BROOD EN SPELEN - Vereniging van Vlaamse ...

V . U . HASELAARS MARC, ST. LODEWIJKSTRAAT 76, B - 3600 GENK 

AFGIFTEKANTOOR 2400 MOL - P2A9798 

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN 

NR 71 - JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER 2008 

SCALPEL 

BROOD EN SPELEN 

EN VERDER IN DIT NUMMER NUMMER 

VRAAG EN ANTWOORD 

ANTWOORD 

DA VINCI-S 

BOEKEN BOEKEN REVIEW 

EXTERN PERSONEEL PERSONEEL IN OK ... 

SUPPORTED BY: AND AND

Inhoud 

Edito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 

Van de voorzitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 

Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 

Activiteitenagenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

Adverteerderslijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

Adverteren in Scalpel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 

Business faculty, Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 

VOORAANKONDIGING 26 STE SYMPOSIUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10-11 

Vraag en antwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 

Bedenkingen voor prikbord of koffiekot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 

Da Vinci-s systeem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 

Permanente vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 

Boeken review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 

Aanwezigheid van extern personeel in het operatiekwartier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 

Aanbevolen lectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 

Regionale werkgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 

Nationaal bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 

2 

SCALPEL - V . V . O . V . NIEUWSBRIEF - JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER 2008

Edito 

Brood en spelen 

Het is volop olympia tijd, de medailles vliegen mij om de oren. Er was hierover nogal wat te doen. Maar 

eens de spelen begonnen is het protest opgehouden of alleszins de informatie die ons hierover bereikt. 

In de oudheid waren de spelen een periode van rust en vrede, van staakt het vuren, vandaar misschien. 

E 

Er was nochtans in de aanloop naar de spelen veel protest. Protest tegen de doodstraf, tegen onderdrukking, 

voor vrije meningsuiting, tegen de spelen in China. Dat deze spelen in China plaats vinden, daar kunnen 

de atleten en veel Chinezen zelf niets aan doen. De reactie kwam ook wat laat. 

H 

Maar wie bepaalt de plaats van de spelen? Juist, Coca Cola, Mc Donalds,Panasonic enz. Dus niet brood en 

spelen ,maar geld en spelen. 

Heeft dit nu iets met het operatiezaal gebeuren te maken? Eigenlijk niet, maar feitelijk wel. 

Het gaat om verschuiving van waarden, wat is vandaag belangrijk? Geld en nog eens geld. Snel, met zo 

weinig mogelijk middelen, zoveel mogelijk realiseren. Kwaliteit, vriendelijkheid, geduld worden op de 

achtergrond geplaatst. Ik weet kwaliteit bieden kost geld, maar geen kwaliteit leveren kost een fortuin. 

Iets voor de start van de olympische spelen verscheen in de krant een artikel over het feit dat geneesheren 

een tegemoetkoming wensen voor niet nagekomen afspraken. Ik kan wel volgen, de tijd had aan een 

andere patient kunnen gaan die nu waarschijnlijk langer moet wachten. Dit heeft met attitude en opvoeding 

van de patienten te maken.Zij zijn in fout. Maar de arts kan ook even een koffiepauze inlassen of iets 

meer tijd nemen voor de patient. 

MMoet de patient nu ook minder betalen als hij niet wordt geholpen op het afgesproken uur? 

In Duitsland is er enige commotie ontstaan omdat een chirurg weigerde een patient te behandelen omdat 

deze niet stopte met roken. Ik weet niet goed wat ik hierover moet denken. 

In de VS is er een tendens om prestaties te vergoeden in functie van het resultaat. Verzekeraars willen niet 

meer betalen voor fouten. Fouten zijn vb verlengd verblijf door infectie, heringreep bij vergeten instrumenten 

en compressen. Ik denk niet dat wij daar tegen kunnen zijn, maar mogen ook weer niet te snel van 

stapel lopen. 

P 

Persoonlijk denk ik dat hier een opportuniteit voor ons, operatieverpleegkundigen, is weggelegd. Wij kunnen 

patienten begeleiden, sturen, informeren , beschermen en in zekere zin heropvoeden. 

Veiligheid in het OK is heel belangrijk. Dat is een deel van het zorgtraject dat wij in handen moeten nemen 

Het enige wat hier voor nodig is zijn enthousiasme en tijd. 

Meteen werk van maken. 

Groetjes, 

Claudio 

3 


3M Health Care 

Infection Prevention: Working together 

www.3M.be/healthcare 

3M, dé oplossing 

voor uw OK. 

Kwaliteit K 

Keuzemogelijkheid 

u 

Of het nu gaat om een eenvoudige ingreep, een risicovolle 

spoedoperatie, of een langdurige en gecompliceerde procedure, 

chirurgen en hun teams rekenen al jarenlang op 3M voor hun 

afdekmateriaal. 

Ontworpen om over het hele steriele gebied en niet alleen in de 

kritische zone een ondoordringbare barrière te creëren, helpt het 3M 

afdekmateriaal het risico op infecties te verminderen. 

3M begrijpt uw noden en geeft u de mogelijkheid om te kiezen 

tussen: aparte steriele doeken, standaardsets en Custom Procedure 

Trays, of een combinatie. 

3M helpt u in uw strijd tegen nosocomiale infecties.

Van de redaktie 

Beste VVOV- er, 

S 

Scalpel is het vlaggenschip van de VVOV. Het is ons doel om kwaliteit te bieden aan onze leden. Wij willen 

up to date blijven, accurate informatie geven, jonge en minder jonge operatieverpleegkundigen op de 

hoogte houden van de ontwikkelingen op hun werkterrein. 

Daarom hebben wij scalpel inhoudelijk wat aangepast. Naast het vakinhoudelijke en technische gedeelte 

zijn er enkele nieuwe rubrieken. Boeken review wil een overzicht geven van recent gepubliceerde boeken 

over operatieverpleegkunde. De redactie geeft een korte inhoud en enig commentaar met daarbij de referenties 

van het boek. Deze boeken gaan over alles wat betrekking heeft op het operatiekwartier. In deze 

scalpel is er ook een lijst van boeken die aan een voordelige prijs bij ons te verkrijgen zijn. 

V 

Verder is er een rubriek, voor u gelezen,waarin artikels besproken worden die in de internationale vakliteratuur 

verschenen zijn. De bedoeling is om uw horizon te verruimen, hoe kijken andere collega's naar 

specifieke problemen over operatiezaal,-verpleegkunde en -management. 

Een laatste rubriek is vraag en antwoord. Er wordt een probleem gesignaleerd en er wordt gevraagd naar 

het standpunt van de vereniging. Dit moet wederzijds werken, wij kunnen een inventaris maken van de 

problemen en de vragen houden ons in contact met de realiteit.. 

Ik wil bij deze een oproep doen aan jullie allen om actief mee te werken aan scalpel, het is er voor en 

door u. Er zijn zeker operatieverpleegkundigen die lezingen geven, analyses maken, standaards uitschrijven. 

Deel uw kennis en ervaring met uw collega,s, stuur het naar de redactie. Wij zullen het na beoordeling 

en goedkeuring publiceren. Aan het werk zou ik zeggen. 

V 

Veel leesgenot 

de redactie 

PS: De lidgeldhernieuwing voor het werkjaar 2009 is bijgevoegd bij deze scalpel. Na betaling wordt de 

nieuwe lidkaart opgestuurd. 

Colofon 

Scalpel 

Tijdschrift van de 

Vereniging Vlaamse 

Operatie Verpleegkundigen. 

( VVOV ) 

26 jaargang, nr. 71 

september 2008 

http://www.VVOV.info 

Verschijnt driemaandelijks. 

Afgiftekantoor 2400 Mol. 

ISSN 1370-6594 

Abonnementen 

Prijs per jaargang: 

20 eur. ( lidgeld ) 

Los nummer: 5 eur. 

Rek. nr.: 001-1281906-30 

t.n.v. VVOV. lidgeld 

Redactieleden 

Haselaars Marc 

Eindredactie 

Marc Haselaars 

Claudio Roncada 

Redactiesecretariaat 


Sint Lodewijkstraat 76 

3600 Genk 

Tel. 089/35.75.35 

Werk : 089/325060 

VVOV.SCALPEL@skynet.be 

Abonnementenadministratie 

en advertenties 



3600 Genk 

Tel. 089/35.75.35 

Werk : 089/325060 

VVOV.SCALPEL@skynet.be 

http://www.VVOV.info 

5 

SCALPEL - V . V . O . V . NIEUWSBRIEF - JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER 2008 

Advertenties dienen bij 

de drukkerij binnen te zijn 

uiterlijk 1 maand voor 

verschijnen. 

I.e. 15/2, 15/5, 15/8, 15/11 

Druk en Lay-out 

Drukkerij Dils NV. 

Grote Steenweg 3 

B-2440 Geel 

De redactie laat de 

verantwoordelijkheid 

over de inhoud van de 

artikels volledig 

aan de auteurs.

Activiteiten Agenda 

BIJSCHOLINGSVOORMIDDAG REGIO ANTWERPEN. 

ZATERDAG 27/09/08 VAN 9U30 TOT12U30: 

BORSTRECONSTRUCTIE IN DE 21E EEUW 

MEER MOGELIJKHEDEN DOOR MICROVASCULAIRE TECHNIEKEN. 

SPREKERS: PROF. MAKAR ONCOLOGISCH GYNECOLOOG EN DR. COLPAERT PLASTISCH CHIRURG 

ZNA MIDDELHEIM 

LOCATIE: AUDITORIUM UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN 

VOLGENDE DATA REEDS NOTEREN 

BIJSCHOLINGEN OP ZATERDAG VOORMIDDAG VAN 9U30 TOT 12U30: 

22/11/08: ORTOPEDIE (INFO VOLGT), 14/02/09, 25/04/09, 19/09/09, 14/11/09. 

LIMBURG 

14 OKTOBER 2008 

HASSELT BORRELHUIS 20H00 - MARC MOUCHARS - PATIENTENVEILIGHEID 

VVOV OOST- & WEST VLAANDEREN 

ZA 22 NOV 09.00U – 11.00U 

KNIEPROTHESES EN AFKOELINGSTECHNIEK 

DR W. VAN DEN BROECKE 

AZ JAN PALFIJN - HENRI DUNANTLAAN 5 - 9000 GENT 

BRABANT - JAN/FEB 2009 

LEUVEN 

MINI SYMNPOSIUM 

DE CHIRURGISCHE KANT VAN INFECTIE - HOE SAMENWERKEN 

Website 

Hou ook onze website in de gaten voor nieuws en tal van activiteiten 

Adverteerderslijst 

Initial textiels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 

3M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 

VOORAANKONDIGING 26ste SYMPOSIUM . . . . 10-11 

WWW.VVOV.INFO 

WWW.OPERATIEVERPLEEGKUNDIGE.BE 

6 

Medicor Medical supplies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 

Mölnlycke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

Erbe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 

Johnsson & Johnsson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 


1. Adverteren 

Adverteren in Scalpel 

• Scalpel is het tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse Operatiezaalverpleegkundigen. 

Er verschijnen 4 edities per jaar met een oplage van 1300 exemplaren. 

Via onze mailing bereiken we de belangrijkste ziekenhuizen in het Vlaamse land. 

