Reisverslag Burkina Faso

VERSLAG REIS BURKINA FASO
9 - 24 JANUARI 2011

In de vergadering van 9 februari 2010 besluit het bestuur van
Stichting Balemans dat iemand van hen in 2011 een bezoek gaat
brengen aan Burkina Faso. Met als doel de contacten te verstevigen
en zich persoonlijk te laten informeren door de werkers ter plaatse.
De heer Rini Klep biedt zich aan, en vanwege het taalprobleem gaat
vanuit de Witte Paters Pater Piet Buijsrogge mee, een man die daar
zelf geruime tijd heeft doorgebracht als missionaris. Echtgenote Lia
Klep gaat voor eigen rekening mee; het lijkt haar een hele ervaring
en voor Rini is het goed om een naaste vlak bij zich te weten.
Daarnaast geven beiden nog extra een substantiële bijdrage aan de
kosten van dit werkbezoek.
Dit verslag is een weergave van de persoonlijke belevenissen die zij
tijdens de reis hebben opgedaan.

Zondag 9 januari 2011
Onze begeleider/tolk pater Piet Buijsrogge heeft vannacht bij ons geslapen, zodat we om ongeveer
half zeven ’s morgens gedrieёn kunnen vertrekken. Omdat het zondag is, is er weinig verkeer op de
snelweg en we zijn dan ook snel op het vliegveld Zaventem/Brussel.
We hadden thuis via internet al ingecheckt, koffers nog afgeven en we konden meteen door.
De afstand naar Ouagadougou is 4.326 km, de verwachte vluchttijd is 5.55 uur.
De vlucht SN 1255 gaat naar Abidjan (hoofdstad van Ivoorkust) met een tussenlanding in
Ouagadougou, waar wij moeten zijn. We vertrekken keurig op de geplande tijd van 10.50 uur.
De verzorging aan boord is goed, het eten smaakt lekker. Op sommige stukken is het zicht helder en
het lijkt wel de Grand Canyon waar we over vliegen.
Twintig minuten voor de landing wordt verzocht om de dekens alvast op te plooien, zodat ze
kunnen worden opgehaald. Vanuit de cockpit wordt gemeld dat de temperatuur in Ouagadougou
30 graden is en er is een zandstorm (duidelijk te zien in de lucht). Na de landing taxiet het vliegtuig
over dezelfde landingsbaan terug naar het luchthavengebouw, dus zo druk is het hier niet met
aankomende vliegtuigen. Op het vliegveld duurt het lang voordat we door de politiecontrole zijn.
Dan wachten op de koffers. Hier geen lopende banden, maar de koffers moeten allemaal handmatig
worden gelost.
Tot onze verbazing worden we in eerste instantie
welkom geheten door Paul Lallogo. Verder zijn op
het vliegveld aanwezig Abbé Adelphe Rouamba,
Joanny Koanda, de secretaris van de bisschop, en
onze chauffeur Boureima. We worden naar ons
slaapadres gebracht, bij de broeders van de Heilige
Familie.
Onderweg, als we ergens stil moeten staan, bijv. bij
een stoplicht, staan er meteen minstens zes mensen
rond de auto die van alles willen verkopen, zoals
loten, nootjes, kranten, sigaretten, koekjes etc.
We installeren onze koffers op de ons toegewezen kamer en gaan daarna naar een restaurant, waar
ook het zojuist genoemde welkomstcomité is. Ook net als in Nederland liggen hier de mobieltjes op
tafel en wordt er voortdurend gebeld.
Even later sluit ook de bisschop, Thomas Kabore, zich bij ons gezelschap aan. De bisschop is deze
hele week in Ouagadougou voor een bijeenkomst van de Bisschoppenconferentie, zodat ons
programma ook wat wordt aangepast, want wij zouden hem overmorgen in Kaya ontmoeten, maar
daar is hij dus niet deze week. Ook hij speelt heel de avond met z’n mobieltje.
De taal is voor ons inderdaad een probleem. Piet doet zijn uiterste best om te vertalen, maar alles
lukt natuurlijk niet. Op een gegeven moment ging hij het zelf tegen ons uitleggen in het Frans.
Rouamba spreekt wel wat Engels, zij het minimaal. Hij kan zelfs een enkel woordje Nederlands,
want hij is deze zomer in Roermond geweest ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de
Scouting.
Thomas Kabore zien we sowieso volgende week zaterdag, want dan gaat hij een nieuwe parochie
openen in Dargo. In 1992 is er een klein seminarie gesticht, en daar plukken ze nu de vruchten van.
Er zijn nogal wat priesterwijdingen: in 2007 7, in 2008 5, in 2009 1 en in 2010 4 wijdingen. Er zijn
nu meer priesters dan parochies, zodat er nieuwe parochies bij moeten komen. Veel volwassenen
laten zich dopen. Zij willen namelijk niets van de islam weten en worden katholiek.
In 1969 zijn alle katholieke scholen genationaliseerd, maar inmiddels heeft de regering de scholen
teruggeven aan de kerk. De regering betaalt wel elf maanden per jaar het salaris van het
onderwijzend personeel, een maand moet het bisdom dat betalen. Er wordt ook een bijdrage
gevraagd aan de ouders voor het onderhoud van de scholen. In de steden is dit niet zo’n probleem;
daar wordt het belang van scholing wel ingezien. Maar in de dorpen is dat heel anders; zij zien veel
minder het belang en zeker niet voor meisjes.
Na het eten gaan we terug naar ons overnachtingadres in Ouagadougou. We gaan op tijd slapen,
want al met al was het toch een vermoeiende dag.
1

Maandag 10 januari 2011
Na een goede nachtrust en een simpel ontbijt (stokbrood met jam) vertrekken we.
Rini moet eerst geld wisselen. Volgens onze chauffeur kan dat ook op het kantoor bij de
bisschoppenconferentie. Zij berekenen geen kosten. Piet wil een simkaartje kopen voor zijn
telefoon. Het kopen van een simkaartje had nogal wat voeten in aarde. Het was er gigantisch druk
en het was een chaotische organisatie. Bovendien moest er eerst een kopie van zijn paspoort
gemaakt gaan worden. Al met al nam dit wel drie kwartier in beslag.
Hierna reden we naar Koudougou.
De foto’s die we gemaakt hebben zullen niet helder zijn. Dat komt niet omdat ze niet goed gemaakt
zijn en het ligt ook niet aan ons toestel, maar het is mistig: niet het soort mist zoals we dat in
Nederland kennen, maar het mistig van het stof. Een aantal mensen rijdt wel met een
mondkapje/doekje op de brommer, maar het merendeel toch niet. Ook al zitten wij in een afgesloten
auto, toch zit het stof op een gegeven moment in je ogen, oren, neus en keel.
Het is ongelooflijk wat er zich allemaal op de weg bevindt. Naast auto’s en brommers lopen er veel
mensen met van alles op het hoofd, er worden handkarren voortgeduwd, fietsers met een volle
bepakking, veel brommers, overvol geladen karretjes met een ezeltje ervoor, geiten, schapen,
varkens, kippen, honden; alles krioelt door elkaar heen.
Buiten de stad rijden we door een typisch savannelandschap. Dorre vlaktes met toch nogal wat
solitair staande bomen. Daar tussenin staat her en der een cluster huisjes/hutjes waar wat mensen
samen wonen. Erbij staan graanschuurtjes, veelal vernieuwd, wat erop duidt dat de oogst dit jaar
goed is geweest. Verder zien we, verspreid in het landschap, honderden gemetselde muren zonder
dak met een opening voor een deur en een raam, waar voor zover je het kunt zien geen gebruik van
wordt gemaakt.
De hoofdweg is wel geasfalteerd, maar zodra je rechts of links afslaat bestaat de weg alleen maar uit
harde rode stof, met kuilen en gaten.
We gaan naar Koudougou voor een bezoek aan pater Maurice Oudet. Pater Oudet is een van de
correspondenten met pater Cor van den Brand (die in eerste instantie met ons mee zou gaan) voor
het Afrika-Europa netwerk. Maurice Oudet zet zich met name in voor de plaatselijke boeren om een
goede prijs voor hun producten te krijgen en dat hun gronden niet worden afgenomen door
buitenlandse kapitalisten. Hij is ook bezig met de promotie van de zgn. moringa struik, die voedsel
voor zowel het vee als voor de mensen oplevert en een bepaalde boom, de Spirulinde, waaruit veel
vitaminen kunnen worden gehaald, die worden toegevoegd aan de voeding voor de kinderen.
Om te stimuleren dat de veehouders hun melk kunnen verkopen, is er een melkfabriekje opgericht.
Voorheen werd de melk gemaakt met melkpoeder, die op een gegeven moment erg duur werd. Uit
vier dorpen brengen de veehouders nu dagelijks plm 65 liter melk naar de fabriek, waar de melk
deels wordt gepasteuriseerd en deels wordt er yoghurt van gemaakt.
Door Frans Balemans is nog een bijdrage geleverd
om materiaal te kopen om het fabriekje op te starten.
Het is eigendom van- en wordt geheel gerund door
zes vrouwen. Pater Maurice Oudet heeft deze zes
vrouwen hierbij begeleid. Wordt er goed verkocht
en maken ze winst, dan wordt die gedeeld.
Verdienen ze niets, dan hebben ze ook niets. Met de
opbrengst kunnen ze o.a. het schoolgeld voor hun
kinderen betalen.
Afzet van de melkproducten onder de plaatselijke
bevolking is geen enkel probleem. De aanvoer van
verse melk mogelijk wel. Wij hebben ’s middags het
fabriekje bezocht (was ook in Koudougou). Frans
Balemans heeft de laatste vijf jaar dat hij in Burkina Faso was, gewerkt in Koudougou. Hij zette
zich daar met name in voor de vrede en gerechtigheid op allerlei gebied.
Hij schreef in een plaatselijk krantje een rubriek onder de kop “droit dans les jeux”, waarin hij de
harde waarheid uitsprak, en dat mocht, want ook in Burkina Faso is er persvrijheid.
2

Deze rubriek is voortgezet door een plaatselijke journalist. Verder heeft Frans op het gebied van de
landbouw een techniek geïntroduceerd, die al in het noorden werd gebruikt, voor de bebouwing van
het land met o.a. gierst en sorgo. Dit heeft ertoe geleid dat de opbrengst per hectare van 300-500
naar 1.000-1.200 is gegaan.
Voorts heeft Frans hulp verleend aan individuele arme vrouwen. Voor dit doel heeft hij een fonds
achtergelaten, waarvan momenteel nog een bedrag van 821.900 CFA’s beschikbaar is (onder beheer
bij Maurice Oudet).
We hebben ook nog een bezoek gebracht aan Ocades in Koudougou, om te kijken of er nog iets
gedaan wordt aan het verstrekken van micro-kredieten, wat ook door Frans is opgestart. Het is een
roulerend kredietsysteem door ACSO (Association de Credit de Solidarité) voor mensen die
nergens anders krediet kunnen krijgen. Bij Ocades werden we te woord gestaan door Soeur
Perpetue Guisson. Frans heeft hier bij zijn vertrek een fonds van zestigmiljoen CFA’s (plm.
€ 90.000) achtergelaten en met dit geld worden heden ten dage nog steeds kredieten verleend.
Nu niet meer aan individuele mensen, want die betaalden vaak niet terug. Nu worden er kredieten
verstrekt aan groepjes van vijf mensen. Als ze voor de eerste keer een aanvraag doen, krijgen ze
maximaal vijftigduizend CFA’s. Betalen ze op tijd terug, dan kunnen ze een volgende keer meer
krijgen, tot een maximum van driehonderdduizend CFA’s. Omdat ze nu als groep geld krijgen, zijn
ze solidair ten opzichte van elkaar en wordt er beter terugbetaald.
In 2009 is voor 15.400.000 CFA’s krediet verleend voor 85 groepen. Hiervan hebben slechts twee
groepen nog niet terugbetaald. In 2010 is voor 25.000.000 krediet verstrekt. In het eerste halfjaar
was dat 15.000.000, waarvan inmiddels 12.000.000 is terugbetaald. De rente van de kredieten wordt
vooraf betaald (12 %). Als men binnen vier maanden terugbetaalt, krijgen ze vier procent terug;
betalen ze binnen zes maanden terug, dan krijgen ze nog een restitutie van de rente van twee
procent.
Overigens wordt voor het merendeel krediet verstrekt aan vrouwen. Zij kopen producten op in de
dorpen en gaan die met winst verkopen in de stad, waardoor zij het krediet kunnen terugbetalen.
We hebben bij pater Oudet voortreffelijk geluncht. Er waren uitsluitend gerechten gemaakt met
plaatselijke producten (o.a. de rijst, yoghurt en papaja’s).
Om vijf uur zijn we terug in Ouagadougou. We eten op ons slaapadres in Loretta, het gasthuis van
de Broeders.
Dinsdag 11 januari 2011
We beginnen de dag, begeleid door Boureima, met een wandeling naar de markt in Ouagadougou.
Begin deze eeuw is de markt afgebrand en sindsdien is er een overdekte markt gebouwd. Iedere
ondernemer heeft er een ruimte van ongeveer anderhalf bij anderhalve meter, waar hij zijn waren
kan uitstallen en ’s nachts opslaan. We waren er om ongeveer acht uur, maar het merendeel was nog
gesloten.
Na het bezoeken van de markt hebben we onze
spullen uit het gastenverblijf van de broeders
gehaald en zijn we naar de wijk Paaspanga
gegaan, waar is gevestigd het provincialaat van de
Missionaires d’Afrique (Witte Paters).
Een Vlaming, Theo Caerts, ook een witte pater, is
hier provinciaal overste over 118 confraters. Piet
kent hem goed. Theo Caerts bleek een vlotte
prater te zijn, en gelukkig in het Vlaams, zodat
wij aan het gesprek konden deelnemen. Hij is hier
nog zes maanden. Dan loopt zijn termijn af en
daarna wordt door de overste bekeken waar hij
dan naar toe moet. Er zijn nog heel veel plaatsen
waar ze mensen te kort komen. Mogelijk gaat hij
naar Togo.
3

