Betaald parkeren.pdf - KpVV

Betaald parkeren
in kleine gemeenten
Afweging, invoering en praktijk
April 2007
A1 Parkeertaken bij gemeenten

2 Parkeertaken bij gemeenten

Betaald parkeren
in kleine gemeenten
Afweging, invoering en praktijk
April 2007
A1 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Colofon
Uitgave
Kennisplatform Verkeer en Vervoer.
Postbus 1031
3000 BA Rotterdam
Boompjes 200
3011 XD Rotterdam
T 010 282 5000
E info@kpvv.nl
I www.kpvv.nl
Het Kennisplatform Verkeer en Vervoer ondersteunt decentrale overheden bij het
ontwikkelen en realiseren van hun verkeers- en vervoerbeleid. Het KpVV doet dit door
het aanbieden van praktijkgerichte kennis en door het organiseren van ontmoetingen
en netwerken.
Productie
Tekst : Niek Bosch, Jeroen Roelands en Walter Prot, Goudappel Coffeng
Vormgeving : Ruud Overweg, KpVV
Druk : TDS, Printmaildata, Schiedam
Fotoverantwoording
Foto’s : Ruud Overweg
Contactpersoon
Bram van Luipen
T 010 2825047
E bram.vanluipen@kpvv.nl
Nabestellen
Secretariaat KpVV
T 010 2825000
E secretariaat@kpvv.nl
Rotterdam, april 2007
© KpVV, 2007
Gebruik van informatie uit dit rapport is toegestaan met bronvermelding
2 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Inhoudsopgave
Voorwoord 5
1 Inleiding 7
2 Reguleren of niet? 9
2.1 Plaatselijke omstandigheden zijn belangrijk 9
2.2 Inzichtelijk maken van het parkeerprobleem 9
2.3 Argumenten voor parkeerregulering 9
2.4 Communicatie 10
2.5 Reguleringsvormen 10
2.6 Lokaal maatwerk 11
3 Wanneer overgaan op betaald parkeren? 13
3.1 De meerwaarde van betaald parkeren 13
3.2 Handhaving 14
3.3 Vooraf / achteraf betalen 14
3.4 Kostendekkendheid en betaald parkeren 15
3.5 Bestuurlijke Boete 16
3.6 Weerstanden 17
3.7 Organisatie 17
4 Aspecten bij de invoering van betaald parkeren 19
4.1 Aspecten 19
4.2 Draagvlak 19
4.3 Juridische grondslag 21
4.4 Parkeertaken 22
4.5 Inrichting van de gemeentelijke organisatie 25
4.6 Inventarisatie van de parkeervoorzieningen 25
4.7 Implementatie van het betaald parkeren 25
4.8 Informeren 26
4.9 Tot slot 26
Literatuur 27
3 Betaald parkeren in kleine gemeenten

4 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Voorwoord
Met het toenemend autopark komen steeds meer kleine gemeenten voor de vraag te
staan of zij in hun centra en eventueel ook in woongebieden een vorm van betaald
parkeren moeten invoeren. Dit om de bereikbaarheid, leefbaarheid en kwaliteit van
hun centra en woonwijken te blijven waarborgen.
Aan de vraag rond de invoering van betaald parkeren gaat een vraag vooraf. En dat is
de vraag of er een zekere vorm van parkeerregulering gewenst is.
Deze vragen laten zich niet via een eenvoudig afwegingsmodel beantwoorden. Wel
bestaan er ervaringen en inzichten van gemeenten die u zijn voorgegaan. Met deze
uitgave, die tevens een aantal invoeringsaspecten rond betaald parkeren behandelt,
zetten wij die graag voor u op een rijtje.
Wim van Tilburg
Directeur Kennisplatform Verkeer en Vervoer
5 Betaald parkeren in kleine gemeenten

6 Betaald parkeren in kleine gemeenten

1 Inleiding
In de centra van de grotere gemeenten in ons land bestaat sinds vele jaren een
systeem waarbij voor het parkeren betaald moet worden. Zonder betaald parkeren
zouden er in die gemeenten waarschijnlijk chaotische parkeertaferelen ontstaan.
Betaald parkeren is daar inmiddels een geaccepteerd verschijnsel, omdat het de
bereikbaarheid van de bestemming en de kans op een gunstig gelegen parkeerplaats
heeft vergroot. Het feit dat de parkeerder moet betalen voor de parkeerplaats, doet er
dan minder toe.
In veel centra van de wat kleine gemeenten is geen betaald parkeren ingevoerd en
vindt regulering veelal plaats met parkeerschijf- en/of vergunninghouderszones.
Sommige gemeenten overwegen de invoering van betaald parkeren. Het gaat daarbij
om ca. 140 gemeenten met 20.000 tot 50.000 inwoners (dat is ruim een derde van
het aantal gemeenten in ons land).
Het Kennisplatform Verkeer en Vervoer (KpVV) heeft Goudappel Coffeng BV gevraagd
de aspecten in kaart te brengen die bij invoering van betaald parkeren in (kleine)
gemeenten een rol spelen. Het resultaat is deze handreiking, die voorzien is van
praktijkvoorbeelden van kleine gemeenten die al dan niet betaald parkeren hebben
ingevoerd. Met deze handreiking beogen we de consequenties van de invoering van
betaald parkeren goed te overzien. Daarmee kunt u eventuele invoering en het moment
daarvoor in uw eigen gemeente beter afwegen. Bedenk daarbij wel dat er geen
formule bestaat die u helpt een keuze op dit vlak te maken.
De handreiking is met name bedoeld voor de beleidsmakers van gemeenten met
20.000 - 50.000 inwoners.
Leeswijzer:
De handreiking start in het tweede hoofdstuk met de aspecten die spelen rond de
vraag wel of niet reguleren van parkeren. Die vraag moet eerst beantwoord zijn voordat
u overweegt om betaald parkeren in te voeren. De argumenten om over te gaan
tot betaald parkeren behandelen we in het derde hoofdstuk. Het vierde hoofdstuk
gaat in op aspecten die aan de orde komen als u daadwerkelijk betaald parkeren gaat
invoeren.
7 Betaald parkeren in kleine gemeenten