Ook wordt Scalpel verstuurd naar 17 andere landen van Europa die lid zijn van de Europese vereniging, 

EORNAC. 

Ons tijdschrift biedt aan bedrijven, ziekenhuizen en collega beroepsorganisaties de mogelijkheid tot 

adverteren of het plaatsen van vacatures en aankondigingen van symposia. 

• Advertentiemodaliteiten : 

- zwart-wit : 1/2 pagina : 125 eur/ editie 

1 pagina : 250 eur/ editie 

- 4 kleuren : 1/2 pagina : 375 eur/ editie 


- steunkleur : 1/2 pagina 200 eur/ editie 


- buitenkaft, 4 kleuren : 900 eur/ editie 

- binnenkaft, 4 kleuren : 750 eur/ editie 

- personeelsadvertentie : Toeslag op bovenstaande tarieven : 100 % 

Deze prijzen zijn geldig vanaf 1/05/2000. 

Verschijningsdata van het tijdschrift zijn: 15/03, 15/06, 15/09, 15/12. 

2. Sponsoring evenementen 

• Ook bestaat de mogelijkheid voor de industrie om op te treden als sponsor bij de verschillende 

activi teiten van het V.V.O.V.( zowel nationaal als regionaal), zoals lezingen, symposia, minisymposia e.d. 

In ruil hiervoor biedt het V.V.O.V. een stand aan op de activiteiten met vermelding van de bedrijfsnaam 

op affiches en uitnodigingen. 

Andere modaliteiten zijn altijd bespreekbaar. 

3. Hoofdsponsorship 

• In overleg met het hoofdbestuur. 

4. Gebruik adressenbestand 

• Het V.V.O.V. beschikt over een uitgebreide en up-to-date adressenbestand van al onze leden en 

medische bedrijven. Deze mailinglist is te verkrijgen op label voor éénmalig gebruik. (contract). 

Prijs per adres: 0,75 eur. 

• Voor alle verdere informatie : 

Marc Haselaars 


3600 GENK 

Tel/fax : 089/ 35 75 35 

Z.O.L. Campus St. Jan 

Tel : 089/32 50 60 fax : 089/32 79 82 

Email : VVOV.SCALPEL@skynet.be 

7 


MDCPartners en UNAMEC nodigen u graag uit 

op dit jaarlijks symposium omtrent de actuele 

projecten betre!ende kwaliteit en normalisatie 

van medische hulpmiddelen. De nadruk wordt 

gelegd op de uitwisseling van ervaring en 

noden op het gebied van de regelgeving. 

Voor wie is deze studiedag bedoeld? 

Verantwoordelijken operatiekwartier, 

ziekenhuisapothekers, ziekenhuishygiënisten, 

inkoopverantwoordelijken, sterilisatieverantwoordelijken, 

hoofden technische dienst ... 

Hoeveel kost de deelname aan deze studiedag? 

De kosten voor deelname door ziekenhuismedewerkers 

worden gedragen door de deelnemende 

bedrijven. 

Niet-sponsorende deelnemers industrie: 

150 euro (excl. BTW) 

Leden van (sectorale operator) UNAMEC : 

100 euro (excl BTW) 

BUSINESS FACULTY, BRUSSEL 

Registratie verplicht via www.mdcpartners.be, 

bij MDC meetings. 

{{ 

Business Faculty, 

Brussel 

Dinsdag 

21 oktober 2008 

09.30u – 17.00u 

KWALITEIT EN NORMEN VOOR GEZONDHEIDSZORG EN MEDISCHE TECHNOLOGIE 

8 


In samenwerking met: 

Kwaliteit en normen voor 

gezondheidszorg en medische 

technologie 

Organisatie: 

Business Faculty, Brussel 

Dinsdag 21 oktober 2008 

09.30u – 17.00u 

Vluchtenburgstraat 5 - 2630 Aartselaar 

T: 03/870 97 50 – F: 03/870 97 51 

annelies.lightband@mdcpartners.be

MDCPartners en UNAMEC nodigen u graag uit op dit jaarlijks symposium 

omtrent de actuele projecten betreffende kwaliteit en normalisatie 

van medische hulpmiddelen. De nadruk wordt gelegd op de uitwisseling 

van ervaring en noden op het gebied van de regelgeving. 

Programma 

8.30h Registratie 

9.30h Welkomstwoord 

9.40h De verwachtingen en bevindingen van kwaliteitsinspectie in 

Belgische ziekenhuizen 

Paule Jacqmain – FAGG 

10.20h Hergebruik van medische hulpmiddelen voor eenmalig gebruik: 

kwaliteit en veiligheid 

David Larmuseau – Consultant Gezondheidseconomie 

11.00h Klinische studies: hoe brengt de industrie een kwaliteitsproduct 

op de markt? 

Hilde Van Mechelen – Boston Scientific 

12.00h Lunch en standenbezoek 

13.15h Overzicht van normen gerelateerd aan een medisch hulpmiddel: 

steriele spuiten 

Fien Aerts – Regulatory Affairs Manager Terumo Europe 

13.45h Custom packs: kwaliteit en economie 

14.15h Bore connectors: normen ter verbetering van de veiligheid van 

de patiënt 

Anne-Laure Bailly – CEN/CLC/JTC3 

14.45h Pauze 

15.15h “Evidence based” maatregelen ter preventie van katheterinfecties 

Frank Van Laer – Ziekenhuishygiëne UZA 

15.45h Selectie van OK afdekmateriaal: een multidisciplinaire aanpak 

Peter De Gang – AZ Klina (Brasschaat) 

16.15h Receptie 

Bekijk het programma online: www.mdcpartners.be 

Voor wie is deze studiedag bedoeld? 

Verantwoordelijken operatiekwartier, ziekenhuisapothekers, ziekenhuishygiënisten, 

inkoopverantwoordelijken, sterilisatieverantwoordelijken, 

hoofden technische dienst ... 

Hoeveel kost de deelname aan deze studiedag? 

De kosten voor deelname door ziekenhuismedewerkers worden 

gedragen door de deelnemende bedrijven. 

Niet-sponsorende deelnemers industrie: € 150 (excl. BTW) 

Leden van (sectorale operator) UNAMEC : € 100 (excl BTW) 

Registratie verplicht 

Registratie verplicht via www.mdcpartners.be, bij MDC meetings. 

KWALITEIT EN NORMEN VOOR GEZONDHEIDSZORG 

9 

EN MEDISCHE TECHNOLOGIE 

Deelnemende bedrijven: 

Hoe kan je Business Faculty bereiken? 

Adres: Sint-Lendriksborre 6, B-1120 Brussel 

Komende van Gent, Antwerpen of Bergen (A12): 

• U volgt richting Zaventem. 

• Op de Brusselse Ring neemt u afrit 6: 

“Kanaalzone en Militair Hospitaal”. 

• Aan het einde van de afrit gaat u naar rechts. 

• Na +/- 400m. slaat u links af (Sint-Lendriksborre). 

U ziet op de hoek van de straat ‘Securitas’. 

• Business Faculty is gevestigd aan de linkerzijde van de straat 

(tweede gebouw) en maakt deel uit van het “Mercator 

Research Park”. 

Komende van Luik, Namen, Leuven of Antwerpen (E19) 

• U volgt richting Gent. 

• Op de Brusselse Ring neemt u afrit 6: 

“Kanaalzone en Militair Hospitaal”. 

• Aan het einde van de afrit gaat u naar links. 

• Na +/- 400m. slaat u links af (Sint-Lendriksborre). 

U ziet op de hoek van de straat ‘Securitas’. 

• Business Faculty is gevestigd aan de linkerzijde van de straat 

(tweede gebouw) en maakt deel uit van het “Mercator 

Research Park”. 


VOORAANKONDIGING 

26 STE SYMPOSIUM 

DONDERDAG 26 MAART 2009 

& VRIJDAG 27 MAART 2009

EEN KORT OVERZICHT VAN HET PROGRAMMA 

start telkens om 9 u 30 tot 17 u 00 

Donderdag 26 maart 2009 

PRAKTISCHE WORKSHOPS 

IN SAMENWERKING MET DE INDUSTRIE 

Vrijdag 27 maart 2009: 

WORKSHOPS 

- KINDERHEELKUNDE IN DE UROLOGIE, HART- 

HEELKUNDE, ORTHOPEDIE, BARIATRISCHE CHIRURGIE 

- HOOP 

- HYGIËNE EN STERILISATIE 

- ANESTHESIOLOGIE 

• Pijnbeleid bij kinderen 

• Begeleiding van zieke kinderen 

• Kinderanesthesie 

• Paza voor kinderen

Medicor Medical Supplies 

Timmerik2 • 3020 Herent 

tel.: 016/27.18.18 

fax: 016/22.44.23 

Uw partner in ... 

thoraxdrainage

VRAAG 1 : Wij willen in ons OK de steriele berging 

herschikken. Bestaat hierover enige reglementering? 

ANTWOORD: Steriel materiaal moet geborgen 

worden rekening houdend met volgende gegevens: 

max 23 graden, maximaal 70% vochtigheid, 

positieve druk ten op zichte van de nevenliggende 

ruimtes, minimum 4 luchtwisselingen per uur. 

Er is ook enige reglementering ivm brandveiligheid 

en verminderen van risico's voor contaminatie. 

D 

De onderste legger mag niet lager dan 25cm van 

de vloer, de bovenste legger moet 40cm van het 

plafond en het geheel moet 5 cm van de muur. 

Dit heeft te maken met de optimale werking van 

de sprinklers in geval van brand en het voorkomen 

van contaminatie thv de onderste leggers. 

Er moet voldoende afstand zijn tussen de verschillende 

items om een optimale luchtcirculatie 

toe te laten. De toegang tot de steriele berging 

moet beperkt blijven, er mag geen grote toeloop 

zijn. Het beste zou zijn om proper en steriel 

materiaal te scheiden. Indien dit niet mogelijk is 

toch liefst niet door mekaar. De steriele materialen 

op de hogere leggers , de propere op de 

onderste leggers. Indien niet steriel materiaal 

boven steriel materiaal wordt geplaatst bestaat 

het risico dat stof of andere dingen op de steriele 

verpakking terecht komen. Er mag ook geen 

aansluiting voor water en perslucht zijn. Het risico 

bestaat dat men hier holle instrumenten gaat 

doorspuiten met perslucht of water. Water verstuift 

en lucht verplaatst stof. Zorg dat de ruimte 

{{ 

Voor verdere 

info kan 

u tercht 

bij HYPERLINK 

Vraag en antwoord 

CLAUDIO RONCADA 

13 

rechte muren heeft en zeker geen vensters of 

venstertabletten. De muren worden liefst afgewerkt 

met hard board en niet geverfd. Materialen 

die sporadisch gebruikt worden , worden het 

best in gesloten kasten bewaard. Voor de rekken 

liefst geen volle panelen maar draad rekken of 

rekken voorzien van korven waarin de items 

geplaatst worden. Gevallen items of items die 

nat zijn geworden bij het reinigen worden als 

gecontamineerd beschouwd. Er zijn natuurlijk 

ook andere mogelijkheden voor het stockeren bv 

automatische rolsystemen, volledige mobiele 

systemen, dit hangt af van de voorkeur van de 

gebruiker en het beschikbaar budget. Aandacht 

moet zeker besteed aan de handelingen van de 

steriele materialen, hoe deze dienen geplaatst 

om scheuren en deuken te voorkomen. Dit 

geheel kan volledig geautomatiseerd geinstalleerd 

worden om zodoende op elk ogenblik een 

inventaris te hebben en een overzicht over 

beschikbare en niet beschikbare materialen. 