Het voormalige werk van Frans Balemans is nadrukkelijk besproken in Paaspagna omdat Theo hem
goed kende. Ook de toekomst van de Stichting Balemans en de positie van Ocades in Kaya en
omstreken kwamen aan de orde.
Ook hebben we uitgebreid gesproken over de problemen in Ivoorkust. Dit heeft ook gevolgen voor
Burkina Faso, want momenteel liggen er in de haven al goederen die naar Burkina zouden moeten,
maar dit vervoer is stilgelegd.
Na dit bezoek hebben we een rondrit gemaakt door Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso.
In de buitenwijken staan de regeringsgebouwen, de ministeries en de ambassades. Overigens
worden er ook voor de “hoge ambtenaren” en succesvolle zakenlieden mooie villa’s gebouwd.
Dus ook hier zijn de verschillen enorm groot.
Na de stadstour zijn we op weg gegaan naar Kaya.
Op de weg naar Kaya is het minder druk. Het
landschap ziet er zo mogelijk nog erger dor uit dan
gisteren. Het is hier ook veel minder bevolkt. Wel
zien we ook weer de gemetselde bouwsels, waarvan
er hier wel zijn bewoond; er ligt een golfplaten dak
op en er zit een deur en een raam in. Het weer leek
vanmorgen redelijk helder, maar in de loop van de
dag werd het weer erg mistig. Onderweg stoppen we
bij een grote apenbroodboom, de baobab, die
minstens honderd jaar oud is. In het regenseizoen
heeft de boom bladeren, waarvan een saus wordt
gemaakt. De vruchten die er nu aan hangen, zijn ook
eetbaar. Boureima slaat er een kapot op een steen,
zodat hij open gaat. Piet proeft er wat van en zegt dat het een zoetige smaak heeft.
Dan komen we aan in Kaya. We krijgen onze kamers toegewezen in de “fraternité”, het gasthuis
van het Bisdom. In eerste instantie waren er allemaal eenpersoons kamers, wat voor ons niet zo
handig is, in verband met het gezamenlijk gebruik van onze koffers/spullen. Maar in het andere
gebouw waren wel kamers met meerdere bedden, dus hebben we die maar genomen.
Buiten de muren van de missiepost om lopen we
terug. We zien hier weer de gigantische
puinhoop langs de weg. Overal ligt afval en
honderden zwarte plastic zakken; deze hangen
zelfs in de bomen. In het begin dachten wij even
dat er een zwerm zwarte vogels zat, maar dat
blijken dus allemaal zwarte plastic zakken te
zijn. We kunnen wat mooie foto’s maken van
alles wat op en langs de weg is te zien.
Je kunt hier ook gewoon rustig lopen, zonder dat
je wordt gepusht om van alles te kopen.
4
Na het installeren van de koffers krijgen we wat
water te drinken. Het is nog maar half vijf. We
gaan nog maar even naar buiten, wat
rondwandelen in de tuin van deze missiepost.
We zien wat vrouwen bij een waterpomp en
helpen hen even mee (voor de foto).
Verder komen we langs een schooltje; de kindjes
komen allemaal naar ons toe gelopen om een
handje te geven.

Om zeven uur gaan we hier eten bij de fraternité. Adelphe Rouamba zal er dan ook weer zijn. Na
het eten hebben we kennis gemaakt met de staf van de kathedraal. Hier was een gezelschap Fransen,
die hier ook op werkbezoek waren. Zij hadden geld geschonken voor de bouw van een kapel ergens
hier in de buurt en hadden hier een etentje. Een van die mensen was een onderwijzeres Engels
geweest, zodat we met haar konden praten.
Woensdag 12 januari 2011
We gaan om zeven uur naar de mis, die wordt opgedragen door Piet, samen met de econoom van
het bisdom. Wij waren de enigen hier; om zes uur was er de dagelijkse mis in de kathedraal, waar
de nonnen waarschijnlijk al naar toe geweest zijn.
Na het ontbijt gaan we naar het kantoor van Ocades in Kaya. Op het terrein staan veel brommers.
22 Brommers zijn geschonken door USAID, een Amerikaanse hulporganisatie. Op deze brommers
gaan mensen van Ocades boeren bezoeken, met een tweeledig doel: landbouwvoorlichting en
voorlichting op het gebied van gezondheid en voeding.
We maken kennis met het personeel en bezichtigen het gehele gebouw van Ocades. Met geld van de
Stichting Balemans is hier een conferentiezaal gebouwd en de lunetterie: een brillenproject. Er is
een opgeleide opticien, die ingezamelde brillen gebruiksklaar kan maken. De benodigde apparatuur
is allemaal gekocht.
We maken kennis met de secretaresse en de kassier, die de uitbetalingen verzorgt (veelal per bank
met een cheque).
Hervé Kone is belast met het volgen van de voortgang van de projecten en de financiële
verantwoording. Sylvain Sawadogo verzorgt de financiële verantwoording.
Zuster Adeline is belast met het departement van vrouw en kind in de verschillende parochies.
We gaan haar vanmiddag nog ontmoeten bij de zusters, in het verblijfhuis voor gevluchte meisjes.
Hierna gaat Aldelphe Rouamba met ons mee om een drietal projecten te laten zien.
Als eerste gaan we naar het waterdepartement, waar
men zich bezighoudt met hydroliek, ringen en
buizen voor putten. Ze hebben zelf geen machines
om putten te boren; dat wordt uitbesteed aan een
aannemer. Het afwerken van de putten, zoals de
buizen erin en een pomp erop wordt wel gedaan
door Ocades. Jacques Natama is beheerder van de
waterprojecten. Als er in een dorp een pomp
geplaatst wordt, wordt er een comité gevormd,
bestaande uit een bestuur en twee mecaniciens.
Er wordt van het dorp een bijdrage gevraagd van
200.000 CFA’s: 150.000 voor de investering en
50.000 wordt op een speciale rekening gezet. Het
comité beslist of elke familie een vast bedrag moet
betalen of dat zij moeten betalen per afname. De gemeente delegeert het onderhoud aan het comité.
Het comité beslist ook wat er moet gebeuren, als mensen niet kunnen betalen. In principe moet
iedereen bijdragen, wel kan eventueel korting worden gegeven of kan men betalen in natura.
Er zijn open putten, die 25 à 30 meter diep worden gegraven, met als voordeel dat daarop meer
pompen kunnen worden gezet of men boort een put van ongeveer 60 meter diep.
Hierna gaan we naar het project Kogl-Ma (letterlijk vertaald: bescherm mij). Dit project is opgestart
na het vertrek van Frans en wordt gefinancierd door CRS (= Catholic Relief Service, de
Amerikaanse Caritas). Zij bieden ondersteuning aan (aanstaande) echtparen op het gebied van
gezinsplanning, voorkoming aids en geslachtsziekten. Zij vormen de animateurs die het werk doen
in de verschillende parochies: proberen het gedragspatroon te veranderen.
Hierna gaan we nog naar RBC: gehandicaptenzorg, gefinancierd door een Oostenrijkse en Duitse
organisatie, met ondersteuning van de Stichting Balemans (Ocades). 12 Mensen werken hier.
Mensen met een handicap, zowel geestelijk als lichamelijk, worden geregistreerd. Er wordt gekeken
wat voor hulp er nodig is. In samenwerking met de families wordt geprobeerd de
levensomstandigheden te verbeteren. De ouders moeten worden overtuigd om ook deze kinderen
naar school te laten gaan. Ze worden geholpen door de aanschaf van schoolmateriaal en indien
nodig vervoer. Blinden en doofstommen komen terecht in instituten.
5

Terug naar Ocades. Het valt ons op dat veel mensen een muts op hebben. Wij denken dat het is ter
bescherming tegen de zon, maar het blijkt te zijn tegen de kou.
Eerst even tijd voor koffie. Adelphe Rouamba wordt constant gebeld. Hij krijgt ook onverwacht
bezoek, zodat iemand anders met ons meegaat naar de kleuterschool. In 2004 heeft de bisschop
gevraagd om een kleuterschool te beginnen. Dominique is hoofd en Irene is penningmeester. Elk
jaar zijn er minimaal 120 kinderen en maximaal 160. Er zijn vier leidsters, een leider (die ongeveer
20.000 CFA’s per maand verdienen) en een kok. De kinderen eten op school. Alle gezindten
worden aangenomen; er zijn momenteel veel meer moslims dan katholieken en protestanten samen.
De kinderen gaan van 7.00 uur tot 16.00 uur naar school van oktober tot juli. De ouders moeten
3.000 CFA’s per maand bijdragen. Het project is tot nu toe ook ondersteund door CRS, de
Amerikaanse Caritas, maar zij hebben laten weten hiermee te willen stoppen. Dus de vraag is hoe ze
het volgend jaar moeten financieren. De school is eigendom van de zusters, die geen huur vragen.
We hebben hier onze knuffels (plm. 80-90 stuks) achtergelaten, uitgestald op een tafel, zodat de
kinderen er mee kunnen spelen. Omdat er wel 160 kinderen waren en we niet zo veel knuffeltjes bij
hadden, konden we ze niet persoonlijk geven. De knuffels blijven op de school als speelgoed.
Het was schitterend om die blije, lachende snoetjes te zien.
Na het bezoek aan de school zijn we gegaan naar het huis van de bisschop voor de maaltijd.
Adelphe Rouamba schoof nu ook aan tafel aan. We hebben hem gevraagd hoe het staat met de
uitvoering van de overeenkomst, die is gesloten met Bisschop Thomas Kabore toen die in 2006 in
Nederland was. Er is toen € 100.000 beschikbaar gesteld, te voldoen in vijf termijnen van € 20.000
voor de bouw van een multifunctioneel gebouw voor educatie en vorming in zijn bisdom. Er is nog
maar één termijn van € 20.000 betaald. Rini zegt dat vanwege een aantal onduidelijkheden de
verdere bevoorschotting door de Stichting Balemans is stopgezet. Beoordeling van de voortgang
van de bouw ter plaatse is voor hem belangrijk.
Adelphe meldt dat de bouw inmiddels is begonnen en deze heeft al meer gekost dan € 20.000.
Maar er moest wel zo snel mogelijk een dak op. Het gebouw is nog niet klaar. Vrijdag gaan we dit
centrum nog bezoeken en kijken dan naar de voortgang van de werkzaamheden.
Rini stelt voorts aan de orde dat hij vindt dat Ocades een grote organisatie wordt, met veel
personeel, auto’s en gebouwen. Het moet wel beheersbaar blijven.
Adelphe legt uit dat er een aantal auto’s is voor het noodzakelijke vervoer. Er zijn negentien
mensen in dienst, waarvan dertien in vaste dienst en zes op contractbasis voor de diverse projecten.
Als een project klaar is, houdt het dienstverband op. Met het geld van de Stichting Balemans wordt
een stuk van de vaste kosten in de bedrijfsvoering betaald. Dit vinden ze zeer prettig omdat hiermee
een stuk van het functioneren van Ocades is gegarandeerd.
Dat Ocades een “machtige” organisatie is, bevestigt Adelphe volledig. Ocades is niet meer weg te
denken in Burkina Faso. Hij noemt als voorbeeld dat de regering van Burkina Faso bij de
wateroverlast in het najaar van 2009 een aantal organisaties bijeen heeft geroepen voor een
oplossing. Ocades werd hierbij ook uitgenodigd. Dat zegt genoeg.
6

