ABC-DE, Woordenboek voor het Digitaal Erfgoed
ABC-DE, Woordenboek voor het Digitaal Erfgoed
ABC-DE, Woordenboek voor het Digitaal Erfgoed
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>DE</strong>N, Den Haag, december 2008
Woord <strong>voor</strong>af 4<br />
Het <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong> 9<br />
Het <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong>N 246<br />
Index 264<br />
Geraadpleegde bronnen 268<br />
Colofon 272<br />
Foto: www.flickr.com, Natman
4 Woord <strong>voor</strong>af<br />
5<br />
In 2005 is <strong>DE</strong>N gestart met de opbouw van een ‘zelfregulerend<br />
kwaliteitszorgsysteem <strong>voor</strong> <strong>het</strong> digitaal erfgoed’. Deze<br />
kwaliteitszorg moet resulteren in betere interoperabiliteit<br />
van systemen en metadata en in weldoordachte strategieën<br />
<strong>voor</strong> duurzame toegankelijkheid van <strong>het</strong> digitaal erfgoed.<br />
Ach ja, ieder vakgebied z’n eigen jargon.<br />
Zo’n vijftien jaar geleden nam digitalisering van cultureel<br />
erfgoed een aanvang, maar pas in de laatste jaren is er een<br />
duidelijke verbreding en verdieping waarneembaar. Steeds<br />
meer instellingen grijpen de kansen die internet biedt<br />
<strong>voor</strong> nieuwe vormen van dienstverlening en <strong>het</strong> vergroten<br />
van gebruikersgroepen. Daarmee is er ook een groeiende<br />
behoefte aan kennis over digitalisering en aanverwante activiteiten.<br />
Digitalisering is een activiteit op <strong>het</strong> grensvlak van<br />
techniek, communicatie en organisatie, en dat bemoeilijkt<br />
<strong>het</strong> vinden van een eenduidige terminologie waarmee die<br />
kennis kan worden uitgedrukt.<br />
Met dit <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong> ambieert <strong>DE</strong>N niet die eenduidige terminologie<br />
gerealiseerd te hebben. Wel hopen we dat <strong>het</strong><br />
bijdraagt aan een beter begrip van de vele facetten van<br />
digitalisering van cultureel erfgoed. Het streven was een<br />
handzaam woordenboekje te vervaardigen dat aansluit op<br />
de praktijk van de erfgoedinstellingen. Als dit boekje nuttig<br />
blijkt bij <strong>het</strong> schrijven van een informatieplan of een projectplan,<br />
of bij de uitvoering van een digitaliseringsproject, zijn<br />
we in onze opzet geslaagd.<br />
Praktische omschrijvingen<br />
De medewerkers van <strong>DE</strong>N wordt vaak per e-mail of in<br />
persoonlijke gesprekken gevraagd bepaalde termen die in<br />
zwang zijn toe te lichten. Een algemene omschrijving blijkt<br />
dan vaak een beter begrip op te leveren dan een zakelijke<br />
definitie. Vanaf <strong>het</strong> begin was <strong>het</strong> duidelijk dat de kern van<br />
dit boekje moest bestaan uit praktische omschrijvingen<br />
van termen die in <strong>het</strong> proces van digitaliseren van cultureel<br />
erfgoed worden gebruikt. Technische definities zouden<br />
allicht objectiever en zuiverder zijn, maar ze leveren niet<br />
noodzakelijk meer praktische kennis van zaken op. Een<br />
consequentie van deze keuze is dat er soms geen recht<br />
wordt gedaan aan de betekenis van een term in de volle<br />
breedte, maar daar staat tegenover dat er expliciete relaties
6 gelegd kunnen worden met de praktijk van de erfgoedsector.<br />
Bij <strong>het</strong> beschrijven is overigens gebruik gemaakt van een<br />
uitgebreide set bronnen waarin definities of omschrijvingen<br />
zijn te vinden. Een overzicht van deze bronnen is als bijlage<br />
opgenomen.<br />
7<br />
Ook de selectie van de termen die in dit <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong> zijn<br />
beschreven, is gebaseerd op de praktijk van alledag. Een<br />
term is opgenomen als hij behoorde tot een van de volgende<br />
categorieën:<br />
• termen over ICT en digitale dienstverlening die gebruikt<br />
worden in nieuwsberichten, vakliteratuur en toonaangevende<br />
websites op <strong>het</strong> gebied van digitaal erfgoed;<br />
• termen die <strong>DE</strong>N tegenkomt in informatieplannen en<br />
projectdocumenten van digitaliserende erfgoedinstellingen;<br />
• termen die een relatie hebben met de nationale<br />
infrastructuur <strong>voor</strong> digitaal erfgoed, zoals o.a. gebruikt in<br />
beleidstukken van <strong>het</strong> ministerie van OCW;<br />
• termen die <strong>DE</strong>N heeft geregistreerd tijdens gesprekken<br />
met erfgoedinstellingen en tijdens bijeenkomsten die <strong>DE</strong>N<br />
heeft georganiseerd;<br />
• termen die <strong>DE</strong>N zelf hanteert in <strong>het</strong> kwaliteitszorgsysteem<br />
en eigen publicaties.<br />
De termen in deze laatste categorie zijn opgenomen in<br />
een apart gedeelte achterin dat we <strong>het</strong> <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong>N hebben<br />
genoemd.<br />
Geen ICT-standaarden<br />
Om <strong>het</strong> boekje overzichtelijk te houden, hebben we de ruim<br />
150 ICT-standaarden die <strong>DE</strong>N reeds heeft gedocumenteerd<br />
in <strong>het</strong> ICT-register niet opgenomen. Wie wil weten waar<br />
OAIS, ED3 of CSS <strong>voor</strong> staat, wende zich tot www.den.nl/<br />
register. Er is één uitzondering: de ICT-standaarden die in<br />
<strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> <strong>DE</strong>N-project <strong>DE</strong> BASIS al zijn benoemd als<br />
basiseis <strong>voor</strong> alle erfgoedinstellingen in Nederland, zijn wel<br />
opgenomen. Het belang van deze ICT-standaarden willen<br />
wij van de daken schreeuwen, en dus ook in dit <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong><br />
onderstrepen. Alleen door toepassing van deze minimale<br />
eisen aan digitalisering kunnen we daadwerkelijk structureel<br />
bouwen aan een nationale infrastructuur <strong>voor</strong> digitaal<br />
erfgoed.<br />
Iedere selectie kan betwist worden, zo ook die in dit boekje.<br />
Er zullen zeker termen zijn die we onterecht hebben<br />
weggelaten, of termen die <strong>voor</strong> iedereen evident zijn en wel<br />
achterwege hadden kunnen blijven. Gelijktijdig met de publicatie<br />
van dit boekje komt <strong>het</strong> <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong> online beschikbaar
8 op www.den.nl. Daar kan een ieder die maar wil suggesties<br />
doen <strong>voor</strong> toevoegingen of redetwisten over de gegeven<br />
omschrijvingen. Ook is daar per term te zien welke bron als<br />
basis heeft gediend <strong>voor</strong> de omschrijving.<br />
Met dank aan....<br />
Aan de samenstelling van dit boekje hebben alle medewerkers<br />