Voor verder info kan u terecht bij HYPERLINK 

claudio.roncada@skynet.be 

VRAAG 2 : Voor bepaalde voornamelijk orthopedische 

ingrepen wordt de zaaltemperatuur laag 

gehouden. Voor verpleegkundigen is dit niet 

aangenaam. Er is voorgesteld om fleecejasjes 

te gebruiken. Wat is uw standpunt? 

ANTWOORD: Het kan inderdaad zeer koud zijn, 

zeker bij procedures die lang duren. 

H 

Helaas is fleece uit den boze. Een alternatief is 

dikker linnen, extra onderlijfje, zoals in de sport 

wordt gebruikt, single use overall of non woven. 

Deze materialen geven minder of geen pluis. 

Fleece verhoogt het risico op contaminatie en 

zodoende geen goede zaak voor de patientveiligheid. 

Er zijn op de markt wel jasjes bekleed met aluminium 

folie te vergelijken met materiaal 

gebruikt bij brandwonden. 

Gedragen kleding dient echter minstens dagelijks 

verwisseld te worden, dit maakt de kostprijs 

hoog. 


Stress in de OK? 

Niet voor mij. 

ProcedurePak ® 

De handige en effi ciënte 

oplossing op maat van uw OK 

HiBi ® 

Doeltreffend ontsmetten 

met langdurig effect 

Mölnlycke: expertise in de peri-operatieve zorg. 

BARRIER ® 

De optimale bescherming 

voor patiënt en zorgverlener 

Biogel ® 

De gouden standaard voor 

operatiehandschoenen 

Mölnlycke 

Uw betrouwbare 

partner in de OK 

Mölnlycke Health Care BV, Postbus 3196 

NL - 4800 DD Breda – Tel. 076 521 96 63, Fax 076 522 17 82 

Mölnlycke Health Care NV, Berchemstadionstraat 72 bus 2 

BE - 2600 Berchem – Tel. 03 286 89 50, Fax 03 286 89 52 

De Mölnlycke Health Care naam, het Mölnlycke Health Care logo, Biogel ® , HiBi ® , 

ProcedurePak ® en BARRIER ® zijn gedeponeerde handelsmerken van Mölnlycke Health Care. 

www.molnlycke.com

Bedenkingen voor 

prikbord of koffiekot 

Mensen 

struikelen 

niet over 

bergen, 

alleen over 

Als je troebel water 

met rust laat wordt het 

vanzelf helder. 

molshopen . Het is 

Kies een baan 

Niets 

doen is 

ontzettend 

moeilijk. 

Je weet nooit 

wanneer je 

klaar bent. 

waarvan je houdt en 

je zult nooit in je 

leven meer een dag 

hoeven werken. 

15 

verstandiger een 

kaars aan te 

steken dan te 

klagen over de 

duisternis. 

Het is niet 

belangrijk hoe snel 

je gaat, als je maar 

niet blijft stilstaan. 


D 

Da Vinci-S surgical system 

Het implementeren van nieuwe technologieën 

binnen de chirurgie gaat onverminderd voort. 

Het Da Vinci-S syteem is één van die ontwikkelingen. 

Het gebruik van robots binnen het operatiekwartier 

is niet nieuw. Er zijn verschillende 

robot systemen, met elk hun specifieke 

kenmerken. 

De Da Vinci-S robot is op dit moment het 

robotgeassisteerde systeem in opmars. 

Iedereen zal zich realiseren dat dergelijke 

nieuwe technologieën zeer duur zijn. Het aankopen 

van dergelijk systeem gebeurt dan ook 

niet zonder voorafgaande uitgebreid onderzoek 

naar de financiële haalbaarheid van het 

robotverhaal. Hiervoor zal de aanvragende 

chirurg een duidelijk strategisch plan moeten 

opstellen waarin de volgende aspecten aan 

bod komen: 

Strategy 

Het enorme succesverhaal van minimaal invasieve 

technieken is iedereen gekend. Minder 

post-operatieve pijn, sneller post-operatief herstel, 

beter esthetisch resultaat en daarbij het 

feit dat steeds meer chirurgische disciplines de 

weg naar het minimaal invasievegevonden hebben. 

De robotgeassisteerde minimaal invasieve 

chirurgie is de logische volgende stap. 

Opportuniteiten 

Voor de Uz leuven waren er tevens een aantal 

belangrijke opportuniteiten die gekoppeld konden 

worden aan de aankoop van de robot: 

Het universitair ziekenhuis als opleidingscentrum 

voor de GSO heelkunde 

Het uitvoeren van research zowel opvlak van 

verbetering van chirurgische technieken als in 

samenwerking met de faculteit toegepaste 

wetenschappen verder ontwikkelen van het 

robotsysteem (tactiele feedback) 

Telepresence/tele surgery: chirurgie uitgevoerd 

door chirurg op afstand (niet in zaal) 

Samenwerking versterken tussen ziekenhuizen 

door gezamenlijk robotprogramma 

In de patiëntenbeleving geeft de robot het 

ziekenhuis een extra uitstraling 

16 


WOUTER MEERT 

HOOFDVERPLEEGKUNDIGE CSA 

UZ LEUVEN 

Opleiding 

Het implementeren van een nieuw systeem 

vraagt tijd. Iedereen moet het nieuwe systeem 

onder de knie krijgen of weten wat de impact is 

van het nieuwe systeem op hun professioneel 

gebied. 

Verpleegkundigen: 

_ Instrumentarium en apparatuur kennis 

_ Werking, opstarten en aankleden robot 

_ De chirurgische en noodprocedures 

_ Ervaring opdoen 

Chirurgen: 

_ Instrumentarium en apparatuur kennis 

_ Indicatiestelling 

_ Training op dieren 

_ Eerste patiënten onder begeleiding van 

ervaren collega’s 

_ Leercurve (ervaring opdoen) versus 

beschikbare OK - tijd 

Medewerkers CSA 

_ Reinigingsvoorschriften 

_ Instrumentenkennis 

_ Controle zuiverheid, functionaliteit en fysische 

eigenschappen 

_ Aandachtspunten sterilisatie (stoom, 

plasmasterilisatie) 

Anesthesie 

_ Specifieke aandachtspunten bij robotchirurgie 

Biotechniek 

_ Opleiding en opbouwen van kennis voor het 

oplossen van technische problemen 

Opleiding heeft ook zijn kostprijs. Er is nood aan 

extra OK tijd wat zowel naar organisatie als 

beschikbaarheid van zalen niet evident is. 

Financiële implicaties 

Investering: 

_ Aankoopprijs robot +/- 1 600 000 euro excl. 

BTW (incl. opstartmateriaal eerste 20 ingrepen) 

_ Onderhoudscontract +/- 140 000 euro/jaar 

excl. BTW 

_ Aankoop disposabel materiaal 

50 ingrepen uro en gyn 

Basissets + reserve instrumenten 

Afdekmateriaal 

Instrumenten x maal herbruikbaar 

+ accessoires 

+/- 95 000 euro excl. BTW

_ Aankoop reusabel materiaal 

+/- 7 250 euro excl. BTW 

_ Investering CSA 

Nieuw groot ultrasone toestel 

Aankoop specifieke mandjes voor 

instrumentarium 

Aanpassingswerken afwasbakken 

+/- 9800 euro excl. BTW 

DA VINCI-S SURGICAL SYSTEM 

17 


Kost versus inkomst 

Het aankopen van 

{{ 

een chirurgisch 

robotsysteem 

wordt vooraf 

gegaan door het 

opstellen van een 

_ Voorbeeld radicale prostatectomie open 

versus robot geassisteerd 

businessplan 

Materiaal kost per ingreep 

18 


Financiaal bilan volledig verblijf: open versus robot 

Risk management 

Best case scenario: 

_ Dagelijks gebruik Da Vinci Systeem 

_ Succesvol binnen verschillende heelkundige 

disciplines 

_ Effectieve terugbetaling 

_ Verbetering chirurgisch techniek met 

voordeel voor de patiënt 

_ Succesvolle research met ontwikkeling van 

innovaties 

Worst case scenario 

_ Moeilijke installatie robotsysteem 

_ Faillissement firma Intuïtive Surgical 

_ Falende opleiding (onvoldoende zaaltijd) 

_ Technische problemen, moeilijke chirurgie 

_ Ontmoediging gebruikers met in onbruik 

geraken robot 

DA VINCI-S SURGICAL SYSTEM 

19 

CONCLUSIE 

HET AANKOPEN VAN EEN CHIRURGISCH 

ROBOTSYSTEEM WORDT VOORAF GEGAAN 

DOOR HET OPSTELLEN VAN EEN ZEER 

GOED UITGEWERKT BUSINESSPLAN. DIT 

PLAN MOET ALLE ASPECTEN VAN EEN 

ROBOTVERHAAL TOELICHTEN VAN HET 

PUUR MEDISCH/CHIRURGISCH GEDEELTE 

TOT DE FINANCIËLE EN ORGANISATORI- 

SCHE ASPECTEN. HET VERKRIJGEN VAN 

EEN DEGELIJK TERUGBETALING KAN 

ERVOOR ZORGEN DAT HET ROBOTVER- 

HAAL NOG VERDER GAAT ONTWIKKELEN. 


Permanente vorming: PACU/OK 

20 


UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS BRUSSEL

ALEXANDER'S CARE OF THE PATIENT 

IN SURGERY 

13de editie 

Jane C. Rothrock 

ISBN 13: 978-0-323-03927-7 

Mosby 94$ 

EElke zichzelf respecterende operatieverpleegkundige 

heeft een vroegere editie van dit boek 

in zijn bezit. Het is in ons vakgebied al 60 jaar 

toonaangevend. Dit is het standaardwerk voor 

het OK. De 13de editie is aangepast, opgefrist,vernieuwd. 

Het is in een begrijpelijke taal 

geschreven en gebruiksvriendelijk. 

Het werk omvat 3 delen: 

- de basis van operatieverpleegkunde 

- chirurgische ingrepen 

- speciale aandachtspunten 

Elk hoofdstuk heeft dezelfde structuur nl. 

best practise, research, zorgpaden en begeleiding 

van patient en familie. 

H 

Het is goed geillustreerd met tekeningen, foto's 

en heel wat flow charts. De referenties op het 

einde van elk hoofdstuk zijn up to date en ter 

zake. Het klinisch gedeelte omvat farmacologie, 

patientveiligheid en geschiedenis. Dit laatste 

is een terugblik op vroeger en vergelijking 

met vandaag. Er is aandacht voor de evolutie in 

de chirurgie, van open procedures over laparoscopie 

naar robotica. De auteur deelt met u 

haar kennis over MIC, laser-, cryo-, ultrosoneen 

electrochirurgie. In het hoofdstuk over chirurgische 

procedures is er speciale aandacht 

besteed aan de positionering van de patient, het 

gebruikte instrumentarium en het juist gebruik 

hiervan. De chirurgische procedures worden 

stap voor stap toegelicht, van ontsmetting tot 

verband. Zelfs de meest ervaren operatieverpleegkundige 

kan hier haar/zijn kennis even 

opfrissen. Er is ook een hoofdstuk over begeleiding 

van patient en familie, ontslagplanning en 

postoperatieve opvolging. Aan bod komen ook 

de urgenties, infectiepreventie en traumachirurgie. 

Zowel nieuwelingen als geroutineerde 

operatieverpleegkundigen moeten dit gelezen 

hebben. Het is zelfs verplichte literatuur. 

Boeken Review 

21 

DDeze uitgave is uitgebreider dan de voorgaande, 

meer chirurgische procedures, meer foto's van 

instrumenten met de nodige uitleg over gebruik 

bij chirurgische ingrepen. Het begint uiteraard 

met de routine ingrepen en eindigt met de meer 

ingewikkelde chirurgische procedures zoals 

robotica. Er wordt ook een cd rom ter beschikking 

gesteld hierdoor kunnen verschillende 

personen gelijktijdig hiervan gebruik maken. 

E 


VOOR U GELEZEN 

INSTRUMENTATION FOR THE OPERATING 

ROOM: A PHOTOGRAPHIC MANUAL 

7de editie 

Shirley M. Tighe 

ISBN-13: 978-0-323-04310-6 

Het kan gebruikt worden in het OK, op de CSA 

en als opleidingsinstrument. Het is niet enkel 

een fotoboek, het bevat veel meer informatie. 

Het begint met een geschiedkundig overzicht 

van het chirurgisch instrument, daarna volgen 

instructies over het correct gebruik , juiste reiniging 

en sterilisatie van het instrument. 

Container systemen voor instrumenten worden 

beschreven evenals het juist bewaren en stockeren 

van het instrumentarium. Elk hoofdstuk 

beschrijft een chirurgische procedure, geeft info 

over de te gebruiken instrumenten en de juiste 

manier van behandeling. 

Er zijn veel close-upo foto's van instrumententips, 

van disposable instrumenten zoals trocars 

en staplers gebruikt bij laparoscopische ingrepen. 

Er is ook veel aandacht besteed aan orthopedische 

instrumenten, motoren, pneumatische 

en elektrische. Het is ook een interessant hulpmiddel 

voor mentoren bij het begeleiden van 

nieuwe elementen en zeker ook voor het personeel 

in de CSA. 

Begrip over zorg, juist gebruik, juiste procedure 

van sterilisatie zijn belangrijke items in de uitoefening 

van ons beroep. Een goede kennis en 

het juist gebruik van instrumenten verlengt hun 

leefbaarheid en levert zeker een besparing op. 

Dit boek moet in het OK.

SCHEREN VAN DE OPERATIESTREEK 

BIJ LUMBALE CHIRURGIE 

Verschenen in Spine juli 2007 

Celik SE, Kara A 

NNeurochirurgen hebben de gewoonte om 

patienten voor lumbale en craniale chirurgie 

preoperatief te scheren. Dit om een goede 

orientatie te krijgen, de markeringen juist aan 

te kunnen brengen en om infecties te voorkomen. 

Scheren veroorzaakt echter niet alleen 

een verandering of verlies van de huidflora 

maar ook micro traumata aan de huid thv van 

de incisie. Hierdoor is er een verhoogd risico op 

postoperatieve infectie. 

Een literatuurstudie heeft aangetoond dat er 

geen verhoogd risico op wondinfectie is indien 

de patient niet geschoren is, wel het omgekeerde 

nl een verhoogde incidentie van wondinfectie 

bij patienten die onoordeelkundig werden 

geschoren. Verschillende studies hebben ook 

aangetoond dat bij niet geschoren craniotomies 

de postoperatieve wondinfectie niet verhoogde. 

Voor de lumbale chirurgie was er tot nu toe nog 

geen studie gepubliceerd. Doelstelling van deze 

studie was of het scheren van de operatiestreek 

bij lumbale chirurgie het risico op postoperatieve 

wondinfectie verhoogt. Tussen januari 

2000 en september 2004 werden 789 patienten 

aan deze dubbel blind en gerandomiseerde studie 

betrokken. 

Zij werden allen door dezelfde chirurg in hetzelfde 

ziekenhuis geopereerd. Patienten werden 

in 2 groepen verdeeld nl de geschoren en de 

niet geschoren groep. 

De volgende ingrepen werden weerhouden 

• lumbale discus hernia 

• spinal stenose 

• tumoren 

• inplantaten 

Patienten met 

• huidbeschadigingen of huidziekten 

• immuun ziekte 

22 

Bevindingen 

D 



• ondervoeding 

• allergie 

• patienten met een antibiotica kuur werden 

niet weerhouden. 

De patienten werden geinduceerd, gepositioneerd, 

huid ontsmet, afgedekt en geinciseerd. 

Patienten in de geschoren groep werden met 

een krabber geschoren, voor de ontsmetting. 

Alle patienten kregen profylactisch antibiotica, 

1gr cefa en 80mg genta, 2uur voor de ingreep 

tot 48h na de ingreep. 

Als infectie werd geregistreerd indien volgende 

tekens werden waargenomen 

• purulente secretie 

• pijn, roodheid,zwelling 

• verhoogde sedimentatie 

• verhoogde leucocytose 

• tekenen van meningitis 

• abces vorming 

De geschoren groep bestond uit 371 patienten, 

de andere uit 418, Het verschil is te verklaren 

door het feit dat bij 47 patienten de postoperatieve 

follow up niet volledig werd afgewerkt. 

De geschoren patienten vertoonden een hoger 

aantal wondinfecties dan de niet geschoren 

patienten nl 4 op 1 

Besluit 

Deze studie heeft aangetoond dat het niet scheren 

van de operatiestreek geen invloed heeft op 

de chirurgische procedure en het scheren van 

de operatiestreek voor de ingreep het infectierisico 

verhoogt. 

Wij moeten concluderen dat preoperatief scheren 

een verhoogd risico voor patient betekent. 

Maar eremoeten nog studies gebeuren om deze 

resultaten bevestigd te zien. 

Bijgevolg is het belangrijk om als perioperatieve 

verpleegkundigen deel te nemen aan deze 

studies. Verder is het aangewezen om geen 

krabbers maar clippers te gebruiken indien 

nodig.

VERWIJDEREN VAN HET GEBIT 

BIJ ANESTHESIE INDUCTIE 

Anesthesia and Analgesia 

Augustus 2007 

Conlon NP, Sullivan RP, Herbison PG, 

Zacharias M, Buggy DJ 

DDe bevolking wordt ouder, meer en meer 

patienten hebben een kunstgebit. Vermoedelijk 

60% van 65 plussers heeft een kunstgebit. 

De standaard is dat voor een chirurgische 

ingreep het kunstgebit wordt verwijderd. 

Terecht want obstructie van de luchtwegen, 

beschadiging van het kunstgebit en zelfs onsteriel 

maken van het chirurgisch veld zijn veel 

voorkomende problemen. 

Wanneer het kunstgebit wordt verwijderd verschilt 

van ziekenhuis tot ziekenhuis, sommige 

doen het voor de transport naar het OK, anderen 

in het OK en nog anderen na de inductie. 

Het is algemeen gekend bij anesthesisten en 

anesthesieverpleegkundigen dat het beademen 

met masker en ballon enorm moeilijk is indien 

het kunstgebit is verwijderd, alhoewel hierover 

nog geen studie werd gepubliceerd. 

Doelstelling van deze gerandomiseerde en 

prospectieve studie was om het effect na te 

gaan van het ter plaatse laten van een kunstgebit 

bij inductie en dus beademing met masker 

en ballon. 

Voor de inductie werden standaards bepaald die 

dienden gerealiseerd te worden om over een 

goede inductie en ventilatie te kunnen spreken, 

met of zonder kunstgebit. 

Resultaten 

Tussen juni 2005 en oktober 2005 werden 166 

patienten in deze studie betrokken. 

84 patienten met kunstgebit in en 81 met 

kunstgebit uit. Een patient werd niet weerhouden 

wegens onvolledig dossier. De ventilatie 

was beter in de kunstgebit -in groep dan in de 

andere nl 73% tegen49% 

23 

Besluit 

W 



De auteurs besluiten dat het ventileren bij 

kunstgebit in gemakkelijker en beter is dan in 

de ander groep. Zij bevelen zelfs aan om de 

patienten hun kunstgebit aan te laten tot na de 

inductie 

Wij mogen echter niet uit het oog verliezen dat 

er beschadigingen zijn opgetreden aan het 

larynxmasker, aan de tanden door de laryngoscoop 

en inslikken van tandprothese in de postoperatieve 

fase. Het is van allergrootste belang 

dat indien men een procedure uitschrijft waarin 

aanbevolen wordt om het kunstgebit ter plaatse 

te laten, dit ook voldoende gecommuniceerd 

wordt.

V 

I 

AANWEZIGHEID VAN EXTERN PERSONEEL 

IN HET OPERATIEKWARTIER 

ARTIKEL VERSCHENEN INMEDICAL DEVICES NEWS, JAARGANG 2, SEPT/OKT 2007 

MET DANK AAN MIEKE GOOSSENS EN STEFAAN CALLENS ADVOCATEN AAN DE BALIE TE BRUSSEL, 

Het gebeurt vaak dat extern personeel aanwezig 

is in het operatiekwartier om een ziekenhuisarts 

bij te staan bij het gebruik van bepaalde 

producten of instrumenten. Verschillende 

juridische vragen dringen zich hierbij op. Welke 

handelingen kan het extern personeel stellen? 

Wie is aansprakelijk indien er iets fout loopt? 

Hoe moet worden omgesprongen met de 

geheimhoudingsregels? Moet het ziekenhuis op 

de hoogte zijn dat een beroepsbeoefenaar in de 

gezondheidszorg een beroep doet op externen? 

Wie draagt de kost van de assistentie via extern 

personeel? Deze vragen komen in deze bijdrage 

aan bod. 

1. BELANG VAN HET SOORT TUSSENKOMST 

VAN EXTERN PERSONEEL 

Volgens artikel 21quater van het K.B. nr. 78 van 

10 november 1967 mag in principe de verpleegkunde 

enkel uitgeoefend worden door een persoon 

die erkend is als drager van hetzij de 

beroepstitel van verpleegkundige, hetzij de 

beroepstitel van gegradueerde verpleegkundige 

én wiens diploma vooraf is geviseerd door de 

bevoegde geneeskundige commissie. 

Onder de uitoefening van de verpleegkunde vallen 

onder andere de technischverpleegkundige 

verstrekkingen zoals de voorbereiding, de 

assistentie en het instrumenteren bij medische 

en chirurgische ingrepen. Indien zou blijken dat 

extern personeel gewoonlijk deze prestaties 

uitoefent zonder aan de vereiste voorwaarden is 

voldaan om de geneeskunde uit te oefenen of 

zonder in het bezit te zijn van de vereiste 

bekwaamheidstitel, dan is er sprake van een 

onwettige uitoefening van de geneeskunde. Dit 

handelen is strafbaar met geldboetes en gevangenisstraffen. 