Zowel in ons verblijf in Ouagadougou als hier in Kaya hebben we geen internetverbinding. Nu we
hier zijn, mogen we op het kantoor van de bisschop gebruik maken van de internetverbinding, zodat
we een email naar het thuisfront kunnen sturen. Al met al nam dit nogal wat tijd in beslag. Het lukte
niet meteen zo goed om de mail verstuurd te krijgen, maar we denken dat het uiteindelijk na zo’n
anderhalf uur toch is gelukt.
Zuster Adeline zal ons komen ophalen om half drie om een bezoek te brengen aan het opvanghuis
voor meisjes. Ze is zeker twintig minuten te laat, maar Afrikanen nemen het niet zo nauw met de
afgesproken tijd. Zij zeggen: “jullie hebben de klok, maar wij hebben de tijd”.
Zuster Augustine is de verantwoordelijke van het
opvanghuis. Momenteel verblijven er 39 meisjes.
Dit zijn meisjes die gevlucht zijn; weggelopen
uit een gedwongen huwelijk, veelal met een
oudere man die al meerdere vrouwen heeft. De
familiestructuur is zo, dat de chef van de familie,
de opa of een oudoom het recht heeft om over de
meisjes te beschikken. Een paar dagen geleden is
er nog een meisje gekomen, die uren door de
bush heeft gelopen en daarbij gewond is geraakt
aan de benen. Ze zegt dat ze achttien jaar is,
maar waarschijnlijk is ze niet ouder dan vijftien.
Als ze bij de zusters aankomen worden ze eerst
getest of ze zwanger zijn. Zo ja, dan mogen ze
daar niet blijven. In Ouagadougou is wel een
opvanghuis voor ongehuwde moeders. De meisjes nemen meestal niets mee als ze vluchten, zodat
het niet meteen opvalt dat ze weg zijn en ze een voorsprong hebben. De voldoening van de zusters
is dat de meisjes uiteindelijk trouwen met een man, die ze zelf hebben uitgekozen.
De meisjes houden zich bezig met activiteiten op
allerlei gebied: huishoudelijke taken, het houden
van vee, tuinieren, naaien, weven, alfabetisering
in de plaatselijke taal. Ze maken inlands bier,
bakken beignets en verkopen dat. Van de winst
mogen ze een gedeelte houden en leren zo
zichzelf te bedruipen.
Er wordt geen enkele pressie uitgeoefend om
katholiek te worden, maar toch gaan er veel
catechismus volgen en deelnemen in de parochie.
De zusters hebben ons over hun terrein
rondgeleid. Allereerst werden we (Piet, Rini,
Lia) door de meisjes door middel van een lied en
dans welkom geheten. Werkelijk heel
ontroerend.
De meisjes droegen allemaal dezelfde pagnes. Ter gelegenheid van een feestdag zijn deze met geld
van de Stichting Balemans aangeschaft.
Er werd ons ook een cadeau aangeboden. Voor ons alle drie, keurig verpakt, een leren tas en
verschillende zakjes nootjes. We hebben toen de keuken gezien, de varkensstallen, (die dag waren
er vier varkens verkocht), het weven, het naaien en de verkoop van stoffen. De stof wordt niet per
meter verkocht, maar per hoeveelheid stof die een vrouw nodig heeft om zich te kleden, dus voor
een, twee of meerdere pagnes. Lia heeft er ook een stuk stof, ter grootte van een pagne, gekocht.
De meisjes waren hier erg blij mee.
Verder zijn ze bezig met de bouw van een restaurant, waarmee ze straks hopen weer geld te kunnen
verdienen. We hebben het bouwwerk gezien; moet van binnen en ook buiten met de aanleg van
terrassen nog worden afgewerkt.
De zusters zeggen dat het werken met de meisjes niet makkelijk is. Ze hebben allemaal een sterk
karakter, anders waren ze bij hun man ook niet gevlucht. Toch zien ze het als hun hoofdtaak om
deze meisjes te begeleiden naar uitzicht op een betere toekomst.
7

Vanavond eten we bij deze zusters. Zuster Adeline komt ons weer halen. Adelphe Rouamba is er
ook weer en nog twee andere, jonge, zusters. Ze hebben de hele avond ontzettend veel pret.
Het eten verloopt zeer chaotisch, maar heel gezellig. Eerst is er een salade. Maar omdat Lia niet zo
veel had genomen en als eerste haar bord leeg had, kreeg zij meteen het volgende gerecht (kip) al
op haar bord. Toen de kip op was, kwam de couscous en de aardappelpuree, gevolgd door het
dessert (papaya). Zuster Adeline was constant aan het zorgen, zodat zij zelf geen tijd had om te
eten. Dus de een was nog bezig met de salade, een volgende met de kip, een ander met de
aardappels, de volgende met de papaya.
Rini heeft namens de Stichting Balemans de zusters voor het meisjesverblijf geld gegeven voor hun
vele goede werk. Bij het avondeten zegt zuster Augustine nogmaals dat ze niet weet hoe ze de
Stichting Balemans moet bedanken. Zij zal tot God bidden dat het de Stichting Balemans nog lang
gegeven is om haar werk te blijven doen.
Na de maaltijd moeten we even naar buiten waar de
meisjes zich verzameld hebben. Ze zitten allemaal
gehurkt: hun manier om dankjewel te zeggen voor
de financiële bijdrage.
Een drukke, maar vooral zeer indrukwekkende dag
vandaag. Niet alleen voor ons, maar ook voor onze
reisgenoot/tolk Piet was het heftig. Er zijn veel
bezoeken afgelegd, waarbij veel is besproken en er
dus veel vertaald moest worden. Piet heeft dit
perfect gedaan. Volgens zijn zeggen was het goed te
doen. Het was vandaag een heldere lucht, dus ook
een stuk warmer. Zowel voor als na het eten heeft
Lia het verslag van deze dag nog gemaakt; om 22.30
uur gaan we slapen.
Donderdag 13 januari 2011
Vannacht, na het naar de toilet gaan, duurde het wel een hele poos voor ik weer sliep. Ik hoorde
honden blaffen, hanen kraaien, ezels balken en er zoemde een mug. Die mug heeft overigens goed
zijn best gedaan, want vanmorgen werd ik wakker met wel negen muggensteken in mijn gezicht.
Gelukkig is de spiegel niet zo helder, dus kan ik niet goed zien hoe dat er uitziet. We willen niet
klagen, maar wat is het overal een ongelooflijk smerige bende. Alles ziet eruit of er na de tijd dat
Trude en Riny hier zijn geweest in 2004 niet meer is schoongemaakt.
(Volgens Piet bestaat er in de Afrikaanse talen die hij kent niet eens een woord voor het woord
“onderhoud”). Dat is niet alleen in ons verblijf zo, maar overal waar we komen. Het is binnen net zo
vuil als buiten. Dat er overal stof ligt, is goed te begrijpen, maar het sanitair zou toch wel schoner
kunnen. Je krijgt niet het idee dat je van de douche veel schoner wordt, je durft er eigenlijk niet
binnen te gaan; en dan hebben we het nog niet over de toiletten.
Maar goed, verstand op nul en niet te nauw kijken.
De reis vandaag gaat naar Bokin. We vertrekken om kwart over acht. Zuster Adeline vergezelt ons.
In Bokin zijn ook zusters van dezelfde congregatie, de Zusters van de Onbevlekte Ontvangenis,
werkzaam.
Het is vandaag, net als gisteren, helder en zonnig; geen stoffige mist meer. Wij vinden het al warm,
maar zuster Adeline komt aanlopen met over haar habijt een pagne en daaroverheen een lekker dik
Adidas trainingsjack, dus lekker warm gekleed!
Voordat Frans Balemans naar Koudougou vertrok was hij nog vijf jaar werkzaam in Bokin. De weg
ernaar toe is niet geasfalteerd, maar is toch redelijk berijdbaar. Na het regenseizoen wordt deze
namelijk gelijk geschoven. Op een gegeven moment komen we langs een stuwmeer. Dat betekent
dat hier wat meer bomen staan. Frans Balemans heeft indertijd bevorderd dat de mensen hier
bijenkorven hebben geplaatst, zodat zij inkomen konden verwerven met de verkoop van honing.
Hier ziet het er zo mogelijk nog droger uit dan gisteren. De dorpen liggen ook verder uit elkaar.
Op een bepaalde plaats onderweg is het ineens weer druk. In dat gebied is kennelijk ooit goud
gevonden, wat een enorme aantrekkingskracht heeft op de mensen. Zij gaan hier hun geluk
beproeven met het zoeken naar goud.
De chauffeur moet goed opletten, want er steken veel dieren onverwachts over. Een ezel heeft het
niet overleefd en ligt dood midden op de weg.
8

Aankomst in Bokin om tien uur. We worden in Bokin welkom geheten door Abbé George Goudou
en Theophile Goudou, twee priesters van deze parochie. De parochie is van oost naar west ongeveer
51 kilometer en van noord naar zuid 60 kilometer groot. Er wonen ongeveer 60.000 mensen,
waarvan er ongeveer 5.000 katholiek zijn. Rond Pasen vinden er zo’n 50 volwassen dopen plaats,
kinderen ongeveer 100 per jaar.
Een groot probleem is hier dat vooral oudere vrouwen beschuldigd worden van “hekserij”,
waardoor ze uitgestoten worden. De parochie doet ook veel aan opvoeding van jeugd. Er is een
kleuterschool en lagere school en een opvanghuis voor gevluchte meisjes. Er zijn allerlei
activiteiten om deze meisjes vooruit te helpen.
Gevraagd wordt aan Abbé George of Ocades voor hen ook voordelen heeft? Dat wordt door hem
bevestigd, want de parochie zou zonder steun van Ocades geen mogelijkheden hebben om de
vrouwen en meisjes op te vangen. Ocades doet goed werk, zegt hij. Het is de long die de lucht erin
pompt.
We gaan een rondleiding maken over het
terrein. Allereerst gaan we naar de
kleuterschool. Alle kindjes komen aangerend
om een handje te geven. De kindjes zien er
allemaal heel armoedig gekleed uit, de een met
een kapot hemdje, een ander loopt op maar één
schoentje enz.; de kinderen hebben hier geen
schooluniform.
Daarna gaan we naar het oude vrouwenhuis, dat
door Frans Balemans is opgezet. Frans had een
zwak voor de oude vrouwen. Ze gaan weer
zingen om ons welkom te heten. Traditie is, dat
er eerst gezorgd wordt voor een zitplaats, dan
wordt er iets te drinken gegeven en daarna volgt
de begroeting.
9
Het drinken (uit een kalebas) is hetzelfde drankje
(= gierst) dat we gisteren kregen. Eerst is het
helder van kleur, maar als ze er in roeren, wordt
het melkachtig wit. Er zijn hier ongeveer 35
vrouwen in de leeftijd van 60 tot 90 jaar.
Ze zitten er uitgeblust, gedesillusioneerd bij.
Wat een triestheid.
Een van de vrouwen neemt het woord en spreekt
haar dank uit dat we gekomen zijn om hen te
bezoeken. Ze hoopt dat we hen hulp willen
blijven verlenen, omdat ze daarvan afhankelijk
zijn. Een ander vraagt de groeten over te brengen
aan Frans Balemans. Deze vrouwen blijven hier
levenslang. Ze houden ook wat vee en hebben
wat kleine landbouw.
Als we weggaan krijgen we als dank een levende kip aangeboden, die Rini in dank aanvaardt. De
poten zijn met een stukje plastic aan elkaar gebonden en de kip gaat in de kofferbak van de auto.
Dan bezoeken we het meisjesverblijf. Ook hier weer hetzelfde ritueel: zitplaats, drinken, zingen.
Hier zijn minder meisjes dan in gisteren in Kaya, omdat hier de ontwikkeling zo is dat er minder
meisjes in een gedwongen huwelijk terecht komen. Zuster Pauline is hier hoofd. Ook hier houden
de meisjes vee, ze maken bier, hebben een tuin, en ze maken zeep. Als cadeau krijgen we hier jam,
een zestal grote stukken zeep en een tafelkleedje. Allemaal zelf gemaakt. Dit productieproces
hebben ze ons laten zien.
Volgens onze gegevens is voor 2011 geld gevraagd voor de hulp aan deze meisjes. Zuster Pauline
lijkt hier echter niets van te weten. Kennelijk wordt door Ocades bepaald, welke projecten er
worden aangedragen.

We gaan ook nog met de auto een paar kilometer
verderop, waar de zusters een grote tuin hebben.
Deze grond wordt gehuurd door de parochie, de
zusters en de meisjes.
Er zijn vijf vaste medewerkers in dienst voor het
bewerken van de gewassen. Deze tuin grenst aan
een stuwmeer, zodat water voorhanden is. Met een
aggregaat pompen ze water uit het meer voor de
bevloeiing van de gronden.
De tuin staat volgeplant met uien. Dit is een
product dat goed kan worden verkocht. Ze
gebruiken het inderdaad overal in.
Na alles bezocht te hebben gebruiken we hier de maaltijd. Ook nu weer wordt alles tegelijk op tafel
gezet. We eten, verrassend, ook weer kip; elke dag twee keer kip. En dan de hele kip: poten,
vleugels, borstkas en nek, zodat we moeten kluiven.
Na de maaltijd moet Rini meteen naar de toilet, en ja hoor: diarree. Ook mijn darmen rommelen
wat. Het blijkt dat het water, dat we te drinken kregen toen we aankwamen, niet uit een dichte
nieuwe fles was (kwam wel uit een fles, maar was gevuld met bron/kraanwater!) Even niet goed
opgelet. Of het kan ook zijn van het vreemde drankje uit de kalebas. Gelukkig had Lia loperamine
bij en die werkt snel. Gelukkig maar; in de loop van de middag gaat het weer goed met Rini.
We beginnen aan onze rit terug naar Kaya. We hebben nog extra passagiers: een mevrouw met een
kind, die ergens onderweg uitstappen. Als ze hun bagage uit de auto halen, begint de kip te kakelen;
hij leeft dus nog.
We horen nu dat de bedoeling van de gemetselde,
onafgebouwde huisjes van ongeveer 2,5 bij 2
meter die we overal zien staan is, dat de bouwers
hiervan een optie claimen op het terrein, voor het
geval dat ooit ontwikkeld wordt.
Als we terug zijn geven we de kip mee aan zuster
Adeline. Ze vraagt waar wij vanavond eten. Dat is
bij de zusters van de kathedraal, zeggen wij. Zij
zal de kip daar naar toe brengen. Later blijkt dat
weer veranderd en we eten gewoon op ons
verblijfadres.
De zusters komen nog wel informeren of het weer
goed gaat met Rini. Een bezorgde Adeline!
Vrijdag 14 januari 2011
We gaan weer om 8 uur op pad. Deze ochtend naar Baasneré.
Overigens zijn we toch altijd vroeg wakker, want om half vijf ’s ochtends klinkt vanuit de
nabijgelegen moskee de oproep tot gebed en dat houdt nogal een poosje aan.
Onze chauffeur Boureima vertelt dat de pastoor van Bokin al gebeld heeft om naar de gezondheid
van Rini te informeren.
Twee mensen, waaronder de directeur van het katholiek onderwijs en een heer van de onderwijsinspectie
vergezellen ons. We gaan weer over een ongeasfalteerde weg.
Kan het nog droger, nog schraler dan we de afgelopen dagen hebben gezien? Ja dus. Op sommige
stukken groeit echt niets dan wat doornstruiken.
Soms zie je een vrouw lopen, kindje op de rug, bepakking op het hoofd. Je vraagt je af, waar gaat ze
naar toe? In de wijde omtrek is er niets te zien, geen dorpje, geen hutje, niets. Kilometers moeten ze
zo lopen.
10

