Jaarverslag 2001 - Gezondheidsraad

Jaarverslag Gezondheidsraad 2001

Jaarverslag Gezondheidsraad 2001 

Nr A2002/05, Den Haag, 3 december 2002

Deze publicatie kan als volgt worden aangehaald: 

Gezondheidsraad. Jaarverslag 2001. Den Haag: Gezondheidsraad, 2002; publicatie 

nr A2002/05. 

auteursrecht voorbehouden 

ISBN: 90-5549-459-3

Voorwoord 

In 2001 bracht de Gezondheidsraad 55 maal advies uit. Van die publicaties zijn 

er 24 in het Engels vertaald. Deze getallen doen vermoeden dat 2001 een gewoon 

jaar — business as usual — voor de Gezondheidsraad was. Dat was niet 

geval. In september 2001 kwam een einde aan het voorzitterschap van prof. dr 

JJ Sixma en viel mij de eer te beurt zijn functie over te mogen nemen. In de ‘periode 

Sixma’ probeerde de Raad, waar mogelijk, vragen op diverse beleidsterreinen 

van gezondheidszorg, preventie, voeding, arbeidsomstandigheden en milieubeheer 

geïntegreerd te benaderen. Die aanpak vond bij de adviesvragers duidelijk 

erkenning. Daarnaast zag Sixma voor de Gezondheidsraad, over de gehele 

linie, een signalerende rol weggelegd. Tijdens zijn voorzitterschap werden 

met de invulling van die rol belangrijke vorderingen gemaakt. 

Hoewel de Gezondheidsraad door sommigen wel als een ‘voorzittersraad’ 

wordt betiteld — de Raad komt immers nooit plenair bijeen —, kan hij slechts 

functioneren dank zij de belangeloze inzet van vele wetenschappelijke deskundigen, 

in binnen- en buitenland. En geen advies zou van de persen rollen, indien 

medewerkers van het secretariaat niet hun beste beentje hadden voorgezet. 

Raads- en commissieleden en de gehele staf van de Raad wil ik op deze plaats 

danken voor hun inzet.

Het jaarverslag over 2001 verschijnt ongewoon laat. De reden is dat het secretariaat 

in 2002 zijn handen vol had aan de voorbereiding van de plechtigheden 

en festiviteiten rond het 100-jarig bestaan van de Gezondheidsraad. 

Prof. dr JA Knottnerus, 

voorzitter

Inhoud 

A Adviezen en rapporten 11 

B Vaste commissies 81 

B.1 Presidiumcommissie 83 

B.2 Beraadsgroepen 84 

B.2.1 Beraadsgroep Stralingshygiëne 84 

B.2.2 Beraadsgroep Geneeskunde 84 

B.2.3 Beraadsgroep Gezondheidsethiek en Gezondheidsrecht 85 

B.2.4 Beraadsgroep Infectie en Immuniteit 85 

B.2.5 Beraadsgroep Genetica 86 

B.2.6 Beraadsgroep Ecotoxicolgie 86 

B.2.7 Beraadsgroep Voeding 87 

B.2.8 Beraadsgroep Gezondheid en Omgeving 87 

C Ad hoc-commissies en projecten 89 

C.1 Gezondheid en zorg: Algemene vraagstukken 91 

C.1.1 De Wet bevolkingsonderzoek 92 

C.1.2 Medicamenteuze interventies bij drugverslaving 92 

C.1.3 Behandeling van verslaafden in penitentiaire inrichtingen 93 

C.1.4 Hersenschade door boksen 94 

C.1.5 Achtergronden van evidence-based medicine 94 

7 Inhoud

C.1.6 Gezondheidsrisico’s van directe verkoop van zachte contactlenzen 95 

C.1.7 Medische eisen voor de rijgeschiktheid 95 

C.1.8 Het toepassen van leukodepletie van donorbloed 96 

C.1.9 Werkgroep Bloed 97 

C.1.10 Zwangerschapsimmunisatie 97 

C.1.11 Anti-conceptie bij verstandelijk gehandicapten 98 

C.1.12 Mitochondriale DNA-aandoeningen 99 

C.1.13 Gevolgen van rampen op middellange termijn 99 

C.1.14 Hervonden herinneringen 100 

C.1.15 Zorg voor oudere autistische patiënten 100 

C.1.16 De veiligheid van bloed 101 

C.1.17 Stamcellen 101 

C.1.18 Bewaartermijn voor medische gegevens 102 

C.1.19 Effectiviteit van massamediale voorlichtingscampagnes 102 

C.1.20 Genetische screening op multifactoriële aandoeningen 102 

C.1.21 Contouren van het basispakket 103 

C.2 Gezondheid en zorg: Doeltreffendheid en doelmatigheid van diagnostiek en therapie 105 

C.2.1 Rationele medische en paramedische zorg 106 

C.2.2 Palliatieve chemotherapie 106 

C.2.3 Urine-inncontinentie 106 

C.2.4 Oefentherapie 107 

C.2.5 Prostaathypertrofie 107 

C.2.6 Nacontrole bij kanker 107 

C.2.7 Doelmatigheid van langdurige psychotherapie 107 

C.2.8 Bijzondere neurochirurgie 108 

C.2.9 Zorg voor niet-opgenomen acute psychiatrische patiënten 108 

C.2.10 Binnenoorprothese bij kinderen 109 

C.2.11 Transplantatievraagstukken: non-heartbeating en levende donoren 109 

C.2.12 De plaats van het geneesmiddel in de medische behandeling 110 

C.2.13 De ziekte van Alzheimer en andere dementieën 110 

C.2.14 Prenatale screening 111 

C.2.15 Familiaire hypercholesterolemie 112 

C.3 Gezondheid en zorg: Preventie en behandeling bij infectieziekten 113 

C.3.1 Bijwerkingen vaccins Rijksvaccinatieprogramma 113 

C.3.2 Beoordeling van het Rijksvaccinatieprogramma 114 

C.3.3 Rijksvaccinatieprogramma in de 21ste eeuw 114 

C.3.4 Vaccinatie tegen meningitis 114 

C.3.5 Richtlijnen voor de preventie van ziekenhuisinfecties 115 

8 Jaarverslag Gezondheidsraad 2001

C.3.6 Screening op Chlamydia trachomatis-infectie 115 

C.3.7 Protocollen Infectieziekten 116 

C.3.8 Bioterrorisme 116 

C.3.9 Algehele vaccinatie tegen Hepatitis B 117 

C.3.10 Legionellose 118 

C.3.11 Pneumokokkenvaccinatie voor ouderen 118 

C.4 Gezondheid en voeding 119 

C.4.1 Veiligheidsbeoordeling nieuwe voedingsmiddelen 119 

C.4.2 Aanbevolen hoeveelheden energie en voedingsstoffen 120 

C.4.3 Richtlijnen goede voeding 122 

C.4.4 Inrichting landelijke voedselconsumptiepeilingen na 1998 122 

C.4.5 De ontwikkeling van de voedselconsumptie in de periode 1989-1998 122 

C.4.6 Deoxynivalenol 123 

C.4.7 Preventie en behandeling van obesitas 124 

C.4.8 Gezondheidsbevorderende ingrediënten 124 

C.5 Gezondheid en omgeving: Verbanden en beoordelingsmethoden 125 

C.5.1 Omgevingsfactoren en astma 125 

C.5.2 Commentaar op concept-rapporten van de National Council 

on Radiation Protection and Measurements 126 

C.5.3 Microbiologische kwaliteit natuur-zwemwater 126 

C.5.4 Normen voor ‘grijs’ water 127 

C.5.5 Elektromagnetische velden 127 

C.5.6 Voorzorgprincipe in het milieubeleid 128 

C.5.7 Milieumonitoring 128 

C.5.8 Gezond leven in de stad 129 

C.5.9 Passief roken 129 

C.5.10 Plaatsgebonden relaties tussen milieu en gezondheid 130 

C.5.11 Verarmd uranium 130 

C.6 Gezondheid en omgeving: Humaantoxicologische en 

ecotoxicologische risicobeoordeling stoffen 133 

C.6.1 Uitgangspunten voor gezondheidskundige advieswaarden 133 

C.6.2 Aanpassing beoordelingsmethoden voor blootstelling van kinderen 134 

C.6.3 Teratogeniteit van stoffen 135 

C.6.4 Interventiewaarden voor stoffen 135 

C.6.5 Dieselrook 136 

C.6.6 Polychloorbifenyl-verbindingen (PCB’s) 136 

C.6.7 Interventiewaarden bodembescherming mens 136 

C.7 Gezondheid en omgeving: Arbeidsomstandigheden 139 

9 Inhoud

C.7.1 Gezondheidskundige advieswaarden voor afzonderlijke stoffen 139 

C.7.2 Classificatie van en onderbouwing van grenswaarden 

voor kankerverwekkende stoffen 140 

C.7.3 Classificatie van stoffen als reproductietoxisch 141 

C.7.4 Gezondheidskundige onderbouwing MAC-waarden 143 

C.7.5 Asbestprotocollen 145 

C.7.6 Arbeidgerelateerde infertiliteit 145 

C.7.7 Normstelling voor sensibiliserende stoffen 146 

C.7.8 Toxische stoffen en de huid 146 

C.7.9 Grenswaarden bij flexibele werktijden 147 

C.8 Overige activiteiten 149 

C.8.1 Graadmeter 149 

C.8.2 Internationale contacten en ‘Network’ 150 

C.8.3 Gezondheidsraadlezing en voorzitterswisseling 150 

D Publicaties 153 

D.1 Adviezen 155 

D.2 Overige publicaties 159 

D.3 Publicaties en voordrachten van medewerkers 161 

E Leden Gezondheidsraad en personeel 165 

E.1 Leden van de Gezondheidsraad op 31 december 2001 167 

E.2 Leiding en medewerkers van de Gezondheidsraad op 31 december 2001 171 


In 2001 publiceerde de Gezondheidsraad 55 adviezen en rapporten. De volledige 

lijst staat in de delen D.1 en D.2. Van de meeste publicaties verscheen een 

korte beschrijving in Graadmeter, de tweemaandelijkse periodiek van de Raad. 

Deze beschrijvingen zijn hierna in volgorde van publicatienummer opgenomen 

met vermelding van het nummer van de desbetreffende paragraaf uit het werkprogramma 

2001 en het boeknummer van de activiteit die leidde tot de publicatie. 

Deel 

A 

Adviezen en rapporten 

11


Bevolkingsonderzoek naar 

dikkedarmkanker 

Advies aan de minister van VWS 

Publicatie 2001/01. 19 januari 2001 

(Werkprogramma 2001 4.1, boeknummer 272) 

Op 19 januari 2001 heeft de Gezondheidsraad in een signalerend advies aan de 

minister van VWS gewezen op nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen met 

betrekking tot screening op dikkedarmkanker. Deze ziekte veroorzaakt na longkanker 

in ons land de meeste sterfte door kwaadaardige nieuwvormingen. Volgens 

de Gezondheidsraad verdient de invoering van landelijk bevolkingsonderzoek 

naar dikkedarmkanker serieuze overweging. Het advies bevat een oplossingsgerichte 

inventarisatie van de nog op die weg te nemen hindernissen. 

Jaarlijks overlijden in Nederland ongeveer 4400 mensen aan kanker van de dikke 

darm of de endeldarm (kortweg: dikkedarmkanker). Uit recent buitenlands 

onderzoek is gebleken dat via screening op sporen bloed in de ontlasting die 

sterfte te verminderen is. Een andere veelbelovende techniek is de zogeheten 

flexibele sigmo‹doscopie voor het inspecteren van de endeldarm en het laatste 

deel van de dikke darm op onder meer de aanwezigheid van poliepen. Hiermee 

zou behalve de sterfte ook de ziektelast verminderd kunnen worden. Een derde 

mogelijkheid is colonoscopisch onderzoek van de hele dikke darm, en vooral de 

minder belastende virtuele variant hiervan. Al met al zijn diverse technieken nu 

zo ver gevorderd dat de invoering van landelijk bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker 

serieuze overweging verdient. 

13 Adviezen en rapporten

Vragen 

De kostenbatenverhoudingen van de diverse opsporingstechnieken laten zich 

gunstig aanzien maar verdienen nog nader onderzoek. Van ten minste even 

groot belang is empirisch en modelmatig onderzoek ter beantwoording van tal 

van vragen over, onder meer, de te kiezen screeningsstrategie, de te verwachten 

deelnamegraad, de organisatorische opzet, de follow-up bij mensen bij wie afwijkingen 

worden gevonden en - ten slotte - het beslag op menskracht en voorzieningen. 

De Gezondheidsraad vindt het belangrijk dat de aandacht niet beperkt blijft 

tot terugdringing van de sterfte. Ook de kwaliteit van leven voor de deelnemers 

aan een eventueel bevolkingsonderzoek is in het geding. Eveneens moeten de 

meer algemene gevolgen voor de gezondheidszorg in ogenschouw worden genomen 


Variant Creutzfeldt-Jakob vraagt 

voorzorg 


Publicatie 2001/02. 1 februari 2001 

(Boeknummer 629) 

Hoogstwaarschijnlijk is de verwekker van de ‘gekkekoeienziekte’ verantwoordelijk 

voor een variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob bij mensen. Het is niet 

uit te sluiten dat via bloedtransfusie overdracht van die verwekker plaatsvindt. 

De huidige stand van de wetenschap biedt geen mogelijkheden om die overdracht 

in Nederland met zekerheid te verhinderen. Verwijdering van de witte 

bloedcellen uit bloedproducten verdient aanbeveling, evenals het uitsluiten van 

donors die na 1985 een bloedtransfusie hebben ondergaan. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 1 februari 2001 verschenen advies aan de minister van 

VWS. 

Er zijn sterke aanwijzingen dat het zogeheten BSE-agens, dat verantwoordelijk 

is voor de epidemie van de prionziekte ‘bovine spongiforme encefalopathie’ 

(BSE, ‘gekkekoeienziekte’) in het Verenigd Koninkrijk, bij mensen een variant 

van de al langer bekende ziekte van Creutzfeldt-Jakob (CJ) kan veroorzaken. 

Ook deze variant (vCJ) is een dodelijke ziekte van het zenuwstelsel. Ze is in 

1996 voor het eerst beschreven en komt tot nu toe vrijwel uitsluitend voor in het 

Verenigd Koninkrijk. Bijna alle van de intussen meer dan negentig patiënten 

zijn overleden. 


Maatregelen 

De laatste jaren hebben diverse maatregelen de kans op overdracht van het 

BSE-agens van dier naar mens sterk verkleind. Niettemin is, ook in Nederland, 

die overdracht nog steeds niet helemaal uit te sluiten. Over de eventuele overdracht 

van vCJ van mens naar mens, via bloed of bloedproducten, is erg weinig 

bekend. Zolang een methode voor het opsporen van de ziekteverwekker in 

bloed ontbreekt, is het weren van besmette donaties niet mogelijk. Bij vCJ-patiënten 

is het BSE-agens aangetoond in de lymfoïde weefsels, waarin zich veel 

witte bloedcellen bevinden. Uit voorzorg pleit de Gezondheidsraad dan ook 

voor zogeheten ‘algehele leukodepletie’: verwijdering van de witte bloedcellen 

uit bloedproducten. Eveneens uit voorzorg bepleit de Raad, ondanks de daaraan 

klevende bezwaren, uitsluiting van bloeddonors die na 1985 via transfusie cellulaire 

bloedproducten hebben ontvangen. Slechts in gevallen van volstrekte onmisbaarheid 

op medische gronden zou die uitsluiting niet moeten gelden. 

Een andere denkbare voorzorgsmaatregel is het uitsluiten van bloeddonors 

die een bepaalde periode in het Verenigd Koninkrijk hebben doorgebracht. 

Hiervan is het te verwachten voordeel in Nederland, aldus het nu verschenen 

advies, zó gering dat de Gezondheidsraad daar niet voor pleit. 

Harmonisatie 

De Gezondheidsraad wijst niet alleen op een groot gebrek aan wetenschappelijke 

gegevens, maar ook op het feit dat het ontvangen van bloed of bloedproducten 

altijd enig risico zal meebrengen. Omdat de nu bepleite maatregelen berusten 

op voorzorg, is heroverweging geboden zodra er meer gegevens zijn. Met 

het oog op de wenselijke internationale uitwisselbaarheid van bloed en bloedproducten 

is Europese harmonisatie hoe dan ook belangrijk. 


Hepatitis B-vaccinatie voor 

sommige zuigelingen 


Publicatie 2001/03. 13 februari 200 

(Werkprogramma 2001 6.9, Boeknummer 672) 

Elke zuigeling van wie ten minste één van de ouders geboren is in een land met 

een betrekkelijk hoog percentage virusdragers moet tegen hepatitis B gevaccineerd 

worden. Deze groep omvat in Nederland ongeveer vijftien procent van alle 

pasgeborenen. Vaccinatie van de overige 85 procent is op de zuigelingenleeftijd 

niet nodig. Om te beoordelen of vaccinatie op 9- à 12-jarige leeftijd wél 

doelmatig is, zijn aanvullende wetenschappelijke gegevens nodig. Zo luidt een 

op 20 februari 2001 verschenen advies van de Gezondheidsraad aan de minister 

van VWS. 

Infectie door het hepatitis B-virus (HBV) is een belangrijke oorzaak van leverontsteking 

(hepatitis) die op de lange duur kan leiden tot verschrompeling (cirrose) 

of kanker van de lever. Vaak is de infectie van voorbijgaande aard en 

slaagt het lichaam erin zich van het virus te ontdoen. Als dit laatste niet lukt, is 

men virusdrager. Vooral jonge kinderen hebben een flinke kans op chronische 

infectie en dragerschap. Dragerschap verhoogt niet alleen de kans op cirrose of 

kanker, maar is ook de bepalende factor bij de verspreiding van het HBV in de 

bevolking. 


Verschil 

Hepatitis B-vaccinatie biedt afdoende bescherming tegen het virus. De Wereldgezondheidsorganisatie 

dringt aan op algemene vaccinatie van zuigelingen of 

schoolgaande kinderen. Sommige deskundigen betwijfelen echter de doelmatigheid 

daarvan in landen zoals Nederland, waar het percentage HBV-dragers in de 

bevolking laag is en waar de virusoverdracht voornamelijk loopt via seksueel 

contact bij jongvolwassenen. Er is hier in beide opzichten een aanmerkelijk verschil 

met de situatie in het grootste deel van de wereld. Daar zijn twee tot acht, 

soms zelfs meer dan acht, op de honderd mensen virusdrager en speelt de virusoverdracht 

van moeder op kind (tijdens de zwangerschap of bij de bevalling) 

een hoofdrol, naast de overdracht via intensief huiselijk contact, in het bijzonder 

bij jonge kinderen. 

In de Scandinavische landen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Japan is 

besloten geen algemene vaccinatie tegen hepatitis B in te voeren. In Nederland 

besloot de Minister van VWS hetzelfde, in afwachting van het nu aan haar 

voorgelegde advies van de Gezondheidsraad. 

Discussie 

De Gezondheidsraad bepleit vaccinatie, via het Rijksvaccinatieprogramma voor 

kinderen (RVP), van alle pasgeborenen waarvan ten minste één van de ouders 

geboren is in een land met een middelmatig of hoog percentage virusdragers. 

Deze kinderen hebben immers een verhoogde kans om in aanraking te komen 

met dragers, in het gezin in Nederland of bij bezoek aan het land van herkomst 

van de ouder(s). Het gaat hier om ongeveer vijftien procent van alle pasgeborenen 

in ons land. Vaccinatie van de overige 85 procent is op de zuigelingenleeftijd 

niet nodig. Voor een oordeel over de doelmatigheid van vaccinatie op 9- à 

12-jarige leeftijd zijn meer gegevens nodig over de infectiekans en de effectiviteit 

van vaccinatiestrategieën. Te verwachten is dat lopend modelleringsonderzoek 

van het RIVM daarin zal kunnen voorzien. Op dit moment biedt het RVP 

ook geen mogelijkheden voor vaccinatie van deze leeftijdsgroep. De Gezondheidsraad 

meent dat de bespreking van dit vraagstuk plaats moet vinden in de 

komende discussie over een eventuele brede herziening van het RVP. 


Geen redenen programmatische 

vaccinatie volwassenen 


Publicatie 2001/04. 8 maart 2001 


Op 8 maart 2001 heeft de Gezondheidsraad, bij monde van de Beraadsgroep 

Infectie en Immuniteit, aan de minister van VWS advies uitgebracht over de 

vraag of het wenselijk is programmatische vaccinatie te bevorderen van volwassenen 

die, gezien hun leeftijd, niet meer vallen onder de verstrekkingen van het 

Rijksvaccinatieprogramma (RVP). De beschouwingen berusten op de vooral sedert 

1980 verzamelde gegevens over de effecten van het RVP en op hun betekenis 

in het grote geheel van de epidemiologische bevindingen met betrekking tot 

de doelziekten van het RVP. 

De beraadsgroep concludeert dat er geen dringende redenen zijn om programmatische 

vaccinatie van oudere personen tegen een of meer van de doelziekten 

van het RVP te bepleiten. Desondanks kan het in individuele gevallen wenselijk 

zijn dat ouderen, vooral degenen die vóór 1950 zijn geboren, zich bewust zijn 

van hun mogelijk geringe immuniteit tegen difterie en tetanus. Aan de voorlichting 

van ouderen over hun specifieke gezondheidstoestand moet meer aandacht 

gegeven worden. Met betrekking tot de infectieziekten is een permanente evaluatie 

van het RVP belangrijk. 


Antibacteriële producten 

verstandig gebruiken 

Advies aan de ministers van VWS en VROM 



Het gebruik van schoonmaakmiddelen en producten voor lichaamsverzorging 

waarin desinfecterende stoffen zijn verwerkt, is vaak onnodig en wellicht zelfs 

ongewenst. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een op 16 februari 2001 verschenen 

signalerend advies aan de ministers van VWS en VROM. 

Consumentenproducten die desinfectantia, zoals triclosan, chloorhexidine of 

quaternaire ammoniumverbindingen, bevatten, zijn in opmars. Te denken valt 

aan schoonmaakmiddelen, handzeep, douche-gel, deodorant, aftershave en tandpasta. 

Lang niet altijd is wetenschappelijk aangetoond dat routine-gebruik van 

deze antibacteriële of ‘hygiënische’ producten bijdraagt aan vermindering van 

het aantal infecties. Bij een goede persoonlijke hygiëne - regelmatig handenwassen, 

schoon- en drooghouden van het aanrecht, scheiden van rauw en gekookt 

voedsel in de keuken - zijn veel van dergelijke producten doorgaans overbodig. 

Desinfectantia komen wél de werkzaamheid van deodorant en tandpasta 

ten goede. 

Nadelen 

Niet alleen ontbreekt veelal een bewijs voor de doeltreffendheid, ook kan overdadig 

gebruik gezondheidsrisico’s inhouden. Tot de mogelijke gevaren behoren 

vergiftigingen en allergieën, verhoogde infectiekansen door verstoring van mis- 


crobiële evenwichten op huid en slijmvliezen, bevordering van bacteriële resistentie 

en aantasting van het milieu. Vooral de mogelijkheid van toenemende resistentie 

tegen desinfectantia, en wellicht ook tegen antibiotica, baart zorgen. 

Een ander denkbaar nadeel is dat een - misplaatst - gevoel van veiligheid de 

mensen ertoe brengt het minder nauw te nemen met de ‘normale’ hygiëne. De 

genoemde bezwaren berusten voornamelijk op theoretische overwegingen en 

resultaten van laboratoriumonderzoek. Aanwijzingen dat zich in de praktijk ernstige 

problemen voordoen, zijn er op dit moment niet, maar praktijkonderzoek 

is nauwelijks verricht. 

Greep 

Wegens de mogelijke gevaren en de onzekerheid over de gezondheidswinst bepleit 

de Gezondheidsraad terughoudendheid bij het toevoegen van desinfectantia 

aan consumentenproducten en bij het gebruik van producten met dergelijke 

toevoegingen. Dat geldt vooral voor antibacteriële of ‘hygiënische’ schoonmaakmiddelen 

en huidverzorgingsproducten, zoals zeep en douche-gel. 

De huidige wettelijke mogelijkheden om meer greep te krijgen op het hier besproken 

vraagstuk zijn beperkt, al worden er op dit vlak nationaal en internationaal 

initiatieven genomen. Afspraken met de industrie en publieksvoorlichting 

vormen andere beheersinstrumenten. De boodschap aan de consument zou moeten 

luiden dat een normale hygiëne bijna altijd voldoende is om het infectiegevaar 

te beperken. Bovendien moeten mensen, meer dan nu het geval is, beseffen 

dat veel micro-organismen ongevaarlijk of zelfs nuttig zijn voor hun gezondheid. 


Wettelijke regulering aidsmedicijnen 




In een op 22 februari 2001 verschenen advies aan de minister van VWS geeft de 

Gezondheidsraad zijn mening over beleidsvoornemens van de minister voor regulering 

van de toepassing van HIV-remmende geneesmiddelen. Van primair 

belang is het tegengaan van virusresistentie tegen die middelen. Dit vraagt om 

concentratie van de behandeling in daartoe te machtigen centra die moeten voldoen 

aan onlangs vastgelegde kwaliteitsnormen. Ook moet zo’n centrum deelnemen 

aan de landelijke registratie van behandelingsgegevens. 

Enkele jaren geleden bracht de Gezondheidsraad het advies ‘Resistentievorming 

bij het gebruik van HIV-remmende geneesmiddelen’ uit aan de Minister van 

VWS. Centraal daarin staat het gevaar van zich ontwikkelende virusresistentie 

tegen de toen nog nieuwe HIV-remmers. Zorgvuldig gereguleerde toepassing 

van die medicijnen kan dit gevaar tot een minimum beperken. Mede op grond 

van de in dat advies gedane aanbevelingen heeft de minister een ontwerp-beleidsvisie 

voor wettelijke regulering geformuleerd en ter beoordeling voorgelegd 

aan, onder meer, de Gezondheidsraad. 

Bijzonder 

De Raad onderschrijft de hoofdlijnen van het ministeriële ontwerp en geeft verbijzonderingen 

van sommige van zijn eerdere aanbevelingen. Uitgangspunt is 


dat de behandeling van patiënten met HIV-infectie of aids een ‘bijzondere medische 

verrichting’ is in de zin van de gelijknamige wet. Alle vormen van die 

behandeling moeten worden voorbehouden aan ziekenhuizen (‘aidsbehandelcentra’) 

waar het patiëntenaanbod groot genoeg is voor hoogwaardige zorg. 

Zo’n centrum moet voldoen aan de kwaliteitsnormen die inmiddels zijn vastgelegd 

door de Nederlandse Vereniging van Aidsbehandelaren. Een andere voorwaarde 

voor vergunning is deelname aan een landelijk project voor de registratie 

van de behandelingsgegevens, óók die met betrekking tot HIV-positieve patiënten 

die na hun aandiening bij een centrum (nog) geen behandeling met HIVremmers 

krijgen. 

Bijzondere aandacht vragen de behandeling van kinderen en die van zwangere 

vrouwen. Gezien het betrekkelijk geringe aantal zeer jeugdige patiënten 

moet een aidsbehandelcentrum voor kinderen een organisatorische relatie hebben 

met zo’n centrum voor volwassenen. Binnen die relatie zouden gynaecologen 

zich moeten toeleggen op de gecompliceerde medische begeleiding van 

HIV-positieve zwangeren. 

De Gezondheidsraad wijst, ten slotte, nog op de onmisbaarheid van adequate 

systemen voor de beschikbaarstelling van HIV-remmers en voor de medicatiebewaking. 


Celkerntransplantatie als 

uitzonderlijke kiembaantherapie 



(Werkprogramma 2001 4.11 + 11.2, boeknummer (192)125) 

In een op 20 maart 2001 verschenen advies aan de minister van VWS wijst de 

Gezondheidsraad op mogelijkheden om via celkerntransplantatie het doorgeven 

van (de aanleg voor) bepaalde erfelijke ziekten aan het nageslacht te voorkomen. 

Het advies bevat een inventarisatie van de methodologische, ethische en 

juridische vragen die deze techniek oproept. De tijd voor onderzoek, laat staan 

toepassing, bij de mens is nog niet rijp. Er is echter een zwaarwegend gezondheidsbelang 

in het geding. 

Het overgrote deel van het erfelijk materiaal in een lichaamscel bevindt zich in 

de celkern. Buiten die kern is nog een klein aantal genen te vinden in de zogeheten 

mitochondriën: celdeeltjes die onmisbaar zijn voor de cellulaire energievoorziening. 

De overerving van die mitochondriale genen loopt uitsluitend via 

de moederlijke lijn en dat geldt dus ook voor bepaalde erfelijke ziekten die 

voortvloeien uit mutaties in die genen. 

Het feit dat de genen in kwestie zich niet in de celkern bevinden, maakt mogelijkheden 

denkbaar om het doorgeven van (de aanleg voor) mitochondriale aandoeningen 

aan het nageslacht uit te sluiten. De hiervoor in principe geschikte 

techniek staat bekend als celkerntransplantatie. Deze techniek komt neer op 

overbrenging van de kern van een mitochondriaal aangedane eicel naar een van 

zijn kern ontdane gezonde donor-eicel, gevolgd door in-vitrofertilisatie (IVF). 


Er is ook een variant denkbaar, waarbij eerst IVF en dan celkerntransplantatie 

plaatsvindt. Als langs deze weg een kind geboren wordt, heeft dat de erfelijke 

eigenschappen van beide ouders, maar niet de mitochondriale afwijking van de 

moeder. 

Gezondheidsbelang 

Wetenschappelijk onderzoek naar de werkzaamheid en de veiligheid van celkerntransplantatie 

heeft tot dusverre slechts op beperkte schaal en uitsluitend bij 

cellijnen en proefdieren plaatsgevonden. Hoewel tot nu toe van schadelijkheid 

niets is gebleken, is nog veel onderzoek nodig. Ook noopt het vraagstuk van de 

ethische aanvaardbaarheid tot diepgaand beraad, onder meer in samenhang met 

discussies over thema’s als embryo-onderzoek en kiembaanmodificatie. Voor de 

stap naar onderzoek bij de mens is het dus nog te vroeg. 

De Gezondheidsraad vindt dat met de beantwoording van de aangeduide 

vragen een zwaarwegend gezondheidsbelang is gediend en vraagt daarbij ook 

aandacht voor de wettelijke kanten. Zo bevat het recente wetsvoorstel inzake 

handelingen met geslachtscellen en embryo’s een verbod op kiembaanmodificatie. 

Dat verbod geldt het aanbrengen van wijzigingen van het erfelijke materiaal 

in de kern van kiembaancellen. Omdat bij celkerntransplantatie dat erfelijk materiaal 

onverlet blijft, biedt het wetsvoorstel dus ruimte voor de hier besproken 

techniek. Moeilijker ligt de zaak echter met betrekking tot het eveneens voorziene 

verbod op reproductief kloneren en met het nog voor ten minste drie jaar geldende 

verbod op het doen ontstaan van menselijke embryo’s ten behoeve van 

wetenschappelijk onderzoek. De aan de wetsartikelen te geven interpretatie zal 

bepalend zijn voor de mogelijkheden om de celkerntransplantatietechniek te 

ontwikkelen en uiteindelijk in toepassing te brengen. 


