stageverslag - Stedelijk Gymnasium Nijmegen

Verslag Straatsburgreis 2009
Met het Model European Parliament Limburg naar de Raad van Europa en haar
instellingen
26-30 januari 2009
Door Bas Tönissen, Stedelijk Gymnasium Nijmegen
Inleiding
Mijn naam is Bas Tönissen en ik zit in de vijfde klas van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen.
In mei 2008 nam ik namens het Stedelijk Gymnasium Nijmegen deel aan de 19 e conferentie
van het Model European Parliament Gelderland. Op dit vijfdaagse evenement komen
jongeren van verschillende Gelderse scholen bijeen in een simulatie van het Europees
Parlement. Ze discussiëren hier over Europese problematiek, maken kennis met het politieke
bedrijf en leren hun standpunten te verwoorden in vergaderingen en plenaire debatten.
Daarnaast is het MEP een zeer bijzondere sociale ervaring – je ontmoet mensen die
dezelfde interesses hebben als jij, die niet bang zijn hun mening te uiten en die actief
betrokken zijn bij de politiek.
Het MEP Gelderland was een groot succes, en daarom was ik uitzinnig toen ik hoorde dat ik
was gekozen om mijn school en mijn provincie te vertegenwoordigen op het MEP Nationaal
in Den Haag. Deze conferentie volgde dezelfde structuur als de regionale ronde, maar het
niveau was veel hoger en de ervaring nóg bijzonderder. Ik had mijn commissievergaderingen
in het Limburgse Kerkrade, waar ik Guy Frints (voorzitter Stichting MEP Limburg), Mark Buck
(mijn commissievoorzitter en lid van de werkgroep MEP Limburg) en Lionne Kockelkoren
(hoofdredactrice Model European Press en lid van de werkgroep) ontmoette.
Na een uitputtende, maar onvergetelijke week was het moment eindelijk daar. In Den Haag
werd bekendgemaakt wie er door mochten naar de internationale ronde van het MEP. Voor
mij was dat het ultieme doel, en de hele week had ik keihard gewerkt om dit te bereiken. Na
vele positieve reacties en steunbetuigingen van
anderen wachtte ik vol vertrouwen op de uitslag.
De vergaderzaal van PACE (Parliamentary
Assembly of the Council of Europe).
Maar er was een probleem. Voor de
internationale conferentie bestaat er een
leeftijdseis. Op het moment van de conferentie
moet de deelnemer 16 jaar of ouder zijn. En ook
al zat ik dan in de vijfde klas, op het moment van
het nationaal was ik pas 14. Helaas was de
organisatie hier niet op tijd van op de hoogte, en
hebben ze me dus niet kunnen inlichten over het
feit dat ik ongeacht mijn prestaties niet door kón
naar het Internationaal.
Dus kwam ik er op het laatste moment pas op
zeer pijnlijke wijze achter. Zoals ik al hoopte was
ik inderdaad geselecteerd, maar kon ik niet mee
vanwege mijn leeftijd en moest mijn goede vriend en waardige rivaal Elmar Smid mijn plaats
innemen.
Direct na deze zure ontknoping kwam Guy Frints naar me toe om me – ondanks alles – te
feliciteren. Hij drukte me tevens op het hart dat hij iets zou regelen om te zorgen dat ik toch
zou krijgen wat ik verdiende, en dat alles goed zou komen.
Nooit had ik kunnen vermoeden dat hij me als enige niet-Limburger zou uitnodigen voor de
vijfdaagse reis van het MEP Limburg naar de Raad van Europa in Straatsburg. Een aanbod
1

dat méér dan opwoog tegen het moeten missen van het Internationaal. In dit verslag zal ik
proberen mijn unieke en onvergetelijke ervaringen daar zo goed mogelijk onder woorden te
brengen, zodat u als lezer een beeld krijgt van wat de Raad van Europa inhoudt, hoe de reis
is verlopen, en hoe ik dit alles heb beleefd.
Voor meer informatie over het MEP verwijs ik u graag door naar de sites van het MEP
Limburg, Gelderland en Nationaal:
www.meplimburg.nl
www.mepgelderland.nl
www.mepnederland.nl
De delegatie van de Straatsburgreis voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
De Raad van Europa
Om mijn ervaringen met de Raad van Europa goed te kunnen begrijpen, is enige voorkennis
noodzakelijk. De Raad van Europa – niet te verwarren met de veel bekendere Europese
Unie – is de oudste politieke organisatie van het continent. Al in 1949 tekenden tien landen –
Frankrijk, Denemarken, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Ierland,Noorwegen, België,
Luxemburg en Nederland – het verdrag van Londen, waarmee de Raad officieel werd
opgericht. Inmiddels zijn 47 landen lid van de Raad, waaronder landen als Rusland en
Turkije en ministaatjes als Monaco en Andorra. Wit-Rusland is kandidaat-lid en 5 landen
hebben een status als waarnemer (VS, Canada, Vaticaanstad, Japan en Mexico).
Het grootste verschil tussen de EU en de Raad is dat de Raad haar lidstaten geen
verplichtingen kan opleggen en de nationale wetgeving niet kan overstijgen. De Raad moet
dan ook meer gezien worden als een diplomatieke organisatie, die met dialoog en onderlinge
controle haar doelen probeert te verwezenlijken.
2

Dag 1 – Luxemburg en aankomst in Straatsburg
Vol verwachting en ook wel een beetje zenuwachtig reisde ik af naar het verre Sittard, waar
de bus op ons wachtte. Ik kwam er daar direct
achter dat ik terecht was gekomen in een
bijzonder warme, open, gezellige en vooral
grappige delegatie Limburgers.
We maakten een stop in Luxemburg om te
lunchen, waarna ons een uitgebreide
rondleiding wachtte door deze prachtige
hoofdstad. Na nog wat te hebben gedronken
voerde de reis ons naar onze
hoofdbestemming – Straatsburg. Hier aten we
wat in een uitstekend restaurant en gingen
daarna naar ons hotel, wetende dat we een
Luxemburg, een memorabele stad.
druk programma voor de boeg hadden.
Dag 2 – Bijzonder bezoek op het Palais de l’Europe
Na een goed ontbijt vertrokken we in onze formele kleding voor ons eerste bezoek aan
Straatsburg. Een ietwat hyperactieve gids gaf ons een rondleiding door het centrum, en nu
zag ik pas goed hoe zeldzaam mooi Straatsburg is. Rustig, schoon, prachtige gebouwen
overal, een gemoedelijke sfeer en natuurlijk de
imposante Europese instellingen.
Onze tour eindigde waar de reis pas echt begon: het
Palais de l’Europe, de zetel van de Parlementaire
Assemblee van de Raad van Europa. Hier woonden
we een debat bij van de Assemblee over de
mensenrechtensituatie in Armenië. Het viel mij op dat
een dergelijk debat vaak moeilijk te volgen is en erg
vast verloopt – spreektijden zijn ruim van tevoren
aangevraagd en er is weinig ruimte voor reactie of
felheid. Desondanks was het heel bijzonder om
aanwezig te zijn in zo’n imposante zaal, met
parlementariërs uit heel Europa, compleet met
hoofdtelefoons en tolken.
Na een lunch in een Italiaans pastarestaurant wachtte onze eerste gast ons op in een zaal
op het Palais de l’Europe, en dit was niemand minder dan René van der Linden, oudvoorzitter
van de Parlementaire Assemblee en Eerste Kamerlid in Nederland. Hij heeft achter
de schermen veel gedaan om deze reis te realiseren.
Meneer Van der Linden vertelde ons meer over de Raad van Europa in het algemeen en de
Parlementaire Assemblee in het bijzonder. Hij legde ons uit dat de Raad van Europa is
gebaseerd op democratie, mensenrechten en
rechtsstaat, en sprak over de verschillende instellingen
die hiertoe in het leven waren geroepen – de
Parlementaire Assemblee, het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens, het Comité van Ministers en een
aantal anderen.
René van der Linden, oudvoorzitter
van de Parlementaire
Assemblee.
De imposante Notre Dame de
Strassbourg, slechts één van de vele
bezienswaardigheden.
Al snel kwam Harm Evert Waalkens ons zaaltje binnen,
Tweede Kamerlid namens de PvdA en lid van het
Environmental and Agricultural Committee. Hij vertelde
over zichzelf en zijn weg naar de Raad van Europa (hij
is begonnen als boer), maar deed ook een duit in het
zakje wat mooie en heldere uitspraken over de Raad
3

etrof. Zo noemde hij deze ‘de kraamkamer van de democratie’ en sprak hij over de op het
eerste gezicht geringe invloed van de Raad. Hij vertelde hoe met ‘naming en shaming’ toch
behoorlijke invloed kon worden uitgeoefend op lidstaten die de grenzen overschreden.
Mr. Waalkens werd gevolgd door niemand minder dan Luc van den Brande, oud-premier van
Vlaanderen, die vertelde over het belang van eenheid binnen de Raad.
Na dit inspirerende verhaal was de beurt aan een drietal sprekers, voor een van de
hoogtepunten van de week. Een voor een schoven Marie-Louise Bemelmans (Eerste
Kamerlid namens CDA, delegatieleider Nederland in de Parlementaire Assemblee), Tineke
Strik (Eerste Kamerlid namens GroenLinks) en Konstantin Kosachev (delegatieleider
Rusland in de Parlementaire Assemblee) aan om te vertellen over hun Europese carrières
en om onze vragen te beantwoorden.
Met name Konstantin Kosachev was een buitengewoon interessante gast, die de vele
kritische vragen vanuit de delegatie zeer direct en soms fel beantwoordde. Rusland wordt in
onze media nauwelijks meer objectief neergezet, en het
was heel bijzonder om ook eens een keer de andere kant
van het verhaal te horen.
Maar ook mw. Strik en Bemelmans waren zeer prettige en
leerzame gesprekspartners. Zo kwam ik, zelf lid van de
jongerenorganisatie van GroenLinks, erachter dat er in de
Parlementaire Assemblee, in tegenstelling tot het
Europees Parlement, nog geen groene fractie bestaat. De
leden van de verschillende nationale groenlinkse partijen
zijn verdeeld over socialisten, sociaaldemocraten en zelfs
liberalen. Mw. Strik is initiatiefnemer van een werkgroep
die ernaar streeft om de groene idealen beter
vertegenwoordigd te krijgen in de Raad, en om eventueel zelf een partij te worden.
Met een uiterst boeiende, maar vermoeiende dag achter de rug vertrokken we weer naar
restaurant en hotel.
De delegatie bekijkt de
voorlichtingsfilm in een verdacht
oranje zaaltje…
Konstantin Kosachev,
delegatieleider Rusland.
Dag 3 – Mensenrechten, marteling en kolonialisme
We begonnen vandaag met een voorlichtingsfilm over
de Raad en haar activiteiten in een filmzaaltje van het
Palais de l’Europe.
Dit werd gevolgd door een gesprek met de (die dag
jarige) heer Jan Kleijssen, directorate general Human
Rights & Legal Affairs. Dit was een zeer prettige
spreker die ons meer vertelde over de Raad in het
algemeen en de mensenrechtensituatie in Europa.
Verder legde hij ons meer uit over de verdragen die
door de Raad worden opgesteld. Het opstellen,
goedkeuren en ratificeren van een verdrag kan soms
jaren duren, en dit lijkt op het eerste gezicht een
bureaucratische en tijdrovende bezigheid. Maar zoals
de heer Kleijssen zei: ‘We hebben nu 200
multilaterale verdragen. Denk je eens in dat ieder
land voor al deze afspraken bilaterale verdragen
(verdragen tussen twee landen) zou moeten sluiten, en reken maar eens uit hoeveel
verdragen we dán nodig zouden hebben. En zeg me dan dat de Raad van Europa niet
efficiënter is.’
Ik heb het rekensommetje even gemaakt, en ontdekte dat er dan bijna 2 miljoen(!) verdragen
zouden moeten worden gesloten. Dat werpt inderdaad wel even een ander licht op de
Europese samenwerking die van zoveel bureaucratie en inefficiëntie wordt beschuldigd.
4

Na even kort een debat van de Parlementaire Assemblee te hebben bijgewoond, met onder
andere een speech van de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken Moratinos, en na weer
en heerlijke Italiaanse lunch, kwam de volgende spreker. Marco Leidekker, lid namens
Nederland van de Committee on the Prevention of
Torture (CPT), was wat mij betreft veruit de meest
prettige en interessante spreker van de hele
week, en dat zegt veel.
Marco Leidekker, werkzaam bij het CPT
en mijn held van deze week.
Op een zachte, rustige toon vertelde hij ons over
zijn werk voor het CPT. De heer Leidekker
bezoekt verschillende landen om daar te
controleren of er geen mensen gemarteld worden.
Hij gaat, meestal onverwacht, met zijn collega’s
langs bij politiebureaus en gevangenissen, maar
ook bij bejaardenhuizen en zorginstellingen om
mensonterende situaties te onderzoeken en aan
de kaak te stellen. Nobel werk dus, waar mr.
Leidekker ook zeer interessant over kon vertellen. Bij martelpraktijken en mensonterende
situaties denken we al (te) snel aan Oostbloklanden en Rusland, maar we kwamen erachter
dat de situatie ook in Nederland soms veel te wensen overlaat. Daar strijdt Leidekker tegen
met de rest van zijn Committee. Persoonlijk heb ik diep respect gekregen voor deze
voorvechter van mensenrechten.
Na deze nuchtere, rustige PVDA’er was het tijd
voor iets heel anders. Op uitnodiging van
Jacobus van der Velden, Permanente
Vertegenwoordiger van Nederland, mochten we
op bezoek in zijn ambtsresidentie in Straatsburg.
Deze man vertegenwoordigt Nederland buiten de
vergaderingen om, en is dus een van de
weinigen die het hele jaar bij de Raad in
Straatsburg is.
Zijn woning was buitengewoon statig en chique,
voorzien van mooie kunst en drie Indische
bedienden. Persoonlijk moet ik toegeven dat ik
me niet op mijn gemak voelde in deze
overdreven weelde. Anderen deelden deze
mening echter totaal niet – voor sommigen was
dit bezoek zelfs een hoogtepunt van de reis.
De delegatie luistert naar Permanente
Vertegenwoordiger Jacobus van der
Velden in zijn statige ambtswoning te
Straatsburg.
Dag 4 – Een rechter, een socialist en een afscheid
Vandaag begon het programma bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, waar
Egbert Myjer op zijn drukke agenda wat tijd voor ons had vrijgemaakt. Mr. Myjer is de
Nederlandse rechter aan het Europese Hof, en tevens de trotse vader van bekende
cabaretier Jochem Myjer.
Het Europese Hof is de plek waar Europeanen naartoe komen als laatste redmiddel om hun
gelijk te halen ‘bij uitputting van nationale rechtswegen’. Het is dus níet de bedoeling dat je
aan het Hof komt voordat je in je eigen land alles hebt geprobeerd.
Desondanks heeft het Hof te maken met 100.000 zaken waar ieder jaar nog 15.000
bijkomen. De heer Myjer sprak over zijn werk, over de grenzen van de wet, over de
vervolging van de heer Wilders en over protocol 14, een inmiddels berucht voorstel dat door
46 landen is ondertekend en enkel nog door Rusland wordt tegengehouden. Dit protocol
moet de rechtsgang gemakkelijker maken zodat zaken sneller kunnen worden afgehandeld;
Rusland is bang dat hierdoor de willekeur toeslaat.
5

Op bezoek bij Egbert Myjer, rechter aan
het Europees Hof en vader van de drukste
cabaretier van Nederland.
Onze volgende gast was Tiny Kox, voorzitter
van de United Left-fractie in de Parlementaire
Assemblée. Opvallend dat dit alwéér een
Nederlander was die een leidersrol vervulde
binnen de Raad van Europa – we zijn hier
duidelijk goed vertegenwoordigd. Deze SP-er
kreeg vooral vanuit de politieke linkerhoek van
onze delegatie een aantal kritische vragen over
de rol van de United Left in Europa.
En toen was de beurt alweer aan onze laatste
politieke gast; Gerard de Boer, afgevaardigde
namens het Koninkrijk der Nederlanden. Dit was
voor ons dan ook de gelegenheid om alles wat
nog onduidelijk was over de Raad van Europa
even op een rijtje te krijgen. Met pijn in het hart zeiden we het Palais de l’Europe gedag,
waarbij ik hardop de hoop uitsprak hier ooit nog eens als Europees politicus terug te keren.
Dag 5 – And now for something completely different, het Europees Parlement
Vandaag, de laatste dag van de reis, stond niet in het teken van de Raad van Europa, maar
van de Europese Unie. We brachten een bezoek
aan het Europees Parlementsgebouw, een werkelijk
prachtig en kolossaal wonder van architectuur. Op
het moment was het gebouw
verlaten omdat alle
Europarlementariërs in
Brussel zaten, maar een
charmante gids leidde ons
rond door het gebouw. Hier
zagen we dat het van binnen
nog reusachtiger was dan
Het Europees Parlementsgebouw:
imposant van buiten…
het van buiten leek. Er waren
meerdere vergaderzalen
waar met gemak 300
mensen in konden.
Een official van het Europees Parlement vertelde ons wat meer over
de activiteiten van de Unie. Hier werd wederom het verschil duidelijk
tussen de Raad en de Unie; de Raad is een diplomatiek
overlegorgaan met weinig bevoegdheden, terwijl de Europese Unie
buitengewoon machtig is en wel 60% van de wetgeving in haar lidstaten bepaalt.
…en van binnen.
Dit was meteen onze laatste politieke activiteit, en met bezwaard gemoed gingen we de bus
in om te vertrekken naar huis.
We maakten gelukkig nog een tussenstop in het bijzonder mooie Nancy, waar we wat tijd
voor onszelf kregen. Tijd die de meesten van ons besteedden aan het kopen van cadeus en
bedenken van dankspeeches voor de organisatie van de reis, met als hoogtepunt heerlijk
geurende Münster Käse voor Mark en Guy.
6

Een laatste groepsfoto op het prachtig verlichte
Place Stanislas
Een week als geen ander
Onze reis had haar symbolische einde aan
het Place Stanislas in Nancy, bij restaurant
‘Les Césars’. Tijdens de borrel werd er een
werkelijke stortvloed aan dankspeeches
uitgesproken: deelnemers bedankten de
leiding, de leiding bedankte de
deelnemers, en tot en met de buschauffeur
werd iedereen die iets voor deze reis had
betekend uitgebreid in het zonnetje gezet.
Zelf mocht ik ook nog een duit in het zakje
doen, als enige Gelderlander in dit
exclusief Limburgse gezelschap.
Na heerlijk te hebben gegeten, vervolgde
onze reis zich rechtstreeks naar huis, waar
we rijkelijk laat en vol met verhalen door
onze ouders werden opgewacht.
Ik heb slechts een week in Straatsburg doorgebracht, maar het voelde als minstens een
maand, en dat is positief. Zelden heb ik in zo weinig tijd zoveel geleerd, zoveel gezien,
zoveel bijzondere mensen ontmoet en zoveel gelachen als tijdens deze reis.
Al voordat ik vertrok had ik de droom om later de politiek in te gaan, maar om de Europese
politiek van dichtbij te kunnen bekijken en mensen te spreken die deze droom reeds hebben
waargemaakt, heeft me enkel zekerder gemaakt van mijn keuze. Ik móet en zál Straatsburg
nog terugzien, en dan niet als gast, maar als Europees politicus. Raad van Europa of
Europese Unie; tot nu toe lijkt het me beiden even prachtig.
Dat is grappig als je bedenkt dat ik, zoals zovelen, vóór
mijn vertrek nog geen idee had waar de Raad van
Europa voor stond, of wat het überhaupt was. Maar nu
ben ik trots. Trots op Europa, waar 47 landen in
samenwerking met elkaar dezelfde doelen nastreven.
Democratie, mensenrechten en rechtsstaat, de
basisbeginselen van de Europese maatschappij. Ik heb
gezien hoeveel er bereikt kan worden met diplomatie en
dialoog.
Europese samenwerking is voor mij nu gaan leven. Ik
heb direct meegemaakt hoeveel (positief) effect Europa
heeft op ons dagelijks leven. Je bent snel geneigd om te
denken dat we in Nederland alles zelf al goed geregeld
hebben, en dat we eigenlijk vooral meedoen om andere
landen te helpen, maar als Marco Leidekker je dan
bijvoorbeeld vertelt dat er ook in Nederland nog
Miguel Ángel Moratinos, Spaans minister van
Buitenlandse Zaken, aan het woord in de
Parlementaire Assemblee.
mensonwaardige situaties bestaan die zonder de Raad niet zouden worden opgelost, zie je
weer dat we elkaar allemaal nodig hebben. En iemand als Konstantin Kosachev leerde me
weer dat er aan iedere zaak twee kanten zitten, en dat je niet te snel moet denken dat je als
welgesteld land de waarheid in pacht hebt.
Zo had iedere gast wel een inzicht te bieden waardoor ik de politiek en de wereld om mij
heen beter ben gaan begrijpen, en waardoor ik nog meer dan ooit werd geïnspireerd om zelf
later het verschil te maken. Maar dat was niet het enige wat deze week tot een succes
maakte.
7

Ik heb namelijk ook binnen de delegatie Limburgers
geweldige mensen leren kennen. Er was een ontzettend
gezellige, grappige en vooral open groep, waarin ik vrij
snel al volwaardig werd opgenomen en waarmee ik een
hele week lief en leed heb gedeeld. Ook de leiding heeft
alles gedaan om te zorgen dat ik en de rest van de groep
de week van ons leven hadden. Een buitengewoon goed
in elkaar zittend programma met zeer bijzondere gasten,
waar bergen voor zijn verzet. Een prettig hotel, waar het
toezicht niet al te streng, maar wel rechtvaardig was.
Iedere dag een ander heerlijk restaurant.
Kortom ben ik ontzettend dankbaar dat ik deze reis heb
mogen meemaken, en heb ik het gevoel dat het zo heeft
moeten zijn. Op het MEP internationaal was ik al deze
bijzondere politici nooit tegengekomen, en had ik nooit
zo’n goede voorbereiding gehad op het beroep dat ik zo spoedig mogelijk het mijne wil
noemen. Ik voel mij dan ook volledig gecompenseerd, en wil iedereen die hiertoe heeft
bijgedragen, van harte bedanken!
En zoals ik schreef in mijn reisverslag op de site van het MEP Limburg:
‘Het is geruststellend om te zien dat Europa nog altijd vooroploopt als het gaat om
democratie, mensenrechten, en dialoog tussen verschillende landen. Ik geniet ervan om te
zien hoe zoveel kleine landen samen tot zoveel grootse beslissingen komen.’
Met vriendelijke groet,
Bas Tönissen
Stedelijk Gymnasium Nijmegen
Deelnemer MEP Gelderland en Nationaal
In de plenaire zaal van het Europees Parlement.
Een glunderende Jan Kleijsen met zijn
‘verjaardagscadeau’.
8