van <strong>DE</strong>N een bijdrage geleverd, maar met name<br />
Janneke Grooten en Else Laura Rademaker hebben veel<br />
inzet en doorzettingsvermogen getoond bij de totstandkoming<br />
van dit <strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong>. Yola de Lusenet was bereid als kritische<br />
redacteur mee te lezen, en Leonieke Verhoog (Virtueel<br />
Platform) heeft de selectie van opgenomen termen tegen<br />
<strong>het</strong> licht gehouden.<br />
Dit boekje is mede tot stand gekomen dankzij een gift van de<br />
stichting GAAN en is gepresenteerd op de <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong>conferentie<br />
2008.<br />
Marco de Niet<br />
directeur <strong>DE</strong>N
11 Aggregatie<br />
Het op één plaats presenteren van inhoud uit meerdere<br />
online databases of websites. Dankzij de aggregatie kunnen<br />
deze bronnen in één overzicht, bij<strong>voor</strong>beeld een mash-up<br />
site, gepresenteerd of met één vraag doorzocht worden.<br />
Foto: www.flickr.com, hellosputnik
12 Analoog<br />
De term ‘analoog’ is de tegenhanger van ‘digitaal’. Vooral in<br />
de muziekwereld en de media worden de twee termen vaak<br />
gebruikt, om <strong>het</strong> karakter van een geluids- of videosignaal<br />
aan te geven. Analoog wordt in de erfgoedwereld steeds<br />
vaker in algemene betekenis gebruikt als tegenhanger van<br />
digitaal: analoog erfgoed tegenover digitaal erfgoed, analoge<br />
collecties tegenover digitale collecties.<br />
Foto: www.flickr.com, atomicity / Adam
14 Anyplace/anytime<br />
15<br />
Application Programming<br />
Interface<br />
Het altijd en overal toegang kunnen hebben tot een website.<br />
Door de sterk toegenomen mobiliteit van consumenten,<br />
biedt anyplace/anytime meerwaarde <strong>voor</strong> erfgoedinstellingen.<br />
Ook wel: API<br />
Een verzameling programmeeropdrachten (ook wel: interfaces)<br />
die de functies van een programma aanroepen. Andere<br />
programma’s kunnen de API van een systeem gebruiken om<br />
diensten op te vragen of om te communiceren. Dankzij API’s<br />
kunnen video’s uit YouTube of foto’s uit Flickr op een persoonlijke<br />
blog getoond worden. Ook <strong>het</strong> tonen van Google<br />
Maps op een website werkt dankzij de inzet van een API.
16 Auteursrecht<br />
17<br />
Authenticatie<br />
Ook wel: Copyright<br />
Het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde,<br />
wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden,<br />
om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen,<br />
behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.<br />
Het auteursrecht is van toepassing tot 70 jaar na <strong>het</strong> overlijden<br />
van de maker van een werk. Dit betekent dat bij de publicatie<br />
van een werk wat nog auteursrechtelijk beschermd<br />
is, er afspraken met de rechthebbende gemaakt moeten<br />
worden. Bij <strong>het</strong> verspreiden van foto’s van (kunst)werken op<br />
internet en <strong>het</strong> opslaan van beeld- of audiovisueel materiaal<br />
in databases krijgt men te maken met <strong>het</strong> auteursrecht.<br />
Ook wel: Authentificatie<br />
Beveiligingsproces om te bepalen of de gebruiker werkelijk<br />
degene is <strong>voor</strong> wie hij zich uitgeeft. In de meest simpele<br />
vorm kan dit door de gebruiker een eerder opgegeven<br />
gebruikersnaam in te laten voeren in combinatie met een<br />
wachtwoord. Authenticatie wordt gewoonlijk gebruikt om<br />
de toegang tot een bepaald domein te reguleren. Na de stap<br />
van authenticatie kan met behulp van autorisatie bepaald<br />
worden welke bronnen in dat domein de persoon daadwerkelijk<br />
mag raadplegen of bewerken.
18 Automatiseringsplan<br />
19<br />
Autorisatie<br />
Beleidsdocument dat de vertaalslag maakt van functionele<br />
behoeften op <strong>het</strong> gebied van ICT (zoals vastgelegd in een<br />
informatieplan) naar de technische inzet van ICT in de organisatie.<br />
In een automatiseringsplan wordt vastgelegd welke<br />
hardware en software nodig zijn (bij<strong>voor</strong>beeld PC’s, printers,<br />
digitale camera’s of software <strong>voor</strong> kantoorautomatisering)<br />
<strong>voor</strong> de organisatie om de (geplande) werkzaamheden naar<br />
behoren uit te kunnen voeren.<br />
Onderdeel van een beveiligingsarchitectuur. Nadat de<br />
identiteit van een gebruiker is vastgesteld op basis van<br />
authenticatie, worden de rechten van een gebruiker op een<br />
computer of netwerk vastgesteld. Die autorisaties kunnen<br />
variëren van <strong>het</strong> uitsluitend bekijken van bestanden tot <strong>het</strong><br />
toevoegen, wijzigen of verwijderen van bestanden.
21 Banner<br />
Een afbeelding met reclame op een website. Het is de<br />
bedoeling dat de internetsurfer hierop klikt, om vervolgens<br />
naar de geadverteerde site te gaan. De webmaster die een<br />
banner plaatst, krijgt vaak per klik of per gerealiseerde<br />
verkoop een financiële vergoeding. Banners zijn er in verschillende<br />
formaten en kunnen zowel een stilstaand beeld<br />
als een animatie (bewegend) bevatten.<br />
Bron: www.flickr.com, annamatic3000
22 Basisdigitalisering<br />
23<br />
Basisregistratie<br />
Het zodanig digitaal vastleggen van de gegevens van<br />
objecten uit een collectie, dat die collectie goed beheerd kan<br />
worden en goed digitaal toegankelijk is. Basisdigitalisering<br />
bestaat uit drie onderdelen: <strong>het</strong> toekennen van een unieke<br />
identificatie (bij<strong>voor</strong>beeld een plaatsingsnummer), <strong>het</strong> (basaal)<br />
beschrijven met behulp van de belangrijkste metadata<br />
en <strong>het</strong> vervaardigen van een digitale representatie.<br />
Het proces om een systematische verzameling aan te leggen<br />
van beknopte en uniform gestructureerde informatie over<br />
objecten, personen of instellingen. In 1988 is in Nederlandse<br />
musea de Basisregistratiekaart ingevoerd om in relatief<br />
korte tijd een aanzienlijk aantal museumobjecten te kunnen<br />
beschrijven en ontsluiten. De kaart is zo opgezet, dat <strong>het</strong><br />
invullen ervan <strong>voor</strong> een belangrijk deel gebeurt aan de hand<br />
van gecontroleerde trefwoorden. De basisregistratiekaart is<br />
als basis gebruikt <strong>voor</strong> collectieregistratiesystemen. Wanneer<br />
de basisregistratie op orde is, is <strong>het</strong> <strong>voor</strong> erfgoedinstellingen<br />
gemakkelijker om te digitaliseren, omdat de omvang<br />
van de collectie bekend is, en de enkele gegevens in de registratie<br />
gebruikt kunnen worden <strong>voor</strong> de vindbaarheid van de<br />
gedigitaliseerde objecten.