In elk concreet geval moet een firma nagaan 

wat van het extern personeel verwacht wordt 

om te weten wie bij de arts kan aanwezig zijn in 

het operatiekwartier. Het maakt immers een 

groot verschil uit of dit personeel alleen maar 

technische informatie moet geven over een 

nieuw medisch hulpmiddel dan wel of van dat 

personeel wordt verwacht dat het zal instaan 

voor "verpleegkundige handelingen" tijdens de 

ingreep 

AUTEURS VAN DIT ARTIKEL, VOOR HUN TOESTEMMING TOT PUBLICATIE 

24 

2. AANSPRAKELIJKHEID VAN DE BEROEPS- 

BEPEFENAAR OF DE FIRMA? 

In principe is de zelfstandige ziekenhuisarts 

verantwoordelijk voor een ingreep en zal hij 

aansprakelijk zijn voor de fouten van de hulppersonen 

die hij bij de ingreep heeft ingeschakeld. 

Een chirurg krijgt het vertrouwen van zijn 

patient om een team samen te stellen. Dit 

brengt met zich mee dat de chirurg instaat voor 

de personen van wie hij zich bij de uitvoering 

van zijn verbintenissen bedient. Hieruit volgt dat 

fouten begaan door hulppersonen van de chirurg 

en die hem dus assisteren bij een ingreep 

geacht worden fouten te zijn van de chirurg zelf. 

V 

Van zodra de chirurg gezag uitoefent of kan uitoefenen 

over de externe - ook al wordt die door 

het ziekenhuis of een firma betaald - wordt de 

chirurg beschouwd als aansteller en zal hij op 

grond van artikel 1384, lid 3 BW. aansprakelijk 

zijn voor fouten begaan door de aangestelde 

werknemer. Hiertoe dient er sprake te zijn van 

een band van ondergeschiktheid, hetgeen 

bestaat zodra een persoon de feitelijke mogelijkheid 

heeft gezag en toezicht op de daden van 

een ander uit te oefenen. 

3. AANSPRAKELIJKHEID VAN HET ZIEKENHUIS 

Indien er evenwel sprake is van bedrog, zware 

fout of eerder gewoonlijk licht voorkomende 

fout in hoofde van het externe personeelslid, 

dan kan dit personeelslid wel persoonlijk aansprakelijk 

worden gesteld. Bovendien kan dit 

personeelslid ook strafrechtelijk worden aansprakelijk 

gesteld indien wordt aangetoond dat 

er bvb. sprake is van (on)opzettelijke slagen en 

verwondingen. 

H 

Het is niet onbelangrijk er op te wijzen dat in 

toenemende mate het ziekenhuis zelf aansprakelijk 

wordt gesteld wanneer er slechte zorg 

wordt geleverd door een beroepsbeoefenaar in 

de gezondheidszorg. Artikel 17novies 

Ziekenhuiswet bepaalt dat het ziekenhuis in 

principe aansprakelijk is voor schendingen van 

de wet van 22 augustus 2002 betreffende de 

rechten van de patiënt (zoals dus het recht op 

kwaliteitsvolle zorg). Aan die aansprakelijkheid 

kan het ziekenhuis in zekere zin ontsnappen 


indien het ziekenhuis aan de patiënt voorafgaandelijk 

aan de tussenkomst van de beroepsbeoefenaar 

heeft gemeld dat het ziekenhuis er 

niet voor aansprakelijk is gelet op de aard van 

de rechtsverhouding. Een koninklijk besluit van 

21 april 2007 legt aan ziekenhuizen op hoe ze 

die informatie kunnen meedelen. Het valt dan 

ook te verwachten dat, gelet op deze regelgeving, 

ziekenhuizen aan artsen of firma's zullen 

vragen of er in een operatiekwartier beroepsbeoefenaars 

aanwezig zijn die door derden worden 

tewerkgesteld. 

P 

Pas wanneer die informatie vooraf aan de patiënt 

is meegedeeld zijn ziekenhuizen niet aansprakelijk 

voor slechte zorg verricht door externen. 

Daar komt nog bij dat een patiënt het recht 

heeft om geïndividualiseerde informatie op te 

vragen bij het ziekenhuis omtrent de betrokken 

beroepsbeoefenaar. 

4. ARTIKEL 10 VAN DE GENEESMIDDELENWET 

EN VERBODEN VOORDELEN 

Artikel 10 van de wet van 25 maart 1964 op de 

geneesmiddelen - dat ook van toepassing is op 

medische hulpmiddelen - verbiedt om in het 

kader van het leveren, het voorschrijven, het 

afleveren of het toedienen van geneesmiddelen, 

rechtstreeks of onrechtstreeks premies of voordelen 

in geld of in natura in het vooruitzicht te 

stellen, aan te bieden of toe te kennen aan 

groothandelaars, personen die geneesmiddelen 

mogen voorschrijven, afleveren of toedienen, 

alsook aan instellingen waar het voorschrijven, 

het afleveren of het toedienen van de geneesmiddelen 

plaatsvindt. 

Indien een firma systematisch aan een arts 

extern personeel ter beschikking stelt dat hem 

helpt bij een ingreep zonder dat de arts de kost 

hiervan moet dragen, kan er sprake zijn van 

een inbreuk op art 10 Geneesmiddelenwet De 

arts ontvangt immers 'een voordeel' waarvoor 

hij niet moet betalen. De situatie is evenwel 

anders wanneer het optreden van het extern 

personeel kadert in het verschaffen van informatie 

over nieuw materiaal of verband houdt 

met een studie en het extern personeelslid 

bvb. betrokken is bij de inzameling van gegevens. 


25 

6. BESLUIT 

H 


5. BEROEPSGEHEIM EN PRIVACY 

Externe personeelsleden die aanwezig zijn in 

een operatiekwartier krijgen vaak zeer gevoelige 

informatie te zien over patiënten. Het 

spreekt voor zich dat zij het vertrouwelijk 

karakter van die gegevens moeten respecteren. 

Het is dan ook aangewezen dat de firma of de 

arts die gebruik maakt van dit personeel er 

voor zorgt dat dit personeel gehouden is tot de 

naleving van de geheimhoudingsplicht. Het is 

ook aangewezen dat er zoveel mogelijk aan een 

patiënt vooraf wordt duidelijk gemaakt, indien 

gewerkt wordt met externen, wie uiteindelijk bij 

de ingreep wordt betrokken. 

Het is van belang dat er transparantie is bij de 

firma, de arts, het ziekenhuis en de patiënt over 

de rol van externe personeelsleden aanwezig in 

het operatiekwartier. Dit vermijdt problemen 

inzake bvb. aansprakelijkheid en geheimhouding. 

Afhankelijk van de taken die van het 

extern personeelslid worden verwacht zal dit 

personeelslid aan bepaalde diplomavereisten 

moeten voldoen. Het ziekenhuis kan worden 

aangesproken voor slechte zorg geleverd door 

externe personeelsleden, tenzij aan de patiënt 

vooraf is duidelijk gemaakt dat het ziekenhuis 

niet aansprakelijk is voor beroepsbeoefenaars 

die door derden worden tewerkgesteld. 

De patiënt heeft krachtens het KB van 21 april 

2007 het recht om bij het ziekenhuis geïndividualiseerde 

informatie over de betrokken 

beroepsbeoefenaar op te vragen. 

Mieke Goossens(1) en Stefaan Callens(2) 

(1) Advocaat aan de balie te Brussel 

(Advocatenkantoor Callens) 

(2) Advocaat aan de balie te Brussel 

(Advocatenkantoor Callens) en professor gezondheidsrecht 

aan de KU Leuven. 


Mondelinge vraag in commissie aan 

mevr. Onkelinx, minister van volksgezondheid 

BIJLAGE VN 2008/85 

MONDELINGE VRAAG IN COMMISSIE AAN 

MEVR. ONKELINX, MINISTER VAN VOLKS- 

GEZONDHEID, DOOR KAMERLID DHR. GOUTRY. 

BETREFT : 



Mevrouw de Minister, 

H 

Het gebeurt meer en meer dat extern personeel 

verbonden aan de firma die medische 

materialen levert, aanwezig is in het operatiekwartier 

om een ziekenhuisarts bij te staan bij 

het gebruik van bepaalde producten implantaten 

of instrumenten. Verschillende juridische 

vragen dringen zich hierbij op. Welke handelingen 

kan het betrokken extern personeel stellen? 

Wie is aansprakelijk indien er iets fout 

loopt? Hoe moet worden omgesprongen met de 

geheimhoudings-regels? Moet het ziekenhuis 

op de hoogte zijn dat een beroepsbeoefenaar in 

de gezondheidszorg een beroep doet op externen? 

Wie draagt de kost van de assistentie via 

extern personeel ? 


verantwoordelijk voor een ingreep en zal hij 

aansprakelijk zijn voor de fouten van de hulppersonen 

die hij bij de ingreep heeft ingeschakeld. 

A 


geneesmiddelen – dat ook van toepassing is op 

medische hulpmiddelen - verbiedt om in het 

kader van het leveren, het voorschrijven, het 

afleveren of het toedienen van geneesmiddelen, 

rechtstreeks of onrechtstreeks premies of voordelen 

in geld of in natura in het vooruitzicht te 

stellen, aan te bieden of toe te kennen aan 

groothandelaars, personen die geneesmiddelen 

mogen voorschrijven, afleveren of toedienen, 

alsook aan instellingen waar het voorschrijven, 

het afleveren of het toedienen van de geneesmiddelen 

plaatsvindt. 

Indien een firma systematisch aan een arts 

extern personeel ter beschikking stelt dat hem 

helpt bij een ingreep zonder dat de arts de kost 

26 

H 


DOOR KAMERLID DHR. GOUTRY. 

hiervan moet dragen, kan er sprake zijn van 

een inbreuk op art 10 Geneesmiddelenwet. De 

arts ontvangt immers ‘een voordeel’ waarvoor 

hij niet moet betalen. De situatie is evenwel 

anders wanneer het optreden van het extern 

personeel kadert in het verschaffen van informatie 

over nieuw materiaal of verband houdt 

met een studie en het extern personeelslid bvb. 

betrokken is bij de inzameling van gegevens. 


een operatiekwartier krijgen vaak zeer gevoelige 




Het is dus van belang dat er transparantie is bij 

de firma, de arts, het ziekenhuis en de patiënt 

over de rol van externe personeelsleden aanwezig 

in het operatiekwartier. Dit vermijdt problemen 

inzake bvb. aansprakelijkheid en geheimhouding. 

Afhankelijk van de taken die van het 

extern personeelslid worden verwacht zal dit 

personeelslid aan bepaalde diplomavereisten 

moeten voldoen. 

Al deze vragen en bemerkingen wijzen op een 

“grijze zone” die hieromtrent is ontstaan. Het 

lijkt mij derhalve noodzakelijk en zelfs dringend 

dat de Nationale Raad voor 

Ziekenhuisvoorzieningen (NRZV) zich hierover 

zou buigen en terzake advies zou uitbrengen 

zodat de wettelijke regelingen desgevallend 

sluitend kunnen gemaakt worden. 