8 Betaald parkeren in kleine gemeenten

2 Reguleren of niet?
2.1 Plaatselijke omstandigheden zijn belangrijk
Voordat een gemeente kiest voor de invoering van betaald parkeren, zal zij eerst
een afweging moeten maken of er al dan niet gereguleerd moet worden. De vorm
van regulering moet passen bij het beleid en bij de effecten die de gemeente van de
maatregel verwacht. Daarbij geldt dat het vooral de plaatselijke omstandigheden zijn
die de keuze beïnvloeden. De politiek-bestuurlijke situatie in een gemeente is daarin
een zeer belangrijke factor. Zo komt het voor dat in twee gemeenten, die op veel onderdelen
vergelijkbaar zijn, in de ene gemeente gekozen wordt voor regulering door
betaald parkeren, terwijl de andere gemeente kiest voor regulering door middel van
een parkeerschijfzone.
Parkeerregulering is onvermijdelijk als er sprake is van een (bijzonder) hoge parkeerdruk
in een (centrum)gebied. De vraag of u als gemeente daadwerkelijk betaald
parkeren invoert is een nadere uitwerking daarvan.
2.2 Inzichtelijk maken van het parkeerprobleem
Voor het kiezen van een oplossing is het belangrijk om het parkeerprobleem concreet
in beeld te brengen: wat wordt geconstateerd (bijvoorbeeld overlast of klachten), wie
veroorzaakt het (bezoekers, bewoners, werknemers, enz.), wanneer en waar doet het
probleem zich voor? Een parkeeronderzoek, waarbij objectief de parkeersituatie wordt
gemeten, en het opstellen van een parkeerbalans, die de verhouding tussen de parkeervraag
en het aanbod aan parkeerplaatsen laat zien, maken het parkeerprobleem
inzichtelijk. Om het probleem vervolgens te kunnen aanpakken zijn er vaak verschillende
oplossingen voorhanden, waarvan regulering er één kan zijn of misschien wel
de enige is.
2.3 Argumenten voor parkeerregulering
De invoering van parkeerregulering in een (centrum)gebied wordt noodzakelijk
wanneer een te beperkte parkeerruimte verdeeld moet worden over diverse groepen
parkeerders (bewoners, werkers, bezoekers). Vaak is (te verwachten) parkeeroverlast
- zoals dubbelparkeren, foutparkeren, zoekverkeer en ergernis - de directe aanleiding.
Zo zorgen bijvoorbeeld uitbreidingen van winkels of bedrijven er voor dat er meer
bezoekers en werkers in een gebied komen, waardoor de parkeervraag groter wordt
en er overlast ontstaat als er niet wordt voorzien in voldoende parkeerplaatsen. Ook
kunnen functiewijzigingen in een gebied tot parkeeroverlast leiden als er weinig restparkeercapaciteit
in het gebied aanwezig is.
9 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Figuur 2.1: Aanpak
parkeerprobleem in
hoofdlijnen
Constatering parkeeroverlast
Vaststellen oorzaak probleem
Oplossingen
Wonen
Werken
Winkelen
Leisure
Aanleg parkeerplaatsen
Parkeerregulering
Parkeerschijfzone Vergunningparkeren Betaald parkeren
Het is goed te bedenken dat aan de invoering van parkeerregulering financiële en organisatorische
consequenties verbonden zijn die in verhouding moeten staan tot het
probleem. Ook kunnen reguleringsmaatregelen leiden tot het uitwijken naar gebieden
waar (nog) geen regulering is. Het vooraf inschatten van die effecten en het treffen
van maatregelen in die gebieden kan voorkomen dat er een voortdurende aanpassing
van het reguleringsgebied nodig is en dat steeds opnieuw een invoeringstraject
doorlopen moet worden.
2.4 Communicatie
Bij het oplossen van parkeerproblemen gaat het voor de gemeentelijke verkeerskundige
steeds meer ook om het communiceren. Daarbij is parkeerregulering nooit
een doel op zich, maar een middel om te komen tot gewenste effecten. Wanneer dit
goed overgedragen kan worden naar belanghebbenden als inwoners en bedrijfsleven
is een breed draagvlak mogelijk. Bij het creëren van draagvlak is het van belang dat
met name de voordelen van parkeerregulering naar voren komen. Het kan dan gaan
om een verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte, het vergroten van de
aantrekkelijkheid van het (centrum-)gebied en het versterken van het economisch
functioneren. Zie hiervoor ook de publicatie ‘Inleiding op de procesmatige aspecten
van parkeerbeleid’ (literatuur 4).
2.5 Reguleringsvormen
Indien er door een gemeente gekozen is voor regulering in een (centrum)gebied,
moet daarna de vorm daarvan bepaald worden. Gebruikelijke vormen zijn parkeerschijfzones,
vergunninghouderszones en zones met betaald parkeren, dan wel een
combinatie van deze verschillende reguleringsvormen. Voorts zijn er binnen deze
reguleringsvormen weer vele mogelijkheden wat betreft de regulering zelf: differentiatie
in de parkeertijden, doelgroepen en tarieven. De publicatie ‘Parkeerregulering:
toepassing en effecten’ gaat hier uitgebreid op in (literatuur 2).
10 Betaald parkeren in kleine gemeenten

