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
19

Beslispunten
- Geadviseerd wordt om de gewenste minimale score voor de ratio weerstandsvermogen
vast te stellen op “voldoende” (tussen de 1,0 en 1,4);
- Geadviseerd wordt om het risicoprofiel (risico-inventarisatie) met daaraan gekoppeld
een aantal conclusies over de ontwikkeling van het weerstandsvermogen van de
gemeente met ingang van 2012 twee keer per jaar, ten tijde van de behandeling van
beide stollingsmomenten uit de Planning & Controlcyclus, aan de gemeenteraad te
rapporteren.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
20

7. Planning en Control Cyclus
Wie nooit risico neemt, komt niet ver. Deze houding heeft Heerenveen veel gebracht,
maar schept ook verantwoordelijkheden: de verantwoordelijkheid voor duurzaam bestuur
en reflectie op de vraag of er bedreigingen zijn die de verwezenlijking van de ambities in
de weg staan. Bestuur en organisaties dragen die verantwoordelijkheid. De
Verantwoordings- en Perspectiefnota 2011 beschrijft een nieuwe bestuursstijl en een
pakket maatregelen dat grote invloed heeft op de bedrijfsvoering van de gemeente
Heerenveen. Heerenveen bezuinigt de komende jaren bijna € 9,0 miljoen structureel, het
aantal formatieplaatsen neemt met 47 af. Nu de gemeenteraad hiermee ingestemd heeft,
vraagt de uitvoering van deze transitie om een consequente aanpak en zorgvuldige
monitoring van de voortgang. Vooral ook omdat de context waarin Heerenveen deze
transitie vorm geeft veel onzekerheden biedt. Daarnaast wordt in de Verantwoordings-
en Perspectiefnota 2012 voorgesteld om met ingang van 2013 een bedrag van € 4,0
miljoen te gaan bezuinigen.
Doeltreffend sturen op een gezond financieel meerjarenperspectief vraagt om continue
alertheid en actie op onzekerheden. Dit sluit ook aan bij de aanbeveling van Pwc bij de
jaarrekening 2010; gezien het beperkte weerstandsvermogen van Heerenveen adviseert
de accountant een risicoanalyse uit te voeren, risico’s aan te pakken en de control-functie
te versterken. De economische recessie en de bezuinigingsrondes in onze begroting zijn
aanleiding om onze financiële risico’s regelmatig in beeld te brengen. Intensivering
hiervan is noodzakelijk geworden, omdat de marges van het financieel perspectief
smaller worden en het risicobesef daarbij is toegenomen.
Een systeem van risicomanagement zorgt ervoor dat risico’s en beheersmaatregelen niet
op een willekeurige, maar op een gestructureerde wijze worden geïnventariseerd.
Hierdoor zal een completer beeld van de risico’s ontstaan en dit zorgt ook voor een
deugdelijke implementatie en onderkenning van beheersmaatregelen.
De verankering van het risicomanagement vindt plaats in de bestaande P&C-cyclus. Door
de koppeling van risicomanagement aan de P&C-cyclus te maken, worden de risico’s
vanuit de organisatie periodiek (middels Controlagenda’s) onder de aandacht gebracht
van management en bestuur.
Voor de raad worden de resultaten van het risicomanagement met name zichtbaar in de
documenten vanuit de planning & controlcyclus
- Ten eerste in de Themabegroting, in het bijzonder de paragraaf
weerstandsvermogen. In de themabegroting gaat het om de mogelijke risico’s die
het begrotingsbeeld kunnen verstoren en de verwachte omvang van het
weerstandsvermogen.
- Ten tweede vindt in de Themarekening verantwoording plaats van de risico’s,
zoals die in de Themabegroting zijn benoemd.
- Ten derde in de Bestuursrapportage. Hierin worden in principe alleen die risico’s
gemeld die, ten opzichte van de Themabegroting, nieuw zijn of die significant
afwijken.
In deze notitie weerstandsvermogen 2012 is gestart met het uitvoeren van een
organisatiebrede risico-inventarisatie. Vervolgens wordt deze gedurende het jaar actueel
gehouden en daarover wordt in genoemde P&C-documenten gerapporteerd. Daarmee
heeft de raad een kader, om over specifieke risico’s besluiten te kunnen nemen.
Vanzelfsprekend zal in de komende jaren deze methodiek verder worden
geoptimaliseerd.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
21

Conclusies:
- In 2012 is gestart met het intensiveren van een systeem van risicomanagement. De
verankering vindt plaats in de bestaande P&C-cyclus;
- De risico’s worden vanuit de organisatie periodiek (middels Controlagenda’s) onder de
aandacht gebracht van management en bestuur;
- De raad wordt gedurende het jaar periodiek geïnformeerd over de resultaten van het
risicomanagement middels de documenten uit de Planning & Controlcyclus.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
22

Bijlagen
1. Overzicht bestemmingsreserves per 31 december 2011
2. Overzicht voorzieningen per 31 december 2011
3. Overzicht Stille reserves (eigendommen niet voor de openbare dienst bestemd)
4. Risico-inventarisatie
Notitie Weerstandsvermogen 2012
23

Bijlage 1
Overzicht bestemmingsreserves per 31 december 2011
Notitie Weerstandsvermogen 2012
25

Pagina 2
STAAT VAN RESERVES REKENING 2011
Res/vz.nr Omschrijving Saldo aan het Toevoeging Onttrekking Vermindering Saldo aan het
Rente
begin van het
via de
via de
ivm einde van het
jaar resultaat resultaat afschrijving
jaar
bestemming bestemming op activa
62 Overige Bestemmingsreserves
Soort res/vz
13.630,32
0,00
0,00
16.446,60
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1.797,84
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
117.349,80
0,00
0,00
922.321,67
53.679,13
235.000,00
470.566,90
2.958.000,99
57.000,00
44.006,25
0,00
0,00
70.000,00
0,00
121.654,60
3.149.708,63
35.000,00
46.571,18
77.141,74
217.283,69
434.167,76
34.221,50
108.273,95
0,00
0,00
357.933,78
1.156.284,00
639.318,00
0,00
0,00
1.318.560,30
200.000,00
155.622,00
177.235,13
32.379,00
38.909,00
0,00
3.482.814,32
1.478.665,29
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
4.423.410,00
0,00
0,00
16.318,75
105.223,22
0,00
116.693,00
0,00
0,00
143.586,19
81.201,00
0,00
0,00
20.000,00
15.000,00
0,00
586.409,00
125.000,00
0,00
350.269,00
0,00
312.949,33
241.188,30
659.500,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
229.866,86
245.297,00
336.100,00
0,00
13.630,32
0,00
0,00
119.144,60
3.575.500,00
0,00
2.167,40
0,00
0,00
0,00
116.693,00
1.797,84
509.311,62
0,00
46.570,83
0,00
150.000,00
0,00
0,00
4.379,99
0,04
0,00
180.000,00
0,00
90.000,00
0,00
0,00
241.188,30
200.000,00
0,00
90.196,00
10.775,00
11.825,00
0,00
117.349,80
800.000,00
0,00
908.691,35
53.679,13
235.000,00
351.422,30
3.805.910,99
57.000,00
41.838,85
16.318,75
105.223,22
70.000,00
0,00
119.856,76
2.640.397,01
178.586,19
81.201,35
77.141,74
67.283,69
454.167,76
49.221,50
103.893,96
586.408,96
125.000,00
177.933,78
1.506.553,00
549.318,00
312.949,33
241.188,30
1.736.872,00
0,00
155.622,00
87.039,13
21.604,00
27.084,00
229.866,86
3.610.761,52
1.014.765,29
0,00
Structuur Versterkend Investerings Plan
Lichtmasten
Dienstreserve Visie en Ontwikkeling
ROM Zuid-Oost Friesland
Projecten uit eigen middelen
Ontw.lokale eco. Ontwikkeling
Sociaal Cultureel werk Aengwirden
Aankoop kunstwerken
Calamiteiten onderwijsgebouwen
Reserve Jeugd en Alcohol
Digitaal dossier Jeugdgezondheidszorg
Eigen risico tractie
Betaald parkeren
Oud papier
Gladheidsbestrijding
Leegstandsrisico Werk-State a/d Trambaan
Dienstreserve Regie en Realisatie
Wijkvoorzieningen
Speelvoorzieningen
Bedrijfsvoering Posthuis
Onderwijshuisvesting
Jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen
Reserve Centrum Jeugd en Gezin
Reserve Kompanije
Reserve Baggeren
WMO
Wet werk en bijstand werkdeel
Wet werk en bijstand inkomensdeel
Revolverendfonds
Dienstreserve Publiekszaken en Veiligheid
Facilitaire diensten en middelen
Digitaal Archiveren
Informatie Communicatie Technologie
Effecten invoering BTW-compensatiefonds
Reserve kapitaallasten
Frictiekosten concern
Dienstreserve Organisatie en Ondersteuning
62430
62440
62450
62460
62470
62480
62500
62505
62510
62516
62517
62530
62535
62540
62550
62555
62570
62575
62580
62585
62590
62595
62596
62597
62598
62610
62620
62625
62630
62655
62710
62720
62730
62740
62790
62795
62800
26
149.224,56
19.799.800,72 6.280.529,74 8.008.011,65
0,00 18.072.318,81
Totaal Soort res/vz 62

Pagina 1
STAAT VAN RESERVES REKENING 2011
Res/vz.nr Omschrijving Saldo aan het Toevoeging Onttrekking Vermindering Saldo aan het
Rente
begin van het
via de
via de
ivm einde van het
jaar resultaat resultaat afschrijving
jaar
bestemming bestemming op activa
Algemene reserves
60
Soort res/vz
1.261.535,76
0,00
0,00
19.105.891,87
5.254.816,16
0,00
0,00
0,00
0,00
7.850.000,00
1.650.822,00
560.000,00
0,00
234.697,00
0,00
26.955.891,87
6.670.941,16
560.000,00
Algemene Reserve geblokkeerd
Algemene reserve niet geblokkeerd
Algemene reserve niet geblokkeerd MJP 2008-
2011
Algemene bedrijfsreserve exploitatie gronden
60700
60705
60707
118.698,72
2.913.802,60
0,00
504.100,00
118.698,72
3.299.203,88
60710
1.380.234,48
27.274.510,63
0,00
10.564.922,00
353.395,72
37.486.036,91
Totaal Soort res/vz 60
Bestemmingsres, egalisatie tarieven
61
Soort res/vz
0,00
590.914,01
0,00
0,00
0,00
590.914,01
Afvalstoffenheffing
61500
0,00
590.914,01
0,00
0,00
0,00
590.914,01
Totaal Soort res/vz 61
27

Bijlage 2
Overzicht voorzieningen per 31 december 2011
Notitie Weerstandsvermogen 2012
29

Pagina 1
STAAT VAN VOORZIENINGEN REKENING 2011
Res/vz.nr Omschrijving Saldo aan het
Toe- Ten gunste
Aan- Saldo aan het
Rente
begin van het voegingen
van wendingen einde van het
jaar
exploitatie
jaar
vrijgevallen
bedragen
Voorz. verplichtingen, verlies en risico"s
63
Soort res/vz
0,00
0,00
1.500.000,00
0,00
0,00
2.444.013,00
0,00
0,00
0,00
128.763,00
1.500.000,00
2.315.250,00
Participatie Thialf
Kostenverhaal herinrichting centrum
Heerenveen
Voorziening deelneming SSH BV
Onderhoud walbeschoeiingen
Digitaal dossier Jeugdgezondheidszorg
Elektronisch Kind Dossier
Risico Caparis
Bevordering reintegratie
Revolverend fonds
Voorz. Risico precario
Gevolgen wet APPA
WAO-fonds
Participatiefonds kwijtschelding
Afwikkeling projecten
Faciliteiten Raad
Millenniumactiviteiten
68460
68470
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
586.916,00
60.000,00
0,00
0,00
1.050.500,00
241.887,92
0,00
481.000,00
952.415,90
291.634,14
167.705,17
738.203,06
20.725,64
18.187,85
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
956,00
0,00
0,00
0,00
5.732,05
169.658,68
416.054,05
0,00
5.802,10
0,00
0,00
116.693,00
0,00
0,00
0,00
200.000,00
0,00
0,00
100.000,00
0,00
50.000,00
0,00
0,00
184.000,00
0,00
0,00
0,00
1.050.500,00
0,00
0,00
481.000,00
448.000,00
108.500,00
179.759,00
487.346,70
5.150,00
0,00
402.916,00
60.000,00
116.693,00
0,00
0,00
242.843,92
200.000,00
0,00
504.415,90
288.866,19
157.604,85
716.910,41
15.575,64
23.989,95
68480
68575
68593
68594
68598
68646
68650
68660
68710
68750
68770
68790
68795
68796
31
0,00
6.109.175,68
3.042.215,88
466.693,00
3.073.018,70
6.545.065,86
Totaal Soort res/vz 63
Onderhoudsegalisatievoorzieningen
64
Soort res/vz
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
256.815,78
596.562,23
220.274,91
2.317.829,41
44.506,00
174.718,11
6.681.305,65
108.939,19
0,00
442,00
0,00
208.072,61
0,00
0,00
787.977,67
4.482,74
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
192.000,00
0,00
345.093,00
39.100,00
22.952,00
844.238,75
36.360,00
256.815,78
405.004,23
220.274,91
2.180.809,02
5.406,00
151.766,11
6.625.044,57
77.061,93
Groot onderhoud gemeentehuis
Kunststofsportvoorzieningen
Accommodatiebeleidsplan 2008-2014
Onderhoud onderwijsgebouwen
Groot onderhoud MFA Us Kubus
Groot onderhoud MFA De Barte De Knipe
Rioleringen
Inventaris gemeentehuis
68500
68515
68525
68540
68589
68590
68597
68760
0,00
10.400.951,28
1.000.975,02
0,00
1.479.743,75
9.922.182,55
Totaal Soort res/vz 64
0,00
16.467.248,41 4.552.762,45 466.693,00 4.043.190,90 16.510.126,96
Totaal