24 Beeldbank<br />
Een verzameling digitaal beeldmateriaal, bijeengebracht in<br />
een databank die via een netwerk toegankelijk is. Op deze<br />
wijze kan een collectie beeldmateriaal van een erfgoedinstelling<br />
digitaal worden ontsloten en <strong>voor</strong> <strong>het</strong> grote publiek<br />
doorzoekbaar worden gemaakt.<br />
Foto: www.flickr.com, Ian Burt
27 Benchmarking<br />
Ook wel: IJking<br />
Een methodiek om te bepalen hoe een organisatie zich<br />
verhoudt tot anderen wat betreft prestatieniveau. Benchmarking<br />
is een continu proces waarbij de eigen organisatie,<br />
producten, diensten en methoden worden vergeleken met<br />
de beste concurrenten of met organisaties die als toonaangevend<br />
worden beschouwd.<br />
Foto: www.flickr.com, Vin60
28 Bestandsformaat<br />
29<br />
Binair bestand<br />
Ook wel: File format, bestandstype, bestandsindeling<br />
De wijze waarop digitale informatie wordt vastgelegd en<br />
gecodeerd in een computerbestand. Een bestandsformaat<br />
kan behoren bij specifieke software, maar kan ook softwareof<br />
platformonafhankelijk zijn. Een bestandsformaat is vaak<br />
herkenbaar aan de extensie van de bestandsnaam (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
.jpg <strong>voor</strong> een afbeelding of .doc <strong>voor</strong> een bestand<br />
gemaakt in Microsoft Word).<br />
Computerbestand met een digitale codering die niet alleen<br />
letters, cijfers en leestekens bevat (zoals bij een ‘plat<br />
tekstbestand’), maar ook andere informatie. Afbeeldingen,<br />
muziekbestanden, software en gecomprimeerde bestanden<br />
zijn alle binair.
31 Bitmap<br />
Ook wel: BMP<br />
Een digitale afbeelding die opgebouwd is uit beeldpunten<br />
(pixels). Van elke pixel wordt de kleur beschreven in aantallen<br />
bits. Hoe meer bits, des te meer kleurnuances er mogelijk<br />
zijn. Bij een plaatje met alleen wit en zwart zijn de individuele<br />
pixels gedefinieerd door 1 bit: zwart of niet zwart. Voor<br />
een kleurenplaatje worden de pixels dikwijls gedefinieerd<br />
met 24 bits, wat resulteert in 16 miljoen mogelijke kleuren.<br />
Hoe meer bits per pixel (kleurdiepte), des te omvangrijk de<br />
bestandsgrootte. In tegenstelling tot vectorafbeeldingen<br />
kunnen bitmapafbeeldingen niet zonder kwaliteitsverlies of<br />
vervorming vergroot of verkleind worden.<br />
Foto: www.flickr.com, Yoyolabellut
32 Bladeren<br />
33<br />
Bladwijzer<br />
Ook wel: Browsen<br />
Een methode van zoeken in een databestand, waarbij de<br />
resultaten niet worden aangereikt door <strong>het</strong> gebruik van<br />
vrije zoektermen (zoals in zoekmachines als Google), maar<br />
door ordeningen die <strong>voor</strong>af zijn aangebracht. Bladeren<br />
is een vorm van associatief zoeken, waarbij vaak gebruik<br />
wordt gemaakt van menustructuren. Door de menu’s door<br />
te lopen, krijg je zicht op de inhoud van <strong>het</strong> databestand. In<br />
erfgoedcollecties kan vaak gebladerd worden met behulp<br />
van thesaurustermen.<br />
Ook wel: Bookmark, favorieten<br />
Een hulpmiddel in een webbrowser om snel een webpagina<br />
terug te kunnen vinden. Een bladwijzer bestaat in de regel<br />
uit de titel van de webpagina en <strong>het</strong> internetadres (URL).
34 Booleaans zoeken<br />
Zoeken met behulp van zoge<strong>het</strong>en Booleaanse operatoren<br />
om <strong>het</strong> verband tussen zoektermen aan te geven. De meest<br />
gangbare operatoren zijn AND, OR, NOT en NEAR. Bij AND<br />
wordt aangeduid dat de opgegeven zoektermen allemaal<br />
dienen <strong>voor</strong> te komen in <strong>het</strong> zoekresultaat. Met OR wordt<br />
een zoekresultaat gegeven als één van de opgegeven zoektermen<br />
<strong>voor</strong>komt. Bij NOT mag een bepaalde term niet in de<br />
tekst <strong>voor</strong>komen. Bij NEAR dient <strong>het</strong> ene woord in de buurt<br />
te staan van <strong>het</strong> andere opgegeven woord.<br />
Foto: www.flickr.com, cobalt123
36 Cache geheugen<br />
37<br />
Captcha<br />
Deel van <strong>het</strong> geheugen van een computer of een applicatie<br />
(zoals een internetbrowser of een zoekmachine) waarin<br />
kopieën van geraadpleegde digitale bronnen worden opgeslagen.<br />
Bij een volgend bezoek kunnen ze daardoor sneller<br />
worden geopend dan wanneer ze opnieuw moeten worden<br />
gedownload.<br />
Een afbeelding met vervormde letters die handmatig<br />
moeten worden overgetypt bij <strong>het</strong> invoeren van gegevens.<br />
Het is bedoeld om te <strong>voor</strong>komen dat de invoer automatisch<br />
(bij<strong>voor</strong>beeld via spamming) plaatsvindt. De letters in<br />
een captcha kunnen alleen door mensen geïnterpreteerd<br />
worden.
38 Classificatie<br />
39<br />
Client<br />
Systematische ordening en identificatie van collectieonderdelen,<br />
zoals museale objecten of bibliotheekboeken. Een<br />
classificatie helpt om erfgoedinformatie op een uniforme<br />
wijze te ontsluiten. Op basis van een <strong>voor</strong>af bepaalde<br />
rubricering worden systematische codes of trefwoorden<br />
toegekend aan collectieonderdelen. Dit maakt <strong>het</strong> indelen<br />
en terugvinden van die collectieonderdelen mogelijk.<br />
Een computer die aan een netwerk verbonden is en diensten<br />
aanvraagt (bestanden, printers) van een andere computer of<br />
computerprogramma: de server.
