21.planomschrijving mottekasteel Blijdestein.pdf - Gemeente Bernisse

Uitgave 23 mei 2013
Planomschrijving
Mottekasteel ‘Blijdestein’
Opgesteld door K.Güler & M.Hoekman
Reg.nr.13.0005994

Mottenkasteel Blijdestein te Heenvliet
Beeldkwaliteit in het algemeen
Het woord beeldkwaliteit is opgebouwd uit twee woorden: Beeld en kwaliteit. Ten aanzien van het
eerste is vrij gemakkelijk een eenvoudige definitie te geven: het beeld wordt gevormd door alle
elementen die zich in het blikveld van de waarnemer bevinden. Deze elementen zijn te onderscheiden
in elementen in het platte vlak (grondvlak). Verticale elementen (wanden) en elementen boven het
hoofd van de waarnemer (dak). Daarnaast wordt het beeld gevormd door tal van losse elementen die
niet ruimtevormend zijn maar wel erg belangrijk in de vorming van het beeld. Voorbeelden van deze
laatste categorie zijn auto’s, bomen en lantaarnpalen.
Het tweede deel van het woord beeldkwaliteit is moeilijker objectief te definiëren. Kwaliteit is immers
niet voor iedereen hetzelfde. De beeldkwaliteit van het openbaar domein wordt echter in het algemeen
bepaald door de combinatie van elementen die in het beeld voorkomen. Deze combinatie, en niet te
vergeten de uiterlijke verschijningsvorm van de elementen, bepalen de samenhang van het beeld.
Deze beeldsamenhang komt in de buitenruimte nog al eens in het gedrang Dit komt doordat heel veel
verschillende factoren invloed hebben totstandkoming van het beeld. Hierdoor kunnen “rommelige”en
“onverzorgde”situaties die voor velen laag gewaardeerd worden: weinig “kwaliteit”hebben.
De beeldkwaliteit van Heenvliet
Bij het afstemmen van de onderdelen die het beeld bepalen moeten belangrijke keuzes worden
gemaakt. Deze keuzes hangen onder meer af van de plek waarvoor de kwaliteitsverbetering wordt
nagestreefd.Inzake het project “De mottenkasteel van Blijdestein” worden deze keuzes voor een
belangrijk deel bepaald door de cultuurhistorische context. Deze context vraagt als het ware om een
bepaalde beeldkwaliteit. In dit plan kiezen we ervoor om de herkenbaarheid van het cultuurhistorisch
gegeven centraal te zetten. De stedenbouwkundige opbouw van de kern heeft een duidelijk verband
met de ontstaansgeschiedenis. Bovendien is Heenvliet representatief voor nederzettingspatroon dat
karakteristiek is voor dit deel van Voorne-Putten. Deze kenmerkende structuur vormt de kwaliteit van
deze kern en is daarom van groot belang bij de bescherming en verbetering van de beeldkwaliteit
Woonmilieu Heenvliet
De gemeente Bernisse bestaat uit zes kleine dorpskernen met een sterke eigen identiteit. Het
landelijke en vlakke buitengebied zorgt voor een extra recreatieve kwaliteit.
Volgens de Rosetta-methode, die door bureau Zandbelt & van den Berg werd ontwikkeld, spreken we
bij de woonkern Heenvliet in de gemeente Bernisse over een dorps woonmilieu. Dit type woonmilieu,
is er volgens het verstedelijkscenario 2020, een te kort in onze regio.
De huidige situatie van de Donjonstraat is een grote afbraak voor de kern Heenvliet en de gemeente
Bernisse. Doordat een grote, moerassige grasveld de kwaliteit van de openbare ruimte zo erg omlaag
haalt vindt de gemeente Bernisse het nodig tijd om de buitenruimte anders te gaan inrichten zodat het
ten goede komt voor het woonmilieu en een impuls te geven aan de lokale dorpskern en de gehele
gemeente.
Reg.nr. 13.0005994
2