Bijlage 3
Stille reserves
Notitie Weerstandsvermogen 2012
33

Boekwaarde per 31 december 2011
WOZ-waarde per 01-01-2011
Plaats Adres Boekwaarde WOZwaarde
Stille
reserve
jaarlijkse
opbrengst
Heerenveen Rottumerweg 17 11.902 385.000 373.098 0
Heerenveen Het Meer 2 0 261.000 261.000
Heerenveen Zonnebloemstraat 45 1.263 257.000 255.737 5.641
Heerenveen Binnenweg 5 0 402.000 402.000 1.062
Heerenveen Omweg 7 0 147.000 147.000
Heerenveen Fedde Schurerplein 2 0 99.000 99.000
Gersloot Aengwirderweg 431 4.614 328.000 323.386 3.179
Heerenveen Dr. Wumkeslaan 4 0 751.000 751.000 52.639
Heerenveen Gemeenteplein 79 13.627 130.000 116.373 13.188
Heerenveen Iepenlaan 2 0 170.000 170.000 19.706
Heerenveen Schoolstraat 1 32.770 262.000 229.230 13.187
Heerenveen Hondsdraf 1 0 883.000 883.000
Heerenveen Van Kleffenslaan 6 0 176.000 176.000 13.644
Tjalleberd Pastoriesingel 42a 0 315.000 315.000 26.228
Terband Banterschans 0 172.000 172.000 4.200
Oudeschoot Wolvegasterweg 0 71.000 71.000 2.000
Totalen 64.175 4.809.000 4.744.825 154.674
Notitie Weerstandsvermogen 2012
35