2.6 Lokaal maatwerk
Om een onderbouwde keuze voor een reguleringsvorm te maken zullen alle kenmerken
van de voorhanden zijnde reguleringsvormen benoemd moeten worden En ook
de voor- en nadelen voor de specifieke lokale situatie. Immers, plaatselijke omstandigheden
zijn van grote invloed op de uiteindelijke keuze. Daarbij is de politiek
bestuurlijke situatie in de gemeente een zeer belangrijke factor. Zo blijkt in de praktijk
dat twee gemeenten van ongeveer gelijke omvang, waarin het centrum een opknapbeurt
krijgt, toch anders kiezen.
De eerste gemeente heeft ervoor gekozen om in het centrum parkeerregulering te
laten plaatsvinden door middel van een parkeerschijfzone. Ondanks de toenemende
parkeerdruk en het advies van deskundigen om betaald parkeren in te voeren gebeurde
dat niet, omdat gemeentebestuurders en ondernemers vinden dat dit in hun
gemeente niet passend is.
De tweede gemeente heeft ervoor gekozen om in het centrum parkeerregulering te
laten plaatsvinden door middel van betaald parkeren. Deze gemeente is ervan overtuigd
dat betaald parkeren de beste reguleringsvorm is.
Dit voorbeeld geeft aan dat het invoeren van betaald parkeren in kleine gemeenten
niet iets is dat langs wetmatige wegen kan worden bepaald; iedere kleine gemeente
die op enig moment te kampen heeft met parkeerproblemen in het centrumgebied
zal in principe dezelfde stappen moeten zetten om uiteindelijk te kiezen voor een
bepaalde reguleringsvorm. De ene gemeente zal uitkomen bij een parkeerschijfzone,
terwijl dat in een andere gemeente betaald parkeren is.
Tegen deze achtergrond moet de inhoud van deze leidraad worden geïnterpreteerd.
11 Betaald parkeren in kleine gemeenten

12 Betaald parkeren in kleine gemeenten

3 Wanneer overgaan op betaald parkeren?
3.1 De meerwaarde van betaald parkeren
Betaald parkeren biedt sturingsmogelijkheden die andere reguleringsvormen niet
of niet voldoende hebben. Bijvoorbeeld het zo nauwkeurig mogelijk inspelen op de
situatie ter plaatse. Door bijvoorbeeld differentiatie naar tarief en/of differentiatie naar
tijd. Ook is het een vorm van parkeerregulering met financiële opbrengsten.
In het algemeen geldt dat betaald parkeren wordt ingevoerd als parkeerregulering
door hoge parkeerdruk onvermijdelijk is geworden en een vorm van parkeerregulering
gewenst is die opbrengsten met zich brengt, dan wel zichzelf bedruipt. Dit bijvoorbeeld
als een gemeente besluit tot uitbreiding van het aantal woningen, kantoren en
detailhandel in het centrum, met als gevolg dat meer mensen gebruik maken van het
centrum en er een grotere parkeervraag ontstaat. Om een eerlijke verdeling van de
parkeerplaatsen te krijgen en om zoekverkeer te verminderen wordt betaald parkeren
in het centrum ingevoerd. In dat geval kan het bijbehorende parkeerbeleid onder
meer bestaan uit het invoeren van een gedifferentieerd doelgroepensysteem (kort
parkerende bezoekers in het centrum, lang parkerende werkers op grotere afstand,
bewoners dicht bij hun woning) en het realiseren van fietsenstallingen bij de ingangen
van het winkelcentrum.
Met het invoeren van betaald parkeren kunnen de opbrengsten bijdragen aan een
centrumontwikkeling. Ook kunnen met de parkeeropbrengsten flankerende maatregelen
getroffen worden die ten goede komen aan het verkeersbeleid, zoals bijvoorbeeld
de aanleg van fietsenstallingen.
Vaak is het aanleggen van extra parkeerplaatsen op maaiveld in een centrum fysiek
niet mogelijk, terwijl de gewenste kwaliteitsverbetering van zowel de bereikbaarheid
als de stedelijke omgeving voor de gemeente van groot belang is. De benodigde parkeerplaatsen
moeten dan in een parkeergarage worden gerealiseerd. Opbrengsten uit
betaald parkeren in deze garage en in de omgeving kunnen dan een bijdrage leveren
aan de financiering en exploitatie van de parkeergarage.
Omdat verwacht wordt dat bij de invoering van betaald parkeren uitwijkgedrag naar
de omliggende gebieden zal optreden, zal veelal een schil met vergunningparkeren
om het gebied met betaald parkeren heen moeten komen. Om het juiste aantal
parkeerplaatsen te kunnen bepalen is een parkeerbalans voor de toekomstige situatie
voor het gehele gebied inclusief de schil erom nodig.
Met het instellen van een dynamisch parkeerverwijssysteem naar de beschikbare
parkeerplaatsen kan het zoekverkeer tot een minimum beperkt worden.
13 Betaald parkeren in kleine gemeenten

3.2 Handhaving
Iedere vorm van regulering vraagt om handhaving, omdat anders het gewenste effect
vermindert. Handhaving is noodzakelijk bij parkeerplaatsen waar men vooraf betaalt,
zoals bij straatplaatsen en terreinplaatsen zonder slagboom. Bij parkeerplaatsen in
parkeergarages en op terreinen achter slagbomen is handhaving niet aan de orde.
Handhaving van parkeermaatregelen is voorbehouden aan enkelen: de politie, de
Bijzondere Opsporingsambtenaar (BOA) met een gemeentelijke aanstelling (bezoldigd
of onbezoldigd) of een fiscaal handhaver bij een betaald parkeerregime. In de
keuze van de reguleringsvorm zal de wijze van handhaven en het onderbrengen van
deze taak bij de gemeente of een gespecialiseerd bedrijf niet van doorslaggevende
betekenis zijn. Deze keuze is voor een groot deel afhankelijk van de geschiedenis en
de ervaringen die de gemeente hiermee heeft.
3.3 Vooraf / achteraf betalen
Een systeem met betaald parkeren, waarbij men vooraf moet betalen, kan als niet
voldoende bezoekersvriendelijk worden ervaren. Daar waar men achteraf kan betalen
zal de verblijfsduur veelal toenemen. Dat is gunstig voor de winkeliers. Ook de
parkeerders ervaren dit als prettiger, omdat zij nooit te veel betalen en ze zich niet
hoeven te haasten om op tijd terug te zijn. Er zijn gemeenten die ervoor kiezen om
dit aan te passen op grote pleinen waar vooraf betaald moet worden. Nadeel is dat er
dan slagbomen moeten worden geplaatst.
14 Betaald parkeren in kleine gemeenten

3.4 Kostendekkendheid en betaald parkeren
De invoering van betaald parkeren kent een relatief lang voorbereidings- en implementatietraject.
Vaak met aanvankelijk een zekere weerstand vanuit ondernemers en
bewoners. Gemeenten stellen dan over het algemeen liever parkeerschijfzones in.
Deze zijn eenvoudiger in te stellen. Hiervoor is eerder draagvlak bij bewoners, ondernemers
en politiek. Bij deze reguleringsvorm (evenals bij vergunningparkeren zonder
fiscaal systeem) met administratiefrechtelijke handhaving zijn er echter geen parkeeropbrengsten,
anders dan uit de ontheffingenuitgifte (deze opbrengsten dekken
maximaal de kosten van de uitgifte). Wel zijn er dan kosten voor aanleg, onderhoud,
handhaving en vergunning- of ontheffinguitgifte. Het systeem parkeerschijfzone is
daarmee niet kostendekkend te maken.
Voorbeeld: Een gemeente heeft een parkeerprobleem doordat er te weinig parkeerplaatsen
in het centrum zijn. Er is een parkeerschijfzone in het centrum voor het winkelende
publiek. Ook is er in het centrum een zone met betaald parkeren om daar de
kosten van de bouw van een parkeergarage in het centrum mee te dekken. Met name
bezoekers van buurgemeenten blijven weg, waardoor de garage nagenoeg leeg staat.
De ondernemers leggen de oorzaak daarvoor bij het betaald parkeren. De gemeente
krijgt te maken met ontevreden ondernemers. Die willen graag betaald parkeren ten
gunste van een vergroting van de parkeerschijfzone. Die aanpassing komt er dan ook.
Wanneer parkeren kostendekkend moet zijn, dan moeten er naast de kosten van het
parkeren (aanleg van parkeerplaatsen, bouw van garages, aanbrengen en onderhoud
bebordingen en systemen, handhaving en administratie) ook structurele opbrengsten
zijn. Die komen alleen uit betaald parkeren. De hoogte van de tarieven bepaalt
15 Betaald parkeren in kleine gemeenten

namelijk voor een heel belangrijk deel de mate waarin de kosten door de opbrengsten
kunnen worden gedekt. Via een financiële analyse is een doorrekening te maken met
verschillende tarieven. Als er een kostendekkend tarief is dat in de regio ook gebruikelijk
is, dan kan dit gehanteerd worden. Is het kostendekkende tarief hoger dan
gebruikelijk in de regio, dan bestaat de kans dat de parkeerplaatsen worden gemeden
en de opbrengsten tegenvallen. De kostendekking zal dan op een andere wijze door
de gemeente of door derden gerealiseerd moeten worden.
De opbrengsten (parkeerbelasting, vergunningen en naheffingsaanslagen) waarmee
de hierboven genoemde kosten (gedeeltelijk) gedekt kunnen worden, zijn belangrijke
voordelen van betaald parkeren voor de gemeente. Verder biedt betaald parkeren veel
sturingsmogelijkheden en voor de parkeerder is er een grotere kans op een vrije parkeerplaats,
omdat de parkeerduur over het algemeen korter is. Een nadeel is natuurlijk
dat parkeerders moeten betalen voor het parkeren: kortparkeerders betalen per
uur en langparkeerders betalen een vergunningentarief.
Om bewoners tegemoet te komen en daarmee meer draagvlak voor de parkeermaatregelen
te krijgen, heeft een gemeente het vergunningentarief voor bewoners en
bedrijven bewust laag en ver beneden een kostendekkend tarief gehouden. Om de
vraag te beantwoorden of het betaald parkeren als geheel kostendekkend is, is een
berekening gemaakt over de gehele parkeerexploitatie. Bij deze gemeente bleek uit de
berekeningen dat er een rendabele exploitatie mogelijk is.
3.5 Bestuurlijke Boete
Bij afwegingen rond parkeerregulering zal binnenkort ook de mogelijkheid van de
Bestuurlijke Boete (mogelijk in 2008) mee moeten spelen. De situatie omtrent de
regelgeving van het Rijk ten aanzien van parkeerhandhaving is anno 2006 als volgt:
De gemeente kan boetes uitdelen op grond van de Wet op de Administratiefrechtelijke
Handhaving, ook wel aangeduid als de Wet Mulder. Daar waar het gaat om
foutparkeren in bijvoorbeeld een exclusief vergunninghouders gebied of in een gebied
met parkeerschijfzones, kan de gemeente handhavend optreden. De kosten voor de
handhaving worden gedragen door de gemeente, de opbrengsten uit de boetes zijn
daarentegen voor het Rijk. Het Rijk draagt ook zorg voor de beroepsprocedures.
Daarnaast kan een fiscaal handhaver handhaven in een gebied waarin het parkeren
door fiscalisering wordt gereguleerd (betaald parkeren). Bij deze regeling zijn alle
kosten voor handhaving en afhandeling van bezwaar en beroep op de naheffingsaanslagen
voor de gemeente, maar de gemeente krijgt ook de opbrengsten uit de naheffingsaanslagen.
Wanneer de nieuwe ‘Wet op de Bestuurlijke Boete foutparkeren en andere lichte
verkeersovertredingen’ wordt aangenomen, blijft de Wet op de Administratiefrechtelijke
Boete waarschijnlijk gehandhaafd. Gefiscaliseerd parkeren blijft naar verwachting
eveneens mogelijk. Nieuw is dat de gemeente naar alle waarschijnlijkheid kan gaan
kiezen of zij foutparkeren wil gaan handhaven via de administratiefrechtelijke hand-
16 Betaald parkeren in kleine gemeenten

having of via de Bestuurlijke Boete. Bij de Bestuurlijke Boete zal de regeling naar alle
waarschijnlijkheid zo worden dat de gemeente de kosten draagt voor de handhaving
en voor de bezwaar- en beroepsprocedure, terwijl ook de opbrengsten, net als bij het
gefiscaliseerde systeem, ten gunste zullen komen van de gemeente.
Zowel de Bestuurlijke Boete als de afdoening via de Wet Mulder bieden mogelijkheden
om niet-fiscale middelen in te zetten om het parkeren in een gemeente te
reguleren.
3.6 Weerstanden
In het voorgaande zijn de relevante aspecten aangegeven die een rol kunnen spelen
bij het al dan niet invoeren van betaald parkeren in een kleine gemeente of in delen
daarvan. Duidelijk is daarbij dat er geen sprake is van een soort formule op grond
waarvan besloten kan worden of en wanneer overgegaan wordt op betaald parkeren.
In naar verhouding veel gevallen bestaat er bij kleine gemeenten wel degelijk het besef
dat zij in het centrum op korte termijn over moeten stappen. Van bijvoorbeeld vrij
parkeren, of van parkeerduurbeperking door middel van een blauwe zone, op betaald
parkeren. Maar de weerstand van met name winkeliers wordt vaak dusdanig groot gevonden
dat er voorlopig van wordt afgezien. Daarnaast komt het voor, dat winkeliers
er voor zorgen dat het vrij parkeren of de blauwe zone in het centrum gehandhaafd
blijft door financieel bij te dragen in de exploitatie van een parkeergarage.
Dat neemt niet weg dat kleine gemeenten meer en meer overgaan tot het invoeren
van betaald parkeren. Zo blijkt uit de Parkeermonitor 2005/2006 van Goudappel
Coffeng dat in 1999 24% van de gemeenten een vorm van betaald parkeren hadden,
terwijl in 2005 dit aandeel is gestegen tot 40%. Aangezien alle grotere gemeenten in
1999 al betaald parkeren ingevoerd hadden, is deze stijging met name toe te schrijven
aan de kleine gemeenten. Het belangrijkste argument van kleine gemeenten om
tot invoering van betaald parkeren over te gaan is de overtuiging dat dit de beste
manier van parkeerregulering is.
3.7 Organisatie
Het is goed dat kleine gemeenten zich realiseren dat er heel wat komt kijken bij de
organisatie rondom het betaald parkeren: apparatuur, handhaving, vergunningverlening,
bezwaar en beroep, beheer en onderhoud en exploitatie. Het zijn allemaal
zaken die voor kleine gemeenten nieuw zijn. Zij moeten goed nadenken over de
wijze waarop één en ander wordt georganiseerd. Daarbij kunnen marktpartijen de
gemeente veel uitvoerende werkzaamheden uit handen nemen. Bij dit laatste dient de
gemeente te beseffen dat de regie (vaststelling tarieven, venstertijden en dergelijke)
te allen tijde in handen van de gemeente blijft.
17 Betaald parkeren in kleine gemeenten

18 Betaald parkeren in kleine gemeenten

4 Invoering van betaald parkeren
4.1 Aspecten
Voordat betaald parkeren in een gebied een feit is, zijn er nog een aantal belangrijke
stappen te zetten en beslissingen te nemen. Het gaat dan over de communicatie, de
juridische basis, de mate van zeggenschap die de gemeente wil hebben, de uitvoering
van het beheer, de exploitatie, de handhaving en de inrichting van de parkeerorganisatie.
De belangrijkste aspecten rondom de invoering van betaald parkeren komen
hieronder aan de orde.
Figuur 4.1: Checklist
voor invoering van
betaald parkeren
Checklist
Draagvlak
Juridische grondslag
Parkeertaken
Inrichting gemeentelijke organisatie
Inventarisatie parkeervoorzieningen
Implementatie betaald parkeren
Informeren
4.2 Draagvlak
Om weerstanden tegen de invoering van betaald parkeren weg te kunnen nemen, is
het belangrijk om door communicatie met de belanghebbenden inzichtelijk te maken
welke effecten worden verwacht ten aanzien van de (betere) bereikbaarheid, de bezoekersaantallen
en de kosten van parkeren. Een financiële haalbaarheidsanalyse kan
daarbij inzichtelijk maken welk financieel resultaat de gemeente kan verwachten. In de
communicatie met de belanghebbenden is het van belang aan te geven welke voordelige
effecten zullen optreden ten gevolge van de invoering van betaald parkeren.
Belanghebbenden zijn namelijk in het algemeen geneigd enkel de nadelen te zien,
waaronder het betalen voor parkeren en de veronderstelde vermindering van bezoekersaantallen.
Het is een algemene reactie van belanghebbenden dat invoering van betaald parkeren
leidt tot minder bezoekers en voor winkeliers en bedrijven tot een daling van de
omzet. Uit onderzoek blijkt echter dat invoering van betaald parkeren (met daarbij
een grote kans op het vinden van een geschikte parkeerplaats) in combinatie met een
kwaliteitsimpuls zeker niet leidt tot structurele daling van bezoekersaantallen.
Wanneer het parkeren in een groot gebied integraal wordt bekeken en een financiële
analyse wordt gemaakt van het parkeren in het geheel, zijn er vaak mogelijkheden om
aan wensen van belanghebbenden (meer parkeerplaatsen, aanleg groen en dergelijke)
tegemoet te komen. Het spreekt voor zich dat daarmee een beter draagvlak kan
ontstaan voor de parkeerplannen. Populair gezegd moet het ‘zuur’ in redelijke mate
aantoonbaar gecompenseerd worden met het ‘zoet’.
19 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Een voorbeeld: Een gemeente voert een systeem in met vergunninghoudersparkeren
in een oude woonwijk met relatief weinig parkeerplaatsen. Deze wijk heeft last van
parkeerinvloeden vanuit het centrum (met name langparkeerders die plaatsen bezet
houden ten koste van de bewoners). Op een bijeenkomst met belanghebbenden worden
de plannen door hen verworpen omdat zij vinden dat:
- de vergunningen gratis moet zijn;
- invoering van parkeervergunningen tot een sociaal isolement van met name ouderen
leidt;
- er meer dan één vergunning per woning moeten zijn;
- ondernemers klantenverlies vrezen
- en dat de problemen niet verschoven moeten worden naar gebieden waar nu geen
problemen zijn.
De gemeente trekt daarop haar plannen in en formuleert eerst een integrale visie
op het parkeren in de gemeente. In die visie wordt de binnenstad autoluw gemaakt,
wordt het aantal parkeerplaatsen voor de binnenstadbezoekers fors uitgebreid, en
worden zakelijke bezoekers verwezen naar locaties buiten de binnenstad en de oude
woonwijken, waardoor er meer bewonersvergunningen kunnen worden uitgegeven.
De gemeente verwacht met dit maatregelpakket meer draagvlak te krijgen voor de
plannen, met name bij de bewoners. Dat blijkt ook het geval.
20 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Het is praktisch om, wanneer er een inspraakronde voor parkeermaatregelen is
geweest, alle inspraakreacties met de verantwoordelijke wethouder en de beleidsmedewerker
in één keer af te stemmen. Bij de reactie van de gemeente op de inspraakreacties
is het goed als de gemeente onderbouwd aangeeft welke - wellicht vervelende -
maatregelen echt nodig zijn, maar ook aangeeft op welke wijze zij tegemoet komt aan
bezwaren en wensen van de belanghebbenden. Bij de uitvoering van de maatregelen
is het verstandig de ‘positieve’ en ‘negatieve’ maatregelen nagenoeg gelijktijdig uit
te voeren, dus invoeren van betaald parkeren laten samengaan met bijvoorbeeld het
uitbreiden van het aantal parkeerplaatsen en het realiseren van groenvoorzieningen.
Voor de communicatie zijn vergelijkingen met gemeenten die een dergelijk proces al
eerder hebben doorlopen in principe goed bruikbaar. Met praktijkervaringen van elders
kunnen de verwachte effecten ten gevolge van de invoering van betaald parkeren
aangetoond worden.
4.3 Juridische grondslag
Om betaald parkeren te kunnen invoeren dient er een parkeerverordening en een verordening
parkeerbelastingen door de gemeenteraad te zijn vastgesteld. Het College
van Burgemeester en Wethouders kan vervolgens nadere beleidsregels vaststellen die
gehanteerd worden bij de uitgifte van vergunningen.
21 Betaald parkeren in kleine gemeenten

4.4 Parkeertaken
Bij een gefiscaliseerd parkeerareaal op maaiveld zijn grofweg twee taakvelden te
onderscheiden, te weten:
- beleid;
- parkeerdienstverlening, handhaving en beheer (uitvoering).
Deze taakvelden met hun kenmerken staan in de onderstaande tabel weergegeven.
Tabel 4.2: Taakvelden
bij betaald parkeren
Taakvelden
beleid
Omschrijving
Dit betreft alle beleidsmatige aspecten voor het parkeren zoals de planvorming
voor aspecten zoals de tariefstructuur, het tegemoetkomen van de
parkeer-vraag en het sturen in doelgroepen.
parkeerdienstverlening,
handhaving en beheer
(= uitvoering)
In dit taakveld zitten alle operationele taken van het parkeerbeleid. Dit betreft
dus de uitvoering van het bij het andere taakveld ontwikkelde parkeerbeleid.
Dit taakveld bevat alle werkzaamheden die samenhangen met het handhaven
en operationeel houden van het gefiscaliseerde parkeerregime. Het gaat
om:
- de controle op het betalen van de vereiste parkeerbelasting;
- de administratiefrechtelijke handhaving (foutparkeren);
- de bezwaar-en-beroep- en incassoprocedures;
- het aanschaffen, plaatsen en in stand houden van alle hardware die nodig
is ten behoeve van het parkeerareaal;
- de werkzaamheden die verband houden met het opleggen van betalingsverplichtingen
voor het parkeren en het innen van die betalingen, alsmede
het administreren en uitgeven van de daaraan gerelateerde vergunningen en
ontheffingen;
- de dienstverlening naar de klant (de parkeerder, bewoner, ondernemer) en
de communicatie over het parkeerregime.
Tussen het taakveld beleid en het taakveld parkeerdienstverlening, handhaving en
beheer is een duidelijke scheidslijn te trekken. Het is raadzaam deze scheidslijn ook
binnen de gemeentelijke organisatie aan te brengen. Op deze manier kunnen aan
beide taakvelden afzonderlijke doelstellingen gekoppeld worden. Het is daarbij van
belang om het parkeerbeleid leidend te laten zijn ten opzichte van de uitvoering.
Vanuit het beleid voert de gemeente de regie over de wijze waarop invulling wordt
gegeven aan de uitvoering.
Zoals in tabel 4.1 is aangegeven bevat het taakveld parkeerdienstverlening, handhaving
en beheer een groot aantal uitvoeringsaspecten. Deze aspecten hangen nauw
met elkaar samen: zo zal een niet of slecht functionerend areaal parkeerautomaten
een negatief effect hebben op de betalingsbereidheid van de parkeerders (betalen
wordt immers lastig als de automaten defect zijn). Op het moment dat er door de
22 Betaald parkeren in kleine gemeenten

parkeercontroleurs naheffingsaanslagen worden opgelegd aan deze niet betalende
parkeerders, zullen deze ongetwijfeld een bezwaarprocedure starten tegen de opgelegde
naheffingsaanslag. Dit brengt voor de gemeente extra kosten met zich mee.
Het is evident dat goed onderhoud invloed heeft op de beschikbaarheid en betrouwbaarheid
van de parkeerautomaten. Ook een goede en heldere bebording binnen het
gefiscaliseerde gebied en duidelijke informatie op de parkeerautomaat werkt positief
op de parkeeropbrengsten. Het kan tevens een vermindering van het aantal naheffingsaanslagen
opleveren. En van eventuele juridische procedures die daaruit voortvloeien.
Verder genereert een adequate handhaving een hogere betalingsgraad waardoor de
opbrengsten uit betaald parkeren toenemen.
In bijvoorbeeld een gemeente die onderdeel uitmaakt van een stedelijke agglomeratie
ondervinden eind jaren negentig de bewoners erg veel hinder van de naastgelegen
concentratie van bedrijven. Er zijn bij de bedrijven veel te weinig parkeerplaatsen voor
de werknemers, zodat die de parkeerplaatsen in de woonstraten reeds vroeg in de
ochtend gaan bezetten en voor nogal wat zoekverkeer zorgen. De roep om maatregelen
is groot. De gemeente stelt een systeem voor van vergunningparkeren met
betaalde vergunningen voor de bewoners. Ondanks de weerstand van de bewoners
tegen het tarief (‘wij hebben overlast en moeten ook nog gaan betalen!’) worden
de vergunninghouderszones ingevoerd. De gemeente heeft samen met de politie
gezocht naar een werkbare vorm van handhaving. Voorheen had de gemeente geen
parkeerhandhavers en incidentele parkeeroverlast werd door de agent in de straat
aangepakt. De vergunninghouderszones die een redelijke omvang hebben vragen
echter om een structurele en regelmatige vorm van handhaving. De gemeente besluit
vier parkeerwachten met BOA-bevoegdheid in (deeltijd)dienst te nemen. Zij hebben
hun werkplek in het politiebureau en worden operationeel aangestuurd door de politie.
Beleidsmatig komt de aansturing uit het gemeentekantoor.
23 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Voor de samenhang tussen de verschillende uitvoeringstaken is het zinvol deze
taakvelden fysiek op een herkenbare en bereikbare plek te concentreren. Dit biedt de
mogelijkheid tot optimale afstemming binnen het taakveld. Deze concentratie van
de uitvoeringstaken kan bijvoorbeeld worden vormgegeven door te kiezen voor de
oprichting van een gemeentelijke dienst die belast is met al deze taken óf door de
oprichting van een gemeentelijk parkeerbedrijf. Het is uiteraard goed mogelijk dat de
gemeente er voor kiest om de uitvoeringstaken (deels) niet zelf uit te voeren maar in
te kopen bij één of meerdere marktpartijen. In die situatie is het wenselijk om binnen
de gemeente een parkeercoördinator aan te stellen die zorg draagt voor de coördinatie
van de diverse uitvoeringstaken. De parkeercoördinator kan intern bij de gemeente
fungeren als aanspreekpunt voor de verschillende afdelingen. Verder kan de coördinator
optreden als opdrachtgever/contractmanager naar de partijen die belast zijn met
de uitvoering. Deze partijen kunnen gespecialiseerde marktpartijen zijn, maar ook de
afdeling burgerzaken of de juridische afdeling, als er voor is gekozen de diverse taken
(deels) binnen de gemeente te laten uitvoeren en/of (deels) daarvoor externen in te
huren.
Ook voor de klant biedt het fysiek bundelen van diverse uitvoeringstaken voordelen.
Voor hem is er dan één loket waar hij met klachten en wensen terecht kan en waar bijvoorbeeld
tevens vergunningen kunnen worden aangevraagd. Voor de uitvoeringstaken
en de wijze waarop daarmee wordt omgegaan door de gemeente, zijn klantgerichtheid
en een gunstige verhouding tussen opbrengsten en kosten de belangrijkste
steekwoorden.
Voor de uitvoering van de verschillende parkeertaken zijn diverse mogelijkheden: alles
zelf doen, verzelfstandigen, privatiseren, samenwerken en uitbesteden. De gemeente
kan ervoor kiezen om alle taakvelden van het parkeren volledig intern uit te voeren. Er
zijn echter voldoende mogelijkheden om bepaalde taken uit te besteden. Voor uitgebreidere
informatie over dit aspect wordt verwezen naar een aparte brochure ‘Parkeertaken
bij gemeenten, zelf doen of laten doen, in- of uitbesteden?’ die het KpVV
hierover heeft uitgebracht (literatuur 1).
Begin 2000 heeft bijvoorbeeld een gemeente een nieuw centrumplan met een uitbreiding
van het aantal woningen en winkels vastgesteld, waarbij in de parkeerparagraaf
is aangegeven dat er parkeerschijfplaatsen en laad-/losplaatsen aangelegd worden, en
dat een parkeerschijfzone en een vergunningparkeerzone in een naastgelegen straat
wordt ingevoerd. Om daarmee de winkelbezoekers te stimuleren gebruik te maken
van een nieuwe parkeergarage. De gemeente krijgt de toezegging van de korpschef
van de politie, dat zij de maatregelen zullen handhaven. Aanvankelijk doet de politie
dat ook, zij het zeer incidenteel en meestal alleen wanneer het aantal klachten vanuit
de bewoners, winkeliers en gemeente hoog is. In de jaren erna reorganiseert de politie
en worden door landelijk beleid voor de politie de prioriteiten verlegd: parkeerhandhaving
is een taak die de gemeente zelf kan regelen en de politie ziet voor zichzelf
daarin geen rol meer die op prioriteit kan rekenen. Gezien de beperkte omvang van
parkeerregulering wordt er gedurende een aantal jaren niet meer gehandhaafd, behoudens
parkeerexcessen. Inmiddels wordt de gemeente door toenemende parkeerdruk
gedwongen tot een forse uitbreiding van het aantal vergunninghouderszones
24 Betaald parkeren in kleine gemeenten