Nut langdurige psychotherapie 

ongewis 


Publicatie 2001/08. 28 februari/1 maart 2001 


Over het nut van psychotherapeutische behandelingen die meer dan ongeveer 

twintig sessies beslaan, zijn vrijwel geen wetenschappelijk gefundeerde uitspraken 

mogelijk. Goed onderzoek op dit terrein is nodig maar erg moeilijk. Er is 

grote behoefte aan beslisregels voor het beginnen, voortzetten of beëindigen 

van een behandeling. Dit concludeert de Gezondheidsraad in een op 28 februari 

2001 verschenen advies aan de minister van VWS. 

Op verzoek van de Minister van VWS brengt de Gezondheidsraad een reeks 

wetenschappelijke adviezen uit over ‘medische verrichtingen’ waarvan de doelmatigheid 

onduidelijk is. Enkele jaren geleden heeft de toenmalige Ziekenfondsraad 

een lijst van dergelijke verrichtingen opgesteld. Op die lijst staat ook 

langdurige psychotherapie. Een psychotherapeutische behandeling geldt als 

langdurig wanneer er meer dan ongeveer twintig sessies mee gemoeid zijn. Deze 

grens is overigens niet altijd scherp te trekken. 

Weinig gegevens 

Volgens het nu verschenen advies zijn er bijna geen wetenschappelijke gegevens 

over het nut van langdurige psychotherapie. Onderzoek op het gebied van 

dit voor de doelmatigheid van de gezondheidszorg belangrijke vraagstuk is even 

noodzakelijk als lastig. Niet alleen zijn er veel verschillende psychische aandoe- 


ningen en behandelvormen, ook is het natuurlijk beloop van een aandoening 

vaak onbekend en hebben veel patiënten te kampen met meer dan één stoornis 

of kwaal. 

Op het gebied van de ‘werkzaamheid’ - het effect van een therapie onder 

volledig beheersbare onderzoekscondities in een zorgvuldig samengestelde patiëntengroep 

- is weliswaar het een en ander bekend, maar die kennis geldt nagenoeg 

uitsluitend behandelingen van minder dan twintig sessies. Gaat het om 

het effect in de praktijk, ofwel de ‘doeltreffendheid’, dan tast men vrijwel geheel 

in het duister, om nog maar te zwijgen over de vraag of, vergelijkenderwijs, 

de baten tegen de kosten opwegen (’doelmatigheid’). De Gezondheidsraad 

acht daarom terughoudendheid geboden bij het toepassen van langdurige psychotherapie. 

Beoordelingssystematiek 

De Raad sluit niet uit dat sommige vormen van langdurige psychotherapie heilzaam 

zijn voor, onder meer, patiënten met een persoonlijkheidsstoornis van het 

borderline-type of met stemmingsstoornissen. Het kan zijn dat soms na meer 

dan twintig sessies geen verdere verbetering optreedt, terwijl in andere gevallen 

pas dán enig resultaat merkbaar wordt. 

Er is veel behoefte aan wetenschappelijk onderzoek naar de doelmatigheid 

van langdurige psychotherapie bij, in het bijzonder, patiënten die herhaaldelijk 

kampen met chronische depressies of met een persoonlijkheidsstoornis van het 

borderline-type. In landelijke richtlijnen zouden - aldus de Gezondheidsraad - 

criteria moeten worden vastgelegd voor het bepalen van de duur en de zittingsfrequentie 

van een behandeling. Ook moet een beoordelingssystematiek worden 

ontwikkeld voor de kwaliteit en het effect van langdurige psychotherapie. 


Ontwerp-planningsbesluit 

neurochirurgie 




Op 15 maart 2001 verscheen een advies van de Gezondheidsraad aan de minister 

van VWS over een nieuw ontwerp-planningsbesluit met betrekking tot de 

neurochirurgie. Dit ontwerp is gebaseerd op de artikelen 2 en 5 van de Wet bijzondere 

medische verrichtingen (WBMV) en dient ter vervanging van het Planningsbesluit 

Neurochirurgie van 21 juni 1993. 

Het ontwerp-planningsbesluit bevat onder meer de volgende passage: “Een traject, 

waarbij op termijn (bijvoorbeeld 4 jaar) bijzondere neurochirurgie geheel 

of gedeeltelijk uit artikel 2 WBMV zal uittreden, is goed haalbaar. Hierin dient 

het veld een hoofdrol te spelen”. Bij deze passage merkt de Gezondheidsraad 

onder meer op: 

Het is denkbaar dat bepaalde vormen van bijzondere neurochirurgie ook na 

vier jaar om kwaliteitsredenen concentratie blijven vergen, al dan niet via het 

huidige wetsinstrument. Dit vanwege het feit dat verschillende neurochirurgische 

ingrepen plaatsvinden bij aandoeningen die weinig voorkomen en complex 

van aard zijn. Het loslaten van concentratie kan ongewenste versnippering in de 

hand werken met kwaliteitsverlies als gevolg. De uitkomst van een specifieke 

ingreep hangt immers af van de ervaring van de betrokken arts (oefening baart 

kunst). Voorts is een argument voor handhaving van concentratie dat de beoefening 

van diverse vormen van bijzondere neurochirurgie het beste tot haar recht 


komt in een multidisciplinaire structuur, die slechts in een beperkt aantal centra 

voorhanden is. 

Mocht op grond van de ontwikkelingen in de komende planningsperiode 

deregulering na vier jaar voor de hand liggen, dan lijkt het in ieder geval gewenst 

om voor verschillende deelfuncties (zoals kinderneurochirurgie, epilepsiechirurgie, 

neurostimulatie, stereotactische radiochirurgie) concentratie - via 

een adequate regeling - in een beperkt aantal centra te handhaven gezien de 

kleine patiëntenaantallen en de relatief spaarzame expertise en deskundigheid 

op deze deelterreinen. 


Ongerustheid over milieu 

vraagt dialoog 

Advies aan de ministers van VWS en VROM 

Publicatie 2001/10. 3 april 2001 


Als op plaatselijk niveau de bevolking een verdacht hoog aantal ziektegevallen 

of gezondheidsklachten in de eigen omgeving constateert en de oorzaak daarvan 

zoekt in lokale milieuverontreiniging, is adequaat optreden van overheidsinstanties 

geboden. Het komt er primair op aan de ongerustheid tijdig serieus te 

nemen en systematisch te werk te gaan bij het beoordelen van de blootstellingsrisico’s 

en de gemelde gezondheidsproblemen. Daarnaast moet aandacht besteed 

worden aan een - op interactie en participatie gerichte - dialoog met de 

verontruste burgers. Een op 3 april verschenen advies van de Gezondheidsraad 

aan de ministers van VROM en VWS biedt een overzicht van dit vraagstuk en 

een handreiking voor de praktijk. 

Het komt steeds vaker voor dat plaatselijke groepen van burgers zich tot de 

overheid wenden omdat zij verontrust zijn over de mogelijke nadelige invloed 

van een milieufactor, bijvoorbeeld een vervuilde bodem of de aanwezigheid van 

zendmasten, op hun gezondheid en die van hun kinderen. Van de betrokken 

overheidsinstanties, waaronder de GGD, wordt dan een doeltreffend optreden 

gevraagd dat veel deskundigheid en openheid vergt. 


Onvrede 

Een juiste beoordeling van een dergelijke situatie is niet eenvoudig. Behalve 

van een lokale milieufactor kan er ook sprake zijn van louter toeval of van een 

invloed van specifieke demografische of sociaal-economische kenmerken. Alleen 

al onvrede met of ongerustheid over plaatselijke milieu-omstandigheden 

kan leiden tot het ervaren en melden van gezondheidsproblemen. Het is van 

groot belang de gemelde klachten serieus te nemen en nauwgezet te inventariseren. 

De Gezondheidsraad pleit krachtig voor tijdige en optimale 

burgerparticipatie en goede communicatie over de aard en de betekenis van de 

risico’s. Daarnaast komt het aan op een gedegen beoordeling van de plaatselijke 

milieusituatie en van de aannemelijkheid van een oorzakelijk verband tussen 

een mogelijk verhoogde blootstelling aan schadelijke milieufactoren en de gesignaleerde 

gezondheidsproblemen. Soms lukt het niet om een concrete oorzaak 

voor bepaalde klachten te vinden, vooral wanneer aspecifieke verschijnselen zoals 

hoofdpijn, duizeligheid of vermoeidheid aan de orde zijn. Er is tot nog toe 

niet veel bekend over het mechanisme achter zulke ‘medisch onverklaarde’ 

klachten. 

Communicatie 

Blijkt uit de beoordeling van de mate waarin mensen met milieuverontreiniging 

in aanraking komen (de uitwendige blootstelling) dat er een ongewenst hoog gezondheidsrisico 

is, dan moet gepoogd worden die blootstelling te verminderen. 

Met het bepalen van de inwendige blootstelling, bijvoorbeeld via het onderzoeken 

van bloed- of urinemonsters, is, volgens het advies, terughoudendheid geboden. 

Hetzelfde geldt voor nader epidemiologisch onderzoek in de lokale bevolking. 

Wil zulk onderzoek zinvol zijn, dan moeten ettelijke voorwaarden zijn 

vervuld. Tot die voorwaarden behoort doeltreffende communicatie met de te onderzoeken 

burgers over de mogelijkheden en beperkingen ervan. Schiet die 

communicatie te kort, dan kan het middel erger zijn dan de kwaal. 


Uitbreiding prenatale 

screening bepleit 


Publicatie 2001/11. 7 mei 2001 


Volgens een op 7 mei 2001 verschenen advies aan de minister van VWS is de 

tijd rijp voor wijziging van de vroege opsporing van Down-syndroom tijdens de 

zwangerschap. Tot nu toewordt aan zwangeren van 36 jaar en ouder eenvruchtwaterpunctie 

of vlokkentest aangeboden. Bij één op de 100 à 300 vrouwen leidt 

datonderzoek tot het verlies van een gezonde foetus. Tegenwoordig zijn er goede 

mogelijkheden om eerst via een eenvoudige bloedtest vast te stellen of zo’n 

onderzoek wel nodig is. Het verdient aanbeveling om die bloedtest aan te bieden 

aan alle zwangeren, ongeacht hun leeftijd. Die test moet dan niet alleen 

worden gebruikt voor Downsyndroom, maar ook voor de vroege opsporing van 

neuralebuisdefecten. 

Voor het huidige aanbod van een vruchtwaterpunctie of vlokkentest moet de 

zwangere 36 jaar of ouder zijn. Dat aanbod blijft daarmee beperkt tot vrouwen 

met de grootste kans op een kind met Downsyndroom. Die kans neemt namelijk 

toe met de leeftijd van de moeder. De reden voor de genoemde beperking is 

vooral gelegen in het miskraamrisico van dat onderzoek. De meeste kinderen 

met Downsyndroom worden echter ge-boren als hun moeder nog jonger dan 36 

is, dus bij vrouwen die nu niet voor prenatale screening in aanmerking komen. 

Inmiddels is een bloedtest ontwikkeld waarmee de kans dat een vrouw in verwachting 

is van een kind met Downsyndroom preciezer kan worden geschat dan 

alleen op grond van de leeftijd. Door prenatale screening te beginnen met een 


dergelijke test, kan worden nagegaan of die kans zo groot is dat een vruchtwaterpunctie 

te overwegen is. Deze strategie heeft belangrijke voordelen. In de 

eerste plaats is de bloedtest veilig en relatief goedkoop. Daarom kan hij aan alle 

zwangeren worden aangeboden, ongeacht hun leeftijd. Een groot voordeel is 

ook dat - in vergelijking met de huidige screening op Downsyndroom - minder 

vruchtwaterpuncties of vlokkentests nodig zijn, zodat minder vaak een miskraam 

wordt veroorzaakt. Daartegenover staat als belangrijkste nadeel dat relatief 

veel zwangeren ongerust worden gemaakt doordat volgens de uit-slag van 

de bloedtest nader onderzoek nodig is, terwijl dan meestal, blijkens dat onderzoek, 

die ongerustheid ‘onnodig’ was. Naar de psychische uitwerking daarvan 

is intussen vrij veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Ernstige negatieve gevolgen 

zijn daarbij niet gebleken. Wel zijn goede uitleg en begeleiding noodzakelijk. 

Alles afwegend, vindt de Gezondheidsraad prenatale screening via zo’n 

bloedtest een dermate beter alternatief voor de huidige strategie, dat invoering 

ervan niet langer zou mogen worden uitgesteld. Volgens de Raad moet die 

screening zowel zijn gericht op Downsyndroom als op neuralebuisdefecten 

(‘open rug’). Op dit moment is voor de bepleite screening de zogenoemde ‘tripeltest’ 

het meest geschikt. Die wordt gedaan vanaf een zwangerschapsduur van 

15 weken. Recent ontwikkelde alternatieve tests hebben als mogelijk voordeel 

dat ze vroeger in de zwangerschap toepasbaar zijn, sommige al vanaf acht weken. 

Anders dan de tripeltest zijn ze alleen bruikbaar voor screening op Downsyndroom. 

Volgens het advies moet naar die alternatieve testmogelijkheden wetenschappelijk 

onderzoek worden gedaan. In samenhang daarmee is onderzoek 

nodig naar de waarde van echoscopie als screeningstest op neuralebuisdefecten. 


Incontinentie voor urine 


Publicatie 2001/12. 25 juni 2001 

(Werkprogramma 2001 5.1.2, boeknummer 617) 

Ongeveer één op de twintig volwassenen in Nederland heeft te kampen met urine-incontinentie. 

Bij ouderen spelen naast blaasproblemen een verminderde 

mobiliteit en andere aandoeningen een rol bij het ontstaan en verergeren van 

incontinentie. Deze zogenoemde complexe incontinentie krijgt soms te weinig 

aandacht. De belangrijkste aanbevolen behandelingen zijn bekkenbodemspieroefeningen 

en blaastraining. Er is een goede richtlijn voor huisartsen. In de 

thuiszorg en in zorginstellingen blijft wegens personeels-schaarste de behandeling 

te vaak beperkt tot het verstrekken van opvangmateriaal. Er zijn, vooral 

voor vrouwen, te weinig goede openbare toiletten. Thuiswonende oudere patiënten 

met verscheidene handicaps hebben baat bij een aangepast, goed bereikbaar 

toilet. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een op 25 juni 2001 verschenen 

advies aan de Minister van VWS. 

Op verzoek van de Minister van VWS brengt de Gezondheidsraad een reeks adviezen 

uit over ‘medische verrichtingen’ waarvan de doelmatigheid onduidelijk 

is. Eén van die verrichtingen behelst de diagnostiek en behandeling van urineincontinentie 

- onwillekeurig verlies van urine - bij volwassenen. Naar schatting 

heeft vijf procent van de volwassenen deze hinderlijke kwaal. In verzorgingshuizen 

is dat één op de twee, in verpleeghuizen zelfs negen op tien. Bij vrouwen 

komt het probleem aanzienlijk meer voor dan bij mannen. In het jaar 2000 was 

in Nederland een bedrag van ten minste 600 miljoen gulden gemoeid met de 


zorg voor mensen met urine-incontinentie. Het merendeel hiervan komt op 

rekening van de verzorging en van het gebruik van opvangmateriaal. 

Complexe incontinentie 

De meeste patiënten komen in eerste instantie bij de huisarts terecht. Er is voor 

diagnostiek en behandeling een goede richtlijn van het Nederlands Huisartsen 

Genootschap, die als behandeling oefeningen centraal stelt. Volgens de Raad is 

er ook behoefte aan een gemeenschappelijke richtlijn voor gynaecologen en 

urologen. Vooral bij oudere patiënten kunnen verminderde mobiliteit en achteruitgang 

van geestelijke vermogens bij incontinentie een belangrijke oorzakelijke 

of complicerende rol spelen. De behandelend arts moet daar ten zeerste op bedacht 

zijn. De Gezondheidsraad heeft de indruk dat juist deze complexe incontinentie 

te weinig aandacht krijgt. 

De Raad pleit voor proefnemingen met de aanstelling van een gespecialiseerde 

incontinentie-verpleegkundige in huisartspraktijken, die onder meer zorg 

zou kunnen dragen voor diagnostiek bij complexe incontinentie en bewaking 

van de therapietrouw. De kennis van fysiotherapeuten over therapeutische oefeningen 

kan vergroot worden als deze in hun standaardopleiding aandacht krijgen. 

Oefeningen 

Personeelstekort in de thuiszorg en in verzorgings- en verpleeghuizen leidt er 

doorgaans toe dat volstaan wordt met het aanbieden van opvangmateriaal. Adequate 

diagnostiek en actieve behandeling kunnen echter de kwaliteit van leven 

van de patiënt aanmerkelijk verbeteren. 

Bij vrouwen is de kans op het ontstaan van urine-incontinentie te verkleinen 

via bekkenbodemspieroefeningen na de zwangerschap. Er is echter nog veel 

onbekend over het nut van preventieve maatregelen en over de doeltreffendheid 

van de diverse behandelvormen. Meer wetenschappelijk onderzoek is daarom 

wenselijk. Intussen is wel duidelijk dat er in Nederland vooral voor vrouwen 

veel te weinig goede openbare toiletten zijn. Voor thuiswonende oudere patiënten 

met verscheidene handicaps zijn een aangepast en goed bereikbaar toilet en 

gemakkelijk te openen en te sluiten kleding belangrijk. 


Risico’s verarmd uranium 

in kaart gebracht 

Advies aan de ministers van VWS, VROM en Defensie 

Publicatie 2001/13. 16 mei 2001 


De huidige stand van de wetenschap biedt geen grond voor de mening dat mensen 

gezondheidsschade oplopen door blootstelling aan verarmd uranium. Degenen 

die hier mogelijk aan blootgesteld worden in besmette gebieden worden, 

normaal gesproken, voldoende beschermd door de voorzorgsmaatregelen die 

voortvloeien uit de stralinsgygiënische regelgeving. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 16 mei 2001 verschenen advies aan de Minister van Volkshuis-vesting, 

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, de Minister van Defensie 

en de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 

Verarmd uranium ontstaat als bijproduct bij het verrijken van natuurlijk uranium 

en wordt onder meer gebruikt in munitie en als stabilisatiemateriaal in vliegtuigen. 

Het gevaar van natuurlijk uranium schuilt in de radioactiviteit en de chemisch-toxische 

eigenschappen. Verarmd uranium verschilt in dit opzicht niet 

van natuurlijk uranium, zij het dat de radioactiviteit aanzienlijk lager is. Het gezondheidsrisico 

van natuurlijk en verarmd uranium hangt niet alleen af van de 

mate en de wijze van blootstelling, maar ook van het type chemische verbinding 

waarin het element aanwezig is. 

Omdat natuurlijk uranium bijna overal in de natuur voorkomt, is aan blootstelling, 

vooral via het voedsel, niet te ontkomen. Blootstelling aan verarmd uranium 

heeft voornamelijk plaats via inademing van stofdeeltjes in gebieden waar 

dit materiaal is vrijgekomen bij een brand of oorlogshandelingen. Bekende 


voorbeelden zijn de Golfoorlog, de oorlog in Kosovo en de vliegramp in de 

Bijlmermeer. 

Verstorende factoren 

Longkanker en nierschade zijn de meest gevreesde gevolgen van te hoge blootstelling 

aan (verarmd) uranium. De hierover beschikbare wetenschappelijke gegevens 

zijn vooral verkregen uit onderzoek bij werkers in de uraniumindustrie. 

Die epidemiologische gegevens zijn lang niet altijd volledig of gemakkelijk te 

interpreteren, omdat het onder-zoek bemoeilijkt wordt door verstorende factoren 

als rookgewoonten of blootstelling aan andere schadelijke agentia dan uranium. 

Bij uraniummijnwerkers is wel degelijk een verhoogde kans op longkanker 

aangetoond, maar blootstelling aan radioactieve vervalproducten van radon 

is hier de meest waarschijnlijke oorzaak. Hoewel militairen die zijn ingezet in 

de Golfoorlog ongewoon veel gezondheidsklachten hebben, geeft de uitkomst 

van uitgebreid epidemiologisch onderzoek geen aanwijzing dat dit het gevolg is 

van blootstelling aan verarmd uranium. 

Volgens de Gezondheidsraad is, gelet op de omvang van de blootstelling 

aan verarmd uranium na calamiteiten of oorlogshandelingen, geen waarneembare 

verhoging van de kans op gezondheidsschade te verwachten. In besmette gebieden 

zal in het algemeen de beschermingsstrategie van de bestaande milieuhygiënische 

regelgeving toereikend zijn. Intussen zal, aldus de Gezondheidsraad, 

een open communicatie met de bevolking in zo’n gebied onnodige ongerustheid 

kunnen voorkomen. 

Andere rapportages 

In de periode rond het verschijnen van het hier besproken advies van de Gezondheidsraad, 

hebben ook andere instanties hun oordeel gegeven over het risico 

van blootstelling aan verarmd uranium, in het bijzonder in samenhang met 

oorlogshandelingen. Het gaat onder meer om de Wereldgezondheidsorganisatie 

en het United Nations Environmental Programme. Vice-voorzitter Knottnerus 

van de Gezondheidsraad meldt in zijn aanbiedingsbrief bij het advies daarover: 

“De commissie heeft die [rapporten] niet meer bij haar advies kunnen betrekken, 

maar een eerste bestudering wijst niet op strijdigheid met de bevindingen 

van de commissie.” Inmiddels heeft ook een adviescommissie van de Britse 

Royal Society haar bevindingen gepubliceerd. Die publicatie gaat, in tegenstel- 


ling tot het advies van de Gezondheidsraad, ook in op de situatie op het slagveld. 


Elektromagnetische velden: 

Jaarbericht 2001 

Advies aan de minister van VWS en VROM en de staatssecretaris van 

SZW en V&W, Publicatie 2001/14. 29 mei 2001 


Volgens de op dit moment beschikbare wetenschappelijke gegevens is er geen 

grond voor de vrees dat blootstelling aan elektromagnetische velden in de 

woonomgeving - onder meer afkomstig van hoogspanningslijnen en GSM-antennes 

- schadelijk is voor de gezondheid. Dit is de strekking van een eerste 

jaarlijks rapport over dit vraagstuk dat de Gezondheidsraad op 29 mei 2001 

aan de regering heeft uitgebracht. 

Mogelijke gezondheidsschade door blootstelling aan elektromagnetische velden 

wekt groeiende bezorgdheid. Veel mensen zien vooral bedreigingen in hoogspanningslijnen 

en in de opmars van de mobiele telefonie. In het recente verleden 

heeft de Gezondheidsraad diverse adviezen over deze onderwerpen uitgebracht. 

Het nu verschenen Jaarbericht biedt, naast een samenvatting van deze 

adviezen, een overzicht van de nieuwste wetenschappelijke inzichten. 

Hoogspanningslijnen 

Het wonen nabij hoogspanningslijnen verhoogt de blootstelling aan (laagfrequente) 

elektromagnetische velden. Die verhoogde blootstelling gaat samen met 

een kleine toename van de kans op leukemie bij kinderen. Volgens recente wetenschappelijke 

publicaties zou die toename uitsluitend boven een bepaalde 

veldsterkte optreden. De Gezondheidsraad vindt het echter niet verantwoord 


zo’n grens aan te geven. Een oorzakelijk verband tussen blootstelling aan elektromagnetische 

velden en het verhoogde risico is niet aangetoond. Men tast in 

het duister over biologische verklaringen. Het is goed mogelijk dat andere factoren 

dan dergelijke velden verantwoordelijk zijn voor de samen-hang. 

Blootstelling aan sterke laagfrequente elektromagnetische velden zou, volgens 

sommigen,het hartritme ongunstig kunnen beïnvloeden. De wetenschappelijk 

informatie hierover is echter onduidelijk en vraagt om meer onderzoeksinspanning. 

In weer andere publicaties is melding gemaakt van een toename van 

het aantal gevallen van zelf-moord als gevolg van verhoogde blootstelling aan 

laagfrequente elektromagnetische velden. Volgens het Jaarbericht is zo’n invloed 

niet aangetoond en ook onwaarschijnlijk. 

Al eerder stelde de Gezondheidsraad vast dat in de directe omgeving van 

een GSM-basisstation de blootstelling aan het (radiofrequente) elektromagnetische 

veld van dat station aanzienlijk lager is dan wat gezondheidskundig aanvaardbaar 

geacht wordt. Gezondheidsproblemen door een dergelijke blootstelling 

acht de Raad daarom onwaarschijnlijk. Uit Duitsland kwam onlangs het bericht 

dat rundvee gezondheidsschade zou oplopen door de aanwezigheid van 

GSM-antennes in de omgeving. Onderzoek hiernaar heeft dat vermoeden niet 

bevestigd. 

Mobiele telefonie 

Hoewel tot dusver niet is gebleken dat mobiel telefoneren de kans op hersentumoren 

verhoogt, is het zaak de wetenschappelijke ontwikkeling op dit terrein 

nauwlettend te blijven volgen. Het vermoeden dat mobiel telefoneren de kans 

op oogmelanomen doet toenemen, mist volgens de Gezondheidsraad elke wetenschappelijke 

grond. 

Er heeft in Nederland geen onderzoek plaats naar gezondheidseffecten van 

blootstelling aan elektromagnetische velden. Volgens de Gezondheidsraad mag 

Nederland hierin echter niet langer achterblijven, vooral niet omdat er nog veel 

onzekerheden zijn over langetermijneffecten en over de vraag of er een oorzakelijk 

verband is tussen blootstelling aan elektromagnetische velden en aspecifieke 

gezondheidsklachten. 


Verdediging tegen bioterrorisme 


Publicatie 2001/16. 14 juli 2001 


Open grenzen, verstedelijking, mobiliteit en gentechnologie vergroten het risico 

van terroristische aanslagen met microbiële ziekteverwekkers. Daarom is alertheid 

geboden, niet alleen van inlichtingendiensten maar ook van artsen en microbiologen. 

Er moet een draaiboek ‘Bioterrorisme’ komen, terwijl al beschikbare 

draaiboeken voor het optreden bij epidemische calamiteiten aanscherping 

behoeven. Internationale samenwerking op het gebied van de identificatie van 

onbekende micro-organismen en bij de ontwikkeling en productie van antimicrobiële 

middelen is noodzakelijk. Dit is de strekking van een op 14 juni 2001 

verschenen advies van de Gezondheidsraad aan de minister van VWS. 

Duizenden soorten micro-organismen lenen zich voor kwaadwillig gebruik. Het 

is vrijwel ondoenlijk om aan te geven welke van die soorten men in dit opzicht 

het meest moet vrezen. Hedendaagse ontwikkelingen maken bioterroristische 

aanslagen tot een reëel gevaar. Open grenzen vergemakkelijken de import van 

microbiële ziekteverwekkers, de sterke verstedelijking en de grote mobiliteit in 

ons land begunstigen de verspreiding van infectieziekten en de opmars van de 

biotechnologie schept mogelijkheden voor het doen ontstaan van tot dusver onbekende 

infectieuze organismen. 


Draaiboeken 

Volgens de Gezondheidsraad is vooral verscherpte oplettendheid geboden. Inlichtingendiensten 

en andere verkennende organisaties moeten veel aandacht 

geven aan de beoordeling van de plausibiliteit van denkbare aanslagscenario’s. 

Medische beroepsverenigingen doen er goed aan hun leden beter en vaker te attenderen 

op de mogelijkheid dat het optreden van infectieziekten te wijten is aan 

kwaadwillige verspreiding van micro-organismen. Onder auspiciën van het Ministerie 

van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dient een draaiboek ‘Bioterrorisme’ 

te worden opgesteld dat via regelmatige en goed georganiseerde 

oefeningen wordt beproefd. De al beschikbare draaiboeken voor het optreden 

bij uitbraken van infectieziekten behoeven aanvulling met elementen die op bioterrorisme 

zijn toegesneden. 

Van groot belang zijn mogelijkheden voor tijdige opsporing en identificatie 

van zeldzame of tot dusver onbekende ziekteverwekkers. Dit vraagt om een 

hecht netwerk van binnen- en buitenlandse deskundigen op het gebied van de 

microbiologie. Formalisering van in dit opzicht al bestaande structuren is nodig, 

evenals meer financiële ondersteuning. Ook bij de ontwikkeling en productie 

van vaccins, antibiotica en andere antimicrobiële middelen is, zo besluit de Gezondheidsraad 

zijn advies, internationale samenwerking meer dan ooit noodzakelijk. 


Milieuverontreiniging door 

geneesmiddelen 

Advies aan de ministers van VWS, VROM en V&W en de staatssecretaris 

van LNV, Publicatie 2001/17. 15 juni 2001 


De belasting van het milieu door geneesmiddelen verdient nadere aandacht. 

Dat stelt de Gezondheidsraad in een advies waarin de kennis over die belasting 

is samenvat. In het advies, dat op 26 juni 2001 is aangeboden aan de bewindslieden 

van VROM, VWS, V&W en LNV, doet de Raad voorstellen voor onderzoek 

naar voorkomen en effect van geneesmiddelen in het milieu. 

Geneesmiddelen voor mens en dier belanden na gebruik in het milieu. Een deel 

van de door de mens uitgescheiden geneesmiddelen en hun omzettingsproducten 

passeert de rioolwaterzuivering en komt vervolgens in het oppervlaktewater 

terecht. Diergeneesmiddelen komen via urine en uitwerpselen in de bodem terecht 

en spoelen uit naar het gronden oppervlaktewater. 

Uit het nu verschenen advies van de Gezondheidsraad blijkt dat slechts 

weinig bekend is over het voorkomen en het effect van geneesmiddelen in het 

milieu. De beschikbare gegevens over het gevolg voor in de natuur voorkomende 

organismen zijn aanleiding om het milieurisico niet bij voorbaat als onbetekenend 

terzijde te schuiven. Geneesmiddelen zijn immers biologisch actieve 

stoffen die bovendien in grote hoeveelheden worden gebruikt. De Raad pleit 

voor extra aandacht van de overheid voor het in kaart brengen van dit risico, 

overeenkomstig de aanpak bij bestrijdingsmiddelen. Er is vooral onderzoek nodig 

naar het gevolg voor water- en bodemorganismen. 


Binnenkort zal bij de toelating van diergeneesmiddelen tot de markt een beoordeling 

van het risico voor in de natuur voorkomende organismen worden voorgeschreven. 

De Raad acht dit ook wenselijk bij de toelating van geneesmiddelen 

voor de mens. Onderzoek en maatregelen vergen internationale coördinatie, omdat 

de milieuverontreiniging door geneesmiddelen zich niet tot Nederland beperkt. 


Medische eisen rijbewijs voor 

verbetering vatbaar 

Advies aan de ministers van VWS en V&W 



De medische eisen voor de rijgeschiktheid van mensen met een tumor of doorbloedingsstoornis 

van de hersenen sporen niet meer met de huidige stand van 

de wetenschap. De wenselijke aanpassing houdt deels een versoepeling en deels 

een aanscherping in. In algemene zin is, daarnaast, heroverweging gewenst van 

de sinds 1986 geldende regeling voor de vernieuwing van rijbewijzen zonder 

medische toetsing. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een op 4 juli 2001 verschenen 

advies aan de minister van Verkeer en Waterstaat en de minister van 

Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 

Mensen met een tumor of doorbloedingsstoornis van de hersenen zijn volgens 

de huidige wettelijke regeling niet rijgeschikt zolang zij wegens die aandoening 

geen operatie hebben ondergaan. Op verzoek van de Minister van Verkeer en 

Waterstaat heeft de Gezondheidsraad deze bepaling getoetst aan de huidige medische 

inzichten. In haar adviesaanvraag vroeg de minister aandacht voor het 

eventuele bestaan van andere geschikte medische behandelmethodes dan chirurgie 

en voor het feit dat het soms beter is om juist niet te opereren. 