Graag vernam ik terzake het standpunt van de 

Minister, alsook of zij overweegt hierover advies 

te vragen aan de NRZV ? 

Luc Goutry 

CD&V- kamerlid 

20.05.2008

VRAAG VAN DE HEER LUC GOUTRY AAN DE 

VICE-EERSTE MINISTER EN MINISTER VAN 

SOCIALE ZAKEN EN VOLKSGEZONDHEID OVER 

"DE AANWEZIGHEID VAN EXTERN PERSONEEL 

IN HET OPERATIEKWARTIER" (NR. 5470) 

Luc Goutry (CD&V - N-VA): Mevrouw de voorzitter, 

mevrouw de minister, collega’s, het gebeurt 

steeds meer dat extern personeel, verbonden 

aan firma’s die medisch materiaal leveren aan 

ziekenhuizen, aanwezig is in het operatiekwartier. 

De bedoeling daarvan is een ziekenhuisarts 

bij te staan wanneer hij bepaalde producten of 

nieuwe moderne technieken zoals implantaten 

moet gebruiken en er zogezegd technisch 

advies moet worden verstrekt door personeelsleden 

van die firma’s. 

A 

Aangezien dit steeds meer voorkomt, vrijwel bij 

elke belangrijke operatie, rijzen er steeds meer 

juridische vragen. Welke handelingen kan een 

dergelijk iemand stellen? Wie is aansprakelijk 

wanneer er iets verkeerd loopt? Hoe moet worden 

omgesprongen met de regels voor geheimhouding? 

Moet het ziekenhuis op de hoogte zijn 

van het feit dat een beoefenaar in de gezondheidszorg 

een beroep doet op externen? Wie 

draagt de kosten voor de assistentie van dit 

extern personeel? 


verantwoordelijk voor de ingreep en zou hij aansprakelijk 

zijn voor de fouten van de hulppersonen 

die hij onder zijn verantwoordelijkheid heeft 

ingeschakeld bij een ingreep. 


geneesmiddelen, dat ook van toepassing is op 

de medische hulpmiddelen, verbiedt om in het 

kader van het leveren, voorschrijven, afleveren 

of toedienen van geneesmiddelen rechtstreeks 

of onrechtstreeks premies of voordelen in geld 

of in natura in het vooruitzicht te stellen, aan te 

bieden of toe te kennen aan groothandelaars, 

personen die geneesmiddelen mogen voorschrijven, 

afleveren of toedienen, alsook aan 

instellingen waar het voorschrijven, het afleveren 

of het toedienen van de geneesmiddelen 

plaatsvindt. 

Indien een firma systematisch extern personeel 

VRAAG DOOR KAMERLID DHR. GOUTRY. 

27 

ter beschikking stelt van een arts om hem te 

helpen bij een ingreep zonder dat de arts hiervoor 

de kosten moet dragen, kan er dus sprake 

zijn van een inbreuk op artikel 10 van de wet op 

de geneesmiddelen. De arts ontvangt dan 

immers een voordeel waarvoor hij niet moet 

betalen. 

D 

De situatie is evenwel anders wanneer het 

optreden van het extern personeel kadert in het 

verschaffen van informatie over nieuw materiaal 

of verband houdt met de studie en het 

extern personeelslid bijvoorbeeld betrokken is 

bij de inzameling van gegevens. 


een operatiekwartier krijgen vaak heel gevoelige 




Het is dus van belang dat er transparantie is bij 

de firma, de arts, het ziekenhuis en bij de patiënt 

over de rol die deze externe personeelsleden 

in de toekomst meer en meer zullen spelen 

in operatiekwartieren. Dit vermijdt problemen 

inzake aansprakelijkheid en geheimhouding. 

Afhankelijk van de taken die door het extern 

personeelslid worden verricht, zal dit personeelslid 

bovendien aan bepaalde diplomavereisten 

moeten voldoen. 

Kortom, al deze vragen en bemerkingen wijzen 

erop, mevrouw de minister, dat er een grijze 

zone is op dit vlak. Het lijkt mij derhalve noodzakelijk 

en zelfs dringend dat de Nationale 

Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen zich hierover 

buigt en ter zake een advies aan u uitbrengt, 

zodat de wettelijke regelingen desgevallend 

sluitend kunnen worden gemaakt. 

Ik zou met andere woorden graag uw standpunt 

ter zake vernemen. Ik zou ook graag te weten 

komen of u overweegt om hierover advies te 

vragen aan de Nationale Raad voor 

Ziekenhuisvoorzieningen. 

Tot daar deze wat lange, maar toch belangrijke 

vraag. 

Présidente: Colette Burgeon. 

Voorzitter: Colette Burgeon. 


Minister Laurette Onkelinx: Ik kwam inderdaad 

recent in kennis van deze problematiek. Ik ben 

mij bewust van de verschillende problemen die 

door deze situatie kunnen ontstaan. 

Dit dossier werd geanalyseerd door mijn kabinet, 

samen met de bevoegde administraties - 

de FOD Volksgezondheid, DG2 en het 

Agentschap voor Geneesmiddelen en 

Gezondheidsproducten. 

E 

Er kunnen inderdaad op meerdere vlakken vragen 

worden gesteld. Ten eerste, over de illegale 

uitoefening van de geneeskunde of de verpleegkunde 

naargelang het soort activiteit dat effectief 

wordt toegepast. In dat geval zouden de 

professionelen, zowel artsen als verpleegkundigen, 

verantwoordelijk kunnen worden gesteld. 

Een dergelijk probleem bestaat niet wanneer de 

externe medewerkers hun interventies beperken 

tot technische raadgevingen inzake het 

goede gebruik van het gebruikte materiaal. Het 

gaat hierbij om zeer complex materiaal en de 

goede kennis ervan door het personeel van het 

bedrijf dat het maakt, helpt de arts bij het 

gebruik ervan tijdens een ingreep. Zij moeten 

eveneens het huishoudelijke reglement respecteren 

van elk operatiekwartier waar men hen 

om raad vraagt. 

C’est délicat. Je suis très précise. 

T 

Ten tweede, over de verantwoordelijkheid in 

geval van een incident, het volgende. De professionelen 

- artsen en verpleegkundigen – blijven 

uiteraard, naargelang het geval, volledig verantwoordelijk 

voor de uitgevoerde handelingen. 

Het beroepsgeheim moet door elke persoon 

worden gerespecteerd die wegens zijn beroepsactiviteit 

kennis krijgt van informatie over een 

patiënt. 

Ten vierde, met betrekking tot het eventueel 

niet respecteren van artikel 10 van de geneesmiddelenwet, 

de bedrijven mogen hun personeel 

alleen gratis ter beschikking stellen als 

het over nieuw materiaal of over een complexe 

procedure gaat, wat de raad van het personeel 

dat dit perfect beheerst, rechtvaardigt. 

Ik ben van plan om deze regels in herinnering 

te brengen in een rondzendbrief. Indien nodig 

ANTWOORD VAN MINISTER LAURETTE ONKELINX 

28 

zal ik adequate maatregelen nemen die nodig 

zijn voor het garanderen van een maximale veiligheid 

van de patiënten. 

Luc Goutry (CD&V - N-VA): Mevrouw de voorzitter, 

mevrouw de minister, ik dank u omdat uw 

antwoord even uitvoerig was als de vraag en uw 

inging op alle facetten ervan. 

Het gaat om een groeiend probleem. Ik heb mij 

daarover laten informeren. Heupprothesen bijvoorbeeld, 

kunnen bestaan uit 7.000 verschillende 

onderdelen, naargelang de situatie. 

Dokters weten dat het materiaal op de markt is, 

maar kunnen het niet altijd zelf toepassen, ook 

al omdat het soms nieuwe materialen zijn. Zij 

krijgen technische assistentie. 

I 

Ik voel dat u een strikte afbakening maakt, in 

navolging van artikel 10. Wanneer men strikt 

binnen zijn taak blijft, mag men geen voordelen 

in natura bieden bij het afleveren van medische 

hulpmiddelen of geneesmiddelen. In een aantal 

gevallen wordt vastgesteld dat die mensen 

soms echt wel de knechtjes van dokters worden. 

Zij komen telkens helpen bij een operatie 

omdat het gemakkelijk is. Zo spaart men 

meteen een instrumentalist uit. Daardoor rijst 

dan wel een probleem van aansprakelijkheid. 

Deze vraag is gebaseerd op situaties die zich in 

de praktijk voordoen. 

Ik denk dat het inderdaad noodzakelijk is om 

een rondzendbrief op te stellen, zodat men weet 

waaraan men zich moet houden, ook qua aansprakelijkheid, 

met betrekking tot artikel 10 van 

de geneesmiddelenwet. 

Mevrouw de minister, u hebt op een vraag nog 

niet geantwoord. 

Overweegt u om ter zake een advies te vragen 

aan de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen? 

Laurette Onkelinx, ministre: On y a réfléchi avec 

tout le monde, nous nous sommes tous concertés 

longuement. Faut-il encore solliciter le 

Conseil supérieur des établissements hospitaliers? 

Je vais y réfléchir. Je peux effectivement 

demander un avis, mais un avis, c'est une consultation. 


Luc Goutry (CD&V - N-VA): U kunt een adviesopdracht 

uitschrijven. Dan moet de nationale 

raad zich daarover buigen en, zoals bij veel dergelijke 

materies, een advies aan u voorleggen. 

Begrijp ik het goed dat u verder zult onderzoeken 

of u al dan niet een advies zult vragen? 

Laurette Onkelinx, ministre: Cela veut dire que 

je vais examiner l'intérêt de le faire. Je ne sais 

pas encore si je le ferai, mais je travaille à une 

solution. Je vous ai répondu précisément. 

P 

Luc Goutry (CD&V - N-VA): U zal verder onderzoeken 

of er een advies al dan niet moet gegeven 

worden. Wij stellen precieze vragen, wij 

moeten precieze antwoorden krijgen. 

Laurette Onkelinx, ministre: Je vous ai répondu 

précisément. 

ELEKTROCHIRURGIE 

CRYOCHIRURGIE 

STERILISEERBARE ACCESSOIRES 

STERILISEERBARE INSTRUMENTEN 

EDUKATIE 

VRAAG DOOR KAMERLID DHR. GOUTRY. 

Luc Goutry (CD&V - N-VA): Précisément, avec 

un point d'interrogation 

{{ 

Wij stellen 

precieze vragen, 

wij moeten 

precieze 

antwoorden 

krijgen. 

ELEKTROCHIRURGIE VOOR, 

CHIRURGIE ORTHO CARDIO 

GYN KNO GASTRO 

NEURO LEVER UROLOGIE 

ERBE BENELUX 

Tel: 02-403 13 60 • Fax: 02-403 13 59 • www.erbe.be

Lectuur aanbevolen door V.V.O.V. 

TITEL: BASISBOEK OPERATIEVE ZORG EN 

TECHNIEKEN 

ISBN: 9789035227712 

AUTEUR(S): DE WEERT 

PRIJS: 57,50 EURO INCL. BTW 

Het Basisboek operatieve zorg & technieken 

biedt de eerstejaarsstudent 'anesthesiemedewerker 

en operatieassistent' de grondbeginselen 

van het vak OZT. Het boek is opgebouwd uit 

vier delen. Deel 1 leert de lezer de medische 

terminologie, de grondbeginselen van de infectieleer 

en de bouw en inrichting van de werkplek. 