In Baasneré aangekomen zien we de in 1959
gebouwde lagere school. Er zijn 6 klassen met
ongeveer 200 leerlingen van 6 tot 12 jaar. De
school is destijds gebouwd door de witte paters.
Met geld van de Stichting Balemans is hier ook
weer een waterput aangelegd, waar de kinderen
kunnen drinken. Toen er nog geen water was,
hadden de kinderen het toch wel zwaar.
Overigens is later op korte afstand ook een put
aangelegd door de moslims, met steun van
Khadaffi.
De kinderen eten ook op school. Twee vrouwen
zijn bezig het vuur te stoken, waarop de ketels
met rijst en bonen gaar worden gekookt. De
kinderen moeten elke morgen twee stokken
meebrengen voor het vuur. De rijst wordt
bekostigd door de regering. Het restant van onze
pennen hebben we hier afgegeven.
Daarna hebben we nog de dorpschef bezocht. Dit
schijnt een heel invloedrijke man te zijn. Hij heeft
Frans Balemans ook goed gekend. Ook hier weer
volgens de traditie: eerst een zitplaats, dan drinken, dan begroeten. Drinken hebben we dus niet echt
gedaan, alleen de kom naar onze mond, meer niet. Hij bedankt ons voor het water voor de kinderen
en hoopt ook dat de Stichting Balemans haar werk zal blijven voortzetten.
Als we terug zijn, is het nog te vroeg om te gaan eten. We hebben nog tijd om een bezoek te
brengen aan het ADRK, dat door Frans is opgericht. ADRK staat voor Association pour
Developpement de la Region de Kaya. We ontmoeten Lucien Ouedraogo. Hij is thans interimdirecteur,
omdat de vorige, door Frans aangestelde, directeur in oktober 2009 is vertrokken.
Het ADRK had oorspronkelijk een tweeledig doel: voorlichting voor de boeren en een spaar- en
leensysteem om de boeren van de nodige uitrusting (ploegen, karretjes, ezels) te voorzien.
In 200-2001 is het spaar- en leensysteem verzelfstandigd. Ze wilden een onafhankelijke boeren
organisatie worden, terwijl de ADRK voortging met zijn voorlichtingsprogramma. Beiden hebben
volgens Lucien een institutionele/groeicrisis doorgemaakt.
1. Het voorlichtingsprogramma had verschillende onderdelen: landbouw en veeteelt, bescherming
van het milieu, bomen planten, promotie van een vrouwenbeweging, gezondheidsvoorlichting.
Deze activiteiten waren sterk afhankelijk van financiële steun van buiten. Maar in de loop der
jaren zijn de meeste buitenlandse financieringen niet vernieuwd (Lucien wijt dat aan de
toenmalige directeur). Alleen het gezondheidsprogramma bleef steun krijgen van de Nederlandse
ambassade. Ook deze directe steun is nu beëindigd, maar ze kunnen nog blijven doorgaan
dankzij een soort “basket financieringen” (verschillende donoren doen hun bijdrage in een
gemeenschappelijke “mand” en ook de begunstigden, zowel regeringsinstellingen als particuliere
organisaties moeten ook samenwerken). Lucien is de direct verantwoordelijke voor het
gezondheidsprogramma.
2. Het verzelfstandigde spaar- en kredietprogramma heeft ook zijn moeilijkheden. Ze wilden
volledig onafhankelijk zijn, ook ten opzichte van het bisdom. Er waren ongeveer 17.000 leden in
het programma d.w.z. families en elke familie bestaat gemiddeld uit 7 à 8 personen. Dus in
zekere zin een machtige organisatie. Maar om redenen die niet verder werden uitgelegd, zijn er
veel achterstallige betalingen. De nu onafhankelijke organisatie (of de leiding daarvan), die als
financieel instituut onder het toezicht van het Ministerie van Financiën staat: wil dat de ADRK?
3. Maar Lucien sprak ook van een zekere heropleving van de ADRK. Hij noemde het een “sursaut
d’orgueil” (een opleving uit fierheid). Mensen die niet willen dat de ADRK als een mislukking
wordt beschouwd hebben in het afgelopen jaar geld bij elkaar gebracht en zo zijn ze in staat
geweest een aantal boeren te helpen met ploegen, karretjes en ezels. Hij heeft verder niet
uitgelegd waar het geld vandaan kwam en op welke voorwaarden mensen dit materiaal kregen.
11

N.B. Later in de week hoorden we van Adelphe Rouamba dat de voorzitter van de ADRK ons graag
had willen spreken.
Het middagmaal hebben we genuttigd in tegenwoordigheid van de econoom van het bisdom, een
aalmoezenier en Adelphe Rouamba.
We hebben even rust en vertrekken weer om 15.00 uur, dit keer naar twee projecten in Kaya.
Eerst naar ISTA (Institute Sainte Thérèse d’Avila).
Dit is een middelbare school alleen voor meisjes.
Het is een particulier college en de ouders moeten er
dus voor betalen. Er zijn 340 leerlingen, waarvan
ongeveer 100 uit Kaya. Deze gaan elke dag met de
fiets of te voet naar huis. De rest is intern.
De bisschop probeert voor zoveel mogelijk meisjes,
waarvan ze op de lagere school zien dat ze begaafd
zijn, de schoolkosten te betalen. Voor alles samen,
dus internaat, eten, uniform en boeken, moet 355.000
CFA’s worden betaald (= € 518,00). Dit is erg veel
voor veel ouders. De kosten voor het runnen van de
school zijn ook hoog; voor elektriciteit moet bijv. al
500.000 CFA’s per maand worden betaald.
Als ze geld hebben, willen ze zonnecollectoren gaan aanschaffen. Dit zou al veel besparen.
Ook hier is de watervoorziening bij de school door de Stichting Balemans bekostigd. Er is een
watertoren, die 30 kuub water kan bevatten en een waterput, waarmee 9 kuub water per uur kan
worden opgepompt.
Daarna gaan we naar de ESPK, staat voor Ecole Superieure Polytechnique de Kaya. Dit is een
technische hogeschool/universiteit voor zowel jongens als meisjes. Het ligt op een terrein van 40
HA, dat eigendom is van het bisdom. Zij hebben het geschonken gekregen van de chef van
Boussouma, een zeer invloedrijk persoon hier in de streek van Kaya.
Er zijn momenteel 65 studenten. Er zijn twee studierichtingen: elektronica en informatietechniek.
Er is door de Stichting Balemans materiaal geschonken voor het vak bouwkunde. En ook hier weer
is de watervoorziening door de Stichting betaald. Ze hebben wel pech gehad, want de watertoren is
omgewaaid (lag er nog). Er is wel een nieuwe geplaatst.
Verder is op dit terrein een polyvalent centrum voorzien. Dit houdt in dat er verschillende
gebouwen moeten komen voor de opvang van allerlei studiebijeenkomsten voor de priesters,
religieuzen, catechisten en lekenleiders, zoals vergaderzalen, slaapplaatsen en een zusterhuis voor
de zusters die voor het runnen van het hele centrum moeten gaan zorgen. Vanwege de toename van
het aantal priesters en andere pastoraal werkenden is er nergens geen ruimte meer om deze te
kunnen plaatsen; de fraternité waar wij nu verblijven bijv. is te klein geworden. De toezegging die
door het bestuur van de stichting is gedaan om hiervoor € 100.000 beschikbaar te stellen, wordt
besteed aan een gebouw, waarin zes kamers komen (slaapgelegenheid). Er is tot nu toe slechts
€ 20.000 betaald, terwijl de bouw nu al meer heeft gekost.
Het bestuur van Balemans heeft de betalingen
stopgezet omdat niet duidelijk was hoe de
stand van zaken was; er waren problemen met
de constructie etc. Geconstateerd kan worden
dat de ruwbouw er staat en het dak ligt er ook
op. De stukadoor was bezig.
Rini heeft van de stand van zaken enkele foto’s
gemaakt, zodat hij het bestuur kan informeren
over de voortgang van de werkzaamheden (en
de betalingen). De bouwwerkzaamheden
worden uitgevoerd door de aannemer waar het
bisdom meer mee werkt. De controle op de
bouw, maar ook de zaken rondom BTW en
douane betreffende invoer van materialen,
wordt door Ocades gedaan.
12

Na terugkomst van onze bezoeken vandaag is pater Willy Burm gearriveerd. Hij is nog de enige
Nederlandse witte pater, die werkzaam is in Burkina Faso. Hij werkt in Aribinda, in het uiterste
noorden. Omdat hij voor enkele zaken in Ouagadougou moest zijn, is hij langs Kaya gekomen om
ons te ontmoeten. Hij gaat met ons mee naar het bisschopshuis voor de maaltijd. Hij is een gezellige
prater en we hebben dan ook een fijne, ontspannen avond.
Zaterdag 15 januari 2011
Er stond vandaag maar één activiteit op het programma, dus we dachten dat het een rustige dag zou
worden.
Er wordt vandaag een nieuwe parochie opgericht, door bisschop Thomas Kabore, de achtste in het
bisdom Kaya, in het plaatsje Dargo. De feestelijke viering begint om half tien, maar omdat het twee
uur rijden is hier vandaan, vertrekken we al om 6.30 uur. Dat betekent om 6.00 uur ontbijten, dus
vroeg op. Zr Adeline, Adelphe Rouamba en nog iemand van Ocades reden met ons mee. Met 8
personen dus in de auto. Zr Adeline is heel onderweg weer aan het giechelen en met haar mobieltje
aan het spelen/bellen. Het is onbegrijpelijk dat hier in dit land de mobiele telefonie zo goed werkt.
Als we onze schoondochter Annelies bellen als ze in Gilze op Altena is, valt de verbinding constant
weg, en hier, in the middle of nowhere, kan voortdurend worden gebeld (wat ze dus ook constant
doen).
Adelphe had al gezegd dat de weg naar Dargo niet zo best zou zijn, dus Rini neemt uit voorzorg
maar een reistabletje in. Het voordeel is dat we rijden in een degelijke, veilige, grote Toyota Land
Cruiser, die kan wel over de onverharde wegen.
Op diverse plaatsen lijkt de weg op een geribbeld wasbord; dat geeft een hoop herrie en trillingen.
Verder zitten er zo’n 56 diepe betonnen uithollingen op dit stuk weg. In het regenseizoen stroomt
daar water door. Onze driver Boureima kent de weg goed; hij rijdt van links naar rechts om de
kuilen te ontwijken. Hij rijdt stevig door, om dan weer plots te remmen voor de diepe bakken.
Op een paar kilometer afstand voor Dargo maant Rini hem om te stoppen; hij is misselijk en moet
overgeven. Toen alles eruit was, en Boureima rustiger ging rijden, ging het weer beter.
Dat alles zo kaal is ligt aan de tijd van het jaar. Normaliter begint het in juni te regenen tot en met
september/oktober. Dan heeft de oogst nog een maand tijd om te rijpen, waarna alles van het land
wordt gehaald. Je ziet inderdaad nog wel de stoppels van de gewassen op de velden.
In Dargo aangekomen was er eerst een ontvangst in het parochiecentrum. We konden even koffie
drinken; daar waren we wel aan toe na zo’n rit. Toen we daar even buiten stonden, werd je zowat
gezandstraald vanwege de harde wind en de zanderige grond. Even later gingen we naar de kerk,
die iets verderop stond. Een ontelbare mensenmassa (1.500-2.000 mensen) was er gekomen. Wij
kregen zitplaatsen vrij ver vooraan in de kerk, naast het koor. De meeste priesters van de andere
parochies waren er en ook Piet mocht bij de priesters aan weerszijden van het altaar plaatsnemen.
Verder zagen wij veel mensen die wij bij onze eerdere bezoeken al hebben ontmoet. De viering was
in de plaatselijk taal, het Mooré, dus te verstaan was er niets, maar te genieten des te meer.
De mensen hadden voor deze feestdag hun mooiste kleren aan. Er waren heel veel moeders met
kindjes (ook leden van het koor) en als die huilden, dan gingen ze gewoon aan de borst. Eigenlijk
hadden we hier een filmcamera nodig gehad, want wat hier allemaal gebeurde is niet uit te leggen.
Toen de bisschop met zijn gevolg binnen kwam
en later ook bij het binnenbrengen van het
evangelieboek en de offergaven, begonnen de
mensen te joelen zoals bij ons tieners doen voor
een popidool. De vrouwen maken daarbij een
razendsnel klikklakgeluid met hun tong. De
vrouwen hebben sowieso hele schelle stemmen en
ze zingen heel hard.
Het werd een hele happening. Veel sprekers,
waarbij ook pater Frans Balemans voor zijn werk
in Burkina Faso nog werd bedankt, veel zang, met
muziek, dans en tromgeroffel, zo’n 50 kinderen
die werden gedoopt en op het einde van de
viering dansend, met swingende heupen, door de
gangpaden, Madame La Maire voorop!!
13

Al met al duurde dit festijn wel vier uur. Hierna
gingen we terug naar het parochiecentrum,
waarvan de officiële opening nog moest
plaatsvinden, door middel van het doorknippen
van een lint door de bisschop.
Daarna werd er ook nog gegeten door misschien
wel zo’n 200 mensen. In eerste instantie leek het
goed georganiseerd te zijn, maar toen het eten
moest worden opgeschept werd het al snel een
ongeorganiseerde bende.
Rond vier uur vertrokken we uit Dargo voor de
weg terug naar Kaya. Boureima reed nu een stuk
rustiger, waardoor Rini niet wagenziek werd.
14
Onderweg stopten we bij het plaatsje Boko. Hier
liet Adelphe ons een “school” zien. De kinderen
waren er niet, omdat het zaterdag was.
We hebben wel met de directeur gesproken, die
toevallig daar rondliep. Het waren kleine ruimtes
met oude houten bankjes en wat doorgezakte
rietmatten als dak. Het was haast niet te geloven
dat in deze krotjes les kan worden gegeven. Toch
zitten hier zo’n 240 kinderen op school.
Je snapt niet waar ze allemaal vandaan komen,
maar de helft van de bevolking is onder de
vijftien jaar, dus heel veel kinderen.
Verder bezoeken we hier in Boko nog een project van Ocades. Er wordt hier hard gewerkt aan de
bouw van een gezondheidscentrum met o.a. een kraamkliniek, een apotheek en een medische post,
met daarbij drie woningen voor het medisch personeel. Dit project is bestemd voor tien omliggende
dorpen. Het geld voor dit project is geschonken door een Spaanse vrouwenorganisatie.
Om half zeven zijn we terug en om half acht worden we alweer door Adelphe opgehaald om te gaan
eten bij het seminarie. Het seminarie heeft van de Stichting Balemans vijf runderen en een aantal
schapen gekregen, waar ze mee fokken. De runderen worden vetgemest en na een half jaar kunnen
ze deze met een winst van 150.000 CFA’s verkopen. Ook de schapen kunnen goed worden verkocht
aan de moslims.
Zondag 16 januari 2011
Om kwart voor zeven worden we door Adelphe opgehaald om mee te gaan naar de kathedraal.
Hij en Piet gaan zich daar aankleden om mee voor te gaan. Wij worden door een zuster begeleid
naar de voorste bank. We schatten dat er wel zo’n 500 mensen in de kerk zijn. De mis is ook hier in
de plaatselijke taal. Het koor doet weer zijn uiterste best. Er staan drie microfoons voor, maar die
hadden ze maar beter weg kunnen laten, dan had het zeker nog hard genoeg geklonken. Hier weer
hetzelfde ritueel als gisteren, wat betreft het joelen en klikklakken met de tong. De priester hield een
erg lange preek, waarbij veel werd gelachen.
Aan het eind volgden, net als bij ons, de mededelingen, alleen duurde dat hier ook weer erg lang. Er
zijn hier nog veel mensen die niet kunnen lezen en schrijven, dus wordt er in de kerk veel verteld.
Als dat is gebeurd roept Adelphe ons naar voren en gaat hij uitleggen wie we zijn en waarom we
hier zijn. Er wordt weer luid gejoeld en geapplaudisseerd. Deze mis duurde ruim twee uur.
Het koor heeft Adelphe nog aangesproken, om Frans Balemans speciaal te bedanken. Zonder hem
zou het koor niet tot stand zijn gekomen. De mannen vonden het destijds maar niks, dat de vrouwen
bij het koor gingen. Frans heeft toen die families allemaal afzonderlijk bezocht om de mannen van
gedachten te doen veranderen en de vrouwen te laten gaan.

Na de mis moesten we nog ontbijten en daarna
vertrokken we, met Adelphe, naar Laongo.
Daar was een park waar door kunstenaars uit
verschillende landen, van diverse rotsblokken
die daar liggen, prachtige sculpturen zijn
gemaakt. Een gids ging mee om de bedoeling
achter de afbeeldingen uit te leggen. Daarna was
het tijd om te gaan eten.
15
In Ziniare wilde Adelphe eerst nog een bezoek
brengen aan het weeshuis. We kwamen hier
onverwacht aan rond etenstijd en de zusters
wilden dat we zouden mee-eten.
We hebben wel wat gedronken maar eten hebben
we geweigerd. In dit weeshuis zijn 120 kinderen,
die variëren in leeftijd van 0 tot 12 jaar.
Hier zijn kindjes die te vondeling zijn gelegd of die zijn afgestaan. Er was bijvoorbeeld ook een
drieling, waarvan de moeder bij de geboorte was overleden en vader weet niet hoe hij de kinderen
moet grootbrengen. Het is erg moeilijk om aan voldoende babyvoeding te komen, omdat de
moedermelk hier natuurlijk ontbreekt. Erg triest allemaal.
Om te eten stopten we bij een restaurant in Ziniare, maar het enige wat er te krijgen was, was
gebraden kip. Omdat ze willen dat het de gasten aan niets ontbreekt, vond Adelphe dit maar niets en
zijn we een heel stuk terug gereden richting Ouagadougou, waar we ook gegeten hebben toen we
van Ouagadougou naar Kaya reden. Zodoende waren we pas weer rond vier uur terug.
We hebben eerst nog een stukje van het verslag
gemaakt en zijn daarna nog een rondje gaan
lopen. In die achterafstraatjes is van alles te zien
en te koop. Toen we terugliepen zagen we een
internetcafé en hebben geprobeerd om naar huis
te mailen, maar dat is weer niet gelukt. Na het
eten hier ook nog een keer geprobeerd, maar ook
dat ging niet. We hadden wel verbinding maar
kregen steeds de melding dat de webpagina niet
kan worden weergegeven.
Om half tien gingen we slapen, omdat we
morgen om kwart voor zeven op moeten,
ontbijten en op weg naar Boulsa.
Maandag 17 januari 2011
Piet zegt dat de behuizing in de dorpen niet veel is veranderd in dit land sinds de tijd dat hij hier
werkte. Wonen heeft ook geen prioriteit, de mensen zijn toch hele dagen buiten. Wat momenteel
prioriteit heeft is: scholing (heel belangrijk natuurlijk) en opvoeding, betere voeding en uiterlijk.
Dat laatste was ons ook al opgevallen, want heel veel vrouwen hebben een kleurtje in het haar en
het haar is vaak kunstig ingevlochten, dus daar wordt inderdaad geld aan besteed. Ook de kindjes
hebben al ringetjes in het oor en mooie kapsels.
Zr Adeline gaat weer met ons mee naar Boulsa. Ze is te laat en als ze wordt gebeld krijgen we als
antwoord dat ze bezig is te komen. Als ze er is vertrekken we naar Boulsa (de onverharde weg die

we afgelopen zaterdag ook hebben gereden). De zuster vertelt dat er gisterenavond laat nog door de
zusters van het weeshuis is gebeld, om ons nogmaals te bedanken voor de gift.
We maken eerst een tussenstop in Bonam bij het CSPS (Centre de Santé et de Promotion Sociale).
Hier is gevestigd een gezondheidscentrum, bestaande uit een polikliniek, een apotheek, een
kraamkliniek en een consultatiebureau. Door de Stichting is hier ook een waterboring bekostigd.
Frans Balemans is hier samen met zuster Lucien ook actief geweest.
Hier in Bonam in de kraamkliniek hebben we
Yvonne Sedougou ontmoet. Zij was er bij toen drie
zonen van Piet en Will Boomaars hier zijn geweest
om een gedachtenisplaatje aan hun moeder Will, op
te hangen. Zij herinnert zich dat nog goed.
Het gedachtenisplaatje kunnen wij eerst niet
ontdekken. Yvonne wijst wel op de muur, die vol
hangt met affiches en we voelen of het er soms
achter hangt. In eerste instantie wordt niets
gevonden. Yvonne houdt stellig vol, dat het aan die
muur heeft gehangen. Mogelijk dat iemand het weg
heeft gehaald? Ze wil gaan navragen of iemand er
iets van weet.
Dan gaat Rini nogmaals met de handen over de affiches en voelt dan dat het er toch achter zit. De
affiches worden weggehaald en we kunnen het plaatje op de foto vastleggen. We staan stil bij de
gebeurtenis van toen en we bidden voor de zielenrust van Will.
Daarna worden we rondgeleid door de kraamkliniek. Alle vrouwen uit de dorpen komen hier om te
bevallen, alleen als een bevalling heel snel gaat gebeurt het thuis. Er zijn ongeveer 20 tot 40
bevallingen per maand. We zien nog een baby die gisteren is geboren, in een roestig ijzeren bedje
met wat lappen toegedekt.
Na de geboorte komen de vrouwen hier met hun
kindje naar het consultatiebureau, waar ze ook
voorlichting krijgen over gezinsplanning.
De vrouwen willen dat wel, maar de mannen veelal
niet. Het centrum wordt momenteel geëxploiteerd
door de gezondheidsdienst van de regering.
Hierna rijden we door naar Boulsa. We worden
welkom geheten door de pastoor van de parochie
Boulsa op de pastorie. Hij is hier pas sinds augustus
pastoor, daarvoor was hij leraar op het klein en groot
seminarie. Er zijn 41 buitenposten; dat zijn plaatsen
waar een catechist is.
Na een glaasje water gaan we naar de zusters Franciscanessen. Ook hier wordt ons weer water
aangeboden, maar we zien dat dit niet uit een afgesloten fles komt, dus we drinken het niet, ook al
hoort dat eigenlijk niet zo.
De zusters hier bemiddelen met Foster Parents Plan; zij ontvangen van hen geld voor de kinderen
en houden een oogje op de besteding van het geld.
Het management van de huishoudschool, die destijds door de zusters is opgericht, is drie jaar
geleden overgedragen aan een vereniging.
Op de huishoudschool zitten jonge meisjes, waarvan sommigen nooit of slechts een paar jaar naar
school zijn geweest. Ze leren hier dan ook lezen en schrijven, eerst in hun eigen taal en later ook in
eenvoudig Frans. Verder leren ze naaien, breien, borduren, informatica etc.
Veel jonge meisjes hebben al een kind en die worden gewoon meegebracht naar school.
De directeur van de huishoudschool bedankte ons voor het feit dat we de moeite hebben genomen
om de school te bezoeken en onze interesse en waardering te tonen voor hun werk.
16

Verderop zit een groep gehandicapte meisjes en vrouwen. Zij zijn aan het handwerken en hebben
hier ook een winkeltje, waar ze de gemaakte spulletjes verkopen. We kopen een mooi popje en
iedereen is weer blij.
Na deze rondleiding krijgen we onze kamer toegewezen. Buiten ziet het er hier redelijk uit, dus ik
dacht dat de kamers ook wel zouden meevallen. Maar dat viel ontzettend tegen. Het is zelfs nog
veel viezer dan in Kaya, vooral de toilet. Dit is echt niet leuk meer; het liefst zou je hard willen
weglopen. We gaan hier dus echt niet douchen, een washand door het gezicht en weg uit dat vieze
hok. Bovendien zit er ook nog een gekko op de kamer, dus ik vrees dat ik vannacht geen oog dicht
doe. Misschien loopt dat beest wel over het bed vannacht, grrrrrr.
Niet meer aan denken en gewoon doorgaan.
Na het eten, dat overigens goed was, ontmoeten we twee meisjes die gevlucht zijn uit een
gedwongen huwelijk. Eén meisje is al op haar dertiende weggegeven aan een oude vent. Een
catechist heeft haar geholpen te vluchten. Ocades ontvangt van de Stichting Balemans geld voor de
opvang van deze gevluchte meisjes. Dit wordt gedeeld over de parochies Kaya, Bokin en Boulsa.
Ook de oude vrouwen in Pissila delen mee uit dit fonds. In tegenstelling tot in Kaya en Bokin
worden de meisjes hier niet opgevangen in tehuizen, maar worden ze geplaatst in het gezin van een
catechist.
’s Middags bezoeken we zo’n gezin. We spreken onze waardering uit voor het werk dat ze doen.
Overigens is het in dit land sowieso nog steeds zo, dat de vrouwen onderdanig zijn aan de mannen;
in het westen worden de vrouwen al wel wat zelfstandiger.
Na het bezoek aan de familie hebben we verder rondgelopen over het terrein van de parochie. Er is
ook een project, gefinancierd door “Help Burkina Faso” (een stichting waarvan Sjef Teunissen uit
Oud-Gastel, een zwager van Willy Burm die wij eerder ontmoet hebben, één van de oprichters is).
Hier verblijven meisjes die in deze streek onderwijs volgen, maar die te ver weg wonen om iedere
dag naar huis te gaan. De ouders moeten ongeveer € 37,50 per jaar betalen. Hiervan kan niet het
eten worden betaald, dus daar moeten de kinderen zelf voor zorgen; iedereen kookt zijn eigen potje.
Toen gingen we nog langs het kantoor van de huishoudschool.
Tevens houdt deze vereniging zich ook bezig met hydroliek, bebossing, landbouw, alfabetisering,
microkredieten, etc. Ten dele een concurrent van Ocades??
Het is erg warm, we zijn moe en we beginnen onze belangstelling te verliezen. Het ziet er hier ook
zo kaal, verlaten, vies en deprimerend uit. Die indruk had ik zaterdag al meteen toen we op weg
naar Dargo door Boulsa kwamen. Gelukkig blijven we hier maar één nacht.
’s Avonds gegeten op de pastorie van Boulsa bij
Abbé Lambert. Meteen na de maaltijd werd Lia
niet lekker; wij zijn direct naar onze kamer
gegaan, Lia rechtstreeks naar de toilet, diarree!!!
Met een ingenomen pilletje meteen maar gaan
slapen.
Omdat het mailen ook in Boulsa niet lukt, stuurt
Rini een sms-bericht naar Tim Meuldijk van het
Propagandabureau Breda, dat het met ons goed
gaat. Tim wordt gevraagd dit bericht naar de
andere leden van het bestuur van de Stichting
Balemans door te sturen.
Dinsdag 18 januari 2011
De nacht is voor Lia onrustig verlopen; enkele keren naar de toilet geweest (ook overgeven) en de
angst voor de gekko. ’s-Nachts nog een pilletje ingenomen; met tussenpozen geslapen en om 6.30
uur opgestaan. We gaan enkel met een washandje door het gezicht om wat op te frissen, verder
blijven we uit de “badkamer”. Om 7.30 uur was het ontbijt. Omdat Rini het theewater hier niet
vertrouwt gaat hij de waterkoker en een afgesloten fles water halen en gaat in de ontbijtkamer eigen
water koken, zodat we zelf thee kunnen zetten. We worden toch wat voorzichtiger.
17

Na het ontbijt nemen we afscheid van Abbé Lambert en zijn team en vertrekken om 8 uur naar
Tougouri. Dat ligt 90 km verderop.
We rijden op de voor ons bekende roodkleurige/oranje onverharde zandbaan, echter zonder de vele
betonnen waterbakken van afgelopen dagen.
Onderweg komen we een paar grote barages (stuwmeren) tegen, die dienen voor de opvang van het
water in het regenseizoen. Nabij deze barages zie je vaak dat daar bouwstenen worden gemaakt van
gedroogde klei, omdat daar de leem en water beschikbaar is. De stenen worden meestal met
ezelskarretjes afgevoerd naar de bouwplaats.
Verder zien we vandaag onderweg opvallend veel vee lopen (schapen, geiten, ossen en koeien).
Vaak zijn het kinderen die op het vee moeten passen, waardoor deze kinderen niet naar school gaan.
Het vee is belangrijker dan de school voor die kinderen. Vee wordt namelijk niet alleen gezien als
een productiemiddel, maar meer nog als een soort spaarsysteem: als ze geld nodig hebben verkopen
ze vee of andersom kopen ze vee bij.
We komen om 10.00 uur in Tougouri aan. Onderweg hebben we dan de vele kinderen en honderden
mannen en vrouwen zien lopen, fietsen of met brommers en ezelkarretjes gezien, echter slechts één
auto op deze 90 km.
Ons eerste werkbezoek vandaag is het vormingscentrum CFC Saint Luc de Tougouri.
CFC staat voor Centre de Formation de Catechistes. We spreken hier met directeur Abbé Dennis.
Het vormingscentrum kent nu 78 leerling-catechisten, waarvan 21 echtparen.
De opleiding duurt vier jaar. De eerste twee jaar bestaan uit algemene vorming: lezen en schrijven,
voorlichting op sociaal gebied en over hoe je een gezin onderhoudt en gezinsplanning, maar ook
een technische opleiding en een opleiding op het gebied van landbouw en veeteelt, zowel in theorie
als praktijk. De laatste twee jaar krijgen ze bijbel, catechese en liturgie.
Hun vrouwen en kinderen mogen pas in het 3 e /4 e leerjaar meekomen en gaan dan gezamenlijk op
het centrum wonen. Ze krijgen een kleine toelage voor petroleum en ze worden ook geholpen met
het betalen van medicijnen en schoolkosten voor de kinderen.
Ze beginnen 's morgens om kwart voor zes met een mis, overdag zijn ze in de klas en 's avonds zijn
er gezamenlijke bijeenkomsten voor o.a. muzieklessen, sport e.d. tot 22.00 uur.
Na hun opleiding gaan ze terug naar hun dorp; hier moeten ze een voorbeeldfunctie vervullen, ook
als modelboer. Met het in de praktijk brengen van hun kennis, worden ze de aminators in de dorpen.
De Stichting Balemans geeft ze na hun opleiding enige hulpmiddelen; ze krijgen dan een karretje,
een ezel, een ploeg en een fiets mee naar huis.
Afgelopen jaren (sinds 1993) zijn er 317 catechisten afgestudeerd.. De opleiding duurt 4 jaar;
tijdens het regenseizoen lopen de leerlingen stage in het dorp.
Hierna bezoeken we een project in het kader van bebossing. Ook langs de omheining van het
centrum zijn bomen (doornstruiken) geplant, met wisselend succes. We gaan naar een gebied vlak
bij een barrage, waar ze water kunnen oppompen.
Het gebied is aangeplant met sinaasappelbomen, bananenplanten e.d. en er zijn ook velden met
groenteteelt, zoals uien, tomaten en kool. Het is deels een project van de bewoners uit de streek en
Ocades en voor het andere deel van het Bisdom Kaya. Er werken 5 personen en tal van
vrijwilligers. Deze ontvangen geen salaris, maar een bepaald percentage van de verkoopopbrengst.
De tomaten zijn moeilijk te verkopen en de korte
houdbaarheid is ook een probleem. Anders is dat
bij de teelt van uien. Dat gaat beter; deze kunnen
langer bewaard blijven; daarom is er een kleine
loods gebouwd om de uien op te slaan om ze
later tegen hogere prijzen alsnog te verkopen.
We hebben daar gesproken met de beheerder van
het complex. Hij vroeg de Stichting Balemans
om een nieuwe waterpomp, omdat de oude niet
(meer) gemaakt kan worden. Deze pomp is van
groot belang voor het bevloeien van de velden,
zeker met deze hitte. Veel producten komen nu
niet tot hun recht.
18

Rini laat via Piet weten dat het zo (met alle
waardering) niet werkt; projecten worden
aangemeld bij Ocades, die ze jaarlijks toetst aan
de afgesproken 14 criteria projecten en binnen
het budget indient bij het bestuur van Stichting
Balemans.
Overigens kan Rini wel melden dat volgens hem
het bestuur voor 2011 o.a. een project heeft
goedgekeurd voor de aanschaf van een
waterpomp voor de groenteteelt. Ocades is
hierover november/december jl. geïnformeerd.
Hoogstwaarschijnlijk heeft Ocades het probleem
van de waterpomp eerder onderkend en wordt
het probleem nu binnen afzienbare tijd opgelost.
Tijdens het middageten kaart Abbé Dennis van CFC nogmaals het belang van de catechisten aan.
Het pastorale werk wordt in belangrijke mate ondersteund door de vele catechisten die het CFC
aflevert.
Verder hangt de toekomst van het land Burkina Faso af van de kinderen; daarom is scholing zo
belangrijk, voor velen alfabetiseringslessen, voor anderen basisonderwijs en vervolg middelbaar
onderwijs (college), daarbij zonder onderscheid te maken in geloof, dus voor iedereen!!
Om 15.30 uur was een werkbezoek gepland bij gehandicapten (in de thuissituatie). Omdat de
begeleider van het gezin niet beschikbaar was, wordt dit bezoek uitgesteld.
Daarom hebben we even tijd voor iets anders en proberen wederom te internetten. Lukt nog steeds
niet met onze notebook. We krijgen wel verbinding, maar krijgen steeds de melding dat de
webpagina niet kan worden weergegeven.
We mogen op het kantoor van ons verblijfadres een computer gebruiken en zenden mails naar onze
kinderen en familie. Hopelijk komen de mails goed aan.
Aangezien Lia nog niet helemaal lekker is (moet nog steeds vaak naar de toilet) gaat ze niet mee
naar het avondeten.
Vanavond zijn we voor het eten uitgenodigd bij het team van de kathedraal van Kaya.
Coca-Cola is goed voor Lia, maar deze hebben ze niet meer in de keuken bij de kathedraal. Adelphe
Rouamba gaat elders enkele flesjes cola halen/kopen en geeft deze om plm. 21.30 uur op onze
kamer af. Wat een service!!
In de tijd dat Rini eten was is Zr Adeline nog bij Lia op bezoek geweest om te vragen hoe het met
haar gaat. Echt een zorgzame zuster!!
Woensdag 19 januari 2011
Om 6.45 uur opgestaan. Met Lia gaat het gelukkig een stukje beter. Na kwart over negen
gisteravond is ze afgelopen nacht nog twee keer naar de toilet geweest. Om half zes vanmorgen
twee pillen ingenomen en om 8.00 uur nog een, om de zaak definitief te stoppen.
Het ontbijt valt goed bij Lia; we koken weer zelf met onze waterkoker het theewater.
Om 8 uur onze afspraak (die gisteren vervallen
was) bij een vereniging van gehandicapten in
Kaya. De Stichting Balemans heeft deze mensen
in het verleden gesteund.
We spreken met drie vertegenwoordigers van een
club van twintig mensen. Balemans heeft hen een
lasapparaat en soldeerbouten ter beschikking
gesteld. Veelal met afvalmaterialen produceren ze
zinken watergieters, emmers en een soort ijzeren
barbecues, waarop de vrouwen kunnen koken.
De afzet is goed omdat ze meestal op bestelling
werken. Ook wordt er leer bewerkt, waarvan
tassen e.d. worden gemaakt. Hiermee hebben
19

8 van de 20 mensen werk. Ze zijn de Stichting Balemans hiervoor zeer dankbaar. Ze geven een
kleine demonstratie. Het idee dat wij vaak hebben, dat het geld niet op de goede plaatsen terecht
komt, weerspreekt hij. “Bij ons is het goed aangekomen”, zegt hij. Verder heeft Balemans een
aantal driewielers gekocht voor hen, zodat deze gehandicapten zich kunnen verplaatsen. Ze vragen
Pater Balemans de groeten te doen. Als van onze kant gezegd wordt dat Frans Balemans al ruim 80
jaar is, zegt een van de vrouwen dat ze hoopt dat hij wel 120 jaar wordt.
Hierna rijden we naar een volgende plaats waar gehandicapten zijn bijeengekomen. De totale groep
bestaat uit 30 personen. Overigens is dit geen project van Balemans, maar geeft wel aan dat de
gehandicapten niet meer in een kamertje worden opgesloten, maar dat ze ook deel willen uitmaken
van een gemeenschap. Ocades, RBC en een stichting uit Geldrop heeft hen geholpen met de
aanschaf van driewielers; eerst werden de banden beschikbaar gesteld, toen heeft een plaatselijke
lasser de frames voor de fietsen gelast en hebben zij ze zelf in elkaar gezet. Verder zijn er protheses
gefinancierd voor een aantal mensen. Ze tonen hiermee aan dat de aangeboden hulp uitermate goed
is besteed, in samenwerking met het RBC.
Ook worden gehandicapte kinderen niet meer verborgen gehouden; deze vereniging probeert dat te
veranderen, samen met haar zustervereniging in Tougouri. In afwijking van het bezoek aan de
eerste groep, heeft deze groep van gehandicapten geen specifieke activiteit. Alleen de woordvoerder
van deze groep heeft een eigen wasserij (met een elektrische wasmachine, droger en elektrische
strijkbout).
Hij is bereid vorming te geven, zodat ook andere gehandicapten een werkplaats kunnen oprichten.
Het voordeel van lid zijn van deze vereniging is dat ze gemakkelijker aan onderdelen voor de
fietsen kunnen komen en ze kunnen elkaar ondersteunen. Nogmaals dank aan Ocades en Balemans
voor hun hulp.
Om 9.30 uur rijden we naar Pissila, plm. 30 km van Kaya. Onze chauffeur Boureima weet de weg
weer perfect te vinden. Het is veilig rijden met hem, hij komt uit de streek en weet als geen ander
overal de weg en bovendien vertelt hij onderweg het nodige over landschap, bewoners en andere
zaken. Velen kennen hem ook en groeten hem en ons. Anders is Piet in de auto wel aan het woord
met zijn verhalen uit Tanzania, waar hij 20 jaar heeft gewerkt.
Bij aankomst maken we eerst kennis met de pastoor van de parochie Pissila. Na de koffie (hier wel,
hebben we nog niet veel meegemaakt) maken we een rondleiding en komen eerst uit bij de oude
vrouwen.
Achter een grote betonnen schutting zijn in
enkele huisjes zes oude vrouwen ondergebracht.
Ze zijn in hun oude dorp uitgestoten, omdat ze
beschuldigd worden van hekserij, “het opeten van
zielen”. Het zijn arme, oude vrouwen die geen
relaties (meer) hebben met familie en hun dorp.
Een Mossie spreekwoord zegt: “de moeder van de
chef is nooit een heks”. Ter gelegenheid van ons
bezoek waren er wel twee dochters en een zoon
van deze vrouwen aanwezig. Ze hebben wel
kleine activiteiten, zoals het drogen van zaden,
die gebruikt worden voor het maken van saus en
ze spinnen op een heel eenvoudige manier katoen.
Hiervan kunnen ze echter niet leven. Daarom zijn zij ook zo dankbaar voor de hulp van Ocades en
de Stichting Balemans. In het begin stonden de dorpelingen heel vijandig tegenover deze vrouwen;
kinderen gooiden zelfs met stenen naar hen. Door de bescherming van de missiehulp is dat
veranderd. Nu komen schoolkinderen zelfs langs om hier te drinken. Ook komen dorpelingen soms
op bezoek met giften. Overigens zijn er recentelijk geen nieuwe gevallen meer bij gekomen. Een
van de vrouwen spreekt haar dank uit. Dankzij de hulp van de priesters en de zusters zijn ze meer
geaccepteerd.
Na dit treurige bezoek gaan we naar de kleuterschool. De kindjes zingen een mooi liedje voor ons.
Het valt ons weer op dat de kindjes allemaal zo dik zijn aangekleed. Maar ja, het is koud, zeggen ze.
Er zijn zelfs een aantal kinderen niet naar school gekomen, vanwege de wind en de kou. En wij
maar puffen in de brandende zon.
20

Hierna gaan we naar het CREN/SMI (= zorg voor moeder en kind). Het is een consultatiebureau,
waar 4790 consultaties per jaar plaatsvinden. De vrouwen krijgen ook instructies op het gebied van
voeding. Het gebeurt vaak dat een kindje twee jaar lang alleen borstvoeding krijgt (tot de volgende
baby komt). Er zijn daardoor veel ondervoede kinderen: 110 kinderen in zo’n ernstige mate dat ze
daar moeten blijven en 327 kinderen krijgen wekelijks bijvoeding. Ook verblijft er een aantal
moeders met te vroeg geboren kinderen; hier geen couveuses, maar bedjes vol lappen. Overigens
ziet het er hier vrij goed en netjes uit, heel wat anders dan de “kraamkliniek” in Bonam, dat
eigenlijk niet meer was dan een betonnen schuurtje.
Na de maaltijd hier bij de pastoor in Pissila gaan we terug naar Kaya. We hebben een uurtje rust en
om 15.00 uur vertrekken we naar Korsimoro voor een bezoek aan het centrum Balemans.
Het centrum Balemans was bedoeld als opleidingscentrum voor jonge mensen, om de manier van
werken in de woestijn van Frans Balemans over te nemen.
Er is een terrein van 32 HA, dat geschonken is door de dorpschef. Overigens is van dat terrein
slechts een klein, omheind gedeelte, geschikt om producten op te verbouwen. Op de rest van het
terrein groeit het slecht en hebben ze veel last van termieten, die de geplante bomen afvreten.
Ze hebben destijds hulp van de Stichting Balemans gekregen voor het realiseren van logeerplaatsen,
een klein huisje voor de bewakers, een kleine stal, een schuur, een varkenshok, een kippenhok, een
watertoren en een graanmolen. In 2005 zijn er 1500 fruitbomen geplant en 500 doornstruiken.
De beheerder van nu is een catechist, die weer met hart en ziel voor het centrum in de weer is.
De eerste beheerder is verongelukt en de vorige arbeiders zijn ontslagen, omdat dit als het ware
kantoormensen waren, die geen vuile handen wilden krijgen. De vloer in de ene varkensstal is
verkeerd aangelegd (de mest loopt er niet uit) en moet worden vernieuwd. Uit de andere stal zijn de
varkens verkocht en er zijn nog geen nieuwe biggen aangekocht. Daarom stonden deze nu leeg.
In de kippenhokken zijn wel jonge kuikens opgezet, dus dat gaat goed.
Ook het geven van vorming (o.a. over landbouw en veeteelt) is gestopt, omdat er geen geld is om de
mensen tijdens deze vorming op te vangen.
Op de terugweg gingen we nog langs een groep vrouwen. Deze vrouwen kopen ongebolsterde rijst
op, die groeit nabij de dichtbij gelegen barrage. Deze rijst wordt volgens een bepaald procedé
gekookt en ontbolsterd, waarna deze wordt verkocht. Op een hoeveelheid van vijftig kilo maken ze
dan een winst van ongeveer € 3,00. De Stichting Balemans heeft dit voor deze vrouwen mogelijk
gemaakt door financiële hulp te verlenen bij de aanschaf van de benodigde potten en pannen en de
rijst. Zij bedanken ons hartelijk en spreken de hoop uit, dat de hulp niet stopt.
Zoals wij ons verbazen over de dikke, warme kleding, die de mensen dragen, waren deze vrouwen
verbaasd dat Lia het niet koud had in haar mouwloos bloesje. Om 18.15 uur rijden we terug naar
ons verblijfadres in Kaya.
Na deze lange, warme, vermoeiende dag snel douchen en om half acht naar het bisschopshuis voor
een maaltijd met de bisschop. Ook de bisschop informeert naar mijn gezondheid. Lia probeert wat
te eten, maar het lukt haar niet om iets weg te krijgen (zij heeft alleen een gekookt ei op). Wel
kregen we als toetje watermeloen en daarvan heeft zij wel een aantal stukken op.
21

Rini vraagt, via Piet, de bisschop om nadere uitleg over de realisatie van het polyvalent centrum,
op welk terrein voor rekening van Balemans een gemeenschappelijke ruimte in aanbouw is. Zie
eerder!! De bisschop zegt dat het belangrijk is dat de priesters, waarvan hun aantal steeds toeneemt,
regelmatig bijeen kunnen komen. Daarvoor is momenteel nergens ruimte meer. Bovendien willen
ze de ruimtes ook gaan verhuren aan andere grote groepen, die vergaderruimtes nodig hebben, wat
dan ook weer geld oplevert. De bisschop belooft de stichting op de hoogte te houden over de
voortgang. Hij stelt zelfs voor om de zalen te vernoemen naar mensen van het bestuur van de
stichting Balemans (de Rini Klep-zaal?).
Rini deelt nu ook de cadeautjes uit (de foto van
het bestuur en het Franstalige boek met foto’s uit
Holland) en nodigt de bisschop uit om, samen
met Adelphe Rouamba, in 2012 naar Nederland
te komen.
Het boek valt goed in de smaak, zowel de
bisschop als Adelphe zitten er met belangstelling
tijdens ons gesprek in te bladeren.
Bij ons vertrek biedt de bisschop Kabore aan dat,
als de reis naar Bobo Dioulasso a.s. vrijdag voor
Lia te vermoeiend is, zij dan hier in Kaya mag
blijven. Aandoenlijk dat iedereen zo bezorgd is.
Donderdag 20 januari 2011
Omdat de geplande reis naar Dori uit het programma is geschrapt (Willy Burm hebben we in Kaya
ontmoet) hebben Rini, Piet en Adelphe een ingelast bezoek gebracht aan Barsalogo. Pater Eugenio
Jover, een Spanjaard, die we eerder in Dargo hadden ontmoet had er bij Piet op aangedrongen dat
we ook in Barsalogo moesten langskomen, waar hij werkzaam is. Dit is toch ook weer een reis van
ruim een uur. Lia besluit om niet mee te gaan, dan kan zij deze ochtend haar rust nemen. Bovendien
moet ook het verslag van gisteren nog gemaakt worden, want daarvoor was gisteren geen tijd.
Voorts kan zij haar vochtgehalte, dat door de diarree flink is afgenomen, wat op peil brengen door
wat extra thee en bouillon te drinken. Het is meerdere dagen voorgekomen, dat we vanaf acht uur
’s morgens tot ’s middags één uur / half twee geen eten of drinken hebben gezien, afgezien van het
water dat we wel altijd zelf bij hebben. Gelukkig blijven de buikkrampen deze morgen weg en de
rust heeft haar goed gedaan.
In Barsalogo maakt Rini kennis met pater Gaby Claerhout. Een bekende voor de Stichting
Balemans en heel speciaal voor de familie Boomaars. Will Boomaars zat bij hem in de auto toen zij
is gestorven. Gaby, Rini en Piet herdenken Will. Hij vraagt om de hartelijke groeten aan Piet
Boomaars over te brengen. Rini zegt toe dat te zullen doen.
Op de terugweg gaan we nog even langs een
openbare veemarkt. Er wordt drie keer per week
veel vee verhandeld. Verderop is een marktplaats
voor ezels. Deze kosten ongeveer 50.000 CFA’s
ofwel € 75; eenzelfde bedrag wordt betaald voor
de aankoop van een karretje.
Rini, Piet en Adelphe zijn tegen twaalf uur terug.
Om kwart over twaalf worden we opgehaald om
te gaan eten bij ISTA.
De zusters hier stonden er pertinent op dat wij
ook een keer bij hen zouden komen eten. Het zijn
hele vrolijke, actieve zusters en ze hebben ook
weer uitstekend gezorgd. We staan er wederom
van versteld hoeveel deze mensen kunnen eten;
ze scheppen nog voor de vierde keer een bord op, waaraan Lia al bij een eerste bord genoeg zou
hebben. Daarbij drinken die soeurs ook nog eens een flinke fles bier.
22

Na de maaltijd bieden ze ons cadeaus aan: voor ieder een leren tas en voor de Stichting een
schilderij. Eigenlijk allemaal te gek, onder grote dank worden ze aanvaard.
Hierna hebben we weer even rust tot kwart voor vier.
Rini bereidt zich intussen voor op het afsluitende gesprek van dit werkbezoek met de directie van
Ocades (één van de belangrijkste gesprekken van dit werkbezoek).
Alle vragen zijn nog niet afdoende beantwoord en moeten nu finaal besproken worden.
Een aantal zaken, zoals communicatie, verantwoording en vragen over enkele specifieke projecten
komen aan de orde. Eén project, namelijk de boring van een fourage bij polytechnisch centrum in
Kaya wordt en detail gecontroleerd (voorbereiding, diepteboring, verschillende grondsoortenlagen
en facturering, beheer en onderhoud) én akkoord bevonden.
We bedanken de medewerkers van Ocades, met
name Adelphe Rouamba en zuster Adeline.
Om 18.00 uur weer thuis. Opfrissen en dan
worden we om 19.15 uur weer opgehaald door de
chauffeur voor een bijeenkomst met alle
medewerkers van Ocades; met deze mensen eten
we vanavond samen. Rini en Piet kregen
vanmiddag van Adelphe een blouse, en Lia een
jurkje, gemaakt van een stof met een print van
Ocades erop. Deze kledingstukken hebben we
’s avonds aangetrokken. Ze hebben Lia goed
geobserveerd, want het jurkje paste goed.
23
Eerst was er een officiële bijeenkomst, waarin
wij hebben verteld hoe wij ons werkbezoek
hebben ervaren.
We hebben verteld over onze indrukken, vaak
emotionele, en warme ontvangst op alle
plaatsen.
Verder hebben we alle medewerkers van Ocades
en het bisdom bedankt voor hun tijd en inzet en
hen alle succes voor de toekomst toegewenst.
Na afloop hiervan konden er vragen worden gesteld. Een van de vragen was of de toekomst van de
stichting is gegarandeerd. Rini heeft hierop geantwoord dat de stichting, voorzover dat in haar
mogelijkheden ligt, haar uiterste best zal doen om de nodige gelden te genereren om de
werkzaamheden door Ocades met middelen van de stichting zoveel mogelijk te kunnen continueren.
Hij kan natuurlijk geen toezeggingen doen voor de langere termijn, omdat de stichting ook te
kampen heeft met teruglopende inkomsten van donateurs. Op dit moment houdt de stichting
rekening met een jaarlijkse teruggang van vijf procent. Ook is desgevraagd uitgelegd wat de
stichting doet om zich bekend te maken.
Na deze officiële gesprekken werden er cadeaus uitgedeeld, eerst aan Lia, Rini en Piet, voor ieder
twee. Ook voor de overige leden van het bestuur (ze hadden op de foto gezien dat dat er zes zijn),
was voor een cadeau gezorgd. De cadeaus worden in dank aanvaard, allemaal veel te gek.
Het hoort hier niet om de cadeaus ter plekke uit te pakken, dus we hebben ze ongeopend
meegenomen. Omdat het er zoveel zijn en we die niet in onze koffer krijgen, hebben we bij Ocades
een grote doos gevraagd. Grote kofferriem er omheen en kan als extra bagage mee in het vliegtuig.
Hierna was het tijd om te gaan eten. Er was voor een uitgebreid buffet gezorgd. Tevens trad er een
muzikaal gezelschap op met twee meisjes die op de traditionele Afrikaanse wijze, op de ritmische
klanken van het orkest, zich in het zweet dansten.

We ontkwamen er niet aan om op een gegeven
moment ook even mee te doen. Vonden ze perfect.
Op een gegeven moment was er een abrupt einde
en werden we teruggebracht naar ons slaapadres,
voor de laatste nacht hier.
Vrijdag 21 januari 2011
We gaan eerst om 9.00 uur afscheid nemen bij
bisschop Thomas Kabore. Wij bieden hem als
dank voor ons verblijf hier een enveloppe aan voor
de goede verzorging overal, de auto met chauffeur,
het verblijf overal en voor de tijd die, vooral
Adelphe Rouamba en zuster Adeline, hebben
vrijgemaakt. Na nog wat foto’s gemaakt te hebben in de tuin, lopen we naar Ocades en zeggen hier
ook de medewerkers gedag.
Dan vertrekken we rond 10.00 uur voor onze lange tocht naar Bobo Dioulasso, in het westen van
het land. Vanaf Kaya is dat 470 kilometer, 6 à 7 uur in de auto.
Wij zouden liever vandaag naar huis zijn gegaan dan nog zo’n eind verder te reizen (en zondag ook
weer terug). Onze missie is volbracht: we hebben de projecten die we wilden bezoeken, allemaal
bezocht, maar voor Piet is dit natuurlijk een uitgelezen kans om nog eens in zijn oude werkgebied te
komen. En voor wat, hoort wat!
Het grootste gedeelte van de weg is echter redelijk goed, hoewel niet overal. Op een gegeven
moment hoort Boureima dan ook een gerammel aan de auto en hij vertrouwt het niet. Het is dicht
bij de grotere plaats Boromo, waar we van plan waren te gaan eten. Hij zet ons af bij het restaurant
en gaat zelf met de auto naar de garage. Het blijkt iets met de remschijven te zijn en met een
flexibele slang. Gelukkig kan het ter plaatse worden gerepareerd. Wij moesten in het restaurant
bovendien een uur wachten voor onze kip werd geserveerd, dus het kostte ook geen extra tijd.
Met de gerepareerde auto konden we onze weg vervolgen. Het valt op dat het hier in het westen
veel minder kaal is; er is meer bebossing en het is dunner bevolkt. Er lopen wel grote kuddes vee,
maar er is veel minder klein vee, dat plotsklaps de weg oversteekt. Voorts zijn hier veel
katoenvelden. De katoen is in oktober/november geoogst en de hopen katoen zie je her en der
liggen.
Rond zes uur bereiken we Ocades in Bobo Dioulasso. Het ziet er hier allemaal nog vrij nieuw uit en
dat klopt ook wel, want de laatste nieuwe gebouwen zijn pas vorig jaar in gebruik genomen, de
eerste dateren van 2003. We krijgen een kamer toegewezen en zo luxe hebben we die nog niet
gezien in dit land. De vloer is betegeld!
24

Na al dat gezweet van vandaag eerst maar eens een lekkere douche. Er is een aansluiting gemaakt
voor een warme kraan, alleen zit die er niet op; dus ook hier alleen koud water. Maar daar zijn we
intussen al aan gewend. Wel snap je eigenlijk niet als je beter kijkt, dat dit gebouw nog zo nieuw is:
de afvoer in de wasbak, de kranen en de doucheslang zijn al helemaal geroest; er zitten scheuren in
de muren, de stortbak van de toilet zit los, het water van de douche loopt niet af naar het putje, de
tegels zitten scheef en zitten vol strepen van verf, stucadoorsel en cement, rond ramen en deuren is
niet netjes afgesmeerd, kortom: ze moeten nog veel leren.
We hebben na het eten een computer van iemand van Ocades mee naar onze kamer gehad om te
kunnen mailen naar het thuisfront. Hierna slapen in een vrij smal tweepersoons bed, wat na de lange
reis van vandaag toch aardig lukt.
Zaterdag 22 januari 2011
Piet heeft vandaag een afspraak bij het CESAO. Hier ontmoet hij mensen, waarmee hij zo’n 25 jaar
geleden nog heeft samengewerkt als directeur van CESAO. Intussen moet Boureima ons bezig
houden. Hij stelt voor een museum te bezoeken van oude muziekinstrumenten. We vinden het
prima; we moeten toch onze tijd door zien te komen. Er wordt eerst een DVD in de tv gestopt.
We krijgen een Engelstalige versie te zien van de Afrikaanse muziekgeschiedenis, waarna deze
instrumenten nog in het museum zijn te bewonderen, een mooie verzameling. Daarna maakt
Boureima met ons een rondrit door de stad. Hier zijn wel wat modernere gebouwen te vinden.
Ook de bevolking is moderner: veel jonge vrouwen dragen hier ook gewoon een lange
(spijker)broek. Boureima brengt ons naar de oudste, traditioneel gebouwde, moskee van Bobo,
gelegen in de oudste wijk van de stad.
Tegen betaling mogen we de moskee bezoeken, ook binnen; wel moeten de schoenen uit. Dan gaat
er een andere gids mee, zogenaamd voor de bezichtiging van de oudste wijk. Hier moeten ook eerst
tickets worden gekocht. De “gids” spreekt geen Engels en neemt ons alleen mee naar plaatsen waar
van alles wordt verkocht. Als we geen belangstelling hebben loopt hij zo snel verder dat we hem
amper kunnen volgen. Na afloop moet hij ook nog eens 5.000 CFA’s (is zo’n € 6,50) hebben. Hier
zijn we dus mooi ingeluisd.
Dan nog naar de markt. Onderweg hadden we zulke mooie groenten en fruit uitgestald gezien (hele
bergen met kolen), maar hier was het weer de bekende, overvolle, warme drukte. Dus maar weer
snel terug naar de auto. Boureima rijdt nog een rondje en gaat dan terug naar Cesao, waar we op
Piet wachten. Als hij om kwart over twaalf komt, zegt hij dat hij daar uitgenodigd is om te eten, dus
gaan we zonder hem terug. Boureima moet weer met de auto naar de garage, is weer hetzelfde
probleem als gisteren. Kan weer meteen verholpen worden.
Als we lekker hebben gegeten (4 gangen: salade, kip met gebakken banaan, sperziebonen met
lekker stoofvlees en rijst met bijbehorende saus, papaja’s en banaan) komt ook Piet iets later thuis.
We rusten wat en rond half vier gaan we op pad om wat inkopen te doen voor de terugreis van
morgen naar Ouagadougou. We willen namelijk niet weer het risico lopen om onderweg weer een
uur op ons eten te moeten wachten in een restaurant en zorgen daarom dat we brood met beleg bij
ons hebben.
25

We gaan ook nog een witte pater (Fransman) gedag zeggen, die Piet nog kent en we hebben om vijf
uur een afspraak met de bisschop die in functie was, toen Piet hier werkte en pas sinds twee
maanden deze functie heeft neergelegd (het is nu eenmaal de dag voor Piet in Bobo!!).
Al met al weer een vermoeiende dag en dat komt dan met name door de hitte. Het is 36 graden met
een felle, bakkende, hete zon.
Als we terug zijn weer een lekkere koude douche, hoewel het weinig helpt, want tien minuten later
staat het zweet weer op het voorhoofd.
Om 19.30 uur is het eten, het is deze keer maar 3 gangen, gelukkig maar.
We rommelen alvast wat met de koffers en gaan na het eten op tijd naar bed.
Zondag 23 januari 2011
We staan op tijd op en gaan hier in Bobo bij Ocades om 7.00 uur naar de mis, die door Piet wordt
opgedragen. We hadden wel naar de kerk kunnen gaan, maar de mis daar is pas om 9.00 uur en
gezien de ervaring van vorige week, zal dat wel ruim twee uur duren. Het wordt dan te laat voor ons
om te vertrekken. We hebben nog een hele reis van ongeveer 400 km. voor de boeg van Bobo
Dioulasso naar Ouagadougou. We vertrekken om 8.45 uur en na twee uur stoppen we even in
Boromo voor de koffie. Dan weer door met een korte middagpauze voor een picknick met onze
gisteren in de supermarkt gekochte spullen (kaas, smeerkaas en sardientjes).
Rond 14.00 uur waren we in Ouagadougou waar
voor ons een huis was geregeld, waar we onze
spullen konden laten en waar we ons straks kunnen
opfrissen en omkleden.
Adelphe is uit Kaya gekomen om ons nog te
vergezellen en met ons te eten, waarna hij ons kan
uitzwaaien. Het is 38 graden, dus te warm om buiten
te lopen. Hij stelt voor om nog een handwerkatelier
te gaan bekijken. Als we daar naar op weg zijn, krijgt
Rini een telefoontje van “Vliegwinkel”, dat onze
vlucht voor vanavond is geannuleerd. Nee toch, hé.
We hadden ons er zo op verheugd om naar huis te
gaan.
We rijden terug om onze vliegtickets te halen en gaan dan naar het vliegveld. De vlucht is inderdaad
geannuleerd en zal morgenavond, zelfde tijd, worden uitgevoerd. Omdat dan rond diezelfde tijd ook
een vliegtuig van Air France vertrekt en ze het niet geregeld krijgen om zoveel mensen gelijktijdig
in te checken, worden wij verzocht om al vanaf 14.00 uur te komen inchecken.
We krijgen een voucher voor het Pacific Hotel om de
nacht door te brengen. We gaan dan eerst maar onze
bagage halen en bij het hotel afzetten.
Intussen is er zoveel tijd verstreken, dat een bezoekje
aan het handwerkatelier er niet meer in zit. We
moeten wat mensen op de hoogte stellen van onze
uitgestelde vlucht.
Ons beltegoed is op en we kunnen niet opwaarderen.
Het nummer 1200 dat we hiervoor moeten bellen is
“niet beschikbaar”, krijgen we steeds in verschillende
talen te horen. We kunnen gebruik maken van de
telefoon van Piet, die op de eerste dag immers een
simkaartje had gekocht, en van internet in het hotel, zodat we de boodschap kunnen doorgeven.
Omdat we van Brussels Airlines de maaltijd hier krijgen (een bord rijst met gebakken vis), eten
Adelphe Rouamba en onze chauffeur Boureima ook hier mee. Adelphe en Boureima overleggen
samen wat ze ons nog kunnen aanbieden voor morgen om de dag door te komen.
Auto en chauffeur is zonder meer al geen probleem. Adelphe gaat na het eten nog terug naar Kaya,
omdat hij morgenochtend daar weer verplichtingen heeft.
26

Maandag 24 januari 2011
Om 10.00 uur zal Boureima ons komen halen,
zodat we tevoren ruim de tijd hebben om te
ontbijten en even lekker onder de bomen te zitten
bij het zwembad van het hotel. Dan neemt hij ons
mee naar het “Lourdes van Burkina Faso”. Een
Mariagrot met zitplaatsen voor duizenden
pelgrims.
Op het terrein is ook een grote, nieuwe kerk
gebouwd, die ze nog aan het afwerken waren.
Hierna rijden we langs een terrein, waar een
nieuwe wijk is opgebouwd voor diegenen, die bij
de overstroming in september 2009 dakloos zijn
geworden. Sommigen wonen nog in tenten,
anderen zijn voortvarender te werk gegaan en
hebben een stenen huisje.
’s Middags eten we weer in het hotel. Om 14.00 uur checken we uit en gaan met onze bagage naar
het vliegveld om daar in te checken. Er staat een lange rij en het heeft nogal wat voeten in aarde
voor we door alle controles heen zijn. Het inchecken van de extra doos met cadeaus is geen enkel
probleem, er hoeft niet voor bijbetaald te worden. We zijn blij als het inchecken gebeurd is; het gaat
er nu dan toch echt van komen dat we naar huis kunnen.
Dan gaan we naar het handwerkatelier, dat gisteren al op het programma stond. Er wordt hier van
alles gemaakt, sieraden, tassen, bronzen beeldjes, houten beeldjes, muziekinstrumenten, schilderijen
etc. Inmiddels is Adelphe Rouamba met soeur Adeline ook weer teruggekomen uit Kaya.
We kopen nog een mooi doek als herinnering aan Burkina Faso.
Dan gaan we naar restaurant l’Eau Vive. Eigenlijk gaat het restaurant pas om 19.30 uur open, maar
als we uitleggen dat we om 21.00 uur op het vliegveld moeten zijn, kunnen we al binnen komen. Ze
hebben hier een “echte”, uitgebreide menukaart. We hebben dan ook heerlijk gegeten. Paul Lallogo,
die we bij aankomst hebben gezien en daarna niet meer, was inmiddels ook aangeschoven.
Adelphe Rouamba bedankt ons voor de moed die we hebben gehad om naar Burkina Faso af te
reizen. Hij zegt dat wij goede gasten zijn geweest, niet veeleisend, altijd tevreden met hetgeen zij
ons te bieden hadden. Uiteraard bedanken wij hen ook nogmaals voor de gastvrije ontvangst.
We wilden bij het verlaten van het restaurant al afscheid nemen, maar nee, iedereen gaat mee naar
het vliegveld. Daar aangekomen, wilden we een handje geven, maar nee, iedereen gaat mee naar
binnen tot zover het mogelijk was. Uiteindelijk wordt er dan toch hartelijk afscheid genomen en
gezwaaid tot we uit het zicht waren verdwenen. Merci, Merci!!
Wij konden weer in de rij voor een nieuwe politiecontrole, fouillering en tassencontrole, waarbij
alles werd opengemaakt en nagekeken. Dat nam zoveel tijd in beslag dat we meteen door konden
om in het vliegtuig in te stappen. Voordat we in de lucht waren, sliep Lia al, om pas wakker te
worden toen het licht aanging voor het ontbijt.
Na een voortreffelijk zachte landing, stonden we om plm. 6.30 uur (dinsdag 24 januari) weer op
Europese bodem.
De koffers ophalen, nog aangifte doen van één kapotte koffer en dan naar onze auto, die wij
geparkeerd hadden op Brussels Airport.
Van Brussel meteen doorgereden naar Dongen om Piet thuis af te zetten; daar nog koffie gedronken
en toen naar Bavel. Buurvrouw Jeanne Diepstraten had de verwarming sinds zondag al omhoog
gezet voor een warme thuiskomst. Heerlijk.
Wat een reis! Wat een land! Wat een indrukken! Wat een verslag!
Bavel, januari 2011
Lia en Rini Klep
27