De Gezondheidsraad onderschrijft dat de eis van chirurgisch ingrijpen bij 

de aandoeningen in kwestie niet meer verenigbaar is met de tegenwoordig beschikbare 

medische kennis. De Raad voegt hieraan gedetailleerde voorstellen 

toe voor wijziging van de in het geding zijnde bepalingen in de ‘Regeling eisen 

geschiktheid.’ Die voorstellen zijn gebaseerd op criteria als de medische prog- 


nose, de aanwezigheid van functiestoornissen, de herhalingskans en de kans op 

andere aandoeningen. De operatie-eis speelt geen rol meer. Volgens het advies 

betekenen de voorgestelde wijzigingen een zekere versoepeling met betrekking 

tot de rijbewijzen van de ‘lichte’ categorie 1 (personenauto’s en motorrijwielen) 

mits het rijbewijs niet beroepsmatig wordt benut. Voor het besturen van vrachtwagens 

en bussen houden ze echter een geringe verscherping in. 

Heroverweging 

Gebruikmakend van de gelegenheid spreekt de Gezondheidsraad zijn bezorgdheid 

uit over de sinds 1986 vigerende voorschriften voor het vernieuwen (‘verlengen’) 

van het rijbewijs. Uit epidemiologische gegevens blijkt dat maar heel 

weinig mensen gehoor geven aan de in die voorschriften vervatte uitnodiging 

om vrijwillig melding te maken van onverhoopt opgetreden ziekten of afwijkingen 

die de rijgeschiktheid kunnen aantasten. De Raad vindt overheidsingrijpen 

wenselijk, er nog op wijzende dat de bedoelde gezondheidsproblemen zich betrekkelijk 

weinig voordoen bij mensen jonger dan zestig jaar. In het advies oppert 

de Raad twee mogelijkheden. De ene optie is honorering van het in 1990 

door de Commissie-Scherpenhuizen gedane voorstel om in de Wegenverkeerswet 

de houders van rijbewijzen te verplichten tot melding van de bedoelde gezondheidsproblemen. 

De ‘Regeling eisen geschiktheid’ bevat een gedetailleerde 

opsomming van die problemen. Een alternatief ziet de Gezondheidsraad in verlaging 

van zeventig naar zestig jaar van de maximale leeftijd waarbij vernieuwing 

van het rijbewijs nog zonder medische toetsing mogelijk is. 


Energie, eiwitten, vetten 

en koolhydraten 

Advies aan de ministers van VWS en LNV 



Op 18 juli 2001 verscheen een advies over de wenselijke inneming van energie, 

eiwitten, vetten en koolhydraten voor gezonde personen. Het is de tweede aflevering 

in een reeks van samenhangende adviezen van de Gezondheidsraad aan 

de minister van VWS en de minister van LNV. Deze adviezen dienen ter actualisering 

van de in 1992 door de toenmalige Voedingsraad voorgestelde ‘Nederlandse 

Voedingsnormen’. 

Ongeveer een jaar geleden bracht de Gezondheidsraad een eerste advies uit over 

geactualiseerde voedingsnormen. Het nu verschenen tweede advies heeft betrekking 

op de energetische waarde van de voeding en de wenselijke inneming 

van eiwitten, vetten en koolhydraten. 

De inneming van vet krijgt veel aandacht. Van groot belang is de samenstelling 

van het vet in de voeding. Verzadigde vetzuren en trans-vetzuren zou 

men zo weinig mogelijk moeten innemen, wegens de verhoogde kans op coronaire 

hartziekten. Vervanging door enkelvoudig en meervoudig onverzadigde 

vetzuren is wenselijk. In zijn aanbeveling voor de totale vetconsumptie maakt 

de Gezondheidsraad onderscheid tussen mensen met en zonder problemen van 

overgewicht. Voor de eerste groep is de norm lager dan voor de tweede. 

Voor eiwitten en koolhydraten zijn de nu voorgestelde aanbevolen hoeveelheden 

lager dan de oude. 


Risico van contactlenzen 




De huidige ruime verkrijgbaarheid van contactlenzen, onder meer via internet, 

groothandel en drogisterij, kan gezondheidsschade in de hand werken. Het is 

wenselijk om het aanmeten van deze hulpmiddelen en de nazorg voor te behouden 

aan optometristen en oogartsen. De soms optredende ernstige complicaties 

moeten centraal worden geregistreerd. Het gebruik van ‘permanent wear’ lenzen 

is af te raden, tenzij er een medische indicatie is. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 25 juli 2001 verschenen advies aan de minister van VWS. 

Het dragen van contactlenzen brengt risico voor de gezondheid van de ogen met 

zich mee, uiteenlopend van oogirritatie tot verlies van gezichtsvermogen door 

blijvende beschadiging van het hoornvlies. Die beschadiging kan optreden als 

gevolg van een infectie (microbiële keratitis). Jaarlijks komt dat voor bij elf op 

de honderdduizend dragers van harde lenzen. Voor zachte lenzen is die kans het 

drievoudige hiervan, terwijl deze voor de permanent wear lenzen (die ook tijdens 

de slaap worden gedragen) zelfs twee op de duizend is. Laatstgenoemd cijfer 

brengt de Gezondheidsraad tot de aanbeveling om permanent wear lenzen 

uitsluitend op medische indicatie te gebruiken. 

Nederland telt ongeveer anderhalf miljoen dragers van contactlenzen. Deze 

hulpmiddelen zijn tegenwoordig behalve bij de contactlensspecialist ook verkrijgbaar 

via internet, groothandel en drogisterij. Het aanbod van contactlenzen 


via anderen dan de optometrist en oogarts kan, naar het oordeel van de Gezondheidsraad, 

tot een verhoogd risico leiden. Er zijn echter onvoldoende gegevens 

bekend om te kunnen beoordelen of door de ruime verkrijgbaarheid het gezondheidsrisico 

inderdaad toeneemt. De Gezondheidsraad acht alertheid geboden, 

maar ziet (nog) geen heil in het aan banden leggen van de verkoop van contactlenzen. 

De Raad beveelt aan om het aanmeten en de nazorg voor te behouden 

aan optometristen en oogartsen. Voor ernstige complicaties moet er volgens de 

Raad een centrale registratie komen. 


Cochleaire implantatie bij kinderen 


Publicatie 2001/21. 7 augustus 2001 


Cochleaire implantatie - het inbrengen van een elektronische binnenoorprothese 

- is tegenwoordig een doeltreffende techniek om mensen met bepaalde vormen 

van doofheid weer toegang te geven tot omgevingsgeluid en gesproken 

taal. Deze behandeling is succesvol gebleken bij volwassenen en kinderen bij 

wie de doofheid is ontstaan nadat zij hebben leren praten. Zij kan ook zinvol 

zijn bij jonge kinderen met aangeboren of vroeg verworvendoofheid. In de nabije 

toekomst zal in Nederland behoefte zijn aan jaarlijks ten minste zestig implantaties 

bij dove jonge kinderen. Uitbreiding van het huidige aantal gespecialiseerde 

centra van twee naar vier is wenselijk. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 7 augustus 2001 verschenen advies aan de minister van VWS. 

Cochleaire implantatie (CI) omvat het aanbrengen van elektroden in het slakkenhuis 

(cochlea) van het gehoororgaan. Die zetten het via een uitwendige microfoon 

opgevangen geluid om in elektrische prikkeling van de gehoorzenuw. 

In het hoorcentrum van de hersenen worden deze zenuwimpulsen ervaren als 

geluid. Voor dove en ernstig slechthorende mensen betekent dit dat zij beter in 

staat zijn het spreken van anderen te verstaan. Voor jonge kinderen met aangeboren 

doofheid kan CI tot steun zijn bij het aanleren van zowel gesproken als 

geschreven taal. Erg belangrijk is tijdige vaststelling van de doofheid van het 

jonge kind, spoedig gevolgd door de keuze van de meest geschikte vorm van revalidatie. 

Er is een tendens naar vervroeging van het moment van implantatie 


naar het tweede levensjaar. Uit onderzoek is gebleken dat de mogelijkheden tot 

gedeeltelijk herstel van het gehoor en het aanleren van taal dan gunstiger zijn. 

Het medisch risico van de chirurgische ingreep is klein en de betrouwbaarheid 

van de apparatuur uitstekend. Naar verwachting zullen technische ontwikkelingen 

leiden tot, onder meer, betere ruimtelijke selectiviteit van de apparatuur, 

meer mogelijkheden van individuele afregeling, meer draagcomfort en - in 

de toekomst - een geheel inwendig te dragen prothese. 

Voor de revalidatie van doof geworden volwassenen en oudere kinderen 

(postlinguale doofheid) staat het nut van CI niet ter discussie. Onderzoek naar 

de verbetering van het vermogen om geluid en spraak op te vangen (spraakverstaan) 

wijst uit dat ook vrijwel alle kinderen met prelinguale doofheid (doofheid 

die is aangeboren of, bijvoorbeeld door hersenvliesontsteking, is ontstaan in de 

eerste levensjaren, nog voordat het kind gesproken taal heeft aangeleerd) baat 

hebben van een CI. Of dat ook geldt voor het effect op de leer- en psychosociale 

ontwikkeling van het kind op wat langere termijn is nog onvoldoende onderzocht. 

Wel is gebleken dat de baten van CI niet voor alle kinderen even groot 

zijn. Nauwkeurige afstemming op de capaciteiten van het kind is noodzakelijk, 

wil er sprake kunnen zijn van echte verbetering van de kwaliteit van leven. 

Vooral in kringen van doven leven bedenkingen tegen CI bij jonge kinderen. 

Men maakt zich zorgen over de voorlichting aan en de begeleiding van ouders, 

over hun vrijheid van keuze en over mogelijke miskenning van het belang van 

gebarentaal. 

In de komende vijf jaar zal er in Nederland behoefte zijn aan jaarlijks ten 

minste zestig implantaties bij jonge kinderen. Dit noopt tot uitbreiding van het 

aantal CI-centra van thans twee naar vier. Deze centra moeten voldoen aan 

strikte kwaliteitseisen, onder het bereik van de Wet bijzondere medische verrichtingen 

worden gebracht en nauw samenwerken met regionale organisaties 

voor gezinsbegeleiding en met de doveninstituten. Ook is een voortgaande dialoog 

met de maatschappelijke organisaties van doven belangrijk. Volgens de 

Gezondheidsraad is het instellen van een landelijk begeleidingsorgaan wenselijk. 


Toekomst Wet bevolkingsonderzoek 


Publicatie 2001/22. 6 augustus 2001 


In een op 6 augustus 2001 aan de minister van VWS aangeboden publicatie 

heeft de Gezondheidsraad verslag gedaan van een discussiebijeenkomst over de 

‘Toekomst van de Wet bevolkingsonderzoek’. Die bijeenkomst had plaats op 18 

juni en stond onder voorzitterschap van de Raadsvoorzitter. Aanleiding was het 

onlangs door ZorgOnderzoek Nederland uitgebrachte rapport over de evaluatie 

van de Wet bevolkingsonderzoek en het daarin gedane voorstel voor een nieuwe 

wettelijke systematiek. Behalve de opstellers van dat rapport waren deskundigen 

op verschillende relevante terreinen uitgenodigd, evenals vertegenwoordigers 

van bij bevolkingsonderzoek betrokken organisaties. De minister heeft laten 

weten met belangstelling van het verslag van de discussie kennis te zullen 

nemen, ook met het oog op het door haar in te nemen standpunt over het evaluatierapport. 

Evaluatierapport WBO 

De Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) heeft tot doel de bevolking te beschermen 

tegen bevolkingsonderzoeken die een gevaar kunnen vormen voor de 

gezondheid. Volgens het recente evaluatierapport is de huidige regeling echter 

geen optimaal instrument voor het bereiken van die doelstelling. De opstellers 

(Van der Maas, Gevers, Roscam Abbing) doen ook een voorstel voor verbetering. 

Zij gaan ervan uit dat het onmogelijk is om a priori onderscheid te maken 


tussen bevolkingsonderzoek dat wel of niet potentieel gevaarlijk is en dus zou 

moeten worden getoetst. In de toekomst zou daarom alle bevolkingsonderzoek 

op de een of andere manier vooraf moeten worden beoordeeld, terwijl dat nu alleen 

geldt voor bevolkingsonderzoek dat in de wet als vergunningplichtig is 

aangewezen. Die uitbreiding is alleen haalbaar als de regeling tegelijk meer 

flexibel wordt gemaakt: niet alle bevolkingsonderzoek hoeft aan een even zwaar 

beoordelingsregime te worden onderworpen. Tot slot legt het voorstel sterk de 

nadruk op zelfregulering en zelfevaluatie door de beroepsgroepen. 

Workshop 

Aanleiding voor de over dit voorstel gehouden discussiebijeenkomst was de eigen 

betrokkenheid van de Gezondheidsraad bij de uitvoering van de WBO (beoordeling 

vergunningaanvragen). Doel van de bijeenkomst was: de gevolgen in 

kaart te brengen die de voorgestelde nieuwe wettelijke regeling voor de praktijk 

kan hebben. Voorafgaand aan de discussie gaven de opstellers van het rapport 

een toelichting op hun voorstel en volgde commentaar vanuit verschillende perspectieven: 

huisartsen, klinische genetica, Inspectie, Commissie WBO. In de 

discussie bleek waardering voor het werk van de evaluatiecommissie; de conclusies 

in het rapport over de tekorten van de bestaande systematiek werden 

door alle deelnemers onderschreven. Verder was er veel steun voor de stelling 

dat, nadrukkelijker dan nu het geval is, de eigen verantwoordelijkheid van de 

betrokken beroepsgroepen voor de kwaliteit van screeningsactiviteiten gestalte 

dient te krijgen in consensusontwikkeling en standaardenbeleid. Verschil van 

mening bleek te bestaan over de vraag hoe, bij aanpassing van de wettelijk regeling, 

kan worden voorkomen dat die te smal en daardoor onvoldoende dekkend, 

of juist te breed en daardoor niet meer hanteerbaar zal zijn. 


Natuurlijk toxine in tarwe 

weinig riskant 

Advies aan de ministers van VWS en LNV 

Publicatie 2001/23. 23 oktober 2001 


Een van nature soms in tarwe aanwezig schimmelgif (DON) houdt voor de bevolking 

een zeer gering gezondheidsrisico in. Hoewel bij de huidige niveaus van 

inneming geen schade van betekenis is te duchten, is minimalisering van de inneming 

van DON raadzaam. Vermindering is tot op zekere hoogte mogelijk via 

teeltkundige maatregelen en door tarwe met een te hoog DON-gehalte niet voor 

menselijke consumptie te bestemmen. Terugdringing van de consumptie van tarwehoudende 

voedingsmiddelen is echter onwenselijk. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 23 oktober 2001 verschenen advies aan de bewindslieden 

van VWS en LNV. 

In de bodem levende schimmelsoorten van het geslacht Fusarium kunnen het 

schimmelgif deoxynivalenol - kortweg DON genoemd - produceren. De mate 

waarin dit toxine in graan terechtkomt, hangt sterk af van de toegepaste teeltwijze 

en de omstandigheden tijdens de verbouw. Het gaat hier vooral om tarwe, 

een belangrijke bron van voedingsstoffen voor de bevolking. De weersomstandigheden 

hebben een belangrijke invloed op de ontwikkeling van Fusarium en 

daardoor op het DON-gehalte van tarwe. Doordat die omstandigheden in 1998 

in West-Europa ongunstig waren, bevatte in 1999 geconsumeerde tarwe verhoudingsgewijs 

veel DON. Wegens dit feit hebben de Minister van VWS en de 

Staatssecretaris van LNV de Gezondheidsraad gevraagd om het risico van 

blootstelling aan DON wetenschappelijk te beoordelen. 


Volgens de Raad zijn er geen rechtstreekse onderzoeksgegevens over het 

vraagstuk in kwestie; evenmin zijn er andere aanwijzingen dat DON aan de gezondheid 

van mensen schade toebrengt. Er is wel onderzoek bij proefdieren gedaan. 

Daaruit is naar voren gekomen dat DON, boven een zeker blootstellingsniveau, 

de gewichtstoename tijdens de groei kan vertragen. Was bij de dieren 

de DON-inneming fors hoger dan dit niveau, dan deed zich ook een ongunstig 

effect voor op het immuunsysteem, de vruchtbaarheid en de ongeboren 

vrucht. 

De Gezondheidsraad kiest de vertraging van de gewichtstoename als criterium 

voor normstelling en volgt dan de in de toxicologie gebruikelijke werkwijze. 

Dit leidt tot de conclusie dat levenslange dagelijkse inneming van ten hoogste 

een halve microgram DON per kilogram lichaamsgewicht de gezondheid 

van de mens niet zal schaden. Daarnaast zijn er goede argumenten voor de conclusie 

dat met grote waarschijnlijkheid hetzelfde geldt voor incidentele inneming 

van enkele veelvouden van die dosis. Nog hogere blootstellingsniveaus 

zijn in ons land zeldzaam. 

Een ander argument voor die conclusie is, volgens de Raad, dat een enigszins 

achterblijvend tempo van de gewichtstoename tijdens de groei weliswaar 

ongewenst maar niet zorgwekkend is. Enerzijds blijkt dat proefdieren die achterstand 

inlopen nadat de verhoogde blootstelling aan DON is geëindigd, anderzijds 

krijgen kinderen gedurende hun eerste halve levensjaar nauwelijks of geen 

tarwehoudende voedingsmiddelen toegediend. Juist in die periode zijn hun 

kwetsbaarheid en hun groeisnelheid het hoogst. 

De Gezondheidsraad besluit met er op te wijzen dat een toxine als DON 

hoe dan ook een in menselijk voedsel ongewenste stof is. Ondanks de zeer geringe 

kans op ongewenste effecten is het daarom zaak de blootstelling van de 

bevolking aan DON zo laag mogelijk te houden. Het Productschap Granen, Zaden 

en Peulvruchten heeft al teeltkundige maatregelen voorgesteld die hierop 

zijn gericht. Omdat het merendeel van de in Nederland geconsumeerde tarwe 

afkomstig is uit andere Europese landen, is internationale navolging van die 

maatregelen wenselijk. Voorts hebben overheid en bedrijfsleven in 1999 een 

‘actielimiet’ ingesteld voor het DON-gehalte van tarweproducten. 

Tarwe is voor de Nederlandse bevolking een belangrijke bron van voedingsstoffen. 

Vermindering van de tarweconsumptie - ter verlaging van de inneming 

van DON - is daarom niet verstandig. 


Onderzoek toxiciteit van 

stoffen op nieuwe leest 

Advies aan de minister van VROM 

Publicatie 2001/24. 23 oktober 2001 


Tekortkomingen van het huidige stelsel van richtlijnen voor het onderzoek naar 

de toxiciteit van chemische stoffen maken een strategische heroriëntatie wenselijk. 

De starheid van die richtlijnen belemmert het benutten van nieuwe toxicologische 

inzichten. Ook is de tijdrovendheid van veel voorgeschreven testprocedures 

niet meer te rijmen met het enorme en nog steeds groeiende aantal te beoordelen 

stoffen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van informatie over 

zowel het werkingsmechanisme van een stof als de mate waarin blootstelling 

van mensen zal plaatsvinden. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een op 20 november 

2001 verschenen advies aan de minister van VROM. 

Ongeveer een halve eeuw geleden ontstond bezorgdheid over de mogelijke giftigheid 

van tal van, merendeels industrieel bereide, chemicaliën. Sedertdien is, 

geleidelijk aan, een internationaal aanvaard stelsel van richtlijnen en principes 

voor de beoordeling van die toxiciteit totstandgekomen. Hoewel dat stelsel in de 

praktijk zijn waarde heeft bewezen, blijkt steeds duidelijker dat het tekortkomingen 

vertoont. Nieuwe wetenschappelijke inzichten, ook op het gebied van 

de genetica, zijn moeilijk in te passen omdat een zekere mate van starheid onmiskenbaar 

is. Een ander bezwaar schuilt in de tijdrovendheid van sommige 

voorgeschreven testprocedures. Die tijdrovendheid is er mede debet aan dat 

over een groot aantal stoffen te weinig bekend is om hun toxiciteit te kunnen 


eoordelen. Ook is het aantal te beoordelen stoffen veel groter dan men aankan 

met het huidige stelsel 

De Gezondheidsraad bepleit een strategische heroriëntatie op het aan de orde 

gestelde vraagstuk. In die heroriëntatie spelen twee sleutelbeginselen een rol. 

Ten eerste zou de toepassing van dure of tijdrovende analysetechnieken, zoals 

het doen van uitvoerige dierproeven, sterker afhankelijk moeten worden gesteld 

van globale bevindingen - vooral aangaande het biologische werkingsmechanisme 

van een stof - die sneller te verkrijgen zijn. Ten tweede zou het onderzoek 

naar de toxiciteit van een stof een lagere prioriteit moeten krijgen naarmate de 

blootstelling van mensen aan die stof geringer zal zijn. 

Het advies mondt uit in een stroomschema waarin verschillende methodieken 

en bijbehorende niveaus van veiligheidsevaluatie zijn gespecificeerd. Dat 

schema, bedoeld als pragmatisch richtsnoer, behoeft op tal van onderdelen protocollering 

en harmonisatie. De commissie die het advies heeft opgesteld, heeft 

allerminst een dwingend protocol voor ogen. Zij meent, integendeel, dat flexibiliteit 

en standaardisatie veeleer een twee-eenheid vormen dan dat ze elkaar in de 

weg staan. 


Zwemmen in natuurwater 

Advies aan de minister van VROM 

Publicatie 2001/25. 27 november 2001 


Er moet een andere Europese norm komen voor de mate van verontreiniging 

van natuurbaden met menselijke of dierlijke uitwerpselen. De gezondheidsrisico’s 

van deze fecale verontreiniging zijn overigens minder ernstig dan die van 

het vóórkomen van cyanobacteriën. De overheid doet er goed aan de beheersmaatregelen 

op dit terrein onder te brengen in een ‘veiligheidsketen’, 

waarin planmatige voorbereiding vooropstaat. Dit schrijft de Gezondheidsraad 

in een op 27 november 2001 verschenen advies aan de minister van VROM. Het 

advies bevat gespecificeerde aanbevelingen voor het beheersen van uiteenlopende 

microbiële risico’s voor waterrecreanten. 

Van nature bevat oppervlaktewater - plassen, rivieren, andere watergangen, zeewater 

voor de kust, enzovoort - ziekmakende micro-organismen. Daar komen 

nog bacteriën uit menselijke of dierlijke fecaliën bij. Een uit 1976 daterende Europese 

richtlijn voor het beheersen van de fecale verontreiniging van natuurzwemwater 

is aan herziening toe. Met het oog daarop heeft de Minister van 

VROM de Gezondheidsraad om advies gevraagd. 

De Gezondheidsraad pleit voor meer systematiek in het toezicht van de 

overheid en neemt ook de belangrijkste andere - niet-fecale - microbiële gezondheidsrisico’s 

voor zwemmers en baders in natuur-zwemwater in ogenschouw. 

De bepleite systematische aanpak is die van een ‘veiligheidsketen’, 

waarvan de eerste fase of schakel de belangrijkste is. Die fase wordt geken- 


merkt door planmatige voorbereiding: aan de hand van meetuitkomsten en gegevens 

over vervuilingsbronnen wordt, voor een bepaalde locatie, een risicoprofiel 

vastgesteld op grond waarvan de overheid besluit of die locatie al dan niet 

geschikt is als zwemwater. Valt die beslissing positief uit dan volgt het vastleggen 

van beheersmaatregelen die samen de rest van de keten vormen: preventie, 

(voorbereiding van) ‘repressie’ en nazorg. Repressieve maatregelen zijn onder 

meer het elimineren van vervuilingsbronnen, het informeren of adviseren van 

het publiek of het instellen van een zwemverbod ter plaatse. Volgens de Gezondheidsraad 

zal een zwemverbod slechts in uitzonderlijke gevallen nodig zijn. 

De Europese richtlijn berust op de veronderstelling dat er vaste verhoudingen 

zijn tussen de mate van fecale verontreiniging en de concentraties van twee 

zogeheten indica-tor-organismen, te weten ‘totaal coliforme bacteriën’ en ‘thermotolerante 

bacteriën van de coligroep’. Bij overschrijding van de voor deze indicatoren 

vastgelegde norm moet een zwemverbod worden ingesteld. Volgens 

de Gezondheidsraad is vanaf 1976 uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat 

hier andere microbiële indicatoren de voorkeur verdienen, namelijk ‘intestinale 

enterokokken’ en ‘Escherichia coli’. De Raad stelt hiervoor een norm voor die 

een aanscherping betekent van de nu geldende Europese richtlijn, maar vindt 

het gezondheidsrisico - het optreden van maagdarmklachten - niet ernstig genoeg 

om bij overschrijding van die norm direct een zwemverbod uit te vaardigen. 

Volgens het advies verdient het vóórkomen van cyanobacteriën - vaak ten 

onrechte blauwalgen genoemd - in natuur-zwemwater ten minste evenveel aandacht 

als dat van fecale micro-organismen. Sommige soorten produceren een 

gifstof die leverschade kan veroorzaken. Overschrijding van de norm die de 

Wereldgezondheidsorganisatie voor dit toxine heeft voorgesteld, komt nogal 

eens voor en rechtvaardigt een zwemverbod. Preventieve maatregelen zijn nauwelijks 

mogelijk. 


Familiaire hypercholesterolemie 


Publicatie 2001/26. 13 december 2001 


Verzekeraars volgen verouderd medisch inzicht als zij de erfelijke aandoening 

‘familiaire hypercholesterolemie’ (FH) opvatten als een onbehandelbare ziekte. 

Die onjuiste opvatting ontmoedigt deelname aan het screeningsprogramma op 

FH en kan aldus een belemmering vormen voor het benutten van de beschikbare 

cholesterolverlagende therapie. Er is ook behoefte aan duidelijker regels 

voor de vragen die een verzekeraar bij een medische keuring mag stellen over 

de erfelijke eigenschappen van de keurling. Dit schrijft de Gezondheidsraad in 

een op 13 december 2001 verschenen advies aan de minister van VWS. 

De laatste jaren is maatschappelijke ongerustheid ontstaan over de toegankelijkheid 

van levens-, pensioen- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor mensen 

met familiaire hypercholesterolemie (FH). FH is een erfelijke afwijking die 

meestal tot een sterke verhoging van het cholesterolgehalte in het bloed leidt en 

daardoor een aanzienlijk verhoogde kans meebrengt op vroeg overlijden aan 

een hartziekte. Er zijn in ons land ongeveer veertigduizend mensen met FH. De 

meesten zijn zich niet van hun aandoening bewust. Zij leven gemiddeld tien jaar 

korter dan normaal. Totdat in 1989 krachtige cholesterolverlagende geneesmiddelen 

(statines) beschikbaar kwamen, was hier weinig tegen te doen. Voor succesvolle 

toepassing van deze statines is vroege herkenning van de aandoening 

wenselijk. Daarom is er tegenwoordig een landelijk screeningsprogramma voor 

hoogrisicofamilies. De bereidheid om aan die screening mee te doen, wordt ech- 


ter geremd als verzekeraars geen rekening houden met de doeltreffendheid van 

cholesterolverlagende therapie en daarom buitengewone acceptatie-eisen stellen 

aan mensen met FH. 

Het is een uitgangspunt van de Wet op de medische keuringen dat iemand met 

aanleg voor een nog niet manifest geworden behandelbare ziekte normaal verzekerbaar 

is. De Minister van VWS heeft de Gezondheidsraad verzocht de vraag 

te beantwoorden of FH een onbehandelbare ziekte is in de zin van deze wet. In 

het nu verschenen advies concludeert de Raad dat tijdig begonnen cholesterolverlagende 

therapie, gecombineerd met een gezonde leefstijl, de levensverwachting 

van mensen met FH aanzienlijk kan verhogen. FH kan daarom gelden als 

behandelbaar in de zin van de Wet op de medische keuringen. 

De behandelbaarheid van FH brengt met zich mee dat deze erfelijke afwijking 

en het daaruit voortvloeiende verhoogde cholesterolgehalte verzekerbaarheid 

niet in de weg hoeven te staan. Dit zal, aldus het advies, de maatschappelijke 

ongerustheid over de toegankelijkheid van verzekeringen voor mensen met FH 

echter niet helemaal kunnen wegnemen. Het is ook nodig dat verzekeraars hun 

acceptatie- en premiebeleid inzichtelijker maken. Daarnaast ontbreekt het aan 

helderheid over de informatieplicht van aspirant-verzekerden met FH. Bovendien 

zijn duidelijker regels gewenst voor de toelaatbaarheid van de gezondheidskundige 

vragen die een verzekeraar zou willen stellen bij een medische 

keuring. Dit geldt vooral voor vragen waarvan de beantwoording inzicht geeft 

in de erfelijke kenmerken van de keurling. 


Vaccinatie tegen meningokokken C 

en pneumokokken raadzaam 


Publicatie 2001/27. 9 januari 2002 


Het is wenselijk het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) spoedig uit te breiden 

met enting tegen meningokokken C, belangrijke verwekkers van hersenvliesontsteking 

en bloedvergiftiging bij jonge kinderen en adolescenten. Algemene vaccinatie 

tegen pneumokokken verdient ook aanbeveling, maar zal moeten wachten 

tot in het programma ruimte ontstaat door combinatie van bestaande vaccins. 

Bij introductie van de nieuwe vaccinaties is gedegen publieksvoorlichting 

noodzakelijk, wil de bereidheid om aan het RVP deel te nemen niet in het gedrang 

komen. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een op 9 januari 2002 verschenen 

advies aan de minister van VWS. 

Tot voor kort was het micro-organisme meningokok C in Nederland een kwantitatief 

tamelijk onbelangrijke verwekker van hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging. 

Recent is het aantal geregistreerde gevallen van meningokokkenziekte 

door infectie met deze bacterie echter fors gestegen: 80 gevallen in 1999, 

105 in 2000, 222 in de eerste tien maanden van 2001. Er is sprake van een aanzienlijke 

ziektelast en sterfte, vooral onder jonge kinderen en adolescenten. Tegenwoordig 

is er een doeltreffend vaccin tegen meningokokken C. Dat vaccin is 

echter niet werkzaam tegen meningokokken B, de belangrijkste veroorzakers 

van meningokokkenziekte. Ook tegen pneumokokken, andere belangrijke veroorzakers 

van hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging bij jonge kinderen, is 

sinds kort een verbeterd vaccin beschikbaar. 


De Gezondheidsraad wijst op het belang voor de volksgezondheid van een 

RVP dat een beperkt pakket omvat van noodzakelijke, effectieve en veilige vaccinaties. 

Uitbreiding van dat pakket vergt behoedzame keuzes. Belangrijk is dat 

de publieke deelnamebereidheid wordt bedreigd als het aantal gelijktijdig aan 

een jong kind toe te dienen injecties toeneemt. Combinatie van uiteenlopende 

vaccins in één prik - waarvan de bekende DKTP-cocktail een treffend voorbeeld 

is - schept hier ruimte. Zulke combinaties zijn echter lang niet altijd mogelijk, 

zeker niet zonder grondig en vaak langdurig onderzoek naar effectiviteit en veiligheid. 

De Gezondheidsraad vindt invoering van vaccinatie tegen meningokokken 

C en tegen pneumokokken weliswaar wenselijk, maar onderschrijft ook de 

opvatting dat een kind in het algemeen per keer hooguit twee prikken kan verdragen. 

In het huidige RVP worden op de leeftijd van twee, drie en vier maanden 

al twee prikken toegediend, namelijk de DKTP- en Hib-enting. Ook de beide 

wenselijk geachte nieuwe vaccinaties zouden, voorlopig door extra injecties, 

op ongeveer die leeftijd moeten plaatsvinden. 

Met betrekking tot meningokokken C ziet de Raad een uitweg in hetzij 

twee injecties op de leeftijden van vijf en zes maanden, hetzij één injectie kort 

na de eerste verjaardag. Omdat de meningokokkenziekte naast jonge kinderen 

vooral ook adolescenten bedreigt, is een eenmalig inhaalprogramma nodig voor 

alle kinderen tot en met 18 jaar. Algemene vaccinatie tegen pneumokokken 

dient echter plaats te hebben op de jonge zuigelingenleeftijd en zal moeten 

wachten tot combinatie van de DKTP- en Hib-vaccins in één injectie mogelijk 

is. Naar verwachting zal dat in 2002 of uiterlijk 2003 het geval zijn. 

Waarschijnlijk komt in 2005 een gecombineerd vaccin tegen meningokokken 

C en pneumokokken beschikbaar. In het verdere verschiet ligt toevoeging 

van componenten tegen meningokokken B aan dat vaccin. Het ligt voor de hand 

het combinatievaccin te zijner tijd toe te passen op de jonge zuigelingenleeftijd. 

De nu voor de nabije toekomst bepleite RVP-veranderingen zullen dus hoogstwaarschijnlijk 

van tijdelijke aard zijn. Juist daarom hecht de Gezondheidsraad 

groot belang aan goede publieksvoorlichting over de achtergronden en de vooruitzichten. 

Want de tot dusver grote bereidheid van de bevolking om aan het 

RVP deel te nemen mag niet in het gedrang komen. 


Normering van huidblootstelling 

op de werkplek 

Advies aan de bewindslieden van SZW 

Publicatie 2001/28. 31 januari 2002 


Het vaststellen van de maximaal aanvaarde concentratie van schadelijke stoffen 

in de lucht op de werkplek is een belangrijk onderdeel van het arbeidshygiënebeleid. 

Zo’n mac-waarde berust doorgaans op een gezondheidskundige advieswaarde 

die de Gezondheidsraad heeft ontleend aan een wetenschappelijke risicobeoordeling 

voor de stof in kwestie. Blijkt uit die beoordeling dat niet alleen 

de ademhalingsroute maar ook de lichaamsbelasting via de huid gezondheidskundig 

van belang kan zijn, dan wordt aan de mac-waarde een ‘huidnotatie’ 

verbonden. Die aanduiding betekent dat maatregelen noodzakelijk zijn om contact 

van de huid met de stof te vermijden. 

De Staatssecretaris van SZW heeft de Gezondheidsraad advies gevraagd 

over de wenselijkheid en de mogelijkheden om de huidblootstelling meer expliciet 

in de normstelling te betrekken. De Raad antwoordt dat de huid geen onneembare 

barrière is voor schadelijke stoffen en dat daarom getalsmatige normering 

van de huidblootstelling wenselijk is. De voor de wetenschappelijke risicoanalyse 

benodigde toxicologische en epidemiologische gegevens zijn echter 

niet altijd volledig beschikbaar. 

Er zijn in beginsel twee mogelijkheden. De eerste behelst begrenzing van 

de hoeveelheid van de stof op de huid door het vaststellen van een grens voor 

de hoeveelheid stof die maximaal per vierkante centimeter huid mag worden 

aangetroffen. Daarmee wordt de inneming via de huid begrensd. Gaat het om 

situaties waarin huidblootstelling de hoofdrol speelt dan is deze - al door TNO 


voorgestelde - aanpak geschikt. De Gezondheidsraad geeft echter de voorkeur 

aan de tweede mogelijkheid, te weten begrenzing van de totale door het lichaam 

opgenomen hoeveelheid. De noodzakelijke monitoringstechnieken zijn 

evenwel niet altijd voorhanden. Men zal dan, in afwachting van de ontwikkeling 

hiervan, voorlopig moeten volstaan met de huidnotatie. 

Het advies bevat een stappenplan voor het stellen van prioriteiten bij het beoordelen 

van de risico’s van beroepsmatige blootstelling aan stoffen, speciaal met 

het oog op blootstelling via de huid. Dat plan is afgestemd op de bestaande procedures 

voor normstelling in ons land. In die procedures speelt het oordeel van 

deskundigen een belangrijke rol. De Gezondheidsraad wijst erop dat, in de 

praktijk, verantwoordelijke deskundigen van geval tot geval moeten uitmaken 

of de huidblootstelling moet worden beperkt en welke huidbeschermende maatregen 

nodig zijn. 


Adviezen Commissie WBO 



Conform de Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) hoort de minister van VWS 

de Gezondheidsraad alvorens te beslissen over het verlenen of intrekken van 

een vergunning voor vergunningplichtig bevolkingsonderzoek. De hieruit voortvloeiende 

adviestaak wordt verricht door de in 1995 ingestelde Commissie 

WBO van de Raad. 

De commissie bracht op 9 maart 2001 een advies uit, getiteld ‘Wet wetenschappelijk 

onderzoek naar tweejaarlijkse screening op prostaatkanker in bevolkingsonderzoek: 

erfelijke prostaatkanker’. Hierin beoordeelt zij een vergunningaanvraag 

van de Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren, Leiden. Het gaat om een 

families met erfelijke prostaatkanker in Nederland. De beoogde screening bestaat 

uit een rectaal toucher en bepaling van het gehalte aan prostaat-specifiek 

antigeen in het bloed (met 3 ng/ml als afkapwaarde voor de PSA-test). 

De commissie stelt de minister voor om de aangevraagde vergunning te 

verlenen voor de duur van het project (vier jaar) en onder drie nadere voorwaarden. 

Een van die voorwaarden is het achterwege laten van het rectaal toucher als 

screeningstest. 

Op 21 mei 2001 bracht de commissie een advies uit, getiteld ‘Wet bevolkingsonderzoek: 

landelijke borstkankerscreening (2)’. Naast vrouwen van 50 tot 70 

jaar kunnen vanaf 1998, als wetenschappelik onderzoek, ook vrouwen van 70 


tot en met 75 jaar deelnemen aan het bevolkingsonderzoek. Het advies gaat over 

de vraag of bij het bevolkingsonderzoek onder vrouwen van 70 tot en met 75 

jaar nog sprake is van wetenschappelijk onderzoek in de zin van artikel 3, derde 

lid, WBO. De commissie concludeert dat daar geen reden meer voor is. Dit 

houdt in dat ten aanzien van de voorlichtings- en toestemmingsprocedure voor 

vrouwen van 70 tot en met 75 jaar geen andere eisen gelden dan voor vrouwen 

tussen 50 en 70 jaar, en dat de eis van schriftelijke toestemming komt te vervallen. 

Op 9 augustus 2001 bracht de commissie een advies uit, getiteld ‘Wet bevolkingsonderzoek: 

gezondheidsonderzoek vuurwerkramp Enschede’. Het advies 

heeft betrekking op een vergunningaanvraag van de GGD Twente voor het gezondheidsonderzoek 

dat wordt verricht naar aanleiding van de vuurwerkramp in 

Enschede op 13 mei 2000. De commissie concludeert dat het gezondheidsonderzoek 

bevolkingsonderzoek in de zin van de WBO is. Zij vindt het echter niet 

vergunningplichtig. Op grond daarvan ziet de commissie voor zichzelf geen 

taak in de beoordeling van de vergunningaanvraag in kwestie. 


Gezondheidskundige advieswaarden 

voor afzonderlijke stoffen 



Butylacetaten 

Publicatie 2001/03OSH. 15 november 2001 

Butylacetaten komen van nature voor in fruit, maar worden ook synthetisch bereid. 

Het zijn kleurloze, ontvlambare en naar fruit ruikende vloeistoffen. Ze dienen 

onder meer als smaakstof van voedingsmiddelen en als oplosmiddel van 

cosmetica, verf en lak. Butylacetaten kunnen irriterend werken op de ogen, de 

huid en de slijmvliezen. Gebleken is dat blootstelling aan n-butylacetaat bij ratten 

kan leiden tot aantasting van het neusslijmvlies en van de werking van het 

zenuwstelsel. Butylacetaten lijken niet genotoxisch te zijn. Er zijn geen gegevens 

over de kankerverwekkendheid en de effecten op de voortplanting na langdurige 

blootstelling. Volgens het advies kan uitsluitend voor n-butylacetaat een 

gezondheidskundige advieswaarde voor beroepsmatige blootstelling worden afgeleid. 

Deze komt uit op 150 mg per kubieke meter lucht, gemiddeld over een 

achturige werkdag. 

Het advies ‘Butylacetate’ is opgesteld in samenwerking met de Swedish 

Criteria Group. 


Lactaatesters 

Publicatie 2001/04OSH. 6 december 2001 

Lactaatesters worden gebruikt als oplosmiddel en ontvetter in de voedings-, geneesmiddelen- 

en de cosmetica-industrie. Onder normale werkomstandigheden 

verdampen de meeste lactaatesters makkelijk. De ogen en huid kunnen door 

blootstelling aan deze dampen sterk tot matig geïrriteerd raken. Blootstelling 

aan n-butyl-, isobutyl- en ethyl-L-lactaat kan leiden tot aantasting van het neusen 

keelslijmvlies. Er zijn geen gegevens over mogelijk kankerverwekkende en 

genotoxische eigenschappen. Over effecten op de vruchtbaarheid en het nageslacht 

is onvoldoende bekend. 

De Gezondheidsraad komt tot de volgende gezondheidskundige advieswaarden 

voor lactaatesters: 20 milligram per kubieke meter lucht voor ethyl-, 

n-butyl-, isobutyl-, propyl-, isopropyl-L-lactaat dampen, gemiddeld over een 

achturige werkdag; 4 milligram per kubieke meter lucht voor 

2-ethylhexyl-L-lactaat aërosolen, gemiddeld over een achturige werkdag. Wegens 

gebrek aan geschikte gegevens is het niet mogelijk een gezondheidskundige 

advieswaarde af te leiden voor myristyl-, cetyl-, methyl-, sec-butyl-, 

isoamyl-, amyl-, n-octyl-, n-decyl- en lauryllactaat. 

Chloortrimethylsilaan 

Publicatie 2001/05OSH. 15 november 2001 

Chloortrimethylsilaan, een kleurloze vloeistof met een stekende, zoutzuur-achtige 

geur, vindt onder meer toepassing bij de productie van vloeibare siliconen en 

propyleenoxide. De stof is erg reactief en wordt daarom uitsluitend in gesloten 

systemen gemaakt en verwerkt. Contact met water of een vochtig oppervlak 

geeft een heftige reactie, waarbij zoutzuur ontstaat. Bij verwarming of ontbranding 

ontstaan corrosieve en giftige dampen. 

Zowel bij mensen als bij dieren werkt chloortrimethylsilaan sterk irriterend 

op de ogen, de huid en de slijmvliezen. Orale inneming kan ernstige verbranding 

van de mond, de slokdarm en de maag geven. Er zijn geen gegevens over 

de carcinogeniteit en de effecten op de voortplanting na langdurige blootstelling. 

De stof lijkt niet genotoxisch te zijn. 

Bij de huidige schaarste aan wetenschappelijke informatie is het niet mogelijk 

een gezondheidskundige advieswaarde voor de beroepsmatige blootstelling 

aan chloortrimethylsilaan af te leiden. 


Het advies is opgesteld in samenwerking met de Nordic Expert Group. 

Lindaan 


Lindaan (g-hexachloorcyclohexaan) is een weinig vluchtig, kristallijn poeder 

met een licht muffe geur. Deze stof komt niet van nature voor en wordt gebruikt 

als insecticide. Het kan worden ingeademd en via de huid opgenomen worden. 

Er zijn geen aanwijzingen dat lindaan bij de mens de huid of de ogen irriteert. 

Gegevens over mogelijk sensibiliserende eigenschappen zijn niet beschikbaar. 

Uit dierexperimenteel onderzoek blijkt dat lindaan neurotoxische eigenschappen 

heeft, die zich al kunnen doen gelden na eenmalige blootstelling. Herhaalde 

blootstelling aan lindaan kan de lever en de nieren beschadigen. Gegevens over 

kankerverwekkende eigenschappen van lindaan zijn summier, maar wijzen niet 

op gevaar. Er zijn wel aanwijzingen dat blootstelling aan lindaan nadelig is voor 

de ontwikkeling van het nageslacht. Vooral het afweersysteem blijkt gevoelig te 

zijn voor blootstelling aan lindaan. 

De Gezondheidsraad stelt voor beroepsmatige blootstelling aan lindaan de 

gezondheidskundige advieswaarde op 4 microgram per kubieke meter lucht, gemiddeld 

over een werkdag van acht uur. De Raad verwacht dat schadelijke gevolgen 

voor de gezondheidheid van werknemers zich beneden deze grenswaarde 

niet voordoen. 


Classificatie van stoffen als 

reproductietoxisch 



Chroom VI en chroom VI-verbindingen 

Publicatie 2001/01OSH. 25 januari 2001 

Zeswaardig chroom, aangeduid als chroom VI, en verbindingen daarvan komen 

onder meer vrij bij de productie van pigmenten en bij laswerkzaamheden. 

De commissie acht de schadelijkheid van blootstelling aan de stoffen in 

kwestie voor de vruchtbaarheid niet voldoende bewezen, maar ziet wel redenen 

voor bezorgdheid. Daarom adviseert zij deze stoffen met betrekking tot het criterium 

‘effect op de vruchtbaarheid’ te classificeren in categorie 3 (“stoffen die 

in verband met hun mogelijke voor de vruchtbaarheid van de mens schadelijke 

effecten reden geven tot bezorgdheid”). Daarnaast zijn er volgens de commissie 

voldoende redenen voor een sterk vermoeden dat blootstelling aan die stoffen 

bij de mens ontwikkelingsstoornissen veroorzaakt. Met betrekking tot het criterium 

‘schadelijk voor het nageslacht’ betekent dit classificatie in categorie 2 

(“stoffen die dienen te worden beschouwd alsof zij bij de mens ontwikkelingsstoornissen 

veroorzaken”). 


Mangaan en mangaanverbindingen 

Publicatie 2001/02OSH. 30 maart 2001 

Mangaan en mangaanverbindingen worden gebruikt bij industriële processen 

als de productie van staal en van batterijen. Ook wordt mangaan toegepast als 

vervanger van lood in benzine en komt het voor in bestrijdingsmiddelen. 

De commissie acht de schadelijkheid van blootstelling aan de stoffen in 

kwestie voor de vruchtbaarheid niet voldoende bewezen, maar ziet wel reden 

voor bezorgdheid. Daarom adviseert zij deze stoffen met betrekking tot het criterium 

‘effect op de vruchtbaarheid’ te classificeren in categorie 3 (“stoffen die 

in verband met hun mogelijke voor de vruchtbaarheid van de mens schadelijke 

effecten reden geven tot bezorgdheid”). Volgens de commissie is de schadelijke 

invloed voor het nageslacht evenmin voldoende bewezen, maar ook hier is reden 

voor bezorgdheid. Met betrekking tot het criterium ‘effect op het nageslacht’ 

betekent dit eveneens classificatie in categorie 3. 

Styreen, tolueen en xyleen 

Publicaties 2001/08OSH t/m 2001/10OSH. 20 december 2001 

De Commissie Reproductietoxische stoffen beoordeelt de gevolgen van blootstelling 

aan verschillende stoffen voor de vruchtbaarheid en voor de ontwikkeling 

van het nageslacht. De bevindingen van de commissie, geformuleerd in de 

door de Europese Unie gekozen terminologie, dienen als uitgangspunt voor de 

wettelijke classificatie als reproductietoxische stof. 

Styreen vindt voornamelijk toepassing bij de productie van plastics en harsen en 

als oplosmiddel in verf. De invloed van blootstelling aan styreen op de vruchtbaarheid 

is onvoldoende onderzocht. De Gezondheidsraad adviseert om styreen 

niet te classificeren op het criterium ‘schadelijk voor de vruchtbaarheid’. Met 

betrekking tot het criterium ‘effect op het nageslacht’ komt de Raad tot dezelfde 

aanbeveling. 

Ook tolueen wordt gebruikt als oplosmiddel in onder meer verven, lakken en lijmen. 

Er zijn onvoldoende gegevens over de invloed van blootstelling aan tolueen 

op de vruchtbaarheid. De Gezondheidsraad adviseert daarom die stof niet te 

classificeren wat betreft het ‘effect op de vruchtbaarheid’. De schadelijke invloed 

op de ontwikkeling van het nageslacht is niet voldoende bewezen, maar 


hier zijn er redenen voor bezorgdheid. Met betrekking tot het criterium ‘effect 

op het nageslacht’ betekent dit classificatie in categorie 3 (“stoffen die in verband 

met hun mogelijke voor de ontwikkeling schadelijke effecten reden geven 

tot bezorgdheid voor de mens”). 

Xyleen wordt voornamelijk toegepast als oplosmiddel bij de productie van verf 

en inkt. Volgens het advies zijn er onvoldoende gegevens over de gevolgen van 

blootstelling aan xyleen op de vruchtbaarheid. De Gezondheidsraad adviseert 

daarom xyleen niet te classificeren wat betreft het ‘effect op de vruchtbaarheid’. 

De schadelijke invloed op de ontwikkeling van het nageslacht is niet voldoende 

bewezen, maar hier zijn er redenen voor bezorgdheid. Met betrekking tot het 

criterium ‘effect op het nageslacht’ betekent dit classificatie in categorie 3. 

De Commissie Reproductietoxische stoffen wijst er in de bovengenoemde adviezen 

echter op dat blootstelling van mensen aan (mengsels van) oplosmiddelen 

duidelijk effect hebben op de vruchtbaarheid en de ontwikkeling van het nageslacht. 

Het is niet duidelijk of er in deze onderzoeken sprake is van blootstelling 

aan één oplosmiddel of aan een mengsel. Dit maakt een classificatie volgens 

de EU Classificatie en Labelling richtlijn van de separate oplosmiddelen 

op basis van de humane gegevens niet mogelijk. 

De commissie is echter van mening dat bij een risico-evaluatie van de genoemde 

oplosmiddelen de bovengenoemde gegevens zeker meegewogen moeten 

worden. Meer kennis over het effect van mengsels van oplosmiddelen is 

daarvoor noodzakelijk. In de in voorbereiding zijnde adviezen over ‘fertiliteit en 

oplosmiddelen’ en over ‘combinatietoxiciteit’ zal de Gezondheidsraad hierop 

nader ingaan. 

Ethyleenoxide 

Publicatie 2001/11OSH. (20 december 2001) 

Ethyleenoxide speelt onder meer een rol als ontsmettingsmiddel en intermediair 

bij de productie van verschillende chemicaliën. Er is voldoende reden om aan te 

nemen dat blootstelling aan ethyleenoxide bij de mens de vruchtbaarheid kan 

verminderen. Met betrekking tot het criterium ‘schadelijk voor de vruchtbaarheid’ 

betekent dit classificatie in categorie 2 (“stoffen die dienen te worden beschouwd 

alsof zij bij de mens de vruchtbaarheid schaden”). Er zijn onvoldoende 

gegevens over het gevolg van blootstelling aan ethyleenoxide voor de ontwikkeling 

van het nageslacht. Daarom adviseert de Gezondheidsraad om ethy- 


leenoxide niet te classificeren met betrekking tot het criterium ‘effect op het nageslacht’. 


Gezondheidskundige onderbouwing 

van MAC-waarden 



Voor de concentraties van chemicaliën in de lucht op de werkplek stelt de 

staatssecretaris van SZW zogeheten Maximaal Aanvaarde Concentraties vast 

(’mac-waarden’). Daarbij baseert hij zich onder meer op door de Gezondheidsraad 

verrichte wetenschappelijke evaluaties van de toxicologische gegevens 

over de stoffen in kwestie. 

Om praktische redenen heeft de overheid in het verleden voor enkele honderden 

stoffen MAC-waarden overgenomen van lijsten uit het buitenlands. 

Gaandeweg kwamen er aanwijzingen dat niet al die waarden voldoende gezondheidsbescherming 

bieden. Op verzoek van de staatssecretaris toetst een 

speciaal daartoe geformeerde commissie van de Gezondheidsraad deze ‘oude’ 

mac-waarden aan de huidige stand van de wetenschap en stelt, indien mogelijk, 

gezondheidskundige advieswaarden voor. 

In totaal evalueert de commissie ruim 160 stoffen. Van de hieruit resulterende 

reeks adviezen zijn in december 2000 de eerste achttien verschenen. De nu verschenen 

volgende twaalf bevatten gezondheidskundige advieswaarden voor cyclohexylamine 

en hexafluoraceton. De Gezondheidsraad adviseert voor beide 

stoffen een lagere waarde dan de nu geldende MAC-waarde. Voor de overige 

tien stoffen zijn de beschikbare toxicologische gegevens ontoereikend om een 

gezondheidskundige advieswaarde voor te kunnen stellen. 


Aanpassing van grenswaarden 

bij flexibele werktijden 




Ter bescherming van de gezondheid van werknemers zijn de concentraties van 

giftige stoffen in de lucht aan grenzen gebonden. Deze grenswaarden zijn afgeleid 

voor een blootstelling gedurende 8 uur per dag en 5 dagen per week. De 

flexibilisering van de arbeidstijd brengt met zich mee dat nogal wat mensen langer 

dan 8 uur per dag werken en dat soms gedurende meer dan 5 dagen per 

week. Volgens de Gezondheidsraad is het dan wenselijk de grenswaarden te 

verlagen. Daartoe geeft het advies een formule waarin zijn verwerkt de arbeidsduur 

en de herstelperiode - de tijd die verloopt tussen twee opeenvolgende 

werkdagen. Het precies vaststellen van de aanpassing van de grenswaarden acht 

de Raad een taak voor de arbodienst, die dan rekening kan houden met de precieze 

aard van het werk, het werkrooster en de eigenschappen van de stoffen in 

kwestie. 


Veiligheidsbeoordeling nieuwe 

voedingsmiddelen 

Adviezen aan de bewindslieden van VWS en LNV 

(Werkprogramma 2001 7.1, Boeknummer 622) 

Fytosterolen 

Publicatie 2001/01VNV. 15 mei 2001 

De commissie bracht op 15 mei 2001 advies uit over over de veiligheid van toepassing 

van fytosterolen in worst, vleeswaren, yoghurt, kaas, bakkerijproducten 

en drop. De nieuwe voedingsmiddelencommissie van Finland voerde de eerste 

beoordelingen uit. De Commissie VNV merkt in haar advies op dat bij een verbreding 

van het productassortiment de kans op een ongewenst hoge inname van 

fytosterolen en vergelijkbare verbindingen door de doelgroep groter wordt. Zij 

vindt dat een kwantitatieve risicobeoordeling moet worden uitgevoerd ter bepaling 

van de maximaal toegestane hoeveelheid. Er is al toxicologisch onderzoek 

bij proefdieren en veiligheidsonderzoek bij mensen verricht, maar uitbreiding en 

nadere precisering zijn nodig. De commissie noemt ook de noodzaak van consumptiepatroonanalyse 

waaruit kan blijken of er ruimte is voor een smal of een 

breed productassortiment voor deze ingrediënten. Verder vindt zij verlaging van 

de concentratie aan lipofiele carotenoïden in het bloed (een bijverschijnsel van 

fytosterolenconsumptie) onwenselijk voor mensen die geen enkele baat hebben 

bij cholesterolverlaging, omdat de langetermijnefffecten niet duidelijk zijn. 

Maatregelen als voorlichting en etikettering die voor één productgroep doeltreffend 

en doelmatig kunnen zijn - dit wordt nu onderzocht door middel van post 


marketing surveillance van spreads - zijn dat misschien niet meer na assortimentsverbreding. 

Fytosterol(esters) 

Publicatie 2001/02VNV. 13 december 2001 

De commissie bracht in december drie adviezen uit. Het eerste betreft een beoordeling 

van de genotoxiciteit van fytosterol(esters). De uitkomst van exploratief 

geno- en cytotoxiciteitsonderzoek en epidemiologisch onderzoek was aanleiding 

om nog eens kritisch naar alle testgegevens te kijken. De basisgegevens 

an in het dossier dat in 1999 is ingediend bij de eerste Europese marktaanvraag 

voor het toepassen van fytosterol(esters) als voedselingrediënt. Sinds het indienen 

van het oorspronkelijke dossier heeft het verantwoordelijke bedrijf aanvullende 

tests laten uitvoeren. De commissie is van mening dat de aanvrager de genotoxiciteit 

van voor het consumentenproduct representatieve mengsels van fytosterolen 

en de belangrijkste metabolieten van cholesterol valide en reproduceerbaar 

heeft onderzocht. De keuze van de tests is conform een in de Europese 

Unie en binnen de OESO-lidstaten gehanteerd protocol voor het onderzoeken 

van genotoxiciteit. De commissie beschouwt op basis van alle nu bekende gegevens 

de geteste fytosterolen en cholesterolmetabolieten als niet-genotoxisch. 

Nonisap 


Een tweede advies betreft een zogenoemde tweede beoordeling van de veiligheid 

van nonisap, een exotische vruchtendrank uit de Pacific. Nonisap is in Europa 

als nieuw voedingsmiddel aangemerkt. De eerste beoordeling is verricht 

door de Belgische Hoge Gezondheidsraad. De Nederlandse Gezondheidsraadscommissie 

VNV stemt deels in met de Belgische beoordeling. Ook zij constateert 

dat het niet duidelijk is welke plaats nonisap gaat innemen in het voedselpakket 

en welke hoeveelheden door consumenten worden gedronken. Om 

een brede en grote inname van nonisap als vruchtendrank als veilig aan te merken, 

dient een hogere dosis in proefdieren getest te worden. De commissie VNV 

ziet als alternatief een effectieve beperking van de consumptie tot de hoeveelheid 

die op basis van het proefdieronderzoek als veilige bovengrens kan worden 

aangemerkt. 


Fytosterolen 


Een derde advies betreft ook fytosterolen, maar dan een aanvraag voor het toepassen 

van een fytosterolenmengsel als ingrediënt voor een zeer breed voedingsmiddelenpakket. 

De commissie meent dat het mengsel tot een maximaal 

gehalte van 8 procent (w/w) fytosterolequivalenten in smeerbare vetten kan 

worden toegelaten op de Europese markt. Een vergelijkbare toepassing is eerder 

als veilig voor menselijke consumptie beoordeeld. Heden ten dage zijn er geen 

wetenschappelijke aanwijzingen dat consumptie van dit soort ingrediënten in 

een beperkte toepassing riskant voor de volksgezondheid is. Over het risico van 

een constant hoge consumptie is onvoldoende bekend. Vooralsnog acht de commissie 

het niet wenselijk dat mensen die geen baat hebben bij een cholesterolverlagend 

effect, zoals kinderen, en zwangere vrouwen, met fytosterol verrijkte 

levensmiddelen consumeren. Ook acht zij het niet wenselijk dat de doelgroep 

meer fytosterolen inneemt dan nodig voor het bereiken van het plateau van het 

cholesterolverlagend effect (ongeveer 2 gram per dag). Uitkomsten van de 

marktmonitoring voor twee al op de markt zijnde producten, verrijkt met fytosterolen 

en fytostanolen, duiden erop dat de doelgroep de aanbevolen consumptie 

daadwerkelijk bereikt en dat consumptie buiten de doelgroep beperkt is. Dit 

pleit voor het handhaven van assortimentsbeperking en strikte etikettering waaruit 

blijkt wie tot de doelgroep hoort en hoeveel men dagelijks dient te consumeren. 



De Gezondheidsraad heeft een aantal ‘vaste’ commissies, waaronder de Presidiumcommissie 

en de beraadsgroepen. 

De Presidiumcommissie heeft tot taak de voorzitter te adviseren over de in 

de Gezondheidsraad te volgen procedures en over de taakstelling van de Raad. 

In voorkomende gevallen kan de Presidiumcommissie ook als commissie in de 

zin van art. 26 van de Gezondheidswet (een ‘normale’ commissie) fungeren. 

De beraadsgroepen hebben een coördinerende, stimulerende en signalerende 

taak op een bepaald aandachtsgebied van de Gezondheidsraad. Een belangrijk 

onderdeel van deze taak is het bespreken van concept-adviezen opgesteld door 

ad hoc-commissies van de Raad. 

Deel 

B 

Vaste commissies 

81


B.1 Presidiumcommissie 


Op 1 januari 1993 werd de Presidiumcommissie ingesteld, op grond van de 

overweging “dat de taakstelling en werkwijze van de Gezondheidsraad, gezien 

de snel voortschrijdende ontwikkelingen, een voortdurende bewaking en actieve 

signalering behoeven”. De Presidiumcommissie bestaat uit de Voorzitter en Vice-voorzitters 

van de Gezondheidsraad, de vice-voorzitters van de beraadsgroepen 

en enkele andere raadsleden. 

De Presidiumcommissie heeft tot taak: 

a het adviseren van de Voorzitter van de Gezondheidsraad met betrekking tot 

in deGezondheidsraad te volgen procedures 

b het adviseren van de Voorzitter van de Gezondheidsraad met betrekking tot 

de invulling vande taakstelling van de Raad 

c het in voorkomende gevallen op verzoek van de Voorzitter van de Gezondheidsraad 

fungeren als commissie van de Raad als bedoeld in art. 26 van de 

Gezondheidswet. 

Samenstelling 

• prof. dr JJ Sixma, voorzitter (tot 01-09-2001) 

• prof. dr AJ Knottnerus, vice-voorzitter (vanaf 01-09-2001 voorzitter) 

• prof. dr JGAJ Hautvast, vice-voorzitter • prof. dr HR Büller 

• prof. dr HJP Eijsackers • prof. mr JKM Gevers • prof. dr NJ Leschot 

• prof. dr JWM van der Meer • prof. dr D van Norren • dr WRF Notten 

• prof. dr WF Passchier, adviseur • prof. dr ir WHM Saris 

• prof. dr HKA Visser • ir A Wijbenga • dr M van Leeuwen, secretaris 

83 Vaste commissies

B.2 Beraadsgroepen 

Karakteristiek voor deze vaste colleges van advies en beraad voor de Voorzitter 

van de Raad is dat hun werkzaamheden betrekking hebben op een breed deelterrein. 