Project “Mottenkasteel Blijdestein”
Historie Mottenkasteel
In de bodem van de plaats Heenvliet bevinden zich tussen de Donjonstraat en de Hofkesweg de
restanten van een middeleeuwse motte waarop het voormalige kasteel Blijdestein stond. Een motte is
een kunstmatig opgeworpen heuvel en het motteterrein heeft hier een totale breedte van 90-100 m
waarvan de omringende gracht ca. 20 m in beslag neemt en de basis van de motteheuvel 47 m in
diameter bedraagt.
Binnen de begrenzing van het aangegeven gebied, bevinden zich deels geëgaliseerde sporen van dit
kasteel en de in de loop van de tijd dichtgeraakte grachten.
In het nieuwe Maasgebied zijn slechts twee mottes bewaard gebleven, te weten die van Hillegersberg
en eentje op Oostvoorne (waar deze sterk op lijkt). Van een zestal, waaronder Blijdestein, is bekend
dat ze zijn afgegraven.
De vroegst aangetroffen sporen dateren rond 1250. Dit betreft in hoofdzaak een afvallaag met daarin
veel archeologische relicten. De tweede fase van het kasteel wordt iets later, tussen 1300 en 1375
geplaatst. De laatste fase van het kasteel Blijdestein, dat in de 3 e kwart van de 14 e eeuw werd
vergroot en uitgebouwd, wordt in 1418 gedurende de Hoekse en Kabeljauwse twisten (een strijd
tussen verschillende facties binnen de elite van het graafschap Holland) voor het grootste deel
gesloopt en onbruikbaar gemaakt. Dit in combinatie met het weinig onderhoud resulteert in het huidige
drassige gebied.
De toekomst
In samenspraak met de lokale bewoners en de Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en
monumenten is er een ontwerp tot stand gekomen die de openbare ruimte ten goede komt. De
leefkwaliteit voor de omwonende, zoals starters, middeninkomens en senioren wordt verbeterd. Er
wordt een exclusieve, innovatieve buitenruimte gecreëerd met een bijzonder historisch en educatieve
kwaliteit.
Door het drassig gebied opnieuw in te richten zorgen we ervoor dat het sociale aspect ook wordt
versterkt en dat de omwonende en bezoekers de mogelijkheid krijgen om op een mooie lokatie bij
elkaar te komen.
Het ontwerp is een abstracte weergave van het oorspronkelijke mottekasteel. Door het inzichtelijk
maken van de originele contouren (door gebruik van houtenpalen) en het gebruik van hergebruikte
historische klinkers, willen we de beeldkwaliteit versterken. We laten het originele effect van een
kunstmatig opgeworpen heuvel terugkomen. Door gebruik te maken van natuurlijke materialen (hout,
zwerfkeien, grauackkekeien, etc.) stimuleren we de duurzaamheid, wat ook een toegevoegde kwaliteit
is.
Om de kwaliteit van de groenvoorziening te verbeteren maken we gebruik van knotwilgen. Om de
groenvoorziening en leefbaarheid van het plangebeid langdurig te regelen willen we inzetten op
bewonersparticipatie, wat ook de samenhorigheid en de socialenadhesie stimuleert. Door de
bewoners op deze wijze te betrekken is de controlerende functie ook gewaarborgd.
De Planning
In 2013 beginnen we met uitvoering indien de subsidie verstrekt is. Zonder deze subsidie is de
uitvoering niet mogelijk.
Reg.nr. 13.0005994
3

Foto’s huidige lokatie
Reg.nr. 13.0005994
4

Planomschrijving Mottekasteel Blijdestein te Heenvliet
Opdrachtgever:
Projectverantwoordelijke:
Gemeente Bernisse
Afdeling BOR: K. Guler
Afdeling Ruimte: M.S.E.C. Hoekman
Projectverantwoordelijke:
K.Guler
Afdeling BOR
Handtekening
Datum
M.S.E.C. Hoekman
Afdeling Ruimte
Getekend voor akkoord
Mw. P.J. Bouvy-Koene
Burgemeester van Bernisse
Handtekening
Datum
Reg.nr. 13.0005994
5