en is een contract gesloten met een gespecialiseerd bedrijf dat de vergunninguitgifte
en de handhaving regelt. De parkeercontroleurs die in de regio al werkzaam zijn in
andere gemeenten, worden door de gemeente aangesteld als onbezoldigd ambtenaar
en het bedrijf regelt formeel bij het Openbaar Ministerie dat zij in de betreffende
gemeente kunnen optreden.
4.5 Inrichting van de gemeentelijke organisatie
Uitgaande van de keuzes die de gemeente maakt in de taken die zij zelf wil uitvoeren,
moet de gemeente de organisatie daarop inrichten. De gemeente is niet gebaat bij
versnippering van de uitvoering over verschillende afdelingen en bij een onduidelijke
verantwoordelijkheid. Wanneer het parkeren een belangrijk onderdeel uitmaakt of
gaat uitmaken van het gemeentelijk functioneren, dan is een duidelijke plaatsing van
het parkeren in de organisatie met heldere doelstellingen en verantwoordelijkheden
onontkoombaar.
4.6 Inventarisatie van de parkeervoorzieningen
Kleine gemeenten moeten bepalen in welk gebied er welke maatregelen ze treffen.
Daarvoor worden op een plattegrond de parkeergebieden aangegeven, bijvoorbeeld in
het centrum betaald parkeren met een schil eromheen met vergunninghouders parkeren.
Vervolgens wordt voor alle parkeergelegenheden aangegeven waar parkeerautomaten
geplaatst worden, waar welke bebordingen moeten komen en welke parkeerbeheersystemen
bij terreinen of gebouwde voorzieningen benodigd zijn. Soms zijn ook
kleine aanpassingen in de bestrating nodig, bijvoorbeeld rondom parkeerautomaten.
4.7 Implementatie van het betaald parkeren
Ten aanzien van de implementatie van het betaald parkeren kunnen twee onderdelen
worden onderscheiden:
1. het plaatsen van alle technische voorzieningen;
2. het contractueel regelen van de parkeerdiensten die uitbesteed worden.
Een feit is dat de kosten die met de invoering van het betaald parkeren gemoeid zijn
(levering en plaatsing apparatuur; diensten) zodanig hoog zijn dat de aanschaf vaak
Europees aanbesteed moet worden. Het is goed als ook kleinere gemeenten zich
daarom op tijd op de hoogte stellen van de meest recente regelgeving en drempelbedragen
op dit terrein.
Een Europese aanbesteding kent een drietal fasen, te weten een voorbereidingsfase
(waarin besloten wordt over het soort aanbesteding, welke gunningcriteria gehanteerd
zullen gaan worden, en waarin het Programma van Eisen wordt opgesteld), de
aanbestedings- en gunningsfase, en de contractvormingsfase. De aanbesteding is
een specialistisch onderdeel bij de invoering van het betaald parkeren. Het vergt een
ruime doorlooptijd.
25 Betaald parkeren in kleine gemeenten

4.8 Informeren
In deze fase van de invoering van betaald parkeren gaat het om het informeren van
alle belanghebbenden over de geplande maatregelen. Verder moet iedereen die volgens
de parkeerverordening voor een parkeervergunning in aanmerking komt tijdig
informatie met de benodigde aanvraagformulieren krijgen.
4.9 Tot slot
Met de gegeven toelichtingen is een beeld geschetst van wat kleine gemeenten tegen
kunnen komen als zij betaald parkeren wil invoeren. De doorlooptijd waarmee zij
rekening moeten houden is uiteraard afhankelijk van de inzet, maar zeker ook van
de aanbestedingsprocedures. Om betaald parkeren in te voeren tot het moment dat
een werkend systeem op straat aanwezig is, moeten gemeenten minimaal een jaar
rekenen. Dat is gerekend vanaf het moment dat het besluit is genomen.
Tabel 4.3: Overzicht van
de te nemen stappen bij
invoering van betaald
parkeren
Actie Toelichting Tijdsindicatie
Onderzoek of regulering
noodzakelijk is.
Meestal is een hoge parkeerdruk de aanleiding om
een vorm van regulering in te voeren. Maak door
onderzoek inzichtelijk wat het probleem is: wie het veroorzaakt,
wanneer en waar het zich voordoet. Bepaal
of het probleem door regulering kan worden opgelost.
Afhankelijk van
de omvang 1 à 2
maanden.
Indien regulering een
oplossing kan bieden,
bepaal welke regulering
passend is.
Kies een reguleringsvorm die past in het beleid van
de gemeente, die de minst nadelige effecten heeft
(bijv. hoge kosten of veel verdrijving) en die kan gaan
rekenen op draagvlak.
Onderzoek alle alternatieven, ook op de te kiezen
handhavingsvorm en de financiële aspecten, en gebruik
dit ook bij de communicatie.
1 à 2 maanden
Wanneer gekozen is voor
betaald parkeren als
reguleringsvorm, neem
alle invoeringsaspecten in
een projectteam door.
Het gaat hierbij om de communicatie aan burgers en
politiek, de juridische basis met vast te stellen documenten,
de mate van zeggenschap die de gemeente
wil hebben, over de uitvoering van het beheer, de
exploitatie en de handhaving, en over de inrichting van
de parkeerorganisatie.
Minimaal 4
maanden
Implementatie van het
betaald parkeren.
Er zal een aanbesteding plaatsvinden van leveringen
en wellicht ook diensten. Hiervoor zijn documenten
nodig. Naast de plaatsing van apparatuur, afspraken
over de handhaving etc., is het goed informeren van
alle belanghebbenden belangrijk.
4 à 5 maanden
26 Betaald parkeren in kleine gemeenten

Literatuur
1. Parkeertaken bij gemeenten, zelf doen of laten doen, in- of uitbesteden?, KpVV,
2006
2. Van Parkeerbeheer naar Mobiliteitsmanagement; Parkeerregulering: Toepassing en
effecten, brochure deel 5. KpVV/CROW, 2003.
3. Van Parkeerbeheer naar Mobiliteitsmanagement; de ontwikkeling van het parkeerbeleid
in Nederland, brochure deel 8. KpVV/CROW, 2004.
4. Van Parkeerbeheer naar Mobiliteitsmanagement; Geïntegreerd parkeerbeleid: de
uitdaging voor het werkveld – Een inleiding op de procesmatige aspecten van parkeerbeleid,
brochure deel 13. Ede, KpVV/CROW, 2004.
5. Effecten van parkeermaatregelen, CROW-publicatie 159, CROW, 2001
6. Kwaliteit straatparkeren, publicatie 162, CROW, 2001
7. Nota Mobiliteit, Naar een betrouwbare en voorspelbare bereikbaarheid, Den Haag,
Ministerie van Verkeer en Waterstaat en Ministerie van VROM, 2005.
8. Diverse nota’s Parkeerbeleid, Goudappel Coffeng BV.9.
Veel praktische informatie over parkeren vindt u op www.kpvv.nl/parkeren.
27 Betaald parkeren in kleine gemeenten

28 Betaald parkeren in kleine gemeenten

3 Parkeertaken bij gemeenten

4 Parkeertaken bij gemeenten