TIJDVAK 8: TIJD VAN BURGERS EN STOOMMACHINES, 1800-1900

http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen
Geschiedenis samenvatting tijdvak 5, 6, 7 en 8 Feniks
TIJDVAK 5: TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS, 1500-1600
Deze eeuw staat ook wel bekend als een Nieuwe tijd, een nieuwe wereld. Dit was op twee
manieren het geval:
* ontdekking van Amerika
* manier van leven is veranderd > nieuw type mens, andere ideeën.
Bestaande ideeën over leven en geloof werden namelijk bekritiseert. In de Middeleeuwen zijn
godsdienst en groepen belangrijk en individuen niet. In de nieuwe tijd vervaagd het groepsgevoel.
Ook is dit de tijd van de renaissance. Renaissance betekend letterlijk wedergeboorte. Het is een
wedergeboorte van de klassieke oudheid, Romeinse tijd. Ook staat in de Renaissance het individu
centraal.
Europese Overzeese expansie:
Ontdekkingsreizigers zijn opzoek naar een nieuwe wereld:
* Columbus (1492, Amerika)
* Diaz
* DeGomba
Vaak Spanjaarden en Portugezen, later ook Nederlanders en Engelsen. Motieven zijn verspreiding
van godsdienst, opzoek naar nieuwe grondstoffen en macht.
TIJDVAK 6: TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN, 1600-1700
17 e eeuw: gouden eeuw. Deze titel heeft deze periode pas later gekregen. Deze naam kreeg de
eeuw omdat de Nederlandse economie in bloei stond.
Kapitalisme: economisch systeem, waarbij de productiemiddelen in handen is van privépersonen
(zonder dat deze een bedrijf hadden). Doel > eerst investeren en daarna winst maken.
Economie: wat mensen doen om in leven te blijven. Sectoren:
* Jagers en verzamelaars
* Landbouw
* Handel
* Ambacht
* Industrie
In de gouden eeuw staat Amsterdam bekent als een wereldstad. Na 1585 heeft het de grootste
Europese haven. Er wonen veel rijke kooplieden met gevulde pakhuizen. Verschillende
compagnieën begonnen te bestaan, zoals de VOC = Verenigde Oost-Indische Compagnie, in 1602.
Alle producten die uit andere landen bij elkaar geraapt werd, werd bij elkaar gebracht in
Amsterdam op stapelmarkten. Dit zijn pakhuizen waar goederen opgeslagen worden om
vervolgens doorverkocht te worden. Daarnaast werd winst maken en onderlinge concurrentie
acceptabel.
Wat ook nieuw was in de 17 e eeuw waren de scholen. Dit kwam o.a. door de wetenschappelijke
revolutie. Er waren twee soorten scholen: de Franse school (vergelijkbaar met het VMBO) en de
Latijnse school (vergelijkbaar met het VWO). In Leiden werd een belangrijke universiteit gebouwd,
waar tal van belangrijke Nederlanders les volgden.
* Antonie van Leeuwenhoek (onderzoeker)
* Hugo de Groot (jurist)
* Jan Huygens van Linschoten (schreef een belangrijke reisgids)
In 1672 had de republiek een domper, dit word ook wel het rampjaar genoemd. Engeland en
Frankrijk bedacht een monsterbeleid om de republiek binnen te vallen.
http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen

http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen
Het bestuur van de Republiek der Verenigde Nederlanden zag er als volgt uit:
STATEN GENERAAL (=Parlement)
Bestuurt / neemt beslissingen voor alle gewesten
GEWESTELIJKE STATEN
Bestuurt / neemt beslissingen voor één gewest
VROEDSCHAPPEN
Bestuurt / neemt beslissingen voor één stad.
Niet in alle landen werd er zo’n systeem gehandhaafd. In Frankrijk was er bijvoorbeeld het
absolutisme. Hierbij ligt de macht enkel en alleen bij de koning.
Doordat de Economie zo goed liep, moesten ze daar ook maatregelen tegen nemen. Voorbeelden:
Mercantilisme / colbertisme: productiebescherming. Buitenlandse producten werden duurder
waardoor in eigen land meer eigen producten gekocht werden.
Akte van Navigatie: een protectiemaatregel die gold in Engeland. Voortaan mochten buitenlandse
producten enkel op Britse schepen ingevoerd worden. Hierdoor kon Engeland geen concurrentie
vanuit de republiek verwachten.
TIJDVAK 7: TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES, 1700-1800
18 e eeuw: eeuw van de verlichting. Een periode in de geschiedenis van West-Europa waar de
mensen meer met hun verstand (verstand, ook wel ratio of rede) werken, dan in voorgaande
periodes. Het gevolg hiervan zijn uitvindingen. (Hier weer het gevolg van is de industrie, zie
tijdvak 8).
Vanaf de verlichting was de samenleving niet meer gebaseerd op het geloof, traditie en gezag, wat
in de Middeleeuwen wel het geval was.
Nieuwe bestuursvorm, van absolutisme naar democratie.
Enkele Europese landen, Groot-Brittannië en Frankrijk, hadden de beheersing over de
wereldeconomie. Er werden overal plantagekoloniën gebouwd. Er ontstond een
driehoekshandel. (1 = suiker, katoen, tabak. 2 = geweren, stoffen, aardewerk, metalen. 3 =
slaven. 4 = slaven)
http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen

http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen
Later kwamen er abolitionisten. Dit is het streven naar afschaffing van de slavernij en de
slavenhandel.
Trias politica: 1. wetgevende macht: wetten maken en het controleren van de uitvoerende
macht.
2. uitvoerende macht: ministers
3. rechterlijke macht: doen met de wet in de hand uitspraken over
geschillen.
Voor de verlichting > droit divin. Dit betekend letterlijk recht god. De koning heeft zijn rechten
van god gekregen. Kenmerken van het droit divin zijn standenmaatschappij, privélegers en
godsdienst.
Na de verlichting > du contract social. De koning (hoofd van een stad) heeft een contract met
het soevereine volk (soeverein = de macht ligt in de handen van). Als de koning zich hieraan
houdt, mag hij blijven. Door verlichtingsideeën kon een koning worden afgezet.
Tijdens de tijd van het absolutisme spreken we over het Ancien Regime. Dit is de tijd van de
absolute macht. Tijdens de verlichting werden verschillende vorsten verlicht despoot. Ze leven de
ideeën van de verlichting na, maar hielden wel alle macht. Dit heeft verlicht absolutisme. Hier
een voorbeeld van is Koning Frederik 2 van Pruisen.
In Nederland was Willem V aan de macht. Maar niet iedereen was het met hem eens. Democraten
en regenten tegen Willen V noemt men patriotten. Zij wilden herstel van de oude glorie van de
republiek. Aanhangers van Willem V noemt men prinsgezinde. In 1787 hadden de patriotten in
verschillende steden de macht gegrepen. Maar Wilhelmina (echtgenote van Willem V) was het beu
en haar broer (de koning van Pruisen) kwam te hulp. De patriotten vluchtten naar Frankrijk. In
1789 vond daar de franse revolutie plaats. Men wilde het Ancien Regime moderniseren en meer
inspraak.
TIJDVAK 8: TIJD VAN BURGERS EN STOOMMACHINES, 1800-1900
18 e eeuw: eeuw van de verlichting en uitvindingen
19 e eeuw: uitvindingen worden toegepast > fabrieken > industrie
! Er is dus een nieuwe manier van economie en samenleving:
AGRARISCHE SAMENLEVING -> INDUSTRIELE REVOLUTIE -> INDUSTRIELE SAMENLEVING
Industrie -> fabrieken -> producten -> grondstoffen -> kolonies
De landen in West-Europa die geïndustrialiseerd zijn, hebben de behoefte aan grondstoffen en
vinden deze in kolonies. In de 19 e eeuw word de wereld opgedeeld en verdeeld door West-
Europese landen. Hier uit ontstaat het modern imperialisme (het streven naar kolonies als
gevolg van de industrie). De doelen van het modern imperialisme zijn:
* goedkoop verkrijgen van grondstoffen
* afzetgebied van producten uit moederland
* macht
Er ontstaan problemen door de snelheid van de revolutie, hier een gevolg van is de sociale
kwestie (arbeiders leven in miserabele omstandigheden), het streven naar algemeen
kiesrecht en de schoolstrijd.
De sociale kwestie:
In 1815 vertrok Napoleon. Daardoor vertrokken ook de ideeën van vrijheid, gelijkheid en
broederschap. Het einde van de democratie.
De staat krijgt veel macht > vaak koningen. Dit is geen goede tijd voor de liberalen. (liberalisme
is een politieke stroming waarbij het belangrijkste kenmerk de wens naar vrijheid en zo min
http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen

http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen
mogelijk invloed van de overheid op het leven van de burgers is. De overheid bemoeit zich met de
wetgeving en de liberalen willen zo min mogelijk wetten en ambtenaren).
In 1848 komen de liberalen in opstand > revolutie. Het gevolg hiervan is een nieuwe grondwet
waarin staat: meer vrijheid voor het volk en minder macht voor de staat.
Fabrieksarbeiders komen ook in opstand > gevolg zijn het socialisme en het communisme. Dit
zijn de twee routes die je kunt bewandelen voor een verbetering van de sociale kwestie.
Socialisme: een politieke stroming met als doel een betere leef en werkomgeving voor de
arbeiders door middel van sociale wetten. Een gevolg van het socialisme is een verzorgingsstaat.
Hierin heeft de overheid twee taken: het houden van orde en veiligheid en verzorging van de
mensen.
Communisme: een politieke stroming met als doel een betere leef en werkomgeving voor de
arbeiders door middel van de theorie van Karl Marx. (revolutie > klassenloze samenleving >
paradijs). Het communisme gelooft niet in de democratie.
Het streven naar algemeen kiesrecht:
Als gevolg van de industriële revolutie waren er verschillende mensen die werden achtergesteld.
Deze kun je opdelen in drie groepen:
*Vrouwen (het streven naar gelijke rechten voor vrouwen noem je het feminisme)
*Fabrieksarbeiders
*Katholieken
Deze mensen samen streefden naar een volwaardige en gelijkwaardige plaats in de samenleving,
dit noem je emancipatie. Ook de confessionelen (politiek georderden mensen die het geloof het
belangrijkste vinden in de politiek. Confessie is een ander woord voor geloof. De confessionelen
kun je verdelen in twee groepen: de protestanten en de katholieken).
Ze wilde dit verbeteren door middel van het verkrijgen van kiesrecht. Hiermee konden ze
namelijk zelfs iemand in de wetgevende macht plaatsen.
1917 kregen alle mannen kiesrecht en in 1919 alle vrouwen.
Schoolstrijd:
Er waren naast openbare scholen (scholen gesticht door de staat) ook bijzondere scholen
(scholen gesticht door particulieren, vanwege godsdienst of pegagogische redenen). De openbare
scholen werden gesubsidieerd door de overheid, maar de bijzondere scholen niet. Dit vonden de
ouders van de leerlingen die naar een bijzondere school gingen niet goed, want nu betaalde ze
dubbel. Daarnaast waren ook de confessionelen het hier niet mee eens.
In 1917 werd de schoolstrijd opgelost, want in dit jaar kreeg iedereen kiesrecht en kon men iets
veranderen aan de schoolstrijd.
http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen