4 november M Holleman - HersenletselCongres
4 november M Holleman - HersenletselCongres
4 november M Holleman - HersenletselCongres
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Intensieve Neurorevalida0e: groeiend inzicht<br />
Theore&sche achtergrond en ervaringen uit de prak&jk<br />
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida0e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
4 <strong>november</strong> 2010<br />
Meike <strong>Holleman</strong><br />
nog even volhouden…<br />
Gevolgen van hersenletsel<br />
• cogni&ef<br />
• emo&oneel<br />
• gedragsma&g<br />
• directe vs. indirecte gevolgen<br />
• inzicht (self-‐awareness)<br />
• sociaal-‐maatschappelijk<br />
vanaf 1 september 2010:<br />
Meike <strong>Holleman</strong><br />
gz-psycholoog<br />
klinisch neuropsycholoog i.o.<br />
behandelprogramma Intensieve Neurorevalidatie<br />
11/9/10<br />
1
Cogni0eve gevolgen<br />
• tempo van informa&everwerking<br />
• aandacht (volgehouden, verdeeld)<br />
• geheugen (opnemen, opdiepen, ophalen)<br />
• taal<br />
• praxis<br />
• execu&eve func&es, sociaal-‐cogni&eve func&es<br />
Emo0onele gevolgen<br />
• stemming<br />
– depressiviteit<br />
– stemmingswisselingen<br />
• affect<br />
– sneller emo&oneel<br />
– vervlakking<br />
– prikkelbaarheid<br />
– ‘catastrofe reac&e’<br />
Directe vs. indirecte gevolgen<br />
• angst<br />
– onzekerheid<br />
– PTSS<br />
• zelMeeld<br />
– veranderd rolpatroon<br />
– nega&eve<br />
zelfwaardering<br />
– ‘verwarring’<br />
• directe (cogni&eve, emo&onele, gedragsma&ge) gevolgen<br />
leiden tot gevolgen op andere terreinen, bijvoorbeeld:<br />
– geheugenproblemen wantrouwen, onzekerheid …<br />
– impulscontroleproblemen conflicten, rela&eproblemen …<br />
– emo&onele veranderingen schaamte, vermijden …<br />
– …. ….<br />
vicieuze cirkel<br />
Cogni0eve gevolgen – ‘dysexecu0ef syndroom’<br />
• execu&eve func&es: paraplu-‐begrip<br />
• planning<br />
• ini&a&efname<br />
• flexibiliteit/schakelen<br />
• overzicht<br />
• abstract denken<br />
• regula&e en zelfcontrole<br />
• ‘self-‐monitoring’<br />
• sociale percep&e<br />
Gedragsma0ge gevolgen<br />
• ontremming<br />
• passiviteit, apathie<br />
• rigiditeit/inflexibel gedrag<br />
• agressie<br />
• minder aangepast/egocentrisch gedrag<br />
fysieke gevolgen<br />
cogni0ef, emo0oneel, gedragsma0ge gevolgen<br />
sociaal-‐maatschappelijke gevolgen<br />
11/9/10<br />
2
Sociaal-‐maatschappelijke gevolgen<br />
• zelfstandigheid – aPankelijkheid ‘zorgconsump&e’<br />
• diverse rollen: als partner, ouder, kind…<br />
• ‘maatschappelijk disfunc&oneren’<br />
– arbeid<br />
– school/studie<br />
– zorgtaken<br />
• sociaal isolement<br />
Inzicht – ‘self-‐awareness’<br />
• veelvoorkomend probleem na hersenletsel<br />
• door letsel – ‘organisch’<br />
• door ‘psychologische afweer’ (ontkenning)?<br />
• gaat vaak samen met execu&eve func&estoornissen<br />
• (vrij naar) George Prigatano:<br />
“Als je arm of been gebroken is, dan stuurt het alarmsignalen naar het<br />
brein. Maar als het brein zelf beschadigd is, waar slaat het dan alarm?”<br />
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
Inzicht<br />
• Bruce Crosson (1989)<br />
– intellectual awareness (‘intellectueel inzicht’)<br />
“Ze zeggen dat ik veranderd ben…”<br />
Inzicht Inzicht belangrijk voor<br />
an&ciperend<br />
inzicht<br />
opkomend<br />
inzicht<br />
intellectueel inzicht<br />
Bron: Crosson et al., J Head Trauma Rehabil, 1989<br />
– emergent awareness (‘opkomend inzicht’)<br />
De problemen herkennen wanneer ze zich in de prak:jk voordoen<br />
– an&cipatory awareness (‘an&ciperend inzicht’)<br />
Weten welke problemen zich kunnen voordoen en strategieën kunnen<br />
inze@en om ze te voorkomen<br />
• aangaan van revalida&etraject<br />
• mo&va&e<br />
• stellen van realis&sche doelen<br />
• inze\en van compensa&estrategieën<br />
11/9/10<br />
3
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
Wat kenmerkt holis0sche neuropsychologische<br />
revalida0e?<br />
• zowel cogni&eve als emo&onele, interpersoonlijke aspecten<br />
• geïntegreerde aanpak binnen georganiseerde omgeving<br />
• effec&eve therapeu&sche rela&e opbouwen<br />
• systeem betrekken<br />
• vergroten van inzicht<br />
• betere aanpassing door realis&sche, duidelijke doelen<br />
Neuropsychologische revalida0e: 4 benaderingen<br />
• func&etraining (‘drill & prac&ce’)<br />
• beïnvloeding van gedrag d.m.v. principes uit gedragstherapie<br />
• combina&e leertheorie, cogni&eve therapie,<br />
neuropsychologie<br />
• ‘comprehensive’ of holis0sche benadering<br />
Geschiedenis<br />
Bron: Wilson et al., JINS, 1997<br />
• Poppelreuter, Goldstein (WO I):<br />
– interdisciplinaire aanpak: psychologie, neurologie, psychiatrie<br />
– cogni&eve en persoonlijkheidsveranderingen<br />
• Luria, Zangwill (WO II):<br />
– onderscheid tussen hertrainen, subs&tu&e en compensa&e<br />
• Ben-‐Yishay (6-‐daagse oorlog, Israël), Diller, Prigatano:<br />
– cogni&eve, emo&onele, sociale & func&onele aspecten integreren<br />
– “therapeu&sch milieu”<br />
(Enkele) principes holis0sche revalida0e<br />
• ga uit van subjec&eve beleving<br />
• al&jd combina&e: premorbide persoonlijkheidskenmerken en<br />
neuropsychologische veranderingen<br />
• doel: beter omgaan met interpersoonlijke situa&es<br />
• pa&ënt leert eigen gedrag observeren door kennis van directe<br />
en indirecte gevolgen<br />
• belang van onderkennen van stoornissen in inzicht<br />
• belang van psychotherapeu&sche interven&es<br />
Bron: Prigatano,1999<br />
11/9/10<br />
4
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
Kenmerken programma<br />
• vaste groep, vaste structuur<br />
• pa&ënten cursisten<br />
• therapeu&sch (veilig) leermilieu<br />
• werkposter<br />
• gericht op stap voor stap succes halen<br />
• naastbetrokkenen<br />
• neuropsychologie/psychotherapie/gedragstherapie<br />
• samenwerking met Arbeidsrevalida&e<br />
• van gestructureerd naar minder gestructureerd<br />
• van ‘zelf’ naar ‘zelf in omgeving’<br />
Oriënta0e<br />
• stellen van week-‐ en weekenddoelen<br />
• leren stellen van concrete doelen<br />
• grotere doelen opdelen in haalbare stappen<br />
• dagelijks evalueren<br />
• bewust inze\en van strategieën<br />
Programma Intensieve Neurorevalida0e<br />
• 8 cursisten<br />
• 2 x 7 weken<br />
• oefenperiode (2 weken)<br />
• vier dagen per week<br />
• 2-‐wekelijkse bijeenkomsten voor naastbetrokkenen<br />
• iedere cursist een eigen persoonlijk begeleider<br />
• gasten<br />
• halverwege-‐ en eindpresenta&e<br />
• terugkomdagen<br />
Programma Intensieve Neurorevalida0e<br />
Ochtend<br />
• 9.30 – 10.15<br />
Oriënta&e<br />
• 10.30 – 11.30<br />
Cogni&eve training<br />
• 11.45 – 12.30<br />
Ontspanning & fysieke<br />
ac&viteit<br />
• 12.30 – 13.30<br />
Lunch<br />
Voorbeeld<br />
Weekdoelen 1 t/m 4 <strong>november</strong><br />
Cursist A positieve gedachten noteren<br />
letten op mensen uit laten spreken<br />
Middag (niet op woensdag)<br />
• 13.30 – 14.30<br />
Interpersoonlijke training<br />
• 14.30 – 15.00<br />
Groepsgesprek<br />
• 15.00 – 15.45<br />
Individuele begeleiding<br />
(wekelijks)<br />
• 15.30 – 16.45<br />
Familiegroep<br />
(tweewekelijks, woensdag)<br />
Cursist B dagplanning op papier maken & uitvoeren<br />
feedback vragen aan partner<br />
11/9/10<br />
5
Cogni0eve training<br />
• uitleg over (werking van) het brein<br />
• psycho-‐educa&e: gevolgen van hersenletsel<br />
• kennis over cogni&eve func&es<br />
• ervaringsoefeningen<br />
• compensa&estrategieën<br />
Ontspanning & fysieke ac0viteiten<br />
• onder begeleiding van fysiotherapeut<br />
• herkennen van lichamelijke spanning<br />
• leren hanteren van ontspanningstechnieken<br />
• leren ontspanning toepassen bij inspanning<br />
• zowel ac&ef als ontspannend<br />
Interpersoonlijke training<br />
• vergroten interpersoonlijke vaardigheden<br />
• sociaal vaardig reageren<br />
• feedback geven en omgaan met kri&ek<br />
• omgaan met coaching<br />
• ‘hot seat’ oefeningen<br />
• video-‐opnames<br />
Cogni0eve training<br />
zelfsturing<br />
flexibiliteit<br />
technisch en sociaal<br />
uitvoerende functies<br />
geheugenfuncties<br />
opslaan en terughalen<br />
aandacht en concentratie<br />
volgehouden, verdeelde, gerichte aandacht<br />
tempo van informatieverwerking en alertheid<br />
disinhibitie - adynamia<br />
Voorbeeld interpersoonlijke training<br />
TWEE BEREIKTE RESULTATEN<br />
1. KIES TWEE BEREIKTE RESULTATEN<br />
2. BESCHRIJF ZE KORT<br />
3. GEEF VAN ELK EEN VOORBEELD<br />
4. GEEF AAN WAAROM DIT VOOR JOU<br />
BELANGRIJK IS<br />
11/9/10<br />
6
Groepsgesprek<br />
• bespreken van actuele thema’s<br />
• reflec&e op het eigen leerproces<br />
• terugblik op de week<br />
• toepassen sociale vaardigheden<br />
Familie-‐/naastbetrokkenenbijeenkomst<br />
• uitleg over werking brein<br />
• uitleg over gevolgen hersenletsel<br />
• vooral: s&lstaan bij eigen proces<br />
• bespreken rouw, accepta&e<br />
• hoe zorg je voor jezelf?<br />
• hoe help je de cursist zijn doelen te bereiken?<br />
• hoe verder na afloop van de cursus?<br />
Terugkomdagen<br />
• na 1 maand<br />
• na 3 maanden<br />
• na 1 jaar<br />
• doelen stellen<br />
• terugkijken op doelen<br />
– hoe zijn ze bereikt?<br />
– welke strategieën heb je ingezet?<br />
– hoe ga je verder?<br />
• individuele begeleiding<br />
• arbeidsrevalida&e<br />
Individuele begeleiding<br />
• iedere cursist eigen persoonlijk begeleider<br />
• s&lstaan bij doelen, leerproces<br />
• ruimte voor persoonlijke onderwerpen<br />
• ruimte voor naastbetrokkene(n)<br />
Halverwege-‐ en eindpresenta0e<br />
• cursisten informeren hun omgeving<br />
• belangrijke mijlpaal<br />
• presenta&e als oefening<br />
• uitnodiging als oefening<br />
• vergroten inzicht naastbetrokkenen<br />
• gezamenlijke afslui&ng<br />
Inhoud<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
11/9/10<br />
7
Intakeprocedure<br />
• aanmeldformulier & verwijsbrief<br />
• eerste gesprek<br />
• te gast<br />
• tweede gesprek: doelen stellen<br />
• diagnos&ek<br />
– neuropsychologisch onderzoek<br />
– vragenlijsten: stemming, angst, coping, inzicht, kwaliteit van leven<br />
• evalua&emoment in eerste helu programma<br />
Valkuilen<br />
• gebrek aan inzicht<br />
• alleen afgaan op het verhaal van de cursist in spe<br />
• alleen afgaan op testscores<br />
• gebrek aan betrokkenheid van het systeem<br />
• overschaxng van (het inzicht van) de cursist<br />
• te veel of te snel willen<br />
• onafgeronde juridische kwes&es<br />
Om mee te nemen<br />
• gevolgen van hersenletsel zijn complex geheel<br />
• op langere termijn worden niet-‐zichtbare gevolgen duidelijker<br />
– interac&e cogni&e, gedrag, emo&e<br />
– rol van inzicht<br />
• holis&sche benadering van INR sluit aan bij deze factoren<br />
• combina&e van leren met/van anderen en individueel<br />
toegesneden traject<br />
• meer inzicht, meer zelfvertrouwen toename<br />
maatschappelijke par&cipa&e<br />
Inclusiecriteria<br />
• letsel ≥ 1 jaar geleden<br />
• stabiel beeld<br />
• veranderingen in<br />
– cogni&e<br />
– emo&e<br />
– gedrag<br />
• enig (intellectueel) inzicht<br />
• eigen doelen<br />
Inhoud<br />
Contra-‐indica0es<br />
• erns&ge afasie<br />
• erns&ge gedragsstoornis<br />
• niet kunnen werken in/<br />
profiteren van een groep<br />
• psychiatrie op voorgrond<br />
• interfererende juridische<br />
procedures<br />
• gevolgen van hersenletsel<br />
• inzicht<br />
• revalida&e na hersenletsel<br />
• holis&sche neuropsychologische revalida&e<br />
• behandelprogramma Intensieve Neurorevalida&e<br />
• doelgroep<br />
• video<br />
• vragen<br />
dank voor uw aandacht<br />
11/9/10<br />
8
Change language