Het betreft: 

het signaleren van vraagstukken en ontwikkelingen binnen het taakveld van 

de Gezondheidsraad 

het coördineren van activiteiten van de Gezondheidsraad 

het desgevraagd adviseren van de Voorzitter van de Gezondheidsraad met 

betrekking tot de door de ad hoc-commissies van de Raad, of anderszins 

vanuit de Raad, uit te brengen publicaties 

het in voorkomende gevallen optreden als commissie ex artikel 26 Gezondheidswet. 

De beraadsgroepen vormen een wezenlijke schakel in de kwaliteitsbewaking 

van de door de Gezondheidsraad uit te brengen adviezen. 

De Raad kent de volgende beraadsgroepen: 

B.2.1 

Beraadsgroep Stralingshygiëne 


• prof. dr JJ Sixma, voorzitter (tot 01-09-2001 ) 

• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter (vanaf 01-09-2001) 

• dr LM van Aernsbergen, adviseur • prof. dr JJ Broerse 

• dr KH Chadwick • prof. dr ir H van Dam • dr ir PH van der Giessen 

• ir ChrJ Huyskens • prof. dr ir JJW Lagendijk • prof. dr JC van der Leun 

• ir LW Meijnders, adviseur • prof. dr ir PHMH Lohman 

• prof. dr D van Norren, vice-voorzitter • prof. dr TJF Savelkoul, 

• ir JWN Tuyn, adviseur • prof dr ir AA van Zeeland 

• prof. dr WF Passchier, adviseur • dr E van Rongen, secretaris 

B.2.2 

Beraadsgroep Geneeskunde 


• prof. dr JJ Sixma, voorzitter(tot 01-09-2001, daarna lid van de beraadsgroep) 

• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter (vanaf 01-09-2001) 


• prof. dr HR Büller, vice-voorzitter • prof. dr ID de Beaufort 

• prof. dr JDF Habbema • drs FrCA Jaspers 

• dr M van Leeuwen, adviseur • prof. dr JWM van der Meer 

• mr H Plokker, adviseur • prof. dr HGM Rooijmans 

• prof. dr R van Schilfgaarde • prof. dr P Smits 

• prof. dr SP Verloove-Vanhorick • prof. dr M de Visser 

• prof. dr EGE de Vries • prof. dr PFGM van Waes 

• prof. dr JW Wladimiroff •prof. dr FG Zitman 

• dr NJ de Neeling, secretaris 

Publicaties 

Aidsbehandelcentra. 2001/06 

Celkerntransplantaties bij mutaties in het mitochondriale DNA. 2001/07. 

B.2.3 

Beraadsgroep Gezondheidsethiek en Gezondheidsrecht 


• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter • prof. mr JKM Gevers, vice-voorzitter 

• prof. dr ID de Beaufort • dr GCML Christaens • prof. dr RPTM Grol 

• prof. dr JCCJM de Haes • prof. dr HAMJ ten Have • mr WR Kastelein 

• prof. dr ir FE van Leeuwen • dr M van Leeuwen, adviseur 

• prof. dr mr J Legemaate • prof. dr JC Molenaar • prof. dr JS Reinders 

• prof. mr HDC Roscam Abbing • dr JH Schornagel • mr EPR Sutorius 

• dr GMWR de Wert • dr D Willems • mr drs B Wijnberg, adviseur 

• dr WJ Dondorp, secretaris 

B.2.4 

Beraadsgroep Infectie en Immuniteit 



• prof. dr JA Knottnerus , voorzitter (na 01-09-2001) 

• prof dr JWM van der Meer, vice-voorzitter • dr WJHM van den Bosch 

• prof. dr E Claassen • prof. dr RA Coutinho • prof. dr J Desmyter 

• dr R Dobbelaer • prof. dr G Elzinga, adviseur 

• prof. dr J Hoogkamp-Korstanje •prof. dr J Huisman 

• dr M van Leeuwen, adviseur • dr ir CJ Lucas • prof. dr HJ Neijens 

• dr JHM Nieuwenhuijs, adviseur • prof. dr J van der Noordaa 

• prof. dr ADME Osterhaus • mw JL Paardekooper 

85 Vaste commissies

• prof. dr EJ Ruitenberg •prof. dr HA Verbrugh 

• drs JK van Wijngaarden, adviseur • drs J Sekhuis, arts, secretaris 

Publicatie 

Programmatische vaccinatie van volwassenen. 2001/04 

Desinfectantia in consumentenproducten. 2001/05 

Disinfectants in consumer products. 2001/05E 

B.2.5 

Beraadsgroep Genetica 



• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter (na 01-09-2001) 

• prof. dr CHCM Buys • prof. dr D Bootsma • dr M van Leeuwen, adviseur 

• prof. dr N Leschot • prof. dr MF Niermeyer • prof. dr RHA Plasterk 

• drs YS Poortman • prof. dr ER te Velde • prof. dr HKA Visser 

• B van Zijderveld • dr PA Bolhuis, secretaris 

B.2.6 

Beraadsgroep Ecotoxicologie 



• prof dr JA Knottnerus, voorzitter (na 01-09-2001) 

• prof. dr HJP Eijsackers, vice-voorzitter • dr ir P Doelman 

• drs JW Dogger, adviseur • dr E van Donk • prof. dr WHO Ernst 

• drs C van de Guchte • ir J van der Kolk, adviseur • dr P Leeuwangh 

• prof. dr CJ van Leeuwen, adviseur • prof. dr WF Passchier, adviseur 

• prof. dr WH van Riemsdijk •prof. dr NM van Straalen 

• prof. dr W van Vierssen • ir A Wijbenga 

• drs MMHE van den Berg, secretaris 

B.2.7 

Beraadsgroep Voeding 


• prof. dr JGAJ Hautvast, voorzitter 

• prof. dr WHM Saris, vice-voorzitter • prof. dr ir RJJ Hermus 

• prof. dr MB Katan • prof dr HCG Kemper • prof. dr F van Knapen 


• prof. dr ir FJ Kok • dr O Korver • prof. dr ir D Kromhout 

• dr M van Leeuwen, waarnemer • prof. dr EMH Mathus-Vliegen 

• prof. dr WF Passchier, waarnemer • prof. dr ir FM Rombouts 

• prof. dr WHM Saris • prof dr JJ Sauer 

• prof. dr HP Sauerwein • prof. dr WA van Staveren 

• prof. dr C van Weel • ir W Bosman, secretaris 

B.2.8 

Beraadsgroep Gezondheid en Omgeving 


• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter • ir A Wijbenga, vice-voorzitter 

• dr CJM van den Bogaard, adviseur • dr JSM Boleij 

• prof. dr ir B Brunekreef • prof. dr VJ Feron • dr CL Maas, adviseur 

• dr RM Meertens • dr HME Miedema • ir drs RBJC van Noort (tot 10-01-2001) 

• dr WRF Notten •prof. dr WF Passchier, adviseur • JLL Pieters, arts, adviseur 

• prof. dr W Seinen • prof. dr JJ Sixma (tot 01-09-2001) • dr MM Verberk 

• dr JH van Wijnen • prof. dr FA de Wolff • dr JA van Zorge, adviseur 

• dr ir PW van Vliet, secretaris 

Publicaties 

Desinfectantia in consumentenproducten. 2001/05 

Disinfectants in consumer products. 2001/05E 

87 Vaste commissies


Het leeuwendeel van het werk van de Gezondheidsraad werd ook in 2001 verricht 

door ad hoc-adviescommissies van de Raad. Over de voortgang wordt in 

dit deel gerapporteerd. De door commissies uitgebrachte adviezen vindt men in 

deel D.1 opgesomd. Van de meeste adviezen zijn samenvattingen opgenomen in 

deel A. 

Behalve adviezen van commissies zijn studies van de wetenschappelijke 

staf van het Secretariaat van de Raad, publicaties, symposia en werkconferenties 

eveneens geschikte middelen om aan de ‘voorlichting over de stand der wetenschap’ 

inhoud te geven. Ook over deze projecten wordt in deel C gerapporteerd. 

Deel 

C 

Ad hoc-commissies en projecten 

89


Deel 

C.1 

Gezondheid en zorg: 

Algemene vraagstukken 

De onderwerpen in dit hoofdstuk vallen niet toe te kennen aan een bepaalde sector 

van de volksgezondheid of de gezondheidszorg. Het betreft onder meer 

medisch-ethische of gezondheidsrechtelijke vraagstukken 

onderwerpen die niet op voorhand concreet zijn te benoemen, bijvoorbeeld 

advisering ten aanzien van vergunningplichtig bevolkingsonderzoek 

ontwikkelingen op het terrein van de medische wetenschap, de volksgezondheid 

of de samenleving in haar geheel en die belangrijke consequenties 

hebben voor toekomstig beleid. 

Kenmerkend voor de in dit hoofdstuk beschreven vraagstukken is dat bij de behandeling 

ervan het aangeven van de stand van de wetenschap vertrekpunt is 

voor een veel bredere discussie, die de problemen in hun maatschappelijke context 

plaatst. 

91 Ad hoc commissies en projecten

C.1.1 

De Wet bevolkingsonderzoek 


Krachtens de Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) hoort de Minister van 

VWS de Gezondheidsraad te horen alvorens een besluit te nemen over het verlenen 

of intrekken van een vergunning voor het verrichten van bevolkingsonderzoek. 

Instelling commissie 

21 februari 1995 

Samenstelling commissie 

• prof. dr H Rigter, voorzitter • prof. dr HR Büller • dr JJM van Delden 

• dr mr JCJ Dute • prof. dr LP ten Kate • drs FW van der Waals 

• JK van Wijngaarden, arts, adviseur • drs WA van Veen, secretaris 

• dr PMM Beemsterboer, adjunct secretaris 

Publicaties 

Workshop toekomst Wet bevolkingsonderzoek Verslag van een bij de Gezondheidsraad 

gevoerde discussie 2001/22 

Wet bevolkingsonderzoek: erfelijke prostaatkanker. 2001/01WBO 

Bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. Signalement. 2001/01 

Wet bevolkingsonderzoek: landelijke borstkankerscreening (2) 

2001/02WBO 

Wet bevolkingsonderzoek: gezondheidsonderzoek vuurwerkramp Enschede. 

2001/03WBO 

C.1.2. 

Medicamenteuze interventies bij drugverslaving 


Medio 1995 heeft de Gezondheidsraad geadviseerd over het voorschrijven van 

heroïne aan heroïne-verslaafden (1995/12). In het voorjaar van 1998 volgde een 

advies over drugsanalyses. De Gezondheidsraad zal voorts ingaan op de medicamenteuze 

behandeling van verslaafden aan opiaten of cocaïne. Ook zal aandacht 

worden besteed aan de behandeling van mensen die aan beide stoffen, en 

soms nog aan andere middelen, zijn verslaafd. Het desbetreffende advies verschijnt 

volgens plan in 2002. 


Oorspronkelijke adviesaanvraag 

6 april 1993 

Herziene adviesaanvraag 



12 april 1994 


• prof. dr W van den Brink, voorzitter • prof. dr JM van Ree, vice-voorzitter 

• drs GHA van Brussel • dr JTM Derks • prof. dr HFL Garretsen 

• drs PJ Geerlings • J van der Haar • dr AM van Kalmthout 

• drs AFW Kok, adviseur • drs S Mahesh • mr LF Markenstein 

• drs EA Noorlander • drs HA Rasker-Prins • drs D de Vries 

• prof. dr FA de Wolff • MA Goppel, secretaris 

C.1.3 

Behandeling van verslaafden in penitentiaire inrichtingen 


De bewindsleden van VWS en Justitie hebben de Gezondheidsraad gevraagd 

zich te buigen over de medische begeleiding van verslaafden in penitentiaire inrichtingen. 

Deze vraag sluit aan op de werkzaamheden van de Commissie Medicamenteuze 

interventies bij drugsverslaving. De Raad heeft dit onderwerp in 

1999 ter hand genomen en verwacht in 2002 een advies uit te brengen. 


30 juni 1999 


• prof. dr HGM Rooijmans, voorzitter • mr CM Boeij 

• prof. dr W van den Brink • drs GHA van Brussel • M van Doorninck 

• MA Goppel, adviseur • drs AK van der Heide, adviseur 

• dr AM van Kalmthout • prof. dr HJC van Marle • dr mr LM Moerings 

• drs EA Noorlander • prof. dr GM Schippers • drs JMLP Sieben 

• drs AAM Vloemans, adviseur • mr drs RH Zuijderhoudt 

• mr dr CJ van de Klippe, secretaris 


C.1.4 

Hersenschade door boksen 


Beoefening van de bokssport kan hersenschade veroorzaken. Toepassing van 

tests op het terrein van cognitieve en psychomotore functies zou preventieve 

waarde kunnen hebben. Aan de Gezondheidsraad is gevraagd wat de stand van 

wetenschap is. Ook andere sporten die hersenschade kunnen veroorzaken zouden 

in het advies betrokken moeten worden. Met de advisering is in 2001 begonnen. 

De Raad verwacht tegen het eind van 2002 een advies uit te brengen. 

Adviesaanvraag 

16 juli 1998 

Betrokken stafmedewerker 

dr E van Rongen 

C.1.5 

Achtergronden van evidence-based medicine 


In toenemende mate komen richtlijnen en protocollen beschikbaar voor de diagnostische 

en therapeutische besluitvorming. De ethische en juridische aspecten 

van deze richtlijnen verdienen nadere aandacht. Belangrijke punten hierbij zijn 

de positie van de individuele patiënt, de functie van richtlijnen bij externe kwaliteitstoetsing 

en de rol die doelmatigheidsoverwegingen spelen bij de richtlijnontwikkeling. 

De Raad betrekt daarbij in zijn beschouwing ook de impliciete 

aannames die bij de genoemde richtlijnen en protocollen gemaakt worden. Een 

achtergrondstudie over vooronderstellingen en bruikbaarheid van de kostenutiliteitsanalyse, 

als instrument voor het kwantificeren van doelmatigheid, is in 

voorbereiding. Deze studie zal in 2002 verschijnen. De eerste resultaten zijn betrokken 

bij de advisering over Contouren van het basispakket 


dr JND de Neeling 


C.1.6 

Gezondheidsrisico’s van directe verkoop van zachte contactlenzen 


Door een groothandel in Nederland worden zachte contactlenzen direct verkocht 

aan het publiek. De Minister van VWS heeft de Gezondheidsraad gevraagd 

om aan te geven of hierbij gezondheidsrisico’s bestaan. 


7 april 2000 


13 september 2000 


• prof. dr JJ Sixma, voorzitter • A Kijlstra • CJ van Mil • dr FE Ros 

• dr A van Sliedregt, adviseur • R Visser • prof. dr HJM Völker-Dieben 

• prof. dr FCB van Wijmen • dr PA Bolhuis, secretaris 

Publicatie 

Gezondheidsrisico’s van contactlenzen 2001/20 

C.1.7 

Medische eisen voor de rijgeschiktheid 


In 1994 heeft de Gezondheidsraad een advies uitgebracht over de medische eisen 

voor de geschiktheid van mensen om een motorvoertuig te besturen. In het 

boekjaar kwam een advies uit over de rijgeschiktheid van personen met hersentumoren 

of doorbloedingsstoornissen van de hersenen. Op het terrein van diabetes 

mellitus is opnieuw advisering aangaande rijgeschiktheid gewenst. 


5 augustus 1998 

Herziene adviesaanvraag 

3 oktober 2000 



12 maart 2001 


• prof dr JJ Sixma, voorzitter • prof dr JJ Battermann • prof. dr DA Bosch 

• dr J Groeneweg • prof. dr JJ Heimans • prof. dr LJ Kappelle 

• dr MCTFM de Krom • LMC Bedaux, adviseur 

• drs RA Bredewoud, arts adviseur • dr GHM ten Velden adviseur 

• dr PMM Beemsterboer secretaris 

Publicatie 

Rijgeschiktheid van personen met tumoren of doorbloedingsstoornissen van 

de hersenen 2001/18 

C.1.8 

Het toepassen van leukodepletie van donorbloed 


De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Gezondheidsraad 

gevraagd haar te adviseren over de kans op overdracht van de variant van de 

ziekte van Creutzfeldt-Jakob (vCJ) via bloed of bloedproducten van menselijke 

oorsprong en de hiertegen te nemen voorzorgsmaatregelen. Als te overwegen 

voorzorgsmaatregel noemde de minister algehele leukodepletie, het verwijderen 

van witte bloedcellen uit gedoneerd bloed. 




5 januari 1999 


• prof. dr ADME Osterhaus, voorzitter • prof. dr A Brand 

• dr TL Ching, adviseur • dr CM van Duijn • dr WA van Gool 

• drs A van Loosbroek, adviseur • prof. dr AS Peña • dr CL van der Poel 

• prof. dr EJ Ruitenberg • dr BEC Schreuder • dr LF Verdonck 

• dr K Groeneveld, secretaris 


Publicaties 

Variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en bloedtransfusie (2001/02) 

Variant Creutzfeldt-Jakob disease and blood transfusion (2001/02E) 

C.1.9 

Werkgroep Bloed 

(Werkprogramma 2001 4.8, boeknummer 629/1) 

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Gezondheidsraad 

gevraagd meer aandacht te geven aan bloed en bloedtransfusie. Nu de bloedvoorziening 

in Nederland onder de verantwoordelijkheid valt van de Stichting 

Sanquin, is er meer behoefte ontstaan aan een onafhankelijke instantie die aangeeft 

welke ontwikkelingen en mogelijke problemen op dit terrein relevant zijn. 

In 1999 heeft de Gezondheidsraad voor deze signalerende taak de Werkgroep 

Bloed geïnstalleerd. Deze werkgroep signaleert die ontwikkelingen op het terrein 

van bloed en bloedtransfusie waarover advisering door de Gezondheidsraad 

nodig of wenselijk is. 

Samenstelling Werkgroep 

• prof. dr J van der Noordaa, voorzitter 

• prof. dr WG van Aken • prof. dr A Brand • drs A van Loosbroek 

• dr M van Marwijk Kooy • prof. dr DJ van Rhenen • dr I Steneker 

• prof. dr TJM de Witte • dr K Groeneveld, secretaris 

C.1.10 

Zwangerschapsimmunisatie 

(Werkprogramma 2001, 4.9, boeknummer 662) 

Zwangeren in Nederland worden onderzocht op de aanwezigheid van zogeheten 

irregulaire antistoffen, die de gezondheid van het kind kunnen bedreigen. Onlangs 

zijn nieuwe richtlijnen van kracht geworden, gebaseerd op een Gezondheidsraadadvies 

uit 1992. De Raad wordt gevraagd of ontwikkelingen op dit terrein 

een herziening van zijn eerdere advies noodzakelijk maken. Het advies zal 

naar verwachting begin 2002 worden uitgebracht. 


4 mei 2000 



• prof. dr A Brand 

• drs CAM Hazenberg • dr MP Hering • prof dr HHH Kanhai 

• prof. dr J van der Noordaa • drs MAM Overbeeke 

• prof. dr DJ van Rhenen • dr EW Steyer 

• prof. dr TJM de Witte • drs PAW van Hessen, adviseur 

• dr GR Westerhof, adviseur • dr K Groeneveld, secretaris 

C.1.11 

Anti-conceptie bij verstandelijk gehandicapten 


Artsen worden regelmatig geraadpleegd over anticonceptie bij mensen met een 

verstandelijke handicap. Het gaat hier om een complex vraagstuk. Naast de 

wensen en mogelijkheden van de betrokken personen, spelen belangen van 

eventuele kinderen een rol. Ook het oordeel van ouders en begeleiders is van 

betekenis. Het besluit om, als uiterste optie, tot sterilisatie over te gaan eist 

zorgvuldige medische en ethische afweging. Vanuit het betrokken veld is aangegeven 

dat er behoefte is aan meer houvast in het omgaan met deze thematiek. 

Het advies zal naar verwachting in 2002 verschijnen. 




6 juli 2000 


• prof. dr SP Verloove-Vanhorick, voorzitter • prof. dr JPM Denekens 

• prof. dr JG van Dijk • mr MCE van Heurck • dr GHMM ten Horn 

• mr LE Kalkman-Bogerd • drs ETh Klapwijk • prof. dr D Lindhout 

• dr I Mans • prof. dr JS Reinders 

• dr HMJ van Schrojenstein Lantman-de Valk • dr EGC van Seumeren 

• prof. mr EPhR Suterius • drs I Verdonk • dr DL Willems 

• mr A Bood, secretaris 


C.1.12 

Mitochondriale DNA-aandoeningen 


In het embryowetsvoorstel is een verbod opgenomen voor de toepassing van 

kiembaangentherapie. Dit verbod kan op zijn vroegst na vijf jaar vervallen. In 

de toelichting meldt de Minister van VWS voornemens te zijn de Gezondheidsraad 

te verzoeken te adviseren over de stand van wetenschap met betrekking tot 

kiembaangentherapie, inclusief technieken ter voorkoming van mitochondriale 

DNA-aandoeningen, en over de ethische en maatschappelijke aspecten van de 

toepassing ervan. De toepassing van technieken ter voorkoming van mitochondriale 

DNA-aandoeningen valt niet onder het verbod 

Betrokken stafmedewerkers 

dr P Bolhuis 

dr WJ Dondorp 

Publicatie 

Celkerntransplantaties bij mutaties in het mitochondriale DNA. 2001/07 

De commissie bestond uit de leden van de Beraadsgroep Genetica en Beraadsgroep 

Ethiek en Recht. 

C.1.13 

Gevolgen van rampen op middellange termijn 


Rampen als overstromingen, neerstortende vliegtuigen en branden kunnen zowel 

bij de betrokken bijna-slachtoffers als hulpverleners sporen nalaten. Die uiten 

zich, soms pas op termijn, in een verscheidenheid aan lichamelijke en psychische 

klachten. Stoffen die bij de ramp (mogelijk) zijn vrijgekomen, worden 

soms als oorzaak van de klachten aangewezen, ook al zijn daarvoor niet altijd 

‘harde’ bewijzen. Vaak laat de gebeurtenis zelf een onuitwisbare indruk achter 

en kunnen ziekteklachten het gevolg zijn. Advisering moet leiden tot aanbevelingen 

over de zorg voor de betrokkenen en hoe, op korte en op langere termijn, 

overheden en hulpverleners moeten omgaan met de klachten. De Raad verwacht 

een adviesaanvraag te ontvangen na het verschijnen van het desbetreffende rapport 

van de in het verslagjaar ingestelde commissie-Lanphen 



mr dr CJ van der Klippe 

C.1.14 

Hervonden herinneringen 


In 2001 is de Raad begonnen met de advisering over hervonden herinneringen 

aan traumatische gebeurtenissen, vooral seksueel misbruik en over de rol van 

hulpverleners bij het hervinden van dergelijke herinneringen. De Raad verwacht 

zijn advies in 2003 uit te brengen. 


7 juli 2000 


22 augustus 2001 


• prof. dr WTAM Everaerd, voorzitter • Prof. dr CDA Brinkgreve 

• dr PJ Draijer • prof. dr R van Dyck • prof. dr O van der Hart 

• mr dr RSB Kool • prof. dr H Merckelbach • dr JMI Murre • dr MS Oitzl 

• prof. dr BJN Schreuder • prof. dr Ph Spinhoven • prof. dr WA Wagenaar 

• drs DChM Gersons-Wolfensberger, secretaris 

C.1.15 

Zorg voor oudere autistische patiënten 


De zorg voor autistische kinderen is nauw gerelateerd aan een intensieve 

schoolbegeleiding. Op 18-jarige leeftijd komt aan die schoolbegeleiding een 

eind. Voor veel patiënten lijkt dit te vroeg. Daarnaast bestaat zorg over de opvang 

van de oudere autistische patiënten. De Gezondheidsraad zal de stand van 

wetenschap op dit terrein weergeven en de situatie in Nederland hieraan toetsen. 

Toetsingscriteria zijn kwaliteit en doelmatigheid. 


C.1.16 

De veiligheid van bloed 


De Minister van VWS heeft aangegeven behoefte te hebben aan een advies over 

de betekenis van nieuwe, gevoelige bepalingsmethoden voor virale besmetting 

van donorbloed. De Raad wil deze vraag in een breder perspectief plaatsen. Een 

bloedtransfusie is een medische behandeling die, ook los van de mogelijkheid 

een infectie over te dragen, risico kent. Dat risico is tot op zekere hoogte te beheersen, 

maar niet volledig uit te bannen. De vraag hoe veilig bloed moet zijn, 

is daarom relevant. In het voorjaar van 2002 zal dit thema ter hand genomen 

worden. 


dr K Groeneveld 

C.1.17 

Stamcellen 


Conform haar toezegging aan de Tweede Kamer heeft de Minister van VWS de 

Gezondheidsraad gevraagd haar te adviseren over het gebruik van embryonale 

stamcellen als bron voor weefsels en daarmee op termijn wellicht als alternatief 

voor xenotransplantatie. Het advies wordt in 2002 uitgebracht. De Raad acht 

onderzoek aan embryonale én somatische stamcellen belangrijk voor de ontwikkeling 

van nieuwe therapie, maar verwacht niet dat daarmee het tekort aan donoren 

op korte termijn kan worden opgelost. De Raad zal in een separaat advies 

ingaan op de toepassing van stamcellen uit het beenmerg van patiënten voor immunotherapie 

bij diezelfde patiënten (hematopoietische stamcellen, boeknummer 

725). Over deze toepassing van stamcellen verschijnt een advies in 2003. 


17 januari 2001 


dr PA Bolhuis 


Publicatie 

Kanttekeningen bij ontwerp-planningsbesluit hemopoëtische stamceltransplantatie. 

2001/15 

C.1.18 

Bewaartermijn voor medische gegevens 


In de zomer van 2000 verscheen het signalement Bewaartermijn van medische 

gegevens. Daarin werd ingegaan op door onderzoekers en behandelaars als problematisch 

ervaren gevolgen van de in de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst 

(WGBO gestelde bewaartermijn voor medische gegevens. 


dr WJ Dondorp 

C.1.19 

Effectiviteit van massamediale voorlichtingscampagnes 


Voorlichting wordt geacht bij te dragen aan preventie van ziekte, doordat zij 

leidt tot aanpassing van gedrag. Hierbij wordt veelal gebruik gemaakt van radio, 

televisie en de schrijvende pers. Evenals bij andere interventies in de curatieve 

en preventieve sfeer zijn ook bij deze populatiegerichte vorm de vraag naar 

doeltreffendheid en doelmatigheid van betekenis. De Raad verwacht zijn advies 

in 2002 uit te brengen, en bij zijn werk aansluiting zoeken bij de resultaten van 

een desbetreffende onderzoek onder auspiciën van Zorgonderzoek Nederland 

(ZON). 


drs EJ Schoten. 

C.1.20 

Genetische screening op multifactoriële aandoeningen 


Het ontstaan en het beloop van ziekten is veelal afhankelijk van verscheidene 

factoren, deels erfelijk is en deels bepaald door de omgeving. Wetenschappelijk 

onderzoek schept steeds vaker de mogelijkheid om bij iemand de aanwezigheid 

vast te stellen van genetische factoren die een verhoogd risico opleveren op bepaalde 

aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten of dementie Ook is het moge- 


lijk mensen op die risico’s te screenen. Het bepalen van die risico’s is echter gecompliceerd. 

In de regel spelen verscheidene genen een rol en is de ernst van de 

ziekte ook afhankelijk van omgevingsfactoren, waaronder gedrag, voeding, en 

blootstelling aan fysische en chemische agentia. Kennis van iemands genetische 

risicoprofiel kan preventieve maatregelen mogelijk maken, maar roept ook ethische 

en juridische vragen op. De Raad zal zijn eerdere advies over genetische 

screening actualiseren. 


dr PA Bolhuis 

C.1.21 

Contouren van het ‘basispakket’ 


De inhoud en omvang van het basispakket zijn belangrijke punten van discussie 

in het debat over zorgstelselvernieuwing. Het huidig pakket is grotendeels historisch 

gegroeid. Er is behoefte aan wetenschappelijke onderbouwing van het belang 

en de doelmatigheid. In februari 2001 heeft de Minister van VWS advies 

gevraagd over op wetenschappelijke inzichten gebaseerde, operationaliseerbare 

criteria voor de in een basispakket op te nemen zorgvoorzieningen. Het advies 

zal naar verwachting in 2002 worden uitgebracht 


27 februari 2001 




• Prof. dr JP Mackenbach, voorzitter • prof. dr ID de Beaufort 

• prof. dr M Boers• prof. dr E Briët • prof. dr HJM Cools 

• prof. dr R van Dyck • prof. dr GA den Hartogh 

• prof. dr ALM Lagro-Janssen • prof. dr J Ormel • drs E van der Veen 

• prof. dr WPMM van de Ven • drs AHJ Veneman 

• prof. dr SP Verloove-Vanhorick • drs A Boer, arts, adviseur 

• drs EA Bolhuis adviseur • drs GGJ Klein Ikkink, adviseur 

• dr GHM ten Velden, secretaris 



Deel 

C.2 


Doeltreffendheid en doelmatigheid 

van diagnostiek en therapie 

Doeltreffendheid en doelmatigheid van medisch handelen zijn centrale elementen 

in het gezondheidszorgbeleid. Zij winnen, bij de toenemende spanning tussen 

de vraag naar zorg en beschikbare middelen, aan belang. De Raad heeft een 

lange traditie waar het gaat om het geven van een wetenschappelijk antwoord 

op vragen over doeltreffendheid en doelmatigheid. 

De adviezen over zogeheten topklinische zorgfuncties die door de Minister 

van VWS onder artikel 2 van de Wet bijzondere medische verrichtingen 

(WBMV) zijn gebracht, vormen een bijzondere categorie onder deze algemene 

noemer. De Gezondheidsraad brengt de stand der wetenschap in kaart, waarna 

de minister een planningsregeling vaststelt. 


C.2.1 

Rationele medische en paramedische zorg 


Op het terrein van medical technology assessment (MTA) zijn aan de Gezondheidsraad 

taken toebedeeld bij de signalering van nieuwe ontwikkelingen en de 

synthese van de stand van wetenschap. De Raad heeft een aantal onderwerpen 

in behandeling genomen die afkomstig zijn uit het rapport ‘Advies inzake kosten-effectiviteitsanalyse 

van bestaande verstrekkingen’ van de voormalige Ziekenfondsraad 

(ZFR), verschenen op 28 oktober 1993. De Voorzitter van de Gezondheidsraad 

heeft daartoe de Kerncommissie MTA ingesteld. 


23 juni 1997 

Samenstelling Kerncommissie MTA 

• prof. dr JA Knottnerus, voorzitter • drs A Boer, adviseur 

• prof. dr HR Büller • prof. dr GH Blijham • prof. dr PMM Bossuyt 

• prof. dr J Dekker • prof. dr MCH Donker • dr GL Engel, adviseur 

• prof. dr J Kievit • prof. dr FFH Rutten • dr GHM ten Velden, secretaris 

Publicatie 

Doelmatigheid van langdurige psychotherapie 2001/08 

The efficiency of long-term psychotherapy 2001/8E 

Urine-incontinentie 2001/12 

C.2.2 

Palliatieve chemotherapie 


Een externe werkgroep in Utrecht werkt aan een achtergrondstudie. Het advies 

zal naar verwachting eind 2002 worden uitgebracht. 