Bijlage 4
Risico-inventarisatie
Notitie Weerstandsvermogen 2012
37

Bijlage 4 Risico-inventarisatie
1 2 3 4 5 6 7 8 9
nr. categorie dienst wel/niet
regulier
inschatting
risico
geschat
financieel
gevolg
kans
waarschijnlijk
heid
reëel
financieel
gevolg
beheersing
risico
Inkomsten
1 algemene uitkering gemeentefonds O&O niet goed 450.000 0,3 135.000 accepteren
2 WWB - rijksbijdrage inkomensdeel P&V niet redelijk 260.000 0,5 130.000 accepteren
3 WWB - rijksbijdrage participatiebudget P&V niet redelijk 200.000 0,3 60.000 accepteren
4 precario ondergrondse kabels P&V niet wel 0 0,0 0 verminderen
5 dubieuze debiteuren SoZa O&O wel goed 0 0,0 0 verminderen
6 onroerende zaak belastingen P&V niet redelijk 90.000 0,5 45.000 accepteren
7 bouwleges P&V niet goed 250.000 0,9 225.000 accepteren
Totaal inkomsten 1.250.000 595.000
Kapitaalgoederen
8 accommodatiebeleid V&R wel goed 0 0,0 0 verminderen
9 speeltoestellen V&R wel goed 0 0,0 0 verminderen
10 baggeren V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
11 kademuren en damwanden V&R niet goed 2.000.000 0,1 200.000 verminderen
12 verhardingen V&R wel goed 0 0,0 0 verminderen
13 CT kunstwerken V&R wel goed 0 0,0 0 verminderen
Totaal kapitaalgoederen 2.000.000 200.000
Financiering
14 garantstellingen O&O niet goed 100.000 0,3 30.000 accepteren
15 gewaarborgde geldleningen O&O niet goed 300.000 0,3 90.000 accepteren
16 algemene reserve geblokkeerd O&O niet goed 440.000 0,5 220.000 accepteren
17 algemene reserve niet geblokkeerd O&O niet goed 0 0,0 0 accepteren
18 alg.bedrijfsreserve exploitatie gronden V&R niet goed 0 0,0 0 accepteren
19 solvabiliteit O&O niet goed 0 0,1 0 accepteren
20 liquiditeit O&O niet goed 0 0,1 0 accepteren
Totaal financiering 840.000 340.000
Verbonden partijen
21 Sociale werkvoorziening/caparis V&R niet goed 1.200.000 0,7 840.000 accepteren
22 IBF BV/CV V&R wel goed 0 0,7 0 accepteren
23 grondexploitatie Sportstad BV/CV V&R niet goed 200.000 0,7 140.000 accepteren
24 Sportstad Heerenveen BV V&R niet goed 120.000 0,7 84.000 accepteren
Totaal verbonden partijen 1.520.000 1.064.000
Bedrijfsvoering
25 kapitaallasten O&O niet goed 0 0,0 0 accepteren
26 salarissen O&O niet goed 400.000 0,1 40.000 accepteren
27 BTW compensatie O&O niet goed 0 0,0 0 accepteren
28 RUD (Regionale Uitvoerings Dienst) P&V niet redelijk 120.000 0,5 60.000 accepteren
29 informatiebeheer O&O niet redelijk 100.000 0,5 50.000 accepteren
30 reserve frictiekosten concern O&O niet voldoende 0 0,0 0 verminderen
Totaal bedrijfsvoering 620.000 150.000
Juridisch
31 Wet dwangsom O&O niet redelijk 30.000 0,1 3.000 accepteren
32 WRO schadeclaims V&R niet redelijk 30.000 0,1 3.000 accepteren
33 rechtmatigheid O&O niet redelijk 0 0,0 0 accepteren
34 bezwaarschriften/beroepsprocedures O&O niet redelijk 30.000 0,1 3.000 accepteren
Totaal juridisch 90.000 9.000 accepteren
Grondbedrijf
35 Totaal complexen V&R niet redelijk 27.500.000 0,1 2.750.000 accepteren
Totaal grondbedrijf 27.500.000 2.750.000
Open einderegelingen
36 WWB inkomensdeel P&V niet redelijk 600.000 0,3 180.000 verminderen
37 bijzondere bijstand P&V niet goed 100.000 0,5 50.000 verminderen
38 leerlingenvervoer P&V niet goed 100.000 0,3 30.000 verminderen
39 WMO huishoudelijke zorg P&V niet goed 120.000 0,5 60.000 verminderen
40 Armoederegelingen/langdurigheidstoesl. P&V niet goed 200.000 0,5 100.000 verminderen
41 Schuldhulpverlening P&V niet goed 100.000 0,3 30.000 verminderen
42 WVG P&V niet goed 100.000 0,5 50.000 verminderen
43 kwijtschelding gem.belastingen P&V niet goed 100.000 0,1 10.000 verminderen
44 gladheidsbestrijding V&R niet redelijk 100.000 0,1 10.000 verminderen
Totaal open einderegelingen 1.520.000 520.000
Meerjarige projecten
45 De Greiden - Buitenring Vogelbuurt V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
46 Sportcomplex Nieuwehorne V&R wel slecht 0 0,0 0 vermijden
47 MFA Skotterhûs Oudeschoot V&R wel redelijk 0 0,0 0 vermijden
48 MFA De Streek V&R niet redelijk 0 0,0 0 vermijden
49 Huisvesting speciaal onderwijs V&R wel slecht 0 0,0 0 vermijden
50 Molenplein V&R wel redelijk 0 0,0 0 verminderen
51 Verplaatsing winkelcentrum De Akkers V&R wel redelijk 150.000 0,5 75.000 verminderen
52 Taconishof V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
53 West-Indische buurt V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
54 Reconstructie P.W. Janssenweg V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
55 Reconstr. fietspaden Haskeruitgang ea V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
56 Herinrichting Centrum Noord V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
57 Renovatie K.R. Poststraat V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
58 Herinrichting Heideburen/Het Meer V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
59 Renovatie Terbandsterbrug V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
38