40 Collaboration website<br />
41<br />
Collectieplan<br />
Ook wel: Collaboratory<br />
Webomgeving, al dan niet besloten, waarin een groep met<br />
een gemeenschappelijk profiel (zoals een wetenschappelijke<br />
onderzoeksgroep) kan samenwerken en kennis kan delen,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld door documenten te bewerken of een gemeenschappelijke<br />
agenda te onderhouden.<br />
Plan dat omschrijving biedt van de bestaande erfgoedcollectie<br />
en de criteria en <strong>voor</strong>nemens om de collectie uit te<br />
breiden. Het collectieplan is een onderbouwing van <strong>het</strong><br />
algemene beleidsplan van de instelling. In <strong>het</strong> plan wordt<br />
aangegeven hoe de collectie verder zal worden uitgebouwd<br />
of welke onderdelen zullen worden afgestoten. Het collectieplan<br />
is een belangrijk hulpmiddel bij <strong>het</strong> opstellen van een<br />
informatieplan, waarin onder andere staat welke prioriteiten<br />
worden gehanteerd bij <strong>het</strong> digitaliseren van de collectie.
42 Collectieve intelligentie<br />
Ook wel: Collective Intelligence<br />
Kennis ingebed in webgemeenschappen en grote hoeveelheden<br />
gegevens die <strong>voor</strong> die groepen beschikbaar komen<br />
<strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld analyse en hergebruik. Een kenmerk van<br />
collectieve intelligentie is dat iedereen zijn bijdrage kan<br />
leveren aan de kennisopbouw. Een bekend <strong>voor</strong>beeld is<br />
Wikipedia.<br />
Foto: www.flickr.com, undercurrent oao
44 Compressie<br />
45<br />
Consumer-to-consumer<br />
interaction<br />
Het reduceren van de grootte van een computerbestand of<br />
een ‘ingepakte’ verzameling bestanden, om capaciteitsproblemen<br />
bij opslag te <strong>voor</strong>komen of om <strong>het</strong> kopiëren van files<br />
te versnellen. Bij compressie van een enkel bestand kan gekozen<br />
worden <strong>voor</strong> een ‘lossy’ bestandsformaat. Dit houdt<br />
in dat er bij <strong>het</strong> comprimeren en opslaan van een bestand<br />
informatie verloren gaat. Dit is bij<strong>voor</strong>beeld <strong>het</strong> geval bij <strong>het</strong><br />
bestandsformaat JPEG. Met welke compressiefactor <strong>het</strong> bestand<br />
opgeslagen wordt, kan meestal zelf gekozen worden.<br />
Ook wel: C2C<br />
Directe uitwisseling van informatie tussen gebruikers van<br />
een bepaalde dienst. In de context van digitaal erfgoed kan<br />
<strong>het</strong> bij<strong>voor</strong>beeld gaan om <strong>het</strong> delen van kennis over foto’s of<br />
stamboomgegevens of <strong>het</strong> uitwisselen van ervaringen over<br />
een bezochte tentoonstelling. Er zijn diverse mogelijkheden<br />
om deze interactie tussen gebruikers te ondersteunen: van<br />
een simpel gastenboek om reacties te plaatsen tot een webgemeenschap,<br />
waarin bestanden onderling kunnen worden<br />
uitgewisseld, en waar je ook kunt zien wie op dat moment<br />
ook is ingelogd op de betreffende dienst.
46 Content Management Systeem<br />
47<br />
Contextualiseren<br />
Ook wel: CMS<br />
Een systeem waarmee de inhoud van een website beheerd<br />
kan worden zonder dat kennis van HTML vereist is. Met<br />
behulp van een CMS kan een website ook een uniform uiterlijk<br />
houden. Een CMS is meestal geïnstalleerd op de server<br />
waarop de website beschikbaar is, zodat <strong>het</strong> onderhoud<br />
plaatsonafhankelijk is. Vanaf iedere computer met een<br />
webbrowser kan de website, door verschillende personen<br />
geredigeerd worden.<br />
Het verschaffen van achtergrondinformatie over een erfgoedobject,<br />
vaak <strong>voor</strong> een specifieke doelgroep, zoals <strong>het</strong> onderwijs,<br />
een specifieke bevolkingsgroep of een wetenschappelijke<br />
discipline. Het gaat om <strong>het</strong> verhaal bij een object dat<br />
een verbinding kan leggen met andere objecten.
48 Conversie<br />
49<br />
Cookie<br />
Ook wel: Omzetten<br />
Het omzetten van een computerbestand naar een ander<br />
systeem of bestandsformaat. Een <strong>voor</strong>beeld van <strong>het</strong> eerste<br />
is <strong>het</strong> omzetten van een bestand van een Windows PC naar<br />
een Mac; een conversie van bestandsformaat is bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een omzetting van TIFF naar JPEG. Hierbij wordt vaak de<br />
broncode van een bestand aangepast aan de nieuwe situatie.<br />
Ook wel: HTTP cookie<br />
Klein bestand dat op de computer van een gebruiker<br />
wordt achtergelaten bij <strong>het</strong> bezoeken van een website.<br />
De volgende keer dat de bezoeker zich bij de betreffende<br />
website aanmeldt, wordt deze herkend, zodat bij<strong>voor</strong>beeld<br />
<strong>voor</strong>keursinstellingen kunnen worden geladen. Een cookie<br />
kan ook regelen dat (inlog)gegevens niet bij ieder bezoek<br />
ingevuld hoeven te worden.<br />
Cookies worden ook ingezet om <strong>het</strong> surfgedrag bij te<br />
houden. Internet browsers bevatten een optie om cookies<br />
uit te schakelen. Ook zijn er programma’s die geïnstalleerde<br />
cookies kunnen verwijderen.
50 Creative Commons<br />
Ook wel: CC<br />
Een systeem om auteursrechten te regelen. Het laat zien<br />
welke mogelijkheden er beschikbaar zijn <strong>voor</strong> hergebruik<br />
van een bron. Dit kan variëren van volledig auteursrecht<br />
(een werk mag alleen in delen geciteerd worden met<br />
bronvermelding) tot volledig in <strong>het</strong> publieke domein (geen<br />
rechtsbeperkingen, <strong>het</strong> mag geheel bewerkt en weer gepubliceerd<br />
worden). De maker van <strong>het</strong> creatieve werk bepaalt<br />
dus zelf onder welke <strong>voor</strong>waarden anderen <strong>het</strong> werk kunnen<br />
hergebruiken.<br />
Foto: www.flickr.com, cambodia4kidsorg
52 Crosswalk<br />
53<br />
Crowdsourcing<br />
Overzicht van de relatie tussen twee of meer metadataschema’s,<br />
waarbij is aangegeven welk veld in <strong>het</strong> ene<br />
schema overeenkomt met een veld in een ander schema<br />
(bij<strong>voor</strong>beeld: <strong>het</strong> veld ‘kunstenaar’ in <strong>het</strong> ene schema komt<br />
overeen met <strong>het</strong> veld ‘artiest’ in een ander schema). Een<br />
crosswalk is een handig hulpmiddel <strong>voor</strong> samenwerkingsprojecten<br />
waarin metadata uit verschillende systemen moet<br />
worden samengebracht.<br />
Het aanspreken en benutten van een grote groep individuen<br />
<strong>voor</strong> raadpleging en innovatie. Het is een ontwikkeling die<br />
<strong>voor</strong>tvloeit uit <strong>het</strong> succes van <strong>het</strong> concept ‘user generated<br />
content’. De term is ontstaan uit een samenvoeging van de<br />
term ‘outsourcing’ (taken uitbesteden) in combinatie met<br />
‘crowd’ (mensenmassa).
54 Cultureel erfgoed<br />
Ook wel: <strong>Erfgoed</strong><br />
Sporen uit <strong>het</strong> verleden in <strong>het</strong> heden. Dat kunnen tastbare<br />
en zichtbare sporen zijn zoals <strong>voor</strong>werpen in musea, archeologische<br />
vondsten, archieven, monumenten en landschappen.<br />
Maar ook de daaraan verbonden gebruiken, verhalen<br />
en gewoonten. Zo wordt ook wel onderscheid gemaakt<br />
tussen <strong>het</strong> materieel en immaterieel cultureel erfgoed.<br />
Foto: www.flickr.com, mag3737
56 Databank<br />
57<br />
<strong>Digitaal</strong><br />
Ook wel: Database<br />
Een verzameling samenhangende digitale gegevens die op<br />
een gestructureerde manier bijeengebracht zijn. Nieuwe<br />
informatie kan worden toegevoegd, de gegevens kunnen op<br />
allerlei manieren worden gerangschikt en gecontroleerd, en<br />
op basis van zoekacties kunnen delen van de inhoud van een<br />
databank getoond worden.<br />
De eigenschap van een computer om gegevens of een<br />
signaal in binaire vorm te coderen, dat wil zeggen dat alle<br />
informatie in combinaties van nullen en enen wordt uitgedrukt.<br />
Deze codering maakt <strong>het</strong> mogelijk gegevens exact,<br />
zonder verlies, te kopiëren.
58 <strong>Digitaal</strong> depot<br />
59<br />
<strong>Digitaal</strong> erfgoed<br />
Ook wel: E-depot, elektronisch depot, safe place<br />
Opslagsysteem ter archivering van digitale bestanden. Een<br />
digitaal depot verschilt van een documentenserver door de<br />
speciale aandacht <strong>voor</strong> <strong>het</strong> langdurig en duurzaam toegankelijk<br />
houden van de bestanden.<br />
Digitale verschijningsvorm van cultureel erfgoed. Er kunnen<br />
drie vormen worden onderscheiden:<br />
• Digital born erfgoed: erfgoedmateriaal dat van origine<br />
al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale<br />
kunst of foto’s die met een digitale camera zijn<br />
gemaakt.<br />
• Gedigitaliseerd erfgoed: erfgoedmateriaal dat van<br />
origine niet digitaal is, maar waarvan met digitalisering<br />
een reproductie is gemaakt.<br />
• Digitale informatie over erfgoed, bij<strong>voor</strong>beeld beschrijvingen,<br />
detailfoto’s of digitale reconstructies van<br />
<strong>het</strong> erfgoedobject. De informatie wordt meestal in een<br />
geordende vorm (bij<strong>voor</strong>beeld een database)<br />
beschikbaar gesteld.
60 Digital Rights Management<br />
61<br />
Digitale Collectie Nederland<br />
Ook wel: DRM<br />
Methode <strong>voor</strong> <strong>het</strong> reguleren van gebruik en beschikbaarheid<br />
van digitale bronnen. Met behulp van DRM-technieken kunnen<br />
beveiligingen tegen illegaal gebruik worden gerealiseerd<br />
en kan bepaald worden wie, wat hoe vaak en hoe lang<br />
mag bekijken of beluisteren.<br />
Metafoor <strong>voor</strong> één nationale verzameling digitaal cultureel<br />
erfgoed die toegankelijk en herbruikbaar is. Digitale<br />
erfgoedobjecten in de Digitale Collectie Nederland kunnen<br />
in samenhang toegankelijk worden gemaakt, los van de<br />
locatie van de fysieke originelen. Door <strong>het</strong> digitale materiaal<br />
boven de grenzen van de beherende instellingen uit te tillen<br />
ontstaan meer mogelijkheden tot combinatie en hergebruik.
62 Digitale fotografie<br />
63 Digitaliseren<br />
Fotografie met gebruikmaking van een digitale camera. De<br />
foto’s worden als digitale (binaire) code vastgelegd, niet<br />
meer op lichtgevoelig materiaal zoals bij analoge fotografie.<br />
Ook wel: Digitisation, digitalisation, digitization<br />
Het proces om een analoge bron (tekst, beeld, audio of video)<br />
om te zetten naar een digitaal bestand. Het betreft niet<br />
alleen <strong>het</strong> omzetten van de bron, maar ook <strong>het</strong> bewerken<br />
en beschrijven ervan ten behoeve van de vindbaarheid en<br />
presentatie in een digitale omgeving (bijv. internet).
64 Digitaliseringsplan<br />
65 Disclaimer<br />
Onderdeel van <strong>het</strong> informatieplan, waarin <strong>het</strong> ICT-beleid<br />
van een erfgoedinstelling wordt vertaald naar de praktijk.<br />
De erfgoedinstelling legt in <strong>het</strong> digitaliseringsplan vast op<br />
welke manier en in welk tempo de collectie digitaal wordt<br />
geregistreerd, gedocumenteerd, gereproduceerd en beschikbaar<br />
gesteld. De prioriteiten in <strong>het</strong> digitaliseringsplan zijn<br />
meestal afgeleid van andere beleidsdocumenten, zoals een<br />
collectieplan of tentoonstellingsplan.<br />
Ook wel: Vrijwaring<br />
Letterlijk: afwijzing van verantwoordelijkheid. Disclaimers<br />
verschijnen vaak onderaan e-mailberichten of webpagina’s.<br />
Hierin wordt de lezer er op geattendeerd dat aan<br />
de strekking geen rechten ontleend kunnen worden en dat<br />
de eigenaar niet aansprakelijk gesteld kan worden <strong>voor</strong><br />
eventuele schade die <strong>voor</strong>tvloeit uit gebruik of misbruik van<br />
de tekst of website.
67 Discussielijst<br />
Ook wel: Mailinglist<br />
Een mogelijkheid tot uitwisseling van informatie binnen<br />
een specifieke groep op basis van e-mail. Een bericht wordt<br />
via een centrale computer naar alle personen gestuurd die<br />
zich bij de lijst hebben aangemeld als abonnee. Eventueel<br />
is er eerst een redactionele controle op <strong>het</strong> bericht, <strong>voor</strong><br />
<strong>het</strong> wordt verspreid. Meestal kan iedereen op <strong>het</strong> bericht<br />
reageren en worden die reacties ook weer naar alle abonnees<br />
verzonden, maar er bestaan ook lijsten waarbij <strong>het</strong><br />
verzenden van berichten is <strong>voor</strong>behouden aan een kleine<br />
groep abonnees.<br />
Foto: www.flickr.com, privatenobby
68 Doelgroepenonderzoek<br />
69 Domein<br />
Ook wel: User research, gebruikersonderzoek<br />
Methode om meer te weten te komen over de behoeften en<br />
wensen van de gebruikers van een dienst. Om hun doelgroepen<br />
(bestaande en nieuwe) via <strong>het</strong> web zo goed mogelijk te<br />
kunnen bedienen hebben erfgoedinstellingen behoefte aan<br />
inzicht in wat gebruikers willen en doen. Doelgroepenonderzoek<br />
kan op diverse manieren worden uitgevoerd, bij<strong>voor</strong>beeld<br />
via een (web)enquête, analyse van webstatistieken of<br />
een gebruikerspanel.<br />
De unieke aanduiding van een server of dienst die is aangesloten<br />
op <strong>het</strong> internet. Een domein kan uitgedrukt worden<br />
in een reeks nummers (IP-domein; bijv. 81.173.19.21) en een<br />
domeinnaam (www.den.nl). Deze laatste wordt gebruikt in<br />
e-mailadressen en webadressen. Het is <strong>het</strong> tweede gedeelte<br />
van een e-mailadres na ‘@’ of webadres na ‘www’. In de<br />
domeinnaam is <strong>het</strong> laatste deel meestal een landcode, zoals<br />
.nl <strong>voor</strong> `Nederland’, maar <strong>het</strong> kan ook de soort organisatie<br />
aangeven, dus .com (commercieel), .gov (overheid), of .edu<br />
(onderwijsinstelling). Er is ook aparte domeinklasse <strong>voor</strong><br />
musea: .museum.
70 Dots per Inch<br />
Ook wel: DPI<br />
De eenheid waarmee de resolutie van een digitale afbeelding<br />
wordt uitgedrukt in relatie tot <strong>het</strong> vervaardigen van een<br />
afdruk op papier. DPI staat <strong>voor</strong> <strong>het</strong> aantal inktdruppeltjes<br />
(dots) per inch. Hoe hoger <strong>het</strong> aantal dots per inch, des te<br />
gedetailleerder de afdrukken worden.<br />
Foto: www.flickr.com, dots per inch
72 Dublin Core<br />
73<br />
Duurzaamheidsplan<br />
Ook wel: DC<br />
Metadataschema <strong>voor</strong> <strong>het</strong> beschrijven van erfgoedobjecten.<br />
DC is oorspronkelijk opgezet om webdocumenten<br />
van metadata te <strong>voor</strong>zien, maar <strong>het</strong> is uitgegroeid tot de<br />
meest toegepaste metadatastandaard ter wereld <strong>voor</strong><br />
<strong>het</strong> ontsluiten en beschikbaarstellen van digitaal erfgoed.<br />
In zijn meest eenvoudige vorm bestaat Dublin Core uit 15<br />
basiselementen (de Dublin Core Metadata Element Set),<br />
waarmee in principe alle erfgoedbronnen op basaal niveau<br />
beschreven kunnen worden. Het algemene karakter van<br />
DC maakt deze beschrijvingsset geschikt <strong>voor</strong> <strong>het</strong> uitwisselen<br />
en combineren van metadata van samenwerkende<br />
erfgoedinstellingen. Er bestaan diverse mogelijkheden om<br />
de basisset uit te breiden, zodat ook metadataschema’s met<br />
een complexe structuur naar Dublin Core overgezet kunnen<br />
worden. Dublin Core behoort tot de set van minimale eisen<br />
<strong>voor</strong> de digitalisering van erfgoed binnen <strong>DE</strong> BASIS <strong>voor</strong><br />
vindbaarheid.<br />
Beleidsdocument, dat een onderdeel is van <strong>het</strong> informatieplan.<br />
In <strong>het</strong> duurzaamheidsplan registreert een erfgoedinstelling<br />
de strategie om duurzame digitale toegankelijkheid<br />
van de (kennis over de) collectie tot stand te brengen. De<br />
strategie kan betrekking hebben op <strong>het</strong> inrichten van een<br />
infrastructuur <strong>voor</strong> lange-termijn-opslag (‘digitaal depot’) of<br />
op <strong>het</strong> veilig stellen van de data, bij<strong>voor</strong>beeld door te kiezen<br />
<strong>voor</strong> migratie, conversie of emulatie van de data.
74 Duurzaamheidsstrategie<br />
Beleidskeuze van een instelling om te zorgen <strong>voor</strong> duurzame<br />
toegankelijkheid van digitale data.<br />
Foto: www.flickr.com, takomabibelot
76 E-cultuur<br />
77<br />
E-leren<br />
Ook wel: Elektronische cultuur<br />
De relatie tussen ICT en de productie en consumptie van<br />
kunst en cultuur. E-Cultuur omvat alle processen van<br />
expressie, reflectie en actieve participatie in <strong>het</strong> digitale<br />
domein.<br />
Ook wel: Elektronisch leren, e-learning<br />
Leren en doceren met behulp van internettechnologie.<br />
Kenmerkend <strong>voor</strong> deze manier van leren is dat er digitale<br />
hulpmiddelen gebruikt worden, zowel <strong>voor</strong> de organisatie<br />
van <strong>het</strong> leren als <strong>voor</strong> <strong>het</strong> leerproces zelf. E-leren is geen<br />
doel op zich, maar ondersteunt <strong>het</strong> flexibel opleiden en<br />
nieuwe vormen van leren.
78 Emulatie<br />
79<br />
E-overheid<br />
Duurzaamheidsstrategie gericht op <strong>het</strong> behoud van digitale<br />
bronnen zoals ze oorspronkelijk zijn vervaardigd en gebruikt.<br />
Door emulatietechnieken toe te passen wordt <strong>het</strong> mogelijk<br />
<strong>het</strong> gedrag van een verouderde computer na te bootsen op<br />
een andere (nieuwere) computer. Emulatie kan op vier aspecten<br />
van een computer van toepassing zijn: de hardware,<br />
<strong>het</strong> besturingssysteem, de bijbehorende software en de<br />
digitale objecten die met die software zijn vervaardigd.<br />
Ook wel: Elektronische overheid<br />
De dienstverlening van de overheid aan burgers en bedrijven<br />
die gerealiseerd wordt met behulp van ICT, zoals <strong>het</strong> regelen<br />
van een vergunning via internet of <strong>het</strong> doorgeven van een<br />
verhuizing met een DigiD inlogcode.
80 Eye tracking onderzoek<br />
Gebruikersonderzoek waarbij gemeten wordt hoe informatie<br />
op een beeldscherm overkomt. Het bestudeert hoe<br />
bezoekers hun blik over een beeldscherm laten gaan. Hoe<br />
ze lezen en kijken. Er zijn op basis van eyetracking algemene<br />
opmerkingen te maken over <strong>het</strong> kijkgedrag van mensen,<br />
maar ook <strong>het</strong> effect van specifieke sites is via eyetracking te<br />
analyseren.<br />
Foto: www.flickr.com, woordenaar
83 Folksonomy<br />
Ook wel: Social tagging<br />
Toekenning van vrije trefwoorden door een gebruikersgroep,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld een webgemeenschap. De term is een<br />
samentrekking van ‘folk’ en ‘taxonomy’. Tot <strong>voor</strong> kort was de<br />
toekenning van trefwoorden aan objecten in erfgoedinstellingen<br />
een exclusieve taak van professionals. Hierbij wordt<br />
meestal een terminologiebron gebruikt, zoals een thesaurus<br />
of een taxonomie, om er<strong>voor</strong> te zorgen dat in gelijke<br />
situaties gelijke termen worden gebruikt. Het idee achter<br />
folksonomy is juist dat er trefwoorden worden toegepast op<br />
basis van vrije associaties.<br />
Foto: www.flickr.com, Leo Reynolds
84 Frequently Asked Questions<br />
85<br />
Full text zoeken<br />
Ook wel: FAQ<br />
Een lijst veel<strong>voor</strong>komende vragen <strong>voor</strong>zien van antwoorden<br />
die een instelling op een website zet. Door een FAQ hoeft<br />
een instelling niet steeds dezelfde vragen door een medewerker<br />
te laten beantwoorden, en bezoekers van de website<br />
hebben meteen een antwoord op mogelijke vragen.<br />
Zoekmethode waarbij de tekstuele inhoud (machineleesbaar)<br />
van documenten helemaal doorzocht wordt. Er wordt<br />
dus niet alleen naar koppen, titels of metadata gekeken.<br />
Om de computer goed en snel te laten zoeken wordt gebruik<br />
gemaakt van full text indexing.
86 Functioneel ontwerp<br />
Onderdeel van <strong>het</strong> projectplan <strong>voor</strong> een digitaliseringsproject.<br />
Het is de vertaling van <strong>het</strong> concept naar functionaliteiten<br />
zoals die met ICT op detailniveau worden uitgewerkt.<br />
Het functioneel ontwerp besteedt aandacht aan de wijze<br />
waarop inhoud toegankelijk wordt gemaakt, aan de technieken<br />
die worden ingezet en aan de vormgeving (inclusief<br />
toegankelijkheidseisen).<br />
Foto: www.flickr.com, leila
89 Gedistribueerd zoeken<br />
Zoekmethode waarbij gegevens die online vindbaar zijn<br />
gemaakt worden opgehaald via een zoekactie op <strong>het</strong> web.<br />
Het zoeksysteem en de doorzochte dataset worden daarbij<br />
los van elkaar en veelal door verschillende partijen beheerd.<br />
In <strong>het</strong> model van gedistribueerd zoeken kan één zoeksysteem<br />
bij meerdere contentleveranciers tegelijkertijd zoeken.<br />
Omgekeerd kan ook één dataset door verschillende zoeksystemen<br />
worden bevraagd.<br />
Foto: www.flickr.com, duncan
90 Gedistribueerde opslag<br />
91<br />
Geocoderen<br />
Op meerdere netwerkcomputers opslaan en beschikbaarstellen<br />
van informatiebronnen die inhoudelijk of formeel bij<br />
elkaar horen. Dit kan gedaan worden om opslagcapaciteit<br />
te vergroten, of om data van verschillende partijen via één<br />
informatiedienst beschikbaar te stellen.<br />
Het koppelen van geografische locaties (coördinaten) aan<br />
objecten door middel van adressen, plaatsnamen, toponiemen,<br />
enz.
92 Geografisch Informatie<br />
Systeem<br />
Ook wel: GIS<br />
Een informatiesysteem waarmee (ruimtelijke) gegevens of<br />
informatie over geografische objecten kan worden opgeslagen,<br />
beheerd, bewerkt, geanalyseerd en gepresenteerd.<br />
Foto: www.flickr.com, geognerd
94 Georefereren<br />
95 Getrunceerd zoeken<br />
Het toekennen van geografische referentiepunten aan<br />
objecten, zodat de objecten op een digitale kaart (zoals een<br />
GIS) getoond kunnen worden. Door standaarden toe te passen<br />
bij georefereren wordt <strong>het</strong> mogelijk digitale kaarten over<br />
elkaar te leggen en nauwkeurig met elkaar te vergelijken.<br />
Manier van zoeken waarbij heel breed gezocht wordt. Er<br />
wordt gezocht met een deel van de zoekterm, waardoor alle<br />
zoekresultaten die een bepaalde lettercombinatie bevatten<br />
worden gevonden. Zo levert getrunceerd zoeken op ‘brui’<br />
bij<strong>voor</strong>beeld alles wat over ‘gebruikers’ gaat op, maar ook<br />
zoekresultaten die met ‘bruiden’, ‘bruistabletten’ en ‘weggebruikers’<br />
te maken hebben.
96 Grassroot video<br />
Laagdrempelige productie van videomateriaal dat gebruikt<br />
wordt als instructietool of leertoepassing. Het betreft<br />
meestal korte filmpjes, zoals te zien op YouTube.<br />
Foto: www.flickr.com, zen
99 Harvesting<br />
Procedure om (meta)data automatisch van de server van<br />
een informatieleverancier te kopiëren en over te halen, zodat<br />
de data hergebruikt kan worden in een nieuwe context.<br />
Harvesting biedt de mogelijkheid om op basis van gemaakte<br />
afspraken een gemeenschappelijke informatiedienst (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een erfgoedportal) actueel te houden. Een instelling<br />
bepaalt zelf of er wel of niet ‘geoogst’ mag worden.<br />
Foto: www.flickr.com, zsoltika
100 Hyperlink<br />
101 HyperText Transfer Protocol<br />
Verwijzingen die <strong>het</strong> mogelijk maken <strong>voor</strong> bezoekers om van<br />
<strong>het</strong> ene webdocument naar <strong>het</strong> andere te gaan met een enkele<br />
muisklik. Meestal is een hyperlink in een webdocument<br />
herkenbaar door een afwijkende kleur van de hoofdtekst<br />
met eventueel een onderstreping.<br />
Ook wel: HTTP<br />
HTTP is <strong>het</strong> fundament van <strong>het</strong> World Wide Web. Deze<br />
standaard definieert de wijze waarop webbrowsers en webservers<br />
met elkaar communiceren en informatie uitwisselen.<br />
HTTP behoort tot de set van minimale eisen <strong>voor</strong> de digitalisering<br />
van erfgoed binnen <strong>DE</strong> BASIS <strong>voor</strong> vindbaarheid.
102 HyperText Markup Language<br />
Ook wel: HTML<br />
De basistaal van <strong>het</strong> World Wide Web. Opmaaktaal die gebruikt<br />
wordt om tekst en gerelateerde gegevens te markeren<br />
zodat ze over <strong>het</strong> internet uitgewisseld kunnen worden.<br />
Foto: www.flickr.com, Leo Reynolds
104 Identificatie<br />
105<br />
Indexering<br />
• Het vaststellen van de identiteit van een gebruiker,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld om toegang te kunnen geven tot een<br />
beschermd bestand, of:<br />
• Het vaststellen van de identiteit van een bestand, op<br />
basis van een unieke verwijzing, zoals een hyperlink.<br />
Proces van <strong>het</strong> vaststellen van zoekkenmerken om <strong>het</strong><br />
terugzoeken van archiefbescheiden en informatie te vergemakkelijken.<br />
Afspraken over indexering zijn essentieel om<br />
de vindbaarheid en uitwisselbaarheid van (meta)data te<br />
realiseren.
106 Informatie- en Communicatietechnologie<br />
107<br />
Informatiebeleid<br />
Ook wel: ICT, informatica, informatietechnologie, IT<br />
Nieuwere benaming <strong>voor</strong> <strong>het</strong> oude IT (Informatie Technologie).<br />
De hoogtechnologische sector van computers en<br />
telecommunicatie, samengebracht door internet.<br />
De strategie van een organisatie <strong>voor</strong> de toepassing van ICT<br />
in de informatiehuishouding. Het informatiebeleid wordt<br />
vastgelegd in een informatieplan. Gezien de snelle ontwikkelingen<br />
op <strong>het</strong> gebied van ICT is de regelmatige evaluatie<br />
van informatiebeleid en inbedding in de organisatie<br />
belangrijk.
109 Informatiebeleidsplan<br />
Onderdeel van <strong>het</strong> informatieplan. In <strong>het</strong> informatiebeleidsplan<br />
leggen instellingen <strong>het</strong> ICT-beleid vast met betrekking<br />
tot hun collectie(s). Het toont hoe ICT optimaal ingezet kan<br />
worden ter ondersteuning van de algemene beleidsdoelstellingen<br />
van de instelling. De inzet betreft zowel mensen (intern/extern)<br />
als middelen (infrastructurele <strong>voor</strong>zieningen).<br />
Het beleid zoals vastgelegd in een informatiebeleidsplan<br />
wordt uitgewerkt in een digitaliseringsplan, waarin is aangegeven<br />
op welke wijze en in welke volgorde de instelling<br />
digitaliseringsprojecten zal initiëren.<br />
Foto: www.flickr.com, Kyptnc Meppn
110 Informatiebeveiliging<br />
111<br />
Informatieplan<br />
Het beschermen van informatiebronnen tegen ongewenste<br />
raadpleging of wijziging, ongewenste aantasting door<br />
fysiek geweld of brand en <strong>het</strong> bieden van garanties <strong>voor</strong><br />
de beschikbaarheid. Door de toenemende integratie van<br />
automatisering in de werkprocessen van erfgoedinstellingen<br />
en de toenemende complexiteit van automatiseringsoplossingen,<br />
is aandacht <strong>voor</strong> <strong>het</strong> vereiste niveau van informatiebeveiliging<br />
en de technische realisering ervan belangrijk.<br />
Plan waarin een instelling <strong>het</strong> ICT-beleid vastlegt. Hiermee<br />
is <strong>het</strong> een onmisbare schakel in de <strong>voor</strong>bereiding op digitaliseringsactiviteiten.<br />
Het informatieplan is opgebouwd uit<br />
een informatiebeleidsplan, een digitaliseringsplan en een<br />
duurzaamheidsplan.
113 Infrastructuur<br />
Het geheel aan technische <strong>voor</strong>zieningen in een instelling<br />
(lokale infrastructuur), een land (nationale infrastructuur)<br />
of wereldwijd (<strong>het</strong> internet) om digitale dienstverlening te<br />
realiseren.<br />
Foto: www.flickr.com, Hamed Saber
114 Inhoudelijke ontsluiting<br />
115 Innovatie<br />
Toegankelijk maken van collecties door middel van inhoudelijke<br />
beschrijvingen. Uniforme inhoudelijke ontsluiting<br />
vereist afspraken over de wijze van beschrijven van de<br />
inhoud, bij<strong>voor</strong>beeld aan de hand van gestructureerde<br />
woordenlijsten, classificaties of thesauri. Zulke lijsten<br />
ondersteunen de efficiency bij <strong>het</strong> beschrijven en ontsluiten<br />
van bronnenmateriaal.<br />
Activiteiten die gericht zijn op vernieuwing. In <strong>het</strong> digitaal<br />
erfgoed gaat <strong>het</strong> <strong>voor</strong>al om innovaties die technologisch van<br />
aard zijn. Nieuwe producten en diensten worden aangeboden,<br />
die bij<strong>voor</strong>beeld aansluiten op technologische trends in<br />
de maatschappij. Innovatieve toepassingen dragen bij aan<br />
de toekomstvastheid van erfgoedinstellingen.
116 Interactief<br />
Een communicatieproces verloopt interactief wanneer de<br />
verzender tijdens de communicatie ook ontvanger wordt en<br />
omgekeerd. Bij multimediaprogramma’s kan interactie ook<br />
over <strong>voor</strong>geprogrammeerde mogelijkheden gaan, zoals keuzes<br />
uit een menu, tot de meer geavanceerde interactiviteit<br />
waarbij zender en ontvanger met elkaar in dialoog gaan.<br />
Voor erfgoedinstellingen is <strong>het</strong> van belang gebruik te maken<br />
van interactie met de doelgroepen.<br />
Foto: www.flickr.com, Edgley Cesar
118 Interface<br />
119<br />
Internationale Organisatie <strong>voor</strong><br />
Standaardisatie<br />
• De <strong>voor</strong>ziening van een informatiesysteem waarmee<br />
een gebruiker commando’s kan invoeren (bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een zoekactie starten in een online catalogus), of:<br />
• De koppeling tussen (componenten van) één of meer<br />
computers. Via de interface kunnen computers<br />
onderling automatisch gegevens uitwisselen.<br />
Ook wel: ISO, International Organization for<br />
Standardization<br />
Organisatie die internationale standaarden vaststelt <strong>voor</strong><br />
alle diensten en producten. Op <strong>het</strong> gebied van ICT streeft<br />
ISO ernaar wereldwijde standaarden <strong>voor</strong> communicatie<br />
en gegevensuitwisseling tot stand brengen. In Nederland is<br />
<strong>het</strong> NEN (Nederlands Normalisatie-instituut) <strong>het</strong> nationale<br />
orgaan dat de ISO-standaarden en Nederlandse uitgaven<br />
daarvan in beheer heeft en <strong>voor</strong> verdere ontwikkeling ervan<br />
zorgt.
121 Joint Photographic Experts<br />
Group file format<br />
Ook wel: JPEG, JPG<br />
Opslagstandaard <strong>voor</strong> digitale afbeeldingen. JPEG maakt<br />
gebruikt van compressie om de bestandsgrootte te reduceren.<br />
Het opslagformaat is <strong>het</strong> meest gebruikte formaat<br />
<strong>voor</strong> afbeeldingen op internet, maar <strong>het</strong> is wel een ‘lossy’<br />
bestandsformaat. Dit houdt in dat er bij de compressie informatie<br />
verloren gaat en er kwaliteitsverlies optreedt. Met<br />
welke compressiefactor de afbeelding opgeslagen wordt,<br />
kan zelf gekozen worden.<br />
Foto: www.flickr.com, Al Howat
123 Kruimelpad<br />
Afkorting: Breadcrumbs, broodkruimelnavigatie, breadcrumb<br />
trail<br />
Navigatieonderdeel op een