C.2.3 

Urine-incontinentie 






Naast de Kerncommissie MTA bestaat deze commissie uit 

• prof. dr ALM Lagro-Janssen, voorzitter • drs LCM Berghmans 

• prof. dr HJM Cools • prof. dr LWM Jansen • prof. dr PhEVA van Kerrebroeck 

• dr HJ Stoevelaar • drs CR Tulner • dr ME Vierhout 

• dr E van Rongen, secretaris 

Publicatie 

Urine-incontinentie 2001/12 

C.2.4 

Oefentherapie 



dr N Smidt 

C.2.5 

C.2.6 

C.2.7 

Behandelvormen voor prostaathypertrofie 


Nacontrole bij kanker 


Doelmatigheid van langdurige psychotherapie 



• dr RW Trijsburg, voorzitter • dr F Beenen • dr R van Dyck 

• dr L Hakkaart-van Roijen • dr RC van der Mast • drs L de Nobel 

• dr S Schagen • dr P Spinhoven • dr RJ Takens • dr PA Bolhuis, secretaris 

Publicatie 

Doelmatigheid van langdurige psychotherapie .2001/08 

The efficiency of long-term psychotherapy. 2001/08E 


C.2.8 

Bijzondere neurochirurgie 


Met het oog op een nieuw Planningsbesluit neurochirurgie heeft de Minister van 

VWS de Gezondheidsraad gevraagd haar te informeren over de stand van de 

wetenschap met betrekking tot de bijzondere neurochirurgie bij volwassenen en 

bij kinderen. Ook vraagt de minister om aan te geven wat de komende zes tot 

acht jaar de behoefte aan toepassingen van bijzondere neurochirurgie zal zijn en 

wat voor kwaliteitseisen daarbij moeten worden gesteld. 


11 juli 1995 


Het advies is uitgebracht onder verantwoordelijkheid van de Voorzitter vann de 

Gezondheidsraad. 


dr GHM ten Velden 

Publicatie 

Kanttekeningen bij ontwerp-planningsbesluit neurochirurgie. 2001/09 

C.2.9 

Zorg voor niet-opgenomen acute psychiatrische patiënten 


Tijdige behandeling van mensen met een eerste psychotische episode lijkt de 

kans op het ontstaan van blijvende defecten te verminderen. De Wet Bijzondere 

Opname Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) laat onvrijwillige behandeling alleen 

bij uitzondering toe. Mensen met de eerste verschijnselen van schizofrenie 

beschikken vaak niet over een zodanig ziekte-inzicht dat zij bereid zijn zich te 

laten behandelen. In de praktijk blijven deze mensen dan ook vaak onbehandeld 

totdat hun situatie zo verslechtert dat zij voldoen aan de BOPZ-criteria voor onvrijwillige 

opneming en dwangbehandeling. De Minister van VWS heeft de 

Raad gevraagd welke ambulante zorg en begeleiding beschikbaar zouden moeten 

zijn voor psychiatrische patiënten die dringend behandeling behoeven, buiten 

de onvrijwillige opneming op basis van de Wet BOPZ. De Raad zal aan- 


dacht schenken aan een nadere uitwerking van de notie ‘ambulante dwangbehandeling’. 

Het advies zal in 2002 verschijnen. 


15 december 1998 


• prof. dr BPR Gersons, voorzitter • prof. mr dr J Legemaate • dr H Henselmans 

• drs WM van Ewijk • mr dr H van de Klippe • dr M Muijen 

• dr R van der Mast • prof. dr G Widdershoven • mr MW Zandbergen 

• prof. dr A Schene • dr RMW Smeets, adviseur • drs MA Bos, secretaris 

C.2.10 

Binnenoorprothese bij kinderen 


De Gezondheidsraad heeft een adviesaanvraag over dit onderwerp ontvangen. 

Verzocht wordt de stand van de wetenschap in kaart te brengen, met name waar 

het betreft de indicatiestelling, de te verwachten zorgbehoefte voor de komende 

vijf jaar en de wenselijkheid van concentratie van deze zorg. 


22 mei 2000 


• prof. dr EH Huizing, voorzitter • prof. dr SS Blume • prof. dr P van den Broek 

• prof. dr JJ Grote • dr H Knoors • drs MA Bos, secretaris 

Publicatie 

Cochleaire implantatie bij kinderen. 2001/21 

C.2.11 

Transplantatievraagstukken: Non-heartbeating en levende donoren 


Aan de behoefte aan donoren kan tegemoet gekomen worden door meer gebruik 

te maken van zogeheten non-heartbeating donoren. In de praktijk blijken er bezwaren 

te zijn die door goede protocollering en zorgvuldige voorlichting mogelijk 

weggenomen kunnen worden. Ook wordt soms gebruik gemaakt van een 

door een levende vrijwilliger afgestaan orgaan. Deze vorm van orgaandonatie 


iedt soms voordelen, maar roept ook bijzondere vragen op. Over beide onderwerpen 

zal de Raad advies uitbrengen in 2003. 






• prof. dr G. Kootstra, voorzitter • prof. dr mr H Akveld • PJ Batavier 

• prof. dr I de Beaufort • M van Gurp • dr R Héné • dr J IJzermans 

• prof. dr RAP Koene • prof. dr G Kootstra • dr G Persijn • prof. dr MJH Slooff 

• prof. dr JM Wilmink • dr G Olthoff, adviseur • drs MA Bos, secretaris 

C.2.12 

De plaats van het geneesmiddel in de medische behandeling 


Geneesmiddelen worden beoordeeld op veiligheid en werkzaamheid door het 

College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Over opneming in het verstrekkingenpakket 

adviseert vervolgens het College voor zorgverzekeringen (CVZ), 

waarna de Minister van VWS een beslissing neemt. Voor een aantal geneesmiddelen 

is, behalve kennis over werkzaamheid en kosteneffectiviteit,ook nadere 

bepaling van de plaats van het geneesmiddel in het totaal van de behandeling 

gewenst. De Gezondheidsraad zal in overleg met VWS en CVZ deze taak op 

zich nemen en in voorkomende gevallen onderwerpen op het werkprogramma 

plaatsen. 



C.2.13 

De ziekte van Alzheimer en andere dementieën 

(Werkprogramma 2001, 5.5.1, boeknummer 655) 

Met de vergrijzing nemen ook de verouderingsziekten toe. De ziekte van Alzheimer 

is in dit verband zowel in kwantitatieve zin als wat betreft de kwaliteit 

van leven, een aandoening die grote problemen met zich meebrengt. In de eerste 

plaats natuurlijk voor de patiënten en hun directe omgeving, maar ook voor de 


samenleving. De Raad zal in zijn advies dit brede spectrum behandelen en, onder 

meer, ingaan op de specifieke eisen die aan de zorg voor dementerende 

mensen worden gesteld, aan de mogelijkheden van preventie en aan nieuwe geneesmiddelen. 

Naarmate het beter mogelijk wordt in een vroeg stadium uitspraken 

te doen over de waarschijnlijkheid dat iemand een vorm van dementie zal 

krijgen, zal de roep om screening luider worden. Dergelijke initiatieven roepen 

echter belangrijke ethische en maatschappelijke vragen op. Ook hieraan zal het 

advies de nodige aandacht besteden. 




• prof. dr ID de Beaufort, voorzitter • dr RLP Bergmans • dr MMA Derix 

• dr R-M Dröes • dr CM van Duijn • prof. mr JKM Gevers • dr WA van Gool 

• prof. dr TJ Heeren • ir M Hof, adviseur • dr AA Keizer 

• prof. dr CPM Knipscheer • dr Y Kuin • drs J de Lange • prof. dr DF Swaab 

• dr AW Wind • dr YA van Duivenboden, secretaris 

C.2.14 

Prenatale screening 


In het kader van de Wet Bevolkingsonderzoek (WBO) is een aanbod van prenatale 

diagnostiek gericht op het Downsyndroom en op neurale-buisdefecten vergunningplichtig. 

Om een goede afweging te kunnen maken over de waarde van 

verschillende screeningsstrategieën heeft de Raad over dit onderwerp een advies 

uitgebracht. 


25 mei 1998 

Publicatie 

Prenatale screening: downsyndroom, neuralebuisdefecten, routine-echoscopie. 



C.2.15 

Familiaire hypercholesterolemie 

(Werkprogramma 2001 5.8,.boeknummer 696) 

De Minister van VWS heeft de Gezondheidsraad gevraagd de stand van de wetenschap 

met betrekking tot hypercholesterolemie als determinant van atherosclerose 

opnieuw op te maken. Zij vraagt in brede zin aandacht te besteden aan 

het te verwachten profijt van cholesterolverlagende behandeling, en aan de mogelijke 

betekenis van diverse cardiovasculaire risicofactoren die recent in de belangstelling 

zijn komen te staan 




6 september 2001 


• prof. dr WG van Aken • prof. dr JKM Gevers • prof. dr ir LM Havekes 

• prof. dr JJP Kastelein • prof. dr NJ Leschot • mr LF Markenstein 

• prof. dr AFH Stalenhoef • mr ir JR Storm, adviseur 

• mr A Bood, secretaris • WA van Veen, arts, secretaris 

Publicatie 

Familiaire hypercholesterolemie en de Wet op de medische keuringen. 



Deel 

C.3 


Preventie en behandeling bij 

infectieziekten 

Van oudsher besteedt de Gezondheidsraad aandacht aan de preventie van en behandeling 

bij infectieziekten. Dat uit zich onder meer in activiteiten met een periodiek 

karakter, die vooral in dit hoofdstuk zijn opgesomd. Ook gevestigde 

handelwijzen blijken steeds nieuwe vragen op te roepen. 

C.3.1 

Bijwerkingen vaccins Rijksvaccinatieprogramma 


De Gezondheidsraad analyseerde in het verleden elk jaar de bijwerkingen die 

zich in het voorgaande jaar hadden voorgedaan bij kinderen die in het kader van 

het Rijksvaccinatieprogramma waren gevaccineerd. Met ingang van 1997 is de 

werkwijze aangepast: het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu 

(RIVM) voert de analyse van de gegevens uit en legt deze voor commentaar 

voor aan de Gezondheidsraad. In 2002 rapporteert de desbetreffende commissie 

over de gegevens van de afgelopen vijf jaar. 


• prof. dr ACB Peters, voorzitter • prof. dr HJ Neijens, vice-voorzitter 

• dr SG van Duinen • dr EJP Lommen • drs RHB Meyboom 

• dr HC Rümke, adviseur • prof. dr GBA Stoelinga • dr HP Verbrugge, adviseur 


• drs PE Vermeer-de Bondt, adviseur • dr PME Wertheim-van Dillen 

• dr K Groeneveld, secretaris 

C.3.2 

Beoordeling van het Rijksvaccinatieprogramma 


De Gezondheidsraad beziet op gezette tijden de opzet van het Rijksvaccinatieprogramma 

tegen de achtergrond van nieuwe ontwikkelingen. Die bezinning 

leidt zo nodig tot een advies aan de Minister van VWS over wijzigingen in het 

programma. 

C.3.3 

Rijksvaccinatieprogramma in de 21ste eeuw 


De Gezondheidsraad is gevraagd gefaseerd zijn visie te geven op het RIVMrapport 

over het Rijksvaccinatieprogramma in de 21ste eeuw. De inmiddels gkïnstalleerde 

commissie is haar werk begonnen 




13 juni 2001 


• prof. dr EJ Ruitenberg, voorzitter • DJA Bolscher, arts • drs W Dol, adviseur 

• prof. dr W van Eden • prof. dr R de Groot • prof. dr J Huisman 

• prof. dr J van Oirschot • dr TGW Paulussen • dr MJ Postma 

• prof. dr JJ Roord • dr HP Verbrugge • prof. dr SP Verloove-Vanhorick 

• dr M Verweij • drs ACG Voordouw, adviseur 

• drs JK van Wijngaarden, adviseur • dr HI Zaaijer • drs J Sekhuis, adviseur 

• dr H Houweling, secretaris 

C.3.4 

Vaccinatie tegen meningitis 


In vervolg op het verzoek aan de Gezondheidsraad om haar gefaseerd te adviseren 

over het RIVM-rapport ‘Naar een vaccinatieprogramma voor Nederland in 


de 21ste eeuw’ vroeg de Minister van VWS prioriteit te geven aan het uitbrengen 

van advies over meningokokken- en pneumokokkenvaccins. Het advies is 

voorbereid door een werkgroep van de Commissie ‘Rijksvaccinatieprograma in 

de 21ste eeuw’. 



Instelling werkgroep 

18 september 2001 

Samenstelling werkgroep 

• prof. dr EJ Ruitenberg, voorzitter • dr AJW van Alphen dr ir M van Deuren 

• prof. dr R de Groot • dr JA Hazelzet • dr PWH Hermans • dr MJ Postma 

• prof. dr JJ Roord • dr EAM Sanders • dr L Spanjaard • prof. dr JGP Tijssen 

• dr M Verweij, adviseur • drs J Sekhuis, adviseur • dr H Houweling, secretaris 

Publicatie 

Algemene vaccinatie tegen meningokokken C en pneumokokken. 2001/27 

C.3.5 

Richtlijnen voor de preventie van ziekenhuisinfecties 


De landelijke Werkgroep Infectie Preventie (WIP) heeft tot taak richtlijnen op 

te stellen voor de preventie van ziekenhuisinfecties. Krachtens een verzoek uit 

1989 van de toenmalige Staatssecretaris van WVC geeft de Gezondheidsraad 

jaarlijks een ‘second opinion’ over concept-richtlijnen. 


drs J Sekhuis, arts 

C.3.6 

Screening op Chlamydia trachomatis-infectie 


Infectie met CT kan eileiderontsteking, buitenbaarmoederlijke zwangerschap en 

onvruchtbaarheid veroorzaken. In het Jaaradvies 1990 plaatste de Gezondheidsraad 

een vraagteken bij de zin van systematische screening. De afgelopen jaren 


is de diagnostiek van CT-infectie vereenvoudigd. In 2002 zal de Raad een advies 

uitbrengen. 


22 maart 1999 


15 oktober 2001 


• Prof. dr WJHM van den Bosch, voorzitter • dr JEAM van Bergen 

• dr AJP Boeke • prof. dr RA Coutinho • dr JJE van Everdingen 

• prof. mr WR Kastelein • dr ir MJW van de Laar • prof. dr ALM Lagro-Janssen 

• dr WI van der Meijden • dr SA Morré dr • MJ Postma • prof. dr HA Verbrugh 

• drs O de Zwart • drs J Sekhuis, arts, secretaris 

C.3.7 

Protocollen Infectieziekten 


In 1995 heeft de Minister van VWS de Landelijke Coördinatiestructuur voor de 

Infectieziektenbestrijding (LCI) in het leven geroepen. Deze heeft onder meer 

tot taak het opstellen van protocollen en draaiboeken voor een landelijk uniforme 

bestrijding van infectieziekten. Overeenkomstig het daartoe strekkende verzoek 

van de Minister van VWS van 6 december 1996, toetst de Gezondheidsraad 

alle door de LCI opgestelde of geactualiseerde protocollen en draaiboeken. 



C.3.8 

Bioterrorisme 


Het is niet denkbeeldig dat terroristen biologische strijdmiddelen gaan gebruiken. 

De Gezondheidsraad heeft advies uitgebracht over micro-organismen en 

toxinen die daarbij een rol kunnen spelen, en hun mogelijke bestrijding. 


21 april 1999 



• prof. dr JC Terlouw, voorzitter • dr RA Coutinho • dr Ph J van Dalen 

• dr ADME Osterhaus • Lt-Kol HW Poen, adviseur • JE van Steenbergen, arts 

• dr P van der Torn, arts • drs R Vrolijk, adviseur • AH Zwennes, adviseur 

• drs EJ Schoten, secretaris 

Publicatie 

Verdediging tegen bioterrorisme 2001/16 

C.3.9 

Algehele vaccinatie tegen hepatitis B 

(Werkprogramma 2001 6.9 boeknummer 672) 

In een motie heeft de Tweede Kamer gevraagd algemene vaccinatie tegen hepatitis 

B in te voeren. De Minister van VWS heeft de Kamer laten weten de Gezondheidsraad 

te zullen vragen zijn advies uit 1996 met spoed op grond van 

nieuwe wetenschappelijke inzichten te heroverwegen, daarbij aandacht bestedend 

aan het rapport Kosten-effectiviteit van algemene vaccinatie tegen Hepatitis 

B, van het RIVM. 


31 mei 2000 


17 juli 2000 


• prof, dr LJ Gunning-Schepers, voorzitter • DJA Bolscher 

• dr RAFM Chamuleau • prof. dr RA Coutinho • prof. dr J Desmyter 

• drs MI Esveld • prof. dr R de Groot • dr J van Hattum • prof. dr BA van Hout 

• prof. dr JP Mackenbach • prof. dr J van der Noordaa • prof. dr SW Schalm 

• prof. dr TWJ Schulpen • dr HL Zaaijer • dr H Houweling, secretaris 

Publicatie 

Algemene vaccinatie tegen hepatitis B. 2001/03 


C.3.10 

Legionellose 


In 1986 heeft de Gezondheidsraad een advies uitgebracht over legionellose. In 

de praktijk blijken nog veel problemen voor te komen die te maken hebben met 

de implementatie van dat advies. Een advies zal naar verwachting in 2002 worden 

uitgebracht. 




4 november 1999 


• prof. dr E Briët, voorzitter • drs MI Esveld, adviseur • drs L Groen, adviseur 

• prof. dr JAA Hoogkamp-Korstanje • prof. dr ir D van der Kooij • dr J Kool 

• ir WJH Scheffer • prof. dr P Speelman• dr A Voss 

• JK van Wijngaarden, arts, adviseur • G Jambroes, secretaris 

C.3.11 

Pneumokokkenvaccinatie voor ouderen 

(Boeknummer 144/2) 

De WHO heeft aanbevolen naast bekende risicogroepen nu ook personen ouder 

dan 65 jaar te vaccineren. Over de effectiviteit hiervan bestaat geen internationale 

wetenschappelijke consensus. De Beraadsgroep Infectie en Immuniteit zal 

advies uitbrengen over dit onderwerp. Het Dutch Cochrane Centre is gevraagd 

een systematische review voor de verschillende trials te vervaardigen. Het advies 

is opgesteld door de Beraadsgroep Infectie en Immunitieit. 



Publicatie 

Programmatische vaccinatie van volwassenen. 2001/04 


Deel 

C.4 

Gezondheid en voeding 

De in dit hoofdstuk beschreven werkzaamheden bestrijken de kwaliteit van de 

voeding, voedselproductie, voedselvoorziening en voedselconsumptie. Niet alle 

aspecten van deze deelgebieden passen binnen het werkprogramma van de Gezondheidsraad. 

Steeds gaat het om de vraag: dragen de bestanddelen van het 

voedsel, de productie ervan en de samenstelling van het voedselpakket bij aan 

bevordering van de gezondheid van individuen en van de bevolking als geheel, 

dan wel is er sprake van gezondheidsrisico’s. De Raad ziet het ook als zijn taak 

periodiek ontwikkelingen in de voedselconsumptie in dit licht te beoordelen. 

Vragen over de veiligheid van voedsel staan beleidsmatig en politiek sterk in de 

belangstelling. In 2001 is de Raad in overleg met de direct betrokken departementen 

nagegaan welke rol hij hier kan spelen. 

C.4.1 

Veiligheidsbeoordeling nieuwe voedingsmiddelen 


Op verzoek van de Minister van VWS, mede namens de Staatssecretaris van 

LNV, heeft de Gezondheidsraad in 1999 een commissie ingesteld die is belast 

met de veiligheidsbeoordeling van nieuwe voedingsmiddelen in het kader van 

EU-verordening (EG)258/97. Die verordening richt zich op nieuwe voedingsmiddelen 

en voedselingrediënten, zoals producten die via genetisch gemodificeerde 

organismen zijn verkregen en voedingsmiddelen met specifiek de ge- 


zondheid bevorderende (nieuwe) bestanddelen. Daarnaast heeft de commissie 

de taak te adviseren over het ten behoeve van deze veiligheidsbeoordeling te 

hanteren beoordelingskader. Het mandaat van de commissie loopt tot eind 2004. 






• prof. dr LM Schoonhoven, voorzitter • dr JEN Bergmans, adviseur 

• prof. dr CAFM Bruijnzeel-Koomen • ir EJ Kok • dr CF van Kreijl 

• prof. dr P van der Laan • dr B Loos, adviseur • dr FM Nagengast 

• dr ir JMA van Raaij • prof dr ir G Schaafsma • prof. dr EG Schouten 

• dr GJA Speijers • prof. dr WJ Stiekema 

• dr ir R Top, adviseur • prof. dr WM de Vos • dr RA Woutersen 

• dr ir M Rutgers, secretaris • dr JAG van de Wiel, secretaris 

• dr CMA van Rossum, secretaris 

Publicaties 

Fytosterolen/ Phytosterols 2001/01 VNV 

Genotoxiciteit van fytosterol(esters) 2001/02 VNV 

Genotoxicity of phytosterol(esters) 2001/02 VNV 

Nonisap/Noni juice 2001/03 VNV 

Fytosterolen (2) / Phytosterols (2) 2001/04 VNV 

C.4.2 

Aanbevolen hoeveelheden energie en voedingsstoffen 


De Gezondheidsraad gaat na op welke onderdelen de thans in Nederland geldende 

aanbevolen hoeveelheden energie en voedingsstoffen moeten worden 

herzien. De Raad voert deze evaluatie uit in nauw overleg met zusterorganisaties 

in het buitenland. De bedoeling is zoveel mogelijk te komen tot een gemeenschappelijke 

wetenschappelijke basis voor aanbevolen hoeveelheden in 

Europa, de VS en Canada. Bij deze herziening geeft de Raad aan welke niveaus 

van inneming, behalve aan het voorkómen van de traditionele deficiëntieziek- 


ten, ook kunnen bijdragen aan de preventie van chronische ziekten. De Raad 

heeft inmiddels gerapporteerd over: 

calcium, vitamine D, thiamine, riboflavine, niacine, pantotheenzuur en biotine 

energie, vetten, eiwitten en koolhydraten. 

Over andere voedingsstoffen zal de Raad na 2001 adviseren. 


25 maart 1997 


• prof. dr HKA Visser, voorzitter • dr H van den Berg • ir W Bosman, adviseur 

• ir BC Breedveld • prof. dr ir WHM Saris • prof. dr HP Sauerwein 

• prof. dr ir GJ Schaafsma • prof. dr WA van Staveren • prof. dr CE West 

• dr ir JA Weststrate • dr ir CJK Spaaij, secretaris 

Werkgroep Energie en macronutriënten (551/1) 

• prof. dr ir WHM Saris, voorzitter werkgroep • ir W Bosman, adviseur 

• prof. dr ir PA van den Brandt • ir BC Breedveld • prof. dr RJ Heine 

• dr ir RP Mensink • prof. dr HP Sauerwein • prof. dr ir GJ Schaafsma 

• dr ir JC Seidell • dr ir P van ’t Veer • dr ir JA Weststrate • dr ir PL Zock 

• dr ir CJK Spaaij, secretaris 

Werkgroep Vitamines, uitgezonderd vitamine D (551/2) 

• dr H van den Berg, voorzitter werkgroep • ir W Bosman, adviseur 

• ir BC Breedveld • prof. dr HKA Visser • prof. dr CE West 

• dr ir JA Weststrate • dr ir CJK Spaaij, secretaris 

Publicaties 

Voedingsnormen: Energie, eiwitten, vetten en verteerbare koolhydraten 

(2001/19) 

Dietary reference intakes: energy, proteins, fats, and digestible carbohydrates 

(2001/19E) 


C.4.3 

Richtlijnen goede voeding 


In 1986 heeft de toenmalige Voedingsraad het advies ‘Richtlijnen goede voeding’ 

uitgebracht. Dit advies vormt de basis voor het Nederlandse voedingsbeleid 

en is van groot belang voor activiteiten op het gebied van de voedingsvoorlichting 

en de productontwikkeling door het bedrijfsleven. De Minister van 

VWS heeft mede namens de Minister van LNV gevraagd de ‘Richtlijnen’ eens 

in de vijf jaar te toetsen aan de stand van de wetenschap. In 2001 is begonnen 

met de voorbereiding van de toetsing. 

Datum adviesaanvraag 



ir W Bosman 

C.4.4 Inrichting landelijke voedselconsumptiepeilingen na 1998 


In 1998 is de derde landelijke voedselconsumptiepeiling gehouden. De bewindslieden 

van VWS en LNV hebben de Gezondheidsraad advies gevraagd 

over de wijze waarop deze peilingen in de toekomst moeten worden voortgezet. 




ir W Bosman 

C.4.5 De ontwikkeling van de voedselconsumptie in de periode 1989-1998 


In het najaar van 1998 kwamen de gegevens beschikbaar van de derde landelijke 

voedselconsumptiepeiling. De Minister van VWS heeft mede namens de Minister 

van LNV de Gezondheidsraad een oordeel gevraagd over de ontwikkeling 


van de voedselconsumptie van de bevolking in de afgelopen tien jaar. Het advies 

zal in 2002 uitgebracht worden. 






• prof. dr ir FJ Kok, voorzitter, • prof. dr ir PA van den Brandt 

• ir BC Breedveld • prof. dr ir GJ Hiddink • dr KFAM Hulshof 

• prof. dr EMH Mathus-Vliegen • dr ir MC Ocké, adviseur 

• prof. dr ir JC Seidell • prof. dr C van Weel • ir W Bosman, secretaris 

C.4.6 

Deoxynivalenol 


Eind 1999 verzocht de Minister van VWS de Gezondheidsraad een oordeel te 

geven over een rapport van het RIVM over aanvaardbare hoeveelheden van het 

mycotoxine deoxynivanol in graan(producten). De minister vroeg de Raad tevens 

een afweging te maken tussen de voor- en (mogelijke) nadelen van de consumptie 

van brood en graanproducten. Elementen bij die afweging vormen de 

schatting van de blootstelling, de potentiële schadelijkheid van DON en het belang 

van brood en graanproducten in de Nederlandse voeding te worden betrokken. 






• prof. dr JH Koeman, voorzitter • prof. dr VJ Feron 

• prof. dr J Fink-Gremmels • dr ir MRH Löwik • prof. dr GJ Mulder 

• prof. dr PJJ Sauer • dr GJA Speijers, adviseur • ir JM de Stoppelaar, adviseur 

• dr RMC Theelen, adviseur • dr ir MA de Waard • dr ir LTJ Pijls, secretaris 


Publicatie 

Deoxynivalenol (DON) (2001/23) 

Deoxynivalenol (DON) (2001/23E) 

C.4.7 

Preventie en behandeling van obesitas 


Overgewicht en obesitas komen steeds vaker voor, ook bij kinderen en jongvolwassenen. 

Gezien de vaak ernstige latere gevolgen voor de gezondheid zijn preventie 

en behandeling van grote betekenis. De Minister van VWS zal de Gezondheidsraad 

over dit onderwerp om advies vragen. 

Betrokken stafmedewerker: 

Ir W Bosman 

C.4.8 

Gezondheidsbevorderende ingrediënten 


De bewindslieden van VWS en LNV hebben de Gezondheidsraad om advies 

gevraagd over de betekenis en werkzaamheid van ingrediënten die steeds vaker 

aan voedingsmiddelen worden toegevoegd met het oog op hun veronderstelde 

positieve invloed op de gezondheid en welbevinden. Vragen die spelen zijn onder 

meer: welke eisen zijn aan de onderbouwing van de werkzaamheid (gezondheidsclaims) 

te stellen en wat onderscheidt zo’n ingrediënt van een geneesmiddel. 




dr ir LTJ Pijls 


Deel 

C.5 

Gezondheid en omgeving: 

Verbanden en beoordelingsmethoden 

De Gezondheidsraad besteedt aandacht aan methoden voor het analyseren en 

beheersen van de risico’s die verbonden zijn aan de blootstelling aan omgevingsfactoren. 

Daarbij richt de Raad zich zowel op de gezondheid van de mens 

als op de structuur en het functioneren van ecosystemen. In dit hoofdstuk komt 

de invloed van omgevingsfactoren op de gezondheid van mens en milieu aan de 

orde, voor zover de vragen geen betrekking hebben op specifieke stoffen of arbeidsomstandigheden. 

C.5.1 

Omgevingsfactoren en astma 


Omgevingsfactoren, in het bijzonder allergenen, spelen een belangrijke rol bij 

het optreden van astma. De Gezondheidsraad zal, ook gelet op de stijgende prevalentie 

van astma, een oordeel geven over de aard van die rol en over de noodzaak 

het optreden van allergenen in het leefmilieu te observeren (monitoring). 

Ook zal de Raad nagaan in hoeverre vormen van luchtverontreiniging als ozon 

en fijn stof het vóórkomen en beloop van astma beïnvloeden. Door wijziging 

van prioriteiten is het werk aan dit onderwerp vertraagd. Volgens plan zal het in 

2002 ter hand worden genomen. 



drs M Drijver 

C.5.2 

Commentaar op concept-rapporten van de National Council on 

Radiation Protection and Measurements 


De National Council on Radiation Protection and Measurements (NCRP) — 

een onafhankelijke instantie in de VS — doet aanbevelingen en geeft rapporten 

uit over stralingshygiëne (ioniserende en niet-ioniserende straling). De NCRP 

heeft de Gezondheidsraad gevraagd concept-rapporten van commentaar te voorzien. 

Hierop is positief gereageerd. De Raad gaat verder van geval tot geval na 

in hoeverre de NCRP-rapporten zaken bevatten die voor het Nederlandse overheidsbeleid 

relevant zijn om te signaleren. 


ir JWN Tuyn 

prof. dr WF Passchier 

C.5.3 

Microbiologische kwaliteit natuur-zwemwater 


Elke zomer blijkt in Nederland het nodig te zijn de bevolking het zwemmen in 

natuurlijk zwem- en recreatiewater te verbieden of te ontraden, omdat de microbiologische 

kwaliteit ervan onvoldoende is. Voor een verbod zijn duidelijke 

wettelijke criteria, voor het ontraden niet. De Gezondheidsraad heeft zich gebogen 

over de vraag welke pathogenen in zwem- en recreatiewater kunnen voorkomen, 

welke gezondheidseffecten deze kunnen veroorzaken en hoe groot de 

kans daarop is. Vervolgens heeft de Raad aangegeven volgens welke criteria 

zwemmen ontraden dient te worden. 




25 mei 2000 



• ir A Wijbenga, voorzitter • prof. dr JT van Dissel • dr NJAM Haring 

• prof. dr J Huisman • drs EJTM Leenen • dr GJ Medema • prof. dr LR Mur 

• dr H Ruiter • dr JF Sluiters • dr JH van Wijnen • dr F Woudenberg 

• drs JW Dogger, secretaris 

Publicatie 

Microbiële risico’s van zwemmen in de natuur (2001/25) 

Microbial risks of recreational waters (2001/25E) 

C.5.4 

Normen voor ‘grijs’ water 


Teneinde verspilling tegen te gaan, zal naar verwachting het gebruik van ‘grijs’ 

water voor industriële en huishoudelijke toepassingen toenemen. ‘Grijs’ water 

is niet voor de consumptie bestemd en kan daarom een geringere graad van zuiverheid 

hebben dan drinkwater. De Minister van VROM wil van de Gezondheidsraad 

vernemen welke eisen aan ‘grijs’ water uit het oogpunt van volksgezondheid 

te stellen zijn. De onderwerp zal pas ter hand worden genomen na het 

beschikbaar komen van gegevens uit enkele proefprojecten. 


drs JW Dogger 

C.5.5 

Elektromagnetische velden 


Vooral door de opmars van de mobiele telefonie neemt het aantal vragen over 

de invloed van elektromagnetische velden en straling op de gezondheid toe. 

Ook over andere toepassingen, zoals hoogspanningslijnen en elektrische 

apparatuur en allerhande automatische toegangs- en controlesystemen, doen 

zich van tijd tot tijd vragen voor. De Gezondheidsraad is in 2001 begonnen met 

periodieke rapportages — tot 2004 in principe jaarlijks — over nieuwe wetenschappelijke 

ontwikkelingen op dit gebied en over de noodzaak eerdere conclusies 

bij te stellen. 


9 maart 2000 



• Prof. dr EW Roubos, voorzitter • dr LM van Aernsbergen, adviseur 

• prof. dr ir G Brussaard • dr JM Havenaar • drs FBJ Koops 

• prof. dr ir FE van Leeuwen • dr HK Leonhard, adviseur 

• dr GC van Rhoon • dr GMH Swaen • drs DHJ van Weerdt 

• prof. dr APM Zwamborn • dr E van Rongen, secretaris 

Publicatie 

Elektromagnetische velden (Jaarbericht 2001). 2001/14. 

Electromagnetic fields (Annual Update 2001). 2001/14E. 

C.5.6 

Voorzorgprincipe in het milieubeleid 


In het milieubeleid geldt het voorzorgprincipe als uitgangspunt voor maatregelen 

ter bescherming van de gezondheid van de mens en de kwaliteit van het milieu. 

Dit is ook op het terrein van de gezondheidszorg en de arbeidsomstandigheden 

steeds meer het geval. In concrete gevallen is het echter niet eenvoudig 

hoe dit principe moet worden uitgewerkt. De Gezondheidsraad bereidt een advies 

voor waarin achtergronden en toepassingsmogelijkheden van het voorzorgprincipe 

worden toegelicht. Het advies verschijnt volgens plan in 2003. 



C.5.7 

Milieumonitoring 


In het milieubeleid bestaat er behoefte aan om de invloed van milieufactoren op 

de volksgezondheid te kunnen kwantificeren. De bewindslieden van VROM en 

VWS hebben de Gezondheidsraad gevraagd aan te geven aan welke voorwaarden 

monitoringsprogramma’s moeten voldoen voor onderbouwing van het beleid 

op het terrein van milieu en gezondheid en hoe deze programma’s zo efficiënt 

mogelijk kunnen worden ingericht. Het advies verschijnt volgens plan in 

2003. 


12 mei 2000 





• JJL Pieters, arts, voorzitter • prof. dr A Brouwer • dr MC Cornel, arts 

• F Duijm, arts • dr ir G Kleter, adviseur • prof. dr G Molenberghs 

• prof. dr TJF Savelkoul • dr G Schoeters • drs BAM Staatsen , adviseur 

• prof. dr GA Zielhuis • dr JA van Zorge, adviseur 

• drs MMHE van den Berg, secretaris • drs M Drijver, arts, secretaris 

C.5.8 

Gezond leven in de stad 


Vragen over de kwaliteit van de leefomgeving in relatie tot de gezondheid krijgen 

meer aandacht. Naast het leefmilieu in de stad gaat het om de bereikbaarheid 

van niet-stedelijke gebieden en in het bijzonder natuurgebieden. De Gezondheidsraad 

kan in een advies nagaan hoe de invalshoek ‘gezondheid’ is te 

betrekken bij een integrale beoordeling van de kwaliteit van de stedelijke 

leefomgeving. De Raad bouwt hierbij voort op ervaring opgedaan bij de advisering 

over het effect van grote luchthavens op de gezondheid (1999/14) en over 

hinder van nachtelijk kunstlicht voor mens en natuur (2000/25). Aangezien het 

RIVM over dit onderwerp in het verslagjaar heeftv gerapporteerd, is na overleg 

met Ministerie van VROM besloten dit onderwerp vooralsnog als p.m. te bestempelen. 

C.5.9 

Passief roken 


In 1990 bracht de Gezondheidsraad een advies uit over de invloed van omgevingstabaksrook 

op de gezondheid van de ‘meeroker’ (passief roken). Daarna 

zijn diverse wetenschappelijke publicaties verschenen over dit onderwerp. De 

Raad zal in de tweede helft van 2001 beginnen met een actualisering van het advies 

van 1990. Het advies verschijnt volgens plan in 2003. 


drs EJ Schoten 


C.5.10 

Plaatsgebonden relaties tussen milieu en gezondheid 


Soms rijst het vermoeden dat plaatselijk verscheidene mensen binnen een korte 

periode een bepaalde ziekte krijgen en dat een milieufactor daarvan mogelijk de 

oorzaak is. Dergelijke ziekteclusters leiden veelal tot ongerustheid onder de lokale 

bevolking. De Gezondheidsraad heeft nagaan in hoeverre epidemiologisch 

onderzoek een rol kan spelen bij het ophelderen van de oorzaken en of zo zowel 

onnodige ongerustheid als misplaatste geruststelling voorkómen kan worden. In 

het advies is ook ingegaan op vragen rond risicoperceptie en risicocommunicatie. 




• dr RM Meertens, voorzitter • dr CJM van den Bogaard, adviseur 

• dr ir E Lebret • prof. dr ir FE van Leeuwen • drs YM Mulder 

• prof dr WF Passchier, adviseur 

• drs JJL Pieters, adviseur • dr MM Verberk • dr F Woudenberg 

• drs M Drijver, arts, secretaris 

Publicatie 

Ongerustheid over lokale milieufactoren: risicocommunicatie, blootstellingsbeoordeling 

en clusteronderzoek. 2001/10 

C.5.11 

Verarmd uranium 


Het gebruik van verarmd uranium in munitie heeft geleid tot onrust onder militairen 

en burgers over de gezondheidseffecten van blootstelling aan deze radioactieve 

stof. Na overleg met de ministeries van VROM en Defensie heeft de Gezondheidsraad 

besloten om de kennis over de chemisch-toxische en radiotoxische 

eigenschappen van verarmd uranium samen te vatten en aan te geven welke 

overwegingen aard en omvang van beschermende maatregelen kunnen bepalen. 





• prof. dr WF Passchier, voorzitter • prof. dr ME de Broe • C Hurtgen 

• dr AS Keverling Buisman • prof. dr JJ Noordhoek • dr MM Verberk 

• prof. dr NPE Vermeulen • ir JWN Tuyn, secretaris 

Publicatie 

Gezondheidsrisico’s van blootstelling aan verarmd uranium. Een overzicht. 


Health risks of exposure to depleted uranium. 2001/13E 



Deel 

C.6 

Gezondheid en omgeving: Humaantoxicologische 

en ecotoxicologische 

risicobeoordeling stoffen 

Van oudsher licht de Gezondheidsraad de Regering voor over de stand van de 

wetenschap met betrekking tot de risico’s van stoffen die door menselijke activiteiten 

in het milieu vrijkomen. Daarbij tracht de Raad vragen te beantwoorden 

als: Hoe tast blootstelling aan een stof de gezondheid van mensen aan? Wat is 

de invloed van stoffen op de structuur en het functioneren van ecosystemen en 

daarmee op het vermogen van deze systemen om functies te vervullen die van 

essentieel belang zijn voor de samenleving? Welke niveaus van blootstelling 

bedreigen naar verwachting de gezondheid van mens en milieu niet? Wat is de 

ernst en omvang van invloeden bij hogere niveaus? 

C.6.1 

Uitgangspunten voor gezondheidskundige advieswaarden 


In 1985 heeft de Gezondheidsraad een methode aanbevolen voor het op inzichtelijke 

wijze afleiden van gezondheidskundige advieswaarden voor stoffen 

(‘Uitgangspunten voor normstelling’; 1985/31). Het ging daarbij om blootstelling 

van de mens aan niet-mutagene, niet-carcinogene en niet-immunotoxische 

stoffen. De Raad heeft besloten het advies van 1985 te actualiseren en te verbreden. 

In 1996 verscheen het advies ‘Toxicologische advieswaarden voor stoffen’ 

(1996/12). In vervolg daarop heeft de Raad nader aandacht besteed aan een 

raamwerk voor het beoordelen van de toxiciteit van een stof waarbij efficiënt 


gebruik van de vaak schaars beschikbare informatie vooropstaat. Dit advies is 

uitgebracht in de tweede helft van 2001. Een advies over ‘combinatietoxiciteit’ 

kwam eveneens in het verslagjaar gereed en zal in 2002 in het Nederlands en 

het Engels worden gepubliceerd. Tot slot zal de Raad een oordeel geven over 

het toepassen van de zogeheten ‘benchmark dose’-benadering bij het afleiden 

van toxicologische advieswaarden. Dat advies verschijnt volgens plan in 2002. 


12 juli 1995 


• dr WRF Notten, voorzitter, • prof. dr JH Beijnen • dr WFJPM ten Berge 

• dr BJ Blaauboer • prof. dr VJ Feron • dr ir JP Groten • dr JLM Hermens 

• prof. dr ir PHM Lohman • dr HME Miedema • dr ir G de Mik 

• prof. dr WF Passchier, adviseur • dr ir MN Pieters, adviseur • dr GMH Swaen 

• dr RA Woutersen • dr JA van Zorge, adviseur 

• drs EJ Schoten, secretaris • dr ir PW van Vliet, secretaris 

Publicatie 

Onderzoek gezondheidsrisico’s stoffen: een gerichtere benadering. 2001/24 

C.6.2 

Aanpassing beoordelingsmethoden voor blootstelling van kinderen 


In 1993 vroeg de Amerikaanse National Academy of Sciences in een rapport 

over bestrijdingsmiddelen in de voeding van kinderen en baby’s aandacht voor 

de verhoogde gevoeligheid en de relatief hoge blootstelling (per eenheid lichaamsgewicht) 

van deze groepen. De Minister van VWS wil mede namens zijn 

collega van L&V van de Gezondheidsraad vernemen of deze overwegingen leiden 

tot andere criteria voor het afleiden van de ten hoogste toe te stane innameniveaus 

van bestrijdingsmiddelen en andere chemische contaminanten in de 

voeding. Het gaat daarbij zowel om chronische inname als incidentele verontreiniging 

van het voedsel. De adviesaanvraag werd medio 1999 ontvangen. 

Door capaciteitsgebrek kon dit onderwerp pas in 2001 ter hand worden genomen. 

Het advies verschijnt volgens plan in 2002. 





dr HFG van Dijk 


C.6.3 

Teratogeniteit van stoffen 


In 1985 bracht de Gezondheidsraad het advies ‘Teratogeniteit van chemische 

stoffen’ (1985/06) uit. De Raad is voornemens dit advies te herzien en neemt 

daartoe deel aan het werk van een commissie van de National Academy of 

Sciences (NAS) van de VS. Die commissie gaat na wat de consequenties voor 

risicobeoordeling van stoffen zijn van nieuwe inzichten in de inwerking van 

stoffen op het zich ontwikkelend menselijk organisme. Het rapport van de NAS 

is in mei 2000 onder de titel Scientific frontiers in developmental toxicity and 

risk assessment gepubliceerd. 

Publicatie 

Het NAS-rapport is in juli 2001 door de Voorzitter van de Gezondheidsraad 

aan de bewindslieden van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van Volkshuisvesting, 

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, van Sociale Zaken en 

Werkgelegenheid en van Onderwijs, Cultuur en wetenschappen aangeboden. 

C.6.4 

Interventiewaarden voor stoffen 


Nationale, regionale en lokale overheden hebben behoefte aan interventiewaarden 

voor blootstelling aan stoffen die bij incidenten of ongevallen vrijkomen. 

Overschrijding van een interventiewaarde lijdt dan tot bepaalde maatregelen ter 

bescherming van de bevolking in het rampgebied. De Gezondheidsraad zal een 

methodiek voor het afleiden van deze waarden aanbevelen. De Raad bouwt 

daarbij voort op een project in de regio Rijnmond waarbij voor een groep stoffen 

interventiewaarden zijn afgeleid. Medio 2001 ontving de Raad de bij de adviesaanvraag 

behorende achtergronddocumentatie. De advisering begint in de 

tweede helft van 2002. 


drs JW Dogger 


C.6.5 

Dieselrook 


Eind 2002 verwacht de Gezondheidsraad zich te kunnen uitspreken over een gezondheidskundige 

advieswaarde voor beroepsmatige blootstelling aan dieselrook 

(zie ook: gezondheidskundige advieswaarden voor stoffen (459). Het werk 

aan dit onderwerp is door de gecompliceerdheid van de materie aanzienlijk vertraagd. 

Na het gereed komen van het advies zal de Raad een kort advies opstellen 

over het effect van blootstelling aan dieselrook in het buitenmilieu op de gezondheid. 

C.6.6 

Polychloorbifenyl-verbindingen (PCB’s) 


In het kader van het Project Integrale Normstelling Stoffen (INS) heeft de Gezondheidsraad 

verscheidene adviezen uitgebracht. Thans wil de Minister van 

VROM het oordeel van de Raad hebben over een nieuwe methode voor het afleiden 

van normen voor PCB’s ter bescherming van ecosystemen. De Raad is in 

2001 begonnen met de beantwoording van de adviesaanvraag. 


15 maart 2000 


21 mei 2001 


• prof. dr M van den Berg, voorzitter • dr JJM Bedaux • dr AC Belfroid 

• dr JP Boon • dr ir NW van den Brink • dr N van der Hoeven • dr SM Schrap 

• dr MEJ van der Weiden, adviseur • dr HFG van Dijk, secretaris 

C.6.7 

Interventiewaarden bodembescherming mens 


Het RIVM heeft waarden afgeleid voor de concentratie van verontreinigende 

stoffen in de bodem ten behoeve van de bescherming van de gezondheid van de 

mens. Deze waarden die een beleidsmatig vastgesteld ‘maximaal toelaatbaar ri- 


sico’ representeren dienen als interventienormen in gevallen van bodemverontreiniging. 

De Minister van VROM heeft in 2001 de Gezondheidsraad gevraagd 

om de door het RIVM gebruikte methodologie en de opgestelde lijst van waarden 

te beoordelen. 

Betrokken stafmedewerker: 

drs JW Dogger 



Deel 

C.7 

Gezondheid en omgeving: 

Arbeidsomstandigheden 

Het zwaartepunt van de werkzaamheden van de Gezondheidsraad ten behoeve 

van het arbeidsomstandighedenbeleid vormt het beoordelen van de gevolgen 

van beroepsmatige blootstelling aan stoffen en, voor zover de gegevens dit toelaten, 

het aanbevelen van gezondheidskundige advieswaarden. Behalve over afzonderlijke 

stoffen adviseert de Gezondheidsraad ook over beoordelingsmethoden 

en over andersoortige arbeidshygiënische vraagstukken. 

C.7.1 

Gezondheidskundige advieswaarden voor afzonderlijke stoffen 


In 2001 waren bij de Gezondheidsraad in behandeling: azobisisobutyronitril 

(AIBN), 1,2,3-benzotriazol, bitumen (rook), butylacetaat, chloortrimethylsilaan, 

cyaniden, dieselmotoremissies, formaldehyde, glutaaraldehyde, , halothaan, 

lactaten, lindaan, p-benzochinon en hydrochinon, stikstofdioxide, tarwemeelstof, 

tetrachloorethyleen (PER), zwaveldioxide. 

‘In behandeling’ kan betekenen dat de Minister van SZW aan de Gezondheidsraad 

heeft gevraagd een gezondheidskundige advieswaarde voor te stellen op 

basis van een literatuuroverzicht dat is opgesteld door een zogeheten adviesvoorbereidende 

instituut. 


Voor sommige stoffen bereidt een groep deskundigen uit Scandinavië de 

evaluatie voor, terwijl omgekeerd documenten van de Gezondheidsraad in 

Scandinavië worden gebruikt. In 2000 kwam de Raad met het National Institute 

of Occupational Safety and Health (NIOSH) in de VS overeen op overeenkomstige 

samen te werken. Deze samenwerking heeft in 2001 gestalte gekregen. 


• prof. dr GJ Mulder, voorzitter • dr RB Beems • dr PJ Boogaard • dr PJA Borm 

• mr JJAM Brokamp, adviseur • prof. dr VJ Feron • dr ir DJJ Heederik 

• dr G de Jong • drs LCMP Hontelez, adviseur • dr TM Pal 

• prof. dr WF Passchier, waarnemer• prof. dr IM Rietjens 

• dr H Roelfzema, adviseur • prof. dr ir T Smid • dr GMH Swaen 

• dr HG Verschuuren • drs F de Wit • dr RA Woutersen PB Wulp, arts 

• dr CA Bouwman, secretaris • dr ASAM van der Burght, secretaris 

• dr JL Rijnkels, secretaris 

Publicaties 

n-, iso-, sec-, tert-Butylacetate. Health-based recommended occupational exposure 

limits. 2001/03 OSH 

Lactate esters. Health-based recommended occupational exposure limits. 

2001/04 OSH 

Chlorotrimethylsilane. Health-based recommended occupational exposure 


Lindane (y-hexachlorocyclohexane). Health-based recommended occupational 

exposure limits. 2001/07 OSH 

C.7.2 

Classificatie van en onderbouwing van grenswaarden voor 

kankerverwekkende stoffen 


De Gezondheidsraad beoordeelt op verzoek van de Minister van SZW nader aan 

te geven stoffen op genotoxisch kankerverwekkende eigenschappen en verstrekt 

gegevens over de kans op kanker bij blootstelling aan de stof gedurende het gehele 

arbeidsleven. Deze gegevens moeten dienen als onderbouwing van wettelijke 

grenswaarden voor blootstelling aan deze stoffen. Verder classificeert de 

Gezondheidsraad nader aan te geven kankerverwekkende stoffen volgens op 

Europees niveau vastgestelde categorieën. 


In 2001 had de Gezondheidsraad de classificatie van de volgende stoffen in behandeling: 

Acrylamide, 5 -azacitidine, broomdichloormethaan, N-butylglycidylether, 

chlorozotozine, cyclosporine, dichlooracetyleen, iodoform, 2-nitroanisol, 

p-chloornitrobenzeen, pyrocatechol, tetranitromethaan, rhodium en verbindingen, 

n-methylhydrazine, fenylglycidyl ethel, NN-dimethylaniline trichlormethinhydrochloride, 

1,2,3-trichloorpropaan, 2,4,5-trimethylaniline, vinblastinesulfaat, 

vincristinesulfaat, 4-vinylcyclohexeen, 4-vinylcyclohexeen diepoxide, 

N-vinyl-2-pyrrolidine, xylidine,waterstofperoxide, anorganische zure nevels 

van zwavelzuur. 

In 2001 had de Gezondheidsraad de volgende stoffen in behandeling waarvoor 

het extra risico op kanker na beroepsmatige blootstelling berekend moet worden. 

acrylamide, bleomycine, 4-chloor-o-fenyleendiamine, cisplatina, dacarbazine, 

N,N’-diacetylbenzidine, 2,4-diaminotolueen, o-dianisidine, 

3,3’-dichloorbenzidine en 3,3’-dichloorbenzidine dihydrochloride, mustine 

(stikstofmosterd), mytomycine C, 2-nitronaftaleen, o-tolidine, en o-toluïdine, 

2-nitronaftaleen, adriamycine, dimethylsulfaat, nitro-acenafteen, thiotepa. 


• prof. dr GJ Mulder, voorzitter • dr RB Beems • dr PJ Boogaard 

• dr PJA Borm • mr JJAM Brokamp, adviseur • prof. dr VJ Feron 

• dr ir DJJ Heederik • dr G de Jong • drs LCMP Hontelez, adviseur 

• dr TM Pal • prof. dr WF Passchier, waarnemer • prof. dr IM Rietjens 

• dr H Roelfzema, adviseur • prof. dr ir T Smid • dr GMH Swaen 

• dr HG Verschuuren • drs F de Wit • dr RA Woutersen • PB Wulp, arts 



C.7.3. 

Classificatie van stoffen als reproductietoxisch 


De Gezondheidsraad beoordeelt op verzoek van de Minister van SZW nader aan 

te geven stoffen op hun reproductietoxische eigenschappen en deelt ze in volgens 

op Europees niveau vastgestelde categorieën. 


In 2001 had Gezondheidsraad de volgende stoffen in behandeling: acrylamide, 

-chloropreen, bisphenol A, chroom (VI) en verbindingen, diethylhexylftalaat 

(DEHP), enfluraan, 17beta-estradiol, ethyleenoxide, glycolethers, isofluraan, 

lood (metallisch), mangaan en verbindingen, nikkel en nikkelverbindingen, styreen, 

tetrachloorethyleen, tolueen, trichloorethyleen, xyleen 




• dr BJ Blaauboer, voorzitter • dr JN van den Anker • ir AM Bongers, adviseur 

• dr JHJ Copius Peereboom-Stegeman • dr HFP Joosten • prof. dr D Lindhout 

• dr AH Piersma • dr A Stijkel • ir DH Waalkens-Berendsen 

• dr PJJM Weterings • dr ASAM van der Burght, secretaris 

Publicaties 

Chromium VI and its compounds. Evaluation of the effects on reproduction, 

recommendation for classification. 2001/01 OSH 

Manganese and its compounds. Evaluation of the effects on reproduction, 

recommendation for classification. 2001/02 OSH 

n-, iso-, sec-, tert-Butylacetate. Health-based recommended occupational exposure 


Lactate esters. Health-based recommended occupational exposure limits. 


Chlorotrimethylsilane. Health-based recommended occupational exposure 


Lindane (y-hexachlorocyclohexane). Health-based recommended occupational 

exposure limits. 2001/07 OSH 

Styrene. Health-based recommended occupational exposure limits. 2001/08 

OSH 

Toluene. Evaluation of the effects on reproduction, recommendation for 

classification. 2001/09 OSH 

Xylene. Evaluation of the effects on reproduction, recommendation for classification. 


Ethylene oxide. Evaluation of the effects on reproduction, recommendation 

for classification. 2001/11 OSH 


C.7.4 

Gezondheidskundige onderbouwing MAC-waarden 

(Werkprogramma 2001.10.4 boeknummer 563) 

In de jaren zestig zijn in Nederland en elders in Europa veel advieswaarden 

voor stoffen verheven tot bestuurlijke norm en opgenomen in de lijst van MACwaarden 

voor blootstelling aan stoffen in de werkpleklucht. Het merendeel van 

deze advieswaarden was afkomstig van de toenmalige lijst van ‘Threshold Limit 

Values’ van de American Conference of Governmental Industrial Hygienists. 

De gezondheidskundige onderbouwing ervan staat al verscheidene jaren ter discussie. 

Een ‘screening’ door TNO Voeding leerde dat vele van deze MACwaarden 

uit gezondheidskundig oogpunt mogelijk te hoog zijn of niet toxicologisch 

zijn onderbouwd. 

De Staatssecretaris van SZW heeft de Gezondheidsraad gevraagd de onderbouwing 

te beoordelen en na te gaan of er een beter onderbouwde waarde valt aan 

te geven. De Raad heeft deze beoordeling ter hand genomen met een internationaal 

panel van deskundigen. Het gaat om ongeveer 200 stoffen die, volgens de 

oorspronkelijke plannen, in een periode van twee jaar de revue moesten passeren. 

Na een proeffase, die begin 1998 werd afgerond, heeft de Raad besloten tot 

een grondiger beoordeling dan aanvankelijk was voorzien. Daartoe bleek meer 

tijd nodig. Naar verwachting worden de werkzaamheden in 2002 grotendeels 

afgerond. 

Op de rol staan: 

aluminium alkylverbindingen, aluminium pyro-poeders, aminopyridine (2-), 

ammoniumchloride (rook), azijnzuur, benomyl, benzeenthiol, bismuthtelluride, 

boraten ((tetra)natriumzouten en boorzuur), boriumoxide, boriumtrifluoride, 

broom, broomchloormethaan, butaan (n-), butaanthiol, butylamine (n-), butylfenol 

(o-sec-), butyltolueen (p-tert-), calciumcarbonaat, calciumhydroxide, calciumoxide, 

calciumsulfaat, cellulose, cesiumhydroxide, 

chloor-6-(trichloor-methyl)pyridine (2-), chlooracetofenon (alpha-), chloorbenziyldeenmalonitril 

(o-), chloordifenyloxide, chloor-1-nitropropaan (1-), chloorpyrifos, 

chloorstyreen (o-), chloortolueen (o-), chloortrifluoride, clopidol, cyanamide 

en calcium-cyanamide, cyanogeenchloride, cyclohexeen, cyclohexylamine, 

cyclopentaan, demeton, diboraan, di-tert-butyl-p-cresol (2,6-), dibutylfosfaat, 

dichloor-1-nitroethaan (1,1-), dichloor-5,5-demethylhydantoine (1, 3-), dicrotofos, 

dicyaan, diethanolamine, diethyleentriamine, diethylketon, di- 


fenyl/fenylether-mengsel, diisopropylamine, dimethoxymethaan, dimethylethylamine 

(N,N-), dioxathion, dipropylketon, disyston, divinylbenzeen, 

ethaanthiol, ethyleenglycoldinitraat, ethylformiaat, ethylmorfoline (N-), ethylsilicaat, 

fenothiazine, fenylfosfine, foraat, ftalodinitril (m-), germaniumtetrahydride, 

hexachloorcyclopentadieen, hexachloornaftaleen, hexafluoraceton, hexogeen, 

hexylacetaat (sec-), hydroxypropylacrylaat (2-), ijzeroxide, ijzerpentacarbonyl, 

ijzerzout van dicyclopentadieen, ijzerzouten (in water oplosbaar), indeen, 

isoamylalcohol, isooctylalcohol, isopropylaniline (N-), isopropylamine, kaliumhydroxide, 

kamfer (synthetisch), keteen, leisteen, LPG, magnesiumcarbonaat, 

magnesiumoxide (rook), mangaancyclopentadienyltricarbonyl, mesityloxide, 

methaanthiol, methylacetaat, methylacetyleen, methylacetyleen/propadieenmengsel, 

methylcyclohexaan, methylcyclohexanol, methylcyclohexanon (o-), 

methyldemeton, methylethylketonperoxide, methylisopropylketon, methylsilicaat, 

methylstyreen (alpha-), mica, mierenzuur, monocrotophos, naled, natriumbisulfiet, 

natriumhydroxide, nicotine, nitroethaan, nitroglycerine, nitrotolueen 

(m-), nonaan (n-), octaan (n-), octachloornaftaleen, osmiumtetraoxide, oxaalzuur, 

paraffinewas (rook), pentachloorethaan, pentachloornaftaleen, pentanon 

(2-), perchloormethylmercaptaan, perchlorylfluoride, perliet, pivalyl-1,3- indandion 

(2-), propargylalcohol, propylnitraat (n-), pyrethrum, resorcinol, rotenon, 

silicium, siliciumtetrahydride, speksteen, stikstofmonoxide, stikstoftrifluoride, 

strychnine, sulfurylfluoride, tantalium, tellurium en -verbindingen, telluriumhexafluoride, 

temefos, terfenylen, tetrabroomkoolstof, tetrachloornaftaleen, tetramethylsuccinonitril, 

tetramethylthiuramdisulfide, thallium en wateroplosbare 

thalliumverbindingen, thiobis (6-tert-butyl-m-cresol) (4,4’-), thionylchloride, tinoxide, 

titaandioxide, tributylfosfaat, trichloorfenoxyazijnzuur (2,4,5-), 

trichloornaftaleen, trinitrofenol (2,4,6-), valeriaanaldehyde, warfarine, wolfram 

en -verbindingen (in water onoplosbaar), xyleen-a, a’-diamine (m-), yttrium en 

-verbindingen, zetmeel, zinkstearaat, zirconium en -verbindingen, zuurstofdifluoride, 

zwavelmonochloride, zwavelpentafluoride, zwaveltetrafluoride. 




• prof. dr J Noordhoek, voorzitter • prof. dr A Aitio • PL Chambers 

• prof. dr VJ Feron • prof. dr H Greim • dr U Hass • prof. dr CJ Högberg 

• drs LCMP Hontelez, adviseur • dr ir G de Mik • AM Moses 


• prof. dr WF Passchier, adviseur • prof. dr W Seinen • dr GMH Swaen 

• dr WD Wagner, corresponderend lid • drs RD Zumwalde 

• dr CA Bouwman, secretaris 

Publicaties 

12 definitieve adviezen en 51 openbare conceptrapporten 

C.7.5 

Asbestprotocollen 


De regering heeft besloten mensen die door blootstelling aan asbest asbestose of 

een maligne mesothelioom hebben gekregen, onder bepaalde voorwaarden een 

eenmalige uitkering te verstrekken. Voor de uitvoering van dit beleid heeft de 

Gezondheidsraad in april 1998 een gezondheidskundig protocol opgesteld waarmee 

kan worden nagegaan of iemand met een mesothelioom in principe voor 

een uitkering in aanmerking komt. Een overeenkomstig advies over een protocol 

voor asbestose volgde in maart 1999. De Staatssecretaris van SZW heeft de 

Gezondheidsraad gevraagd ook een protocol voor longkanker op te stellen. Het 

advies verschijnt naar verwachting in 2003. 






• prof. dr PhJ Hoedemaeker, voorzitter • dr K van Damme • dr ir DJJ Heederik 

• prof. dr HC Hoogsteden • prof. dr WJ Mooi • B Sorgdrager 

• drs L van Vliet, adviseur • dr SJSC Wagenaar • prof. dr EFM Wouters 

• dr N van Zandwijk • G Jambroes, secretaris 

C.7.6 

Arbeidgerelateerde infertiliteit 


Bij het uitoefenen van bepaalde beroepen is verminderde vruchtbaarheid van de 

werknemers geconstateerd. Blootstelling aan bepaalde stoffen wordt vaak als 

oorzaak gezien. In een aantal gevallen zijn dergelijke stoffen geïdentificeerd. 


Op verzoek van de bewindslieden van SZW en VROM zal de Gezondheidsraad 

de stand van wetenschap op dit terrein in kaart brengen en nagaan welke maatregelen 

werknemers tegen verminderde vruchtbaarheid kunnen beschermen. De 

Raad zal het advies in samenwerking met de Nordic Expert Group opstellen. 




dr CA Bouwman 

C.7.7 

Normstelling voor sensibiliserende stoffen 


Sommige stoffen met immunotoxische werking kunnen, na zogenoemde sensibilisatie, 

bij verdere blootstelling al in zeer lage concentraties tot ernstige gezondheidsklachten 

leiden. Als onderdeel van de beoordeling van specifieke 

stoffen is er behoefte aan algemene richtlijnen hoe met normen ter limitering 

van de blootstelling aan deze stoffen om te gaan. Dit onderwerp wordt in 2003 

naar verwachting ter hand genomen. 

C.7.8 

Toxische stoffen en de huid 


Bij beroepsmatige blootstelling aan schadelijke stoffen is de huid een van de belangrijkste 

direct getroffen organen en tevens een route voor blootstelling van 

inwendige organen. In mei 1998 ontving de Gezondheidsraad een verzoek van 

de Staatssecretaris van SZW om na te gaan hoe voor deze vorm van blootstelling 

gezondheidskundige advieswaarden zijn af te leiden. Uitgangspunt voor de 

werkzaamheden vormen voorstellen van TNO Voeding. 