1 2 3 4 5 6 7 8 9
nr. categorie dienst wel/niet
regulier
inschatting
risico
geschat
financieel
gevolg
kans
waarschijnlijk
heid
reëel
financieel
gevolg
beheersing
risico
60 NRAPII (niet op riool aangesloten) V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
61 Kade Herenwal V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
62 Kade Schoterlandse Compagnonsvaart V&R niet goed 0 0,0 0 verminderen
63 Renovatie Amelandlaan V&R wel goed 0 0,0 0 accepteren
Totaal meerjarige projecten 150.000 75.000
Ciska/Bezuinigingen
64 Ciska-maatregelen O&O niet goed 200.000 0,1 20.000 verminderen
65 Bezuinigingen 2012-2014 O&O niet goed 800.000 0,1 80.000 verminderen
66 Totaal Ciska/Bezuinigingen 1.000.000 100.000
Externe factoren
67 renteontwikkeling O&O niet goed 100.000 0,3 30.000 verminderen
68 ontwikkeling prijspeil O&O niet voldoende 400.000 0,3 120.000 verminderen
69 decentralisatie overheidstaken V&R niet slecht 0 0,0 0 verminderen
70 grenscorrectie Skarsterlân O&O niet voldoende 0 0,0 0 verminderen
71 herindeling Boarnsterhim O&O niet voldoende 0 0,0 0 verminderen
Totaal externe factoren 500.000 150.000
Toekomstige ontwikkelingen
72 Thialf/EAH Holding V&O niet redelijk 1.600.000 0,1 160.000 accepteren
73 Aanleg spoorlijn Groningen V&O niet slecht 0 0,0 0
74 Totaal toekomstige ontwikkelingen V&O 1.600.000 160.000
Totaal 38.590.000 6.113.000
39

Toelichting risicoparagraaf
4. Wel/niet regulier
Er dient te worden aangegeven of een risico regulier is of niet. Indien het risico is
afgedekt, dan is er sprake van een regulier risico.
5. Inschatting risico
Een uitspraak over hoeverre het financiële gevolg van een risico is in te schatten in
termen van:
Goed
Redelijk
Slecht
Niet
6. Geschat financieel gevolg
Bij een niet regulier risico, waar mogelijk, aangeven wat het financiële gevolg is als het
risico zich voordoet.
7. Kans waarschijnlijkheid
Een inschatting van de kans dat een gebeurtenis optreedt. Hierbij moet worden
aangegeven hoe vaak een risico zich zal voordoen. Hiervoor geldt onderstaande tabel:
percentage referentiebeeld
0,1 minder of één keer per 10 jaar
0,3 één keer per 5 tot 10 jaar
0,5 één keer per 2 of 5 jaar
0,7 één keer per 1 of 2 jaar
0,9 één keer per jaar of vaker
8. Reëel financieel gevolg
Het financieel gevolg voor de berekening van het weerstandsvermogen. Dit is de kans
vermenigvuldigd met het financieel gevolg.
9. Beheersing risico
Vermijden
De activiteit waar een risico door ontstaat, wordt beëindigd, op een andere manier vorm
gegeven of niet gestart. Ook kunnen werkprocessen zodanig ingevuld zijn, dat op die
manier bepaalde risico’s worden vermeden.
Verminderen
Door het risico af te dekken met een voorziening of een ander budget in de
Themabegroting. Hiermee worden de gevolgen van een risico beperkt. Ook kan bij het
verminderen gedacht worden aan het aanpakken of wegnemen van de oorzaak van het
risico.
Overdragen
Dit kan door de activiteit dat een risico met zich meebrengt, uit te laten voeren door een
andere betrokken partij, die daarbij ook de financiële risico’s overneemt.
Accepteren
Als een risico niet wordt vermeden, verminderd of overgedragen, dan wordt een risico
geaccepteerd en zal de eventuele financiële schade volledig door het
weerstandsvermogen afgedekt moeten worden.
Notitie Weerstandsvermogen 2012
41