De delen 2, 3 en 4 beschrijven de patiëntenroute 

van ontvangst op de operatieafdeling 

tot terugkeer naar de verpleegafdeling, en 

behandelen in chronologische volgorde de gang 

van zaken in de inleidingskamer, de OK en de 

uitslaapkamer. Het boek wordt gecompleteerd 

met een handige index. 

R 

Rolf de Weert heeft jarenlang op de OK gewerkt 

onder andere in het VUMC en het Antoni van 

Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam. 

Daarna was hij ruim elf jaar OZT-docent. Bij het 

lesgeven aan de eerstejaarsstudenten ontstond 

het idee om samen met collega OZT-docenten 

een boekenreeks op te zetten. Op deze wijze 

werd het eigen instituutgebonden lesmateriaal 

omgezet in onderwijsmiddelen voor de overige 

opleidingsinstituten in Nederland en 

Vlaanderen. 

TITEL: BASISBOEK ANESTHESIOLOGISCHE 

ZORG EN TECHNIEKEN 

ISBN: 9789035227262 

AUTEUR(S): PEETERS 


Het specialisme anesthesiologie ontwikkelt zich 

in hoog tempo en die ontwikkeling brengt een 

stroom gedifferentieerde literatuur met zich 

mee. Behalve aan wetenschappelijke publikaties 

is er echter ook behoefte aan een boek 

waarin de specifieke taken en verantwoordelijkheden 

van de anesthesiemedewerker worden 

beschreven. Basisboek Anesthesiologische Zorg 

en Technieken komt aan die behoefte tegemoet. 

De auteur baseert zich daarbij op het door de 

beroepsgroep gevalideerde beroepsprofiel. 

In Basisboek Anesthesiologische Zorg en 

30 

TTechnieken wordt een koppeling tot stand 

gebracht tussen de anesthesiologie als wetenschap 

en de praktijk van de anesthesiemedewerker. 

Het boek is daarmee niet alleen onmisbaar 

als basisboek voor de anesthesiemedewerker 

in opleiding, maar ook als naslagwerk 

bijzonder goed bruikbaar voor hen die reeds in 

de praktijk werkzaam zijn.Jacques Peeters is 

lange tijd in de praktijk werkzaam geweest als 

anesthesiemedewerker/praktijkbegeleider op 

de operatieafdeling van het Franciscusziekenhuis 

in Roosendaal. 

TITEL: INSTRUMENTENATLAS 

ISBN: 9789035228504 



De Instrumentenatlas is behulpzaam bij het 

aanleren of verbeteren van instrumentenkennis. 

Na inleidende hoofdstukken bevat dit boek een 

compilatie van de instrumentenbijlagen uit de 

reeks. De beschrijvingen van het instrumentarium 

zijn overgenomen uit de overige delen en 

afkomstig van alle auteurs die hebben meegewerkt 

aan de reeks. Het boek en de bijgevoegde 

cd-rom met beeldmateriaal zijn erg handig als 

naslagwerk voor onder andere operatieassistenten. 

TITEL: ALGEMENE CHIRURGIE 

ISBN: 9789035229204 

AUTEUR(S): I. LARMENÉ 


In deze vierde, volledig herziene druk van 

Algemene chirurgie worden de volgende onderwerpen 

behandeld. Het eerste deel van het 

boek bevat een algemene omschrijving van 

laparotomische en laparoscopische operaties 

en een algemeen hoofdstuk over stomata. Deel 

2 bevat specifieke informatie over operaties aan 

de schildklier. In deel 3 worden operaties aan 

de mamma besproken terwijl in deel 4 diverse 

hernia's aan de orde komen. Deel 5 gaat over 

de meest voorkomende operaties aan de maag 

en darmen en de overige buikorganen worden 

in deel 6 besproken. Het laatste deel (deel 7) 

van dit boek is gewijd aan amputaties van ledematen. 

Dit boek is rijkelijk geïllustreerd en 

bevat veel nuttige praktijktips. 


TITEL: ORTHOPEDISCHE CHIRURGIE 

ISBN: 9789035229679 

AUTEUR(S): BELIEN 


‘Orthopedische chirurgie’ behandelt een van de 

thans belangrijkste snijdende specialismen. In 

dit boek worden de meest voorkomende 

basistechnieken en behandelingsmethoden 

beschreven. Om de leesbaarheid niet in gevaar 

te brengen is ervoor gekozen de algemene 

basisoperatietechnieken, die ook in dit boek van 

toepassing zijn, niet opnieuw te bespreken. 

Deze worden reeds weergegeven in de andere 

delen (met name in Traumatologie van extremiteiten 

en bekken). Orthopedische chirurgie is 

dan ook niet los te zien van de hele reeks. 

Margret Beliën is werkzaam als manager operatiekamercomplex 

en centrale sterilisatieafdeling 

in het Diaconessenhuis te Leiden. 

TITEL: SOCIALE VAARDIGHEDEN OP DE OK 

ISBN: 9789035228870 

AUTEUR(S): HOP 


Sociale vaardigheden op de OK bestaat uit vier 

hoofdstukken, waarin respectievelijk het persoonlijk 

functioneren, samenwerken, effectiviteit 

en efficiëntie en veranderingsprocessen 

uitvoerig aan bod komen. Het leerboek is verrijkt 

met uitgebreide casuïstiek en verhelderende 

opdrachten. 

O 

Op een OK wordt gewerkt met patiënten en 

samengewerkt met collega’s en andere disciplines; 

er wordt vergaderd, overlegd, gepland, 

georganiseerd en veranderd. Naast technische 

handelingen moeten de operatieassistent en de 

anesthesiemedewerker ook deze taken kunnen 

uitvoeren. In de Beroeps Voorbereidende 

Periode wordt bij het vak sociale vaardigheden 

ingegaan op sociaalcommunicatieve vaardigheden. 

Later in de opleiding krijgen meer specifieke 

functie-eisen aandacht zoals plannen, 

organiseren en het voeren van gesprekken. 

TITEL: KEEL-, NEUS- EN OORCHIRURGIE 

ISBN: 9789035216754 

AUTEUR(S): MULDER 


31 

D 


AANBEVOLEN LECTUUR 

Het leerboek Keel-, neusen oorchirurgie biedt 

de operatieassistent in opleding de grondbeginselen 

van het specialisme keel-, neusen oorheelkunde. 

De meest voorkomende operatieve 

behandelingsmethoden worden helder onder de 

aandacht gebracht. Het boek kent een unieke 

en zeer praktische opbouw. Na het eerste deel, 

dat de algemene richtlijnen bij de keel-, neusen 

oorchirurgie beschrijft, volgen vijf delen die 

in willekeurige volgorde bestudeerd kunnen 

worden. Deel twee bespreekt de operaties aan 

het oor; gevolgd door deel drie met de operaties 

aan de neus en de (niet-) endoscopische 

operaties aan de neusbijholten. In deel vier volgen 

de operaties in de mondkeelholte, aan de 

speekselklieren en de hals; deel vijf bespreekt 

de oncologische operaties; het laatste deel gaat 

in op de endosopieën binnen het vakgebied van 

de keel-, neusen oorheelkunde. Een handige 

index maakt het leerboek compleet. 

De efficiënte opbouw maakt het de OZT-docent 

gemakkelijk het boek in te passen in onderwijsschema’s 

of moduleroosters. Daarnaast is het 

ideaal als naslagwerk voor gediplomeerde operatieassistenten 

en voor verpleegkundigen 

werkzaam op een kno-gerelateerde verpleegafdeling 

of polikliniek. 

TITEL: TRAUMATOLOGIE VAN EXTREMITEITEN 

EN BEKKEN 

ISBN: 9789035227675 

AUTEUR(S): VLIET 


Traumatologie van extremiteiten en bekken 

bestaat uit elf hoofdstukken die achtereenvolgens 

behandelen: de basiselementen van de 

fractuurleer, osteosynthesemateriaal, de 

schouder en humerus, de elleboog, de arm en 

pols, de hand, het bekken en acetabulum, het 

proximale femur, de femurschacht en het distale 

femur, de patella en tibia, en fracturen bij 

kinderen. Daarnaast bevat dit boek veel nuttige 

praktijktips. Traumatologie van extremiteiten en 

bekken is niet alleen geschikt als leerboek voor 

de opleiding tot operatieassistent, maar ook als 

naslagwerk, met name voor arts-assistenten. 

Ellen Joan van Vliet verricht vanuit Het 

Oogziekenhuis Rotterdam promotieonderzoek 

aan de Katholieke Universiteit Leuven en het

Erasmus Universitair Medisch Centrum naar 

effecten van klinische paden en logistiek op 

patiëntenstroombeheersing. Eerder was zij 

werkzaam als praktijkopleider chirurgie op het 

ok-complex van Ikazia Ziekenhuis te Rotterdam. 

Hendries Boele is werkzaam als operationeel 

manager op de operatieafdeling van het Albert 

Schweitzerziekenhuis, locatie Zwijndrecht. 

TITEL: KAAKCHIRURGIE 

ISBN: 9789035227842 

AUTEUR(S): BANK 


Kaakchirurgie bestaat uit zes delen die achtereenvolgens 

behandelen: chirurgie van fracturen, 

oncologische chirurgie, functionele/kosmetische 

chirurgie, preprothetische chirurgie, 

chirurgie van het kaakgewricht en van 

gebitselementen. Daarnaast bevat dit boek een 

aantal nuttige tips om in de praktijk te gebruiken. 

Christel Bank was als OZTdocent kaakchirurgie 

verbonden aan het Westeinde 

Opleidingsinstituut (NZi-Opleidingen) te Den 

Haag. Momenteel is zij als hoofd van de operatieafdeling 

werkzaam in het Rijnland Ziekenhuis 

te Leiderdorp en Alphen aan den Rijn. 

TITEL: VAATCHIRURGIE 

ISBN 9789035226890 

AUTEUR(S): WISSE 

PRIJS: 47,95 EUROINCL. BTW 

Vaatchirurgie bestaat uit zeven hoofdstukken. 

het eerste hoofdstuk gaat in op algemene vaatchirurgische 

principes. De volgende hoofdstukken 

behandelen perifere arteriële chirurgie, 

perifere veneuze chirurgie, intravasale technieken, 

chirurgie ten behoeve van dialyse, aortachirurgie 

en orgaan-en weefelsdonatie. 

TITEL: PLASTISCHE EN RECONSTRUCTIEVE 

CHIRURGIE ISBN 9789035226616 

AUTEUR(S): GERRITSEN 


Plastische en reconstructieve chirurgie bestaat 

uit vijf delen. In de eerste twee delen worden 

algemene richtlijnen bij de plastische en reconstructieve 

chirurgie en het onderwerp weefselverplaatsing 

behandeld. In de volgende delen 

32 

komen operaties van het hoofdhalsgebied, de 

romp en de extremiteiten aan bod. Daarnaast 

bevat dit boek een aantal nuttige praktijktips. 

TITEL: THORAXCHIRURGIE 

ISBN 9789035216730 

AUTEUR(S): WASSINK – CORNELISSE 


Thoraxchirurgie bestaat uit vier delen: Hart 

(deel 1), Longen (deel 2), Mediastinum (deel 3) 

en Scopieën (deel 4). In het boek wordt onderscheid 

gemaakt tussen cardiochirurgie voor 

kinderen en voor volwassenen. Het opereren 

van kinderen is niet alleen technisch vaak moeilijker, 

ook moet peroperatief de diagnose nogal 

eens worden bijgesteld. Overigens is cardiochirurgie 

ook bij volwassenen niet eenvoudig. 

Cardiothoracale chirurgie is een dynamisch vak. 

De auteurs beschrijven in Thoraxchirurgie de 

huidige stand van zaken. Janine Wassink- 

Cornelisse was voorheen werkzaam als operatieassistent, 

onder andere in het 

Thoraxcentrum van het Erasmus MC te 

Rotterdam en in het Harefield Hospital te 

Londen. 

M 

Monique van Meer is als operatieassistent/werkbegeleider 

verbonden aan het 

Erasmus MC-Daniel den Hoed Oncologisch 

Centrum te Rotterdam. Voorheen werkte zij in 

het Thoraxcentrum van het Erasmus MC. Minke 

Dongstra is als praktijkbegeleider en operatieassistent 

Thoraxchirurgie verbonden aan het 

Operatie Centrum van het Academisch 

Ziekenhuis Groningen. Marga Bekkers-Hop is 

trainer in sociale- en communicatieve vaardigheden. 

Voorheen doceerde zij het vak 

Operatieve Zorg en Technieken aan het Albeda 

College te Rotterdam. Chantal Bout is als operatieassistent 

verbonden aan het 

Thoraxcentrum van het Erasmus MC te 

Rotterdam. 

TITEL: UROLOGISCHE CHIRURGIE 

ISBN: 9789035224452 

AUTEUR(S): BOELE 


Deze tweede, herziene druk van Urologische 

chirurgie bevat een geheel nieuw deel dat over 


AANBEVOLEN LECTUUR

laparoscopieën gaat. In de eerste vier delen 

worden achtereenvolgens operaties van de nieren, 

de ureters en de blaas, de prostaat en de 

urethra behandeld. Deel 5 gaat in op de uitwendige 

geslachtsorganen van de man. Deel 6 

bevat de meest voorkomende endoscopische 

operaties. Tot slot volgt deel 7 waarin laparoscopieën 

worden behandeld. Daarnaast bevat 

dit boek een aantal nuttige praktijktips. 

Urologische chirurgie is niet alleen geschikt als 

leerboek, maar kan ook uitstekend als naslagwerk 

worden gebruikt. 

TITEL: GYNAECOLOGISCHE CHIRURGIE 

ISBN: 9789035223370 



Gynaecologische chirurgie maakt onderscheid 

in de drie toegangswegen tot het gynaecologische 

operatieterrein, namelijk abdominale, 

vaginale en scopische operaties. Vanwege dit 

onderscheid, en de wijze waarop elke operatie 

is uitgewerkt, kan het boek niet alleen als leerboek 

maar ook uitstekend als naslagwerk worden 

gebruikt. Rolf de Weert was tot voor kort 

als stafdocent HGZO verbonden aan de opleiding 

Operatie/Anesthesie-assistenten van de 

Hogeschool Leiden. 

TITEL: OOGCHIRURGIE 

ISBN: 9789035216723 

AUTEUR(S): STOORVOGEL 


Oogchirurgie bestaat uit drie delen. In het eerste 

deel komen de algemene richtlijnen bij oogoperaties 

aan bod. Deel twee gaat over orbitachirurgie, 

de chirurgie die zich bezighoudt met 

de structuren rond het oog, te weten de orbita, 

de traanwegen, de oogleden, de conjunctiva, de 

oogbol en de oogspieren. Het derde en laatste 

deel behandelt de oogchirurgie. 

D 

De auteur beschrijft de operaties aan het voorsegment 

(de cornea, de voorste oogkamer en 

de iris tot en met de lens) en het achtersegment 

(het gedeelte achter de lens, het glasvocht 

en het netvlies). Daarnaast bevat dit boek 

een aantal nuttige praktijktips. Dit boek is niet 

alleen geschikt als leerboek, maar kan ook uit- 

33 

H 


AANBEVOLEN LECTUUR 

stekend als naslagwerk worden gebruikt. Peter 

Stoorvogel is als teamleider oogchirurgie op de 

OK verbonden geweest aan het Academisch 

Ziekenhuis Utrecht. Momenteel is hij salesmanager 

bij het farmaceutisch bedrijf Pharmacia 

& Upjohn BV. 

TITEL: SNELLE INTERPRETATIE VAN ECG’S 

ISBN: 9789035219014 

AUTEUR(S): D. DUBIN 


Het electrocardiogram is bij de diagnose en de 

behandeling van hartafwijkingen een belangrijk 

hulpmiddel. Er worden zelfs oveel ECG's 

gemaakt, dat het idee kan ontstaan dat het 

beoordelen ervan 'even' kan worden geleerd. 

Toch is dit niet het geval: elk ECG is uniek. 

Het is dan ook nodig te weten hoe het ECG ontstaat 

om tot een verantwoorde conclusie te 

komen. Dale Dubin beschrijft op heldere, systematische 

wijze een aantal belangrijke grondbeginselen 

van de elektrocardiografie. Op basis 

van deze beginselen wordt de snelle interpretatie 

van ECG's op logische wijze opgebouwd. De 

Rotterdamse cardioloog Peter Klootwijk heeft 

het boek aangepast aan het Nederlands. 

TITEL: ZAKWOORDENBOEK DER 

GENEESKUNDE (COËLHO) 

ISBN: 9789062286379 

AUTEUR(S): A.A.F. JOCHEMS, 

F.W.M.G. JOOSTEN 


Al 60 jaar geldt het Zakwoordenboek der 

Geneeskunde, vaak kortweg de 'Coëlho' of het 

'rode boekje' genoemd, als betrouwbaar, handzaam 

en volledig naslagwerk. Het woordenboek 

bevat maar liefst 33.000 medische termen en 

een groot aantal afkortingen. Duidelijke en 

beknopte omschrijvingen volgens voorschriften 

voor spelling van de medische terminologie. 

Veel leesplezier. 

V.V.O.V.

Regio Antwerpen 

Regionale werkgroepen 

Voorzitster: Kristin De Jongh 

Schildebaan 28 

2240 Zandhoven 

Tel: 03 464 14 14 

AZ St. Jozef Zoersel, tel: 03 380 23 30 

okazstjozef@emmaus.be 

Regio Brabant 

Voorzitster: Frieda Mathay 

Broekstraat 11a, 3210 Lubbeek. 

Tel: 016/348650 

friedamathay@hotmail.com 

34 

Regio West-Vlaanderen 

Voorzitster: Isabelle Neuville 

AZ Gezondheidszorg Oostkust, 

campus OLV Ter Linden 

Knokke 

Regio Oost-Vlaanderen 

Voorzitster: Edith Haemers 

Poolse-Winglaan 82 

9051 Sint-Denijs-Westrem 

Tel: 09 371 65 57 

AZ.Maria Middelares Gent, tel: 09 260 67 08 

edith.haemers@skynet.be 

Greta Pauwels 

Stationsstraat 91/4 

9900 Eeklo 

Tel: 09 345 62 85 

Elizabeth ZH- HH Kliniek, tel: 09 376 05 70 

ok@hhk-eeklo.be 

Regio Limburg 

Voorzitster: Anita Steensels 

Solterweg 48 

3960 Bree 

Tel: 089 86 51 28 

Salvatorziekenhuis Hasselt 

Tel: 011 28 95 26 

anita.steensels@caz.be 

anita.steensels@skynet.be 


Maatschappelijke zetel 

VVOV 

Keinkestraat 16, 3600 Genk 

Rekeningnummer 

001-1281906-30 

Voorzitter 

Van Hiel Monique 

Mechelsesteenweg 340, 2820 Bonheiden, 

015 55 0560 

Imeldaziekenhuis, Bonheiden, 

015 50 5315 

monique.van.hiel@imelda.be 

Ondervoorzitter 

• De Geyter Chantal 

Aarschotsebaan 153, 1910 Kampenhout 

016 65 0002 

UZ Gasthuisberg Leuven 

chantaldegeyter@mns.com 

• Loureiro Maria 

Volaardestraat 75 A, 9200 Dendermonde 

052 41 4292 

UZ Brussel 

02 477 8927 

maria_loureiro@skynet.be 

Secretaris 

Catrysse Els 

Ringovenlaan 52, 2845 Niel 

03 663 7051 

Eeuwfeest kliniek MKA Antwerpen 

03 240 2611 

els.catrysse@skynet.be 

Penningmeester 

Stercq Guy 

Hoogstraat 159, 2830 Tisselt, 

guy_stercq@hotmail.com 

UZ Brussel, 

02 4763157, fax 02 4778900 

0496 040337 

guy.stercq@uzbrussel.be 

Ledenadministratie 


St. Lodewijkstraat 76, 3600 Genk 

089 357535 fax 089 357535 

ZOL Genk 

089 325060 

VVOV.scalpel@skynet.be 

marc.haselaars@zol.be 

EORNA 

• Loureiro Maria. 

Volaardestraat, 75 A, 9200 Dendermonde 

052 414292 

UZ Brussel 

02 477 8927 

maria_loureiro@skynet.be 

Nationaal bestuur 

Website: http://www.VVOV.info 

e-mail: VVOV.scalpel@skynet.be 

35 

• Vandewalle Brigitte 

Duindistellaan 19, 8370 Blankenberge 

050 416261 

brigittevandewalle@skynet.be 

AZ Fabiola ZH Blankenberge, 

050 434910 

HOOP 

• Patrick Nieulandt 

Hof van Rietlaan 37, 2640 Mortsel. 

03 440 1196 

AZ St. Maarten, Duffel 

patrick.nieulandt@emmaus.be 

015 30 4260 

Bestuursleden 

• Vekeman Chantal 

Assestr. 16 9550 Herzele, 

054 502576 

St Lucas Gent 

chantal.vekeman@azstlucas.be 

09 224 5790, gsm 0496 250803 

• Verelst Glenn 

J.Beckerlaan 28, 2990 Wuustwezel 

03 297 1768 

AZ KLINA Brasschaat 

03 650 5234 

glenn.verelst@klina.be 

• Meert Wouter 

Linkhoutstraat 225, 3560 Lummen 

013 554416, gsm 0478 302226 


016 34 4007 

wouter.meert@uzleuven.be 

• Gaens Johan 

Rotselaarsesteenweg 37, 3018 Wijgmaal 

016 89 9658 


johantournel@hotmail.com 

Redactie Scalpel 


St. Lodewijkstraat 76, 3600 Genk 

089 357535, fax 089 357535 

ZOL Genk 

089 325060 

VVOV.scalpel@skynet.be 

marc.haselaars@zol.be 

Roncada Claudio 

Keinkestraat 16, 3600 Genk 

0479 433929 

claudio.roncada@skynet.be

BROOD EN SPELEN - Vereniging van Vlaamse ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?