18 mei 1998 





• prof. dr DP Bruynzeel, voorzitter • dr WFJPM ten Berge • ir PMJ Bos 

• dr PR Bos • dr JA Bouwstra • prof. dr PJ Coenraads • drs S Dröge, adviseur 

• dr S Kezic • dr MH Ponec-Waelsch • dr W Rozenboom, secretaris 

Publicatie 

Normering van huidblootstelling op de werkplek. 2001/28 

C.7.9 

Grenswaarden bij flexibele werktijden 


De Gezondheidsraad leidt advieswaarden af ten behoeve van het vaststellen van 

grenswaarden voor de concentraties van stoffen in de lucht op de werkplek. Die 

waarden zijn gebaseerd op levenslange beroepsmatige blootstelling (40 jaar) gedurende 

5 werkdagen per week, 8 uur per werkdag. De Staatssecretaris van 

SZW heeft de Raad gevraagd aan te geven of ze ook bruikbaar zijn bij afwijkende 

werkroosters en, zo nee, hoe ze dan zouden moeten worden aangepast. 


11 maart 1997 


• prof. dr GJ Mulder, voorzitter • dr RB Beems • dr PJA Borm 

• mr JJAM Brokamp, adviseur • prof. dr VJ Feron • dr ir DJJ Heederik 

• dr G de Jong • drs LCMP Hontelez, adviseur • drs TM Pal 

• prof. dr IM Rietjens • dr H Roelfzema, adviseur • dr ir T Smid 

• dr GMH Swaen • dr HG Verschuuren • drs F de Wit 



• prof. dr WF Passchier, secretaris voor dit onderwerp 

Publicatie 

Aanpassing van grenswaarden bij flexibele werktijden. 2001/06 OSH 



Deel 

C.8 

Overige activiteiten 

In dit hoofdstuk zijn activiteiten opgesomd die niet direct samenhangen met 

werkzaamheden van een commissie van de Raad. 

C.8.1 

Graadmeter 

Het blad Graadmeter bevat informatie over adviezen en andere publicaties en 

over vragen van bewindslieden. Daarnaast worden in dit blad korte bijdragen 

gepubliceerd over ontwikkelingen in binnen- en buitenland die direct verband 

houden met het aandachtsgebied van de Raad. Het Secretariaat van de Gezondheidsraad 

heeft in 2001 zes nummers van Graadmeter uitgebracht.en één speciale 

editie (d.d. 26 september 2001) in verband met het afscheid van prof dr JJS 

Sixma als voorzitter en het aantreden van de nieuwe voorzitter, prof. dr JA 

Knottnerus. 

Samenstelling redactie 

• prof. dr JA Knottnerus, hoofdredacteur • drs AB Leussink, eindredacteur 

• dr ASAM van de Burght • ir W Bosman • dr HFG van Dijk 

• drs WA van Veen • AMC van Kan, redactiesecretaresse 

• MFC van Kan, redactiesecretaresse 


C.8.2 

Internationale contacten en ‘Network’ 

Goede internationale contacten zijn onontbeerlijk voor de Gezondheidsraad. De 

Raad onderhoudt dan ook een uitgebreid nationaal en internationaal netwerk 

van deskundigen die kunnen worden geraadpleegd als bron van informatie, in 

aanvulling op de gegevens verkregen binnen het nationale kader en door het eigen 

literatuuronderzoek. Belangrijke kernen in dat netwerk zijn buitenlandse 

zusterorganisaties. Met deze organisaties worden rapporten uitgewisseld en via 

deze kanalen komen soms gegevens ter beschikking die nog niet gepubliceerd 

zijn. Driemaal per jaar ontvangen de buitenlandse relaties van de Gezondheidsraad 

de publicatie Network, waarmee zij op de hoogte worden gebracht van de 

werkzaamheden van de Raad. Via zijn Secretariaat is de Raad actief in Euroscan, 

een internationaal netwerk voor vroegtijdige identificatie van potentieel 

belangijke ontwikkelingen in de gezondheidszorg (voorzitter, dr GHM Ten Velden) 

en in het International Network of Agencies for Health Technology Assessment 

(voorzitter: dr M van Leeuwen). 

C.8.3 

Gezondheidsraadlezing en voorzitterswisseling 


Naar aanleiding van de inwerkingtreding op 1 januari 1997 van de Kaderwet 

adviescolleges — die, samen met de gelijktijdig herziene Gezondheidswet, de 

positie van de Gezondheidsraad als wetenschappelijk adviescollege voor Regering 

en Parlement bevestigt — heeft de Voorzitter van de Raad besloten tot het 

instellen van ‘de Gezondheidsraadlezing’. Beoogd wordt een jaarlijkse bijeenkomst 

van degenen die aan het werk van de Raad bijdragen, telkens gewijd aan 

een kernthema in dat werk. In het verslagjaar is er voor gekozen deze activiteit 

te laten samenvallen met de bijeenkomst ter gelegenheid van de wisseling van 

het Raadsvoorzitterschap. Tijdens deze bijeenkomst spraken: : 

Prof. dr DD Breimer, Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Leiden. – 

‘De wetenschap en de Gezondheidsraad’ 

Prof. dr JP Mackenbach, Hoogleraar Maatschappelijke Gezondheidszorg, 

Erasmus Universiteit Rotterdam – ‘Gezondheidsraad en public health’ 

Prof. dr WG van Aken, Voorzitter Gebiedsbestuur Medische Wetenschappen 

NWO – ‘Preventie van bloedtransfusie-risico’s: louter “evidence based” 

of (soms ook) opportunistisch?’ 


Mevrouw M de Boer, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Oud- 

Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer – 

‘Politiek en wetenschap: twee egeltjes, heel voorzichtig’’ 

Mevrouw dr E Borst-Eilers, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en 

Sport 

Prof. dr JJ Sixma, scheidend Voorzitter van de Gezondheidsraad 



Deel 

D 

Publicaties 

153


Deel 

D.1 

Adviezen 

ISBN-nummer titel advies datum 

2001/01 90-5549-356-2 Bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. 

19-01-2001 

Signalement 

2001/02 90-5549-340-6 Variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en bloedtransfusie 01-02-2001 

2001/02E 90-5549-372-4 Variant Creutzfeldt-Jakob disease and blood transfusion 01-02-2001 

2001/03 90-5549-359-7 Algemene vaccinatie tegen hepatitis B 13-02-2001 

2001/04 90-5549-358-9 Programmatische vaccinatie van volwassenen 08-03-2001 

2001/05 90-5549-361-7 Desinfectantia in consumentenproducten 16-02-2001 

2001/05E 90-5549-393-7 Disinfectants in consumer products 16-02-2001 

2001/06 90-5549-362-7 Aidsbehandelcentra 22-02-2001 

2001/07 90-5549-364-3 Celkerntransplantatie bij mutaties in het mitochondriale DNA 20-03-2001 

2001/08 90-5549-365-1 Doelmatigheid van langdurige psychotherapie 28-02-2001 

2001/08E 90-5549-373-2 The efficiency of long-term psychotherapy 28-02-2001 

2001/09 90-5549-367-8 Kanttekeningen bij ontwerp-planningsbesluit neurochirurgie 15-03-2001 

2001/10 90-5549-370-8 Ongerustheid over lokale milieufactoren: risicocommunicatie, 03-04-2001 

blootstellingsbeoordeling en clusteronderzoek 

2001/11 90-5549-374-0 Prenatale screening: Downsyndroom, neuralebuisdefecten, 07-05-2001 

routine-echoscopie 

2001/12 90-5549-375-0 Urine-incontinentie 25-06-2001 

2001/13 90-5549-376-7 Gezondheidsrisico’s van blootstelling aan verarmd uranium. Een 

overzicht 


155 Adviezen


2001/13E 90-5549-387-2 Health risks of exposure to depleted uranium 16-05-2001 

2001/14 90-5549-379-1 Electromagnetische velden: Jaarbericht 2001 


Electromagnetic fields: Annual Update 2001 

2001/15 90-5549-382-1 Kanttekeningen bij ontwerp-planningsbesluit hemopoëtische 17-07-2001 

stamceltransplantatie 

2001/16 90-5549-380-5 Verdediging tegen bioterrorisme 14-06-2001 

2001/17 90-5549-381-3 Milieurisico’s van geneesmiddelen 15-06-2001 

2001/18 90-5549-383-X Rijgeschiktheid van mensen met tumoren of doorbloedingsstoornissen 


van de hersenen 

2001/19R 90-5549-384-8 Voedingsnormen 


Energie, eiwitten, vetten en verteerbare koolhydraten 

2001/19RE 90-5549-391-0 Dietary reference intakes: energy, proteins, fats, and digestible 18-07-2001 

carbohydrates 

2001/20 90-5549-386-4 Gezondheidsrisico’s van contactlenzen 25-07-2001 

2001/21 90-5549-388-0 Cochleaire implantatie bij kinderen 07-08-2001 

2001/22 90-5549-390-2 Workshop toekomst Wet bevolkingsonderzoek 


Verslag van een bij de Gezondheidsraad gevoerde discussie 

2001/23 90-5549-394-5 Deoxynivalenol (DON) 23-10-2001 

2001/23E 90-5549-410-0 Deoxynivalenol (DON) 23-10-2001 

2001/24 90-5549-399-6 Onderzoek gezondheidsrisico’s stoffen: 


een gerichtere benadering 

2001/24E 90-5549-415-1 Toxicity testing: a more efficient approach 20-11-2001 

2001/25 90-5549-401-1 Microbiële risico’s van zwemmen in de natuur 27-11-2001 

2001/25E 90-5549-416-X Microbial risks of recreational waters 27-11-2001 

2001/26 90-5549-402-X Familiaire hypercholesterolemie en de Wet op de medische 13-12-2001 

keuringen 

2001/27 90-5549-408-9 Algemene vaccinatie tegen meningokokken C en 


pneumokokken 

2001/27E 90-5549-414-3 Universal vaccination against meningococcal serogroup C and 31-12-2001 

pneumococcal disease 

2001/28 90-5549-407-0 Normering van huidblootstelling op de werkplek 31-12-2001 

2001/01OSH 90-5549-357-0 Chromium VI and its compounds. 

Evaluation of the effects on reproduction, recommendation for 

classification 


2001/02OSH 90-5549-369-4 Manganese and its compounds 



2001/03OSH 90-5549-397-X n-, iso-, sec-, tert-Butylacetate 

Health-based recommended occupational exposure limits 





2001/04OSH 90-5549-396-1 Lactate esters 


Health-based recommended occupational exposure limits 

2001/05OSH 90-5549-398-8 Chlorotrimethylsilane 


Health-based recommended occupational exposure limit 

2001/06OSH 90-5549-395-3 Aanpassing van grenswaarden bij flexibele werktijden 06-12-2001 

2001/07OSH 90-5549-400-3 Lindane (y-hexachlorocyclohexane) 


Health-based recommended occupational exposure limit 

2001/08OSH 90-5549-403-8 Styrene 




2001/09OSH 90-5549-406-2 Toluene 



2001/10OSH 90-5549-405-4 Xylene 



2001/11OSH 90-5549-404-6 Ethylene oxide 






2001/01VNV Fytosterolen / Phytosterols 15-05-2001 

2001/02VNV 

Genotoxiciteit van fytosterol(esters) 


Genotoxicity of phytosterol(esters) 

2001/03VNV 

Nonisap 


Noni juice 

2001/04VNV Fytosterolen (2) 


Phytosterols (2) 

2001/01WBO 90-5549-368-6 Wet bevolkingsonderzoek: erfelijke prostaatkanker 09-03-2001 

2001/02WBO 90-5549-378-3 Wet bevolkingsonderzoek: landelijke borstkankerscreening (2) 21-05-2001 

2001/03WBO 90-5549-377-5 Wet bevolkingsonderzoek: gezondheidsonderzoek 

vuurwerkramp Enschede 


157 Adviezen


Deel 

D.2 

Overige publicaties 


A2001/01 90-5549-360-0 Health Council of the Netherlands Reports 2000 


Executive summaries 

A2001/02 90-5549-385-6 Jaarverslag Gezondheidsraad 2000 24-07-2001 

A2001/03 90-5549-392-9 Werkprogramma 2002 Gezondheidsraad 11-09-2001 

159 Overige publicaties


Deel 

D.3 

Publicaties en voordrachten van 

medewerkers 

Publicaties 

Beemsterboer PMM, Frings-Dresen MHW. RSI: nog veel onbekend. Arbeidsomstandigheden 2001; 

77: 44-45. 

Dieën JH van, Beemsterboer PMM, Frings-Dresen MHW. Gezondheidsraad adviseert over ‘RSI’. 

Tijdschrift voor ergonomie 2001; 26: 23, 38. 

Bolhuis PA: Het belang van de farmacogenetica, Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 2001; 145; 

15-8. 

Bolhuis PA, Trijsburg RW: Doelmatigheid van langdurige psychotherapie. Het advies van de Gezondheidsraad 

aan de Minister van VWS. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 2001; 

56;521-36. 

Dondorp WJ. Boekrecensie van: Van Delden JJM, Hertogh CMPM en Manschot HAM (red). Morele 

problemen in de ouderenzorg. Assen: Van Gorcum, 1999. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 

2001; 25: 350-2. 

Gunning-Schepers LJ, Houweling H, Algemene vaccinatie tegen hepatitis B, Jeugdgezondheidszorg, 

oktober 2001. 


Knottnerus JA, Birfelder EJ, Hartman GT, van Bekkum DW, Dunning AJ, van Rongen E (red). Xenotransplantatie. 

ISBN 90 7319628 0. Woerden: Biowetenschappen en Maatschappij, 2001. 

Maas PJ van der, Dondorp WJ. Tripeltest voor alle zwangeren. Medisch Contact 2001; 56: 1056-8. 

Passchier-Vermeer W, Passchier WF. Luchtvaart, tegen elke prijs? [Civil aviation at any price?]. 

Den Haag: Ministerie Verkeer en Waterstaat, Directoraat-generaal Luchtvaart; 2001; Essay. 

Passchier WF. Het Nederlandse externe-veiligheidsbeleid. Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging: 

Den Haag; 2001; debat ‘calamiteit en beleid’. -Internet: 

http://www.kncvdebat.nl/home_volledig_artikel.asp?artikel=3. 

Poll van R, Drijver M. Inventarisatie van milieu-gerelateerde ziekteclusters. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 

2001; 79: 9-15. 

Pijls LTJ. New Dutch dietary reference intakes for calcium, vitamin D, energy, proteins, fats, and digestible 

carbohydrates. Ann Nutr Metab 2001; 45(Suppl 1): 587. 

Veen WA van. Landelijk bevolkingsonderzoek naar darmkanker nadere bestudering waard; een advies 

van de Gezondheidsraad, Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 2001 25 augustus;145(34). 

Visser HKA, Pijls LTJ; Onterechte aanbeveling voor extra vitamine D bij zwangeren en zogenden. 

Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 2001; 145: 2253-4. 

Lezingen 

Berg MMHE van de, Lichthinder: gevolgen voor mens en natuur. Workshop:Samenwerken aan 

duisternis (Expertisecentrum LNV), Planetarium Gaasperplas, 29 november 2001. Dubo=groen=gezond: 

de relatie tussen natuur en gezondheid. Nationale Dubodag 2001. De Doelen Rotterdam, 8 november 

2001. 

Bolhuis PA, Farmacogenetica, Symposium Delftse Ziekenhuizen, 29 november 2001. 

Dondorp WJ, Gezondheidsraad over routine-echoscopie in de zwangerschap. Voordracht op Symposium 

van de Werkgroep Echoscopie van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie 

“Is er plaats voor routine echoscopisch onderzoek in de zwangerschap”, UMC St Radboud , Nijmegen, 

22 juni 2001. 


Dondorp WJ, Prenatale Screening. Voordracht op Congres Menselijke Genetica. Over de ethische 

dilemma’s in de moderne geneeskunde en de rol van de EU. Europa van Democratieën in Diversiteit; 

Eurofractie ChristenUnie/SGP. Rotterdam, 2 november 2001. 

Dondorp WJ, Prenatal Screening for Down’s Syndrome. Voordracht op 6th European Conference of 

National Ethics Committees (COMETH, Raad van Europa), Paphos, Cyprus, 13 november 2001. 

Drijver M, Perspective on risk communication and cluster management. Advanced Course (ESS- 

RAR-AC) in Human Reproduction Epidemiology. Pisa (It), 22-27 October 2001. 

Knottnerus, JA, Primary care in the Netherlands. Scottish School of Primary Care. Stirling, Schotland, 

9 maart 2001. 

Knottnerus, JA, The societal impact of applied health research, KNAW 19 juni 2001, Amsterdam. 

Knottnerus, JA, De ethiek van de onderzoeksmethodologie – van vraagstelling tot en met publicatie. 

Wetenschappelijke vergadering Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, Amsterdam , 8 september 


Knottnerus, JA, De Gezondheidsraad en het volksgezondheidsbeleid. Netherlands School of Public 

Health, 18 september 2001. 

Knottnerus, JA, Wetenschap en veldwerk, vandaag en overmorgen. Symposium ‘Academische Netwerkvorming, 

een nieuw perspectief’, Vrije Universiteit Amsterdam, 14 september 2001. 

Knottnerus, JA, How to link community genetics and community medicine, Annual Congress Community 

Genetics, past and future’, Dutch Association for Community Genetics, Universiteit Utrecht, 

8 november 2001. 

Knottnerus, JA, Stand van wetenschap en individuele besluitvorming. Gezondheidsraadsymposium 

over Publieksvoorlichting Genetica, Utrecht, 21 november 2001. 

Knottnerus, JA, Advisering van de Gezondheidsraad inzake het onderzoek aan menselijke embryo’s. 

Jaarvergadering Vereniging Filosofie en Geneeskunde, Universiteit Utrecht, 15 december 2001. 

Knottnerus, JA, Overige aktieve congresbijdragen: dagvoorzitter Jaarcongres Electronisch Medisch 

Dossier (EMD-congres) ‘Privacy, beveiliging en verantwoordelijkheid’, 5 oktober 2001, Ede. 


Knottnerus, JA, Deelname forum symposium ‘De wetenschappelijke praktijk, van wetenschappelijk 

onderzoek naar toepasbare kennis, NHG, Utrecht, 1 februari 2001. 

Knottnerus, JA, Deelname paneldiscussie Zorg en Onderzoek, Jaarvergadering Astmafonds, Amersfoort, 

6 december 2001. 

Leeuwen, M van, Symposium Evidence assessment for improved health care. Stockholm, 17 mei 

2001. Voordracht: Networks in HTA. 

Passchier WF, Voorzorg is geen stilstand. Voordracht/Presentation: Den Haag: Bijeenkomst voorzorgbeginsel 

niet-ioniserende straling. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 21 februari 


Passchier-Vermeer W, Passchier WF, Aircraft noise exposure and adverse effects. San Diego, CA: 

2001: An Airspace Odyssey. 16th Annual Airport Noise and 2nd Annual Air Quality Symposium. 

University of California at Berkeley., 28 februari 2001. 

Passchier WF, Cleair Airports: Good for Health. San Diego, CA: 2001: An Airspace Odyssey. 16th 

Annual Airport Noise and 2nd Annual Air Quality Symposium. University of California ate 

Berkeley.,28 februari 2001. 

Passchier WF, ‘Onzekere risico’s’. Eindhoven: Zomercongres 2001 KNCV: Biotechnologie - (Expert)Visie 

& Debat, 30 augustus 2001. 

Passchier WF, Risico, meer dan geluid alleen. Leuven: Opleiding Mens en Milieu. KU Leuven, 8 

december 2001. 

Pijls LTJ, New Dutch dietary reference intakes for calcium, vitamin D, energy, proteins, fats, and digestible 

carbohydrates. Ann Nutr Metab 2001; 45(Suppl 1): 587. 17th International Congress of Nutrition, 

27-31 augustus 2001 te Wenen. 

Velden GHM ten, Identification and early assessment of new and emerging health care technologies. 

International symposium Evidence and assessment for improved health care. Stockholm, 17 mei 


Velden GHM ten, The European Information Network on New and Changing Health Technologies 

(EuroScan). Symposium ‘Evaluación de tecnologías sanitarias nuevas y emergentes’. Vitoria-Gasteiz 

/ Bilbao, 18-19 oktober 2001. 


Deel 

E 

Leden Gezondheidsraad en personeel 

165


Deel 

E.1 

Leden van de Gezondheidsraad 

op 31 december 2001 

Voorzitter en vice-voorzitters 

prof. dr JA Knottnerus, voorzitter 

prof. dr JGAJ Hautvast, vice-voorzitter 

Ereleden 

prof. dr L Ginjaar 

prof dr JJ Sixma 

Leden 

prof. dr WG van Aken 

prof. dr JN van den Anker 

mevrouw prof. dr ID de Beaufort 

dr RB Beems 

prof. dr ir JH van Bemmel 

mevrouw prof. dr JM Bensing 

prof. dr M van den Berg 

dr BJ Blaauboer 

dr JSM Boleij 

dr PJ Boogaard 

prof. dr LHDJ Booij 

prof. dr D Bootsma 

mevrouw prof. dr GAM van den Bos 

prof. dr WJHM van den Bosch 

prof. dr LM Bouter 

prof. dr DD Breimer 

prof. dr E Briët 

prof. dr W van den Brink 

prof. dr JJ Broerse 

mevrouw prof. dr CAFM Bruijnzeel-Koomen 

prof. dr ir B Brunekreef 

prof. dr ir G Brussaard 

prof. dr DP Bruynzeel 

prof. dr HR Büller 

prof. dr RCW Burgersdijk 

prof. dr CHCM Buys 

prof. dr AF Casparie 

dr KH Chadwick 

mevrouw dr GCML Christiaens 

prof. dr EHJHM Claassen 

prof. dr AF Cohen 

mevrouw dr JHJ Copius Peereboom- 

Stegeman 

prof. dr RA Coutinho 

prof. dr WAJ van Daal 

167 Leden van de Gezondheidsraad op 31 december 2001

prof. dr ir H van Dam 

prof. dr JE Degener 

prof. dr J Desmyter 

mevrouw dr AM Dingemans-Dumas 

dr R Dobbelaer 

dr ir P Doelman 

mevrouw prof. dr E van Donk 

mevrouw drs HC Dreef-van der Meulen 

prof. dr AJ Dunning 

mr dr JCJ Dute 

prof. dr HJP Eijsackers 

prof. dr H van Engeland 

prof. dr DW Erkelens 

prof. dr WHO Ernst 

prof. dr LA van Es 

prof. dr VJ Feron 

mevrouw prof. dr MHW Frings-Dresen 

prof. dr BPR Gersons 

prof. dr JKM Gevers 

dr ir PH van der Giessen 

prof. dr J van Gijn 

prof. dr ir JJM de Goeij 

prof. dr RJA Goris 

prof. dr FWJ Gribnau 

prof. dr TED van der Grinten 

drs C van de Guchte 

dr R Guicherit 

mevrouw prof. dr LJ Gunning-Schepers 

prof. dr JDF Habbema 

mevrouw prof. dr JCJM de Haes 

prof. dr JGAJ Hautvast 

prof. dr HAMJ ten Have 

dr JM Havenaar 

dr ir DJJ Heederik 

prof. dr PT Henderson 

prof dr ir RJJ Hermus 

prof. dr PHJ Hoedemaeker 

mevrouw prof. dr JAA Hoogkamp-Korstanje 

prof. dr A Hofman 

prof. dr J Huisman 

prof. dr EH Huizing 

ir ChrJ Huyskens 

drs FrCA Jaspers 

dr G de Jong 

dr HFP Joosten 

mevrouw prof. mr WR Kastelein 

prof. dr MB Katan 

prof dr LP ten Kate 

prof dr HCG Kemper 

prof. dr JCS Kleinjans 

prof. dr F van Knapen 

prof. dr JA Knottnerus 

prof. dr RAP Koene 

mevrouw ir EJ Kok 

prof. dr ir FJ Kok 

drs FBJ Koops 

prof. dr G Kootstra 

dr O Korver 

dr CF van Kreijl 

prof. dr R Kroes 

prof. dr ir D Kromhout 

prof. dr ir JJW Lagendijk 

prof. dr H Lamberts 

dr P Leeuwangh 

mevrouw prof. dr ir FE van Leeuwen 

prof. mr J Legemaate 

prof. dr NJ Leschot 

prof. dr JC van der Leun 

prof. dr Sj van der Linden 

prof. dr D Lindhout 

prof. dr ir PHM Lohman 

prof. dr ir CJ Lucas 

prof. dr PJ van der Maas 

mevrouw prof. dr EMH Mathus-Vliegen 

prof. dr JWM van der Meer 

mevrouw dr RM Meertens 

prof. dr AE Meinders 

prof. dr FWHM Merkus 

mevrouw prof. dr B Meyboom-de Jong 

dr HME Miedema 

prof. dr GR Mohn 

prof. dr JC Molenaar 


mevrouw J Molier-Bloot, bedrijfsarts 

prof. dr GJ Mulder 

prof. dr HJ Neijens 

prof. dr MF Niermeijer 

mevrouw dr MJM Nivard 

prof. dr J van der Noordaa 

prof. dr J Noordhoek 

prof. dr D van Norren 

prof. dr WRF Notten 

prof. dr ADME Osterhaus 

mevrouw JL Paardekooper 

dr JM Pekelharing 

prof. dr ACB Peters 

dr AH Piersma 

YS Poortman 

prof. dr D Post 

prof. dr LBA van de Putte 

dr ir JMA van Raaij 

prof. dr JS Reinders 

prof. dr RS Reneman 

dr GC van Rhoon 

dr HPJ te Riele 

mevrouw prof. dr IMCM Rietjens 

prof. dr WH van Riemsdijk 

prof. dr HGM Rigter 

prof. dr ir FM Rombouts 

prof. dr HGM Rooijmans 

prof. drs EW Roscam Abbing 

mevrouw prof. dr HDC Roscam Abbing 

prof. dr EW Roubos 

prof. dr EJ Ruitenberg 

prof. dr FFH Rutten 

prof. dr ir WHM Saris 

prof. dr PJJ Sauer 

prof. dr HP Sauerwein 

prof. dr TJF Savelkou 

profdr ir G Schaafsma 

prof. dr R van Schilfgaarde 

prof. dr LM Schoonhoven 

dr JH Schornagel 

prof. dr EG Schouten 

prof. dr W Seinen 

dr AJBI Sips 

prof. dr JMA Sitsen 

prof. dr JJ Sixma 

prof. Dr W Slob 

prof. mr B Sluyters 

prof. dr ir T Smid 

prof. Dr PABM Smits 

dr GJA Speijers 

prof. dr AFH Stalenhoef 

mevrouw prof. dr WA van Staveren 

prof. dr WJ Stiekema 

mevrouw dr A Stijkel 

prof. dr NM van Straalen 

prof. dr HAJ Struijker Boudier 

prof. dr F Sturmans 

mr EPHR Sutorius 

dr GMH Swaen 

prof. dr JC Terlouw 

prof dr ir JM Thijssen 

prof. dr RW Trijsburg 

prof. dr CAF Tulleken 

prof. dr JP Vandenbroucke 

prof. dr ER te Velde 

prof. dr ALM Verbeek 

dr MM Verberk 

prof. dr HA Verbrugh 

mevrouw prof. dr SP Verloove-Vanhorick 

dr HG Verschuuren 

prof. dr W van Vierssen 

prof. dr HKA Visser 

mevrouw prof. dr M de Visser 

prof.dr WM de Vos 

mevrouw prof. dr EGE de Vries 

prof. dr PFGM van Waes 

prof. dr C van Weel 

DHJ van de Weerdt, arts 

prof. dr HJJ Wellens 

dr GMWR de Wert 

dr PJJM Weterings 

dr AAE Wibowo 

169 Leden van de Gezondheidsraad op 31 december 2001

mevrouw ir A Wijbenga 

dr JH van Wijnen 

dr DL Willems 

F de Wit, arts 

prof. dr JW Wladimiroff 

prof. dr FA de Wolff 

dr RA Woutersen 

prof. dr FG Zitman 

prof. dr EJJ van Zoelen 

prof. dr ir AOM Zwamborn 


Deel 

E.2 

Leiding en medewerkers van de 

Gezondheidsraad op 31 december 2001 

Voorzitter 

prof. dr JA Knottnerus (vanaf 01-09-2001) 

secretaresse: N Steenhuisen-Premchand 

Vice-voorzitters 

vacature 

prof. dr JGAJ Hautvast 

secretaresse: J Hoorens van de Bergde 

Vlieger 

Algemeen Secretaris 

dr M van Leeuwen 

secretaresse: MH Kouwenberg-Rietbroek 

Plaatsvervangend Algemeen Secretaris 


secretaresse: MFC van Kan 

Wetenschappelijke staf 

dr PMM Beemsterboer 

dr MMHE van den Berg 

mr A Bood 

dr PA Bolhuis 

drs MA Bos 

ir W Bosman 

dr CA Bouwman 

dr ASAM van der Burght 

drs JW Dogger 

dr WJ Dondorp 

drs M Drijver 

dr YA van Duivenboden 

dr HFG van Dijk 

drs DChM Gersons-Wolfensberger 

MA Goppel 

dr K Groeneveld 

dr H Houweling 

drs AB Leussink 

mr dr CJ van der Klippe 

dr JND de Neeling 


dr E van Rongen 

dr CMA van Rossum 

dr JL Rijnkels 

dr ir M Rutgers 

drs EJ Schoten 

171 Leiding en medewerkers van de Gezondheidsraad op 31 december 2001

drs J Sekhuis 

dr ir CJK Spaaij 

drs JTJ Stouten 

drs WA van Veen 


dr ir PW van Vliet 

dr JAG van de Wiel 

Hoofd informatievoorziening 

en ondersteuning 

drs JS van Egmond 

Informatisering 

F Cornelisse 

MFC van Kan 

Coördinerend bibliotheekmedewerker 

VHM Tap 

Bibliotheek en documentatie 

NJFP Allen-Simonis 

PF Gooskens 

A Miklikowski 

CSJ Scholte 

Dcumentair Informatiebeheer 

A Miklikowski 

Hoofd bedrijfsvoering 

JH Jansen 

Adviseur bedrijfsvoering 

en managementondersteuning 

H van Tol 

Coördinerend secretariaatsmedewerker 

MI Roskam 

Projectassistent 

A van der Klugt-Schipper 

C Nederpelt-Brussee 

N Steenhuisen-Premchand 

Secretaresses 

R Aksel-Gauri 

DAP van Bladel 

M Javanmardi 

WY Lee 

TME Smith-Mets 

CJM Vianello-Roodbol 

Comptabiliteit 

ThWC Maes 

Managementassistent 

JM Los-van Dintel 

Medewerker vormgeving 

AMC van Kan 

Reprografie 

J Krispijn 

RQM van Zeventer 

Telefooncentrale 

JWT Hoeberechts 

FJ Prins-van Alphen 

Ondernemingsraad 

drs MA Bos 

dr CA Bouwman, voorzitter 

drs DChM Gersons-Wolfensberger, 

vice-voorzitter 

MFC van Kan, secretaris

Jaarverslag 2001 - Gezondheidsraad

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?