worden in de wegas of aan de wegkanten LED-armaturen aangebracht. Dit komt ten goede aan de verkeersveiligheid vanwege de zichtbaarheid van het wegverloop, de natuur is erbij gebaat en er wordt een grote bezuiniging op energieverbruik bereikt. LED-armaturen Tegenwoordig zijn de LED-armaturen al gemeengoed aan het worden. Deze kleine halfgeleiderlichtbronnen hebben een lange levensduur. Het is een veelbelovende technologie die op dit moment al energie bespaard. Door hun kleine afmetingen is het uitgestraalde licht goed te sturen en kunnen ze concurreren met de conventionele lampsoorten. De eerste snelweg (A44) en tunnels (Vlaketunnel, Heijnenoord) zijn reeds voorzien van LED-armaturen voor hoge vermogens. Ten opzichte van deze conventionele armaturen is er weinig strooilicht. Dat is een voordeel, omdat dit de lichthinder tegen gaat maar kan ook een nadeel zijn omdat het gebied achter de mast minder licht krijgt dan gebruikelijk, waardoor het ruimtelijk effect in de straat vermindert. De in 2011 uitgebrachte ROVL2011 stelt hier grenzen aan. Dimmen Lokaal dimmen is een goede mogelijkheid om energie te besparen. Met een vrij lage investering kan gedurende enkele uren in de nacht het lichtniveau gedimd worden. Om deze dimmers te laten werken dient het armatuur voorzien te zijn van een elektronisch en dimbaar elektronisch voorschakelapparaat (EVSA). Alle nieuwe armaturen met voor dimmen geschikte lampen kunnen voorzien worden van een dergelijk EVSA. De nieuwe ROVL2011 en de qua verlichting daarop gebaseerde handboek PKVW geven veel meer mogelijkheden om te dimmen dan met de oude richtlijnen. Kleurherkenning en mesopisch zien De bestaande richtlijnen houden geen rekening met het effect van de lichtkleuren. Zo hebben diverse onderzoeken aangetoond dat licht met een goede kleurherkenning bijdraagt aan het beter waarnemen. Een ander fenomeen is het zogenaamde mesopisch zien. Dit geeft betere zichtbaarheid bij lage lichtsterkten (zoals die voorkomen bij openbare verlichting) indien licht een meer groenige kleur heeft. TNO heeft aangetoond dat dit licht geen voordelen biedt bij het zogenaamde foveaal zicht (de waarneming recht vooruit) maar wel een bonus biedt bij het perifeer zicht (de randen van het gezichtsveld). 37
Bijlage 4 Macrolabel Label van de installatie voor 2010: LABEL E SE 0,048 W/lux/m2 Totaal LIJST MET GEKOZEN ARMATUREN 5.461 6816 80% %besparing LABELS Aantallen Totaal Fabrikaat Armatuur Lamp PsC PsE n_woon n_buurt n_verkeer Lichtstroom energie VSA DF SE_woon SE_buurtSE_verkee woon buurt verkeer woon buurt verkeer woon buurt verkeer HOGRO 'PAALTOP' KFK PL-L24 32,00 25,00 0,41 0,36 0,23 1800 0% EVSA 0,85 0,040 0,046 0,072 D E G 980 980 PHILIPS 'SRM' SRM SOX90 110,00 - 0,38 0,33 0,21 14000 CVSA 0,85 0,025 0,028 0,044 B C D 602 602 PHILIPS 'FGS' FGS103 PL-L24 32,00 25,00 0,44 0,38 0,25 1800 EVSA 0,85 0,037 0,042 0,067 D D G 584 584 HOGRO 'PAALTOP' KFK SOX18 25,00 - 0,34 0,29 0,19 1800 CVSA 0,85 0,048 0,056 0,087 E F G 472 472 Attentie PHILIPS 'RESIDIUM' FGS224 PL-L36 44,00 37,00 0,39 0,34 0,22 2900 EVSA 0,85 0,038 0,044 0,069 D D G 463 463 HOGRO 'PAALTOP' PRT PL-L24 32,00 25,00 0,40 0,34 0,22 1800 EVSA 0,85 0,041 0,048 0,075 D E G 304 304 PHILIPS '201' XGS201 SOX35 45,00 37,00 0,46 0,40 0,25 4800 CVSA 0,85 0,024 0,028 0,043 B C D 270 270 INDUSTRIA '2200-2301' 2300 SON-I50 61,00 - 0,12 0,10 0,07 3500 CVSA 0,85 0,171 0,201 0,314 G G G 159 159 Attentie PHILIPS 'OUD' HRL10 SOX-E18 25,00 - 0,17 0,14 0,09 1800 CVSA 0,85 0,099 0,114 0,181 G G G 192 192 Attentie PHILIPS 'OUD' HRL10 SON 50 25,00 - 0,17 0,14 0,09 3500 CVSA 0,85 0,051 0,059 0,093 E F G 147 147 Attentie PHILIPS 'SRS201' SRS201 SOX90 110,00 - 0,41 0,35 0,22 14000 CVSA 0,85 0,023 0,026 0,041 B C D 143 143 PHILIPS 'TRAFFIC VISION' SGS305 SON-TP100 114,00 114,00 0,68 0,63 0,49 10700 CVSA 0,85 0,018 0,020 0,026 B B C 109 109 SCHREDER 'ALTRA' ALTRA PL-L24 32,00 25,00 0,45 0,39 0,25 1800 EVSA 0,85 0,037 0,042 0,066 D D G 87 87 SCHREDER 'ALTRA' ALTRA PL-L36 44,00 37,00 0,45 0,39 0,25 2900 EVSA 0,85 0,034 0,038 0,061 C D F 105 105 SCHREDER 'HESTIA' HESTIA-1 CDM-T35 47,00 42,00 0,52 0,46 0,32 3300 EVSA 0,85 0,029 0,032 0,047 C C E 105 105 PHILIPS 'SRS201' SRS201 SOX-E91 107,00 93,00 0,43 0,37 0,23 17500 EVSA 0,85 0,015 0,017 0,027 A B C 86 86 PHILIPS 'SRS201' SRS201 SOX-E66 81,00 68,00 0,42 0,36 0,23 11200 EVSA 0,85 0,017 0,020 0,031 B B C 85 85 HOGRO 'PAALTOP' BZR SON-E70 80,00 81,00 0,38 0,32 0,21 6600 CVSA 0,85 0,038 0,044 0,067 D D G 61 61 HELLUX '231-232' NAB 231-4 SON-I50 61,00 - 0,43 0,37 0,24 3500 CVSA 0,85 0,048 0,055 0,086 E F G 56 56 Attentie SCHREDER 'ONYX' ONYX-2 SON-T70 80,00 81,00 0,58 0,53 0,41 6600 EVSA 0,85 0,025 0,027 0,036 B C D 56 56 HOGRO 'PAALTOP' HBN SOX 35W 45,00 0,40 0,35 0,22 3500 CVSA 0,85 0,038 0,044 0,069 D D G 53 53 HOGRO 'PAALTOP' BZR SON-E70 80,00 81,00 0,38 0,32 0,21 6600 CVSA 0,85 0,038 0,044 0,067 D D G 38 38 PHILIPS 'SRS201' SRS201 SOX55 74,00 57,00 0,43 0,37 0,24 8100 CVSA 0,85 0,025 0,029 0,046 B C E 48 48 Attentie PHILIPS 'SRM' SRM SOX55 74,00 57,00 0,39 0,34 0,22 8100 CVSA 0,85 0,03 0,03 0,05 C C E 48 48 Attentie PHILIPS 'SRL' SRX SOX55 74,00 57,00 0,39 0,34 0,22 8100 CVSA 0,85 0,03 0,03 0,05 C C E 41 41 Attentie SCHREDER 'MC' MC-2 SON-TP100 114,00 114,00 0,62 0,57 0,43 10700 CVSA 0,85 0,02 0,02 0,03 B B C 45 45 INDUSTRIA 'PADVINDER' 2400 PL-T32 - 39,00 0,43 0,38 0,26 2400 EVSA 0,85 0,04 0,05 0,07 D E G 42 42 INDUSTRIA 'PADVINDER' 2400 SON-T50 58,00 0,42 0,38 0,26 3600 CVSA 0,85 0,05 0,05 0,07 E E G 39 39 Attentie HOGRO 'PAALTOP' KFK PL-L36 44,00 37,00 0,37 0,32 0,20 2900 EVSA 0,85 0,04 0,05 0,07 D E G 41 41 De in de grijze balken aangegeven armaturen (en voorzien van het woord “attentie”) zijn voorzien van een conventioneel voorschakelapparaat, hebben een laag verlichtingsrendement (veel licht komt niet op straat) of hebben een laag energierendement (lage lumen/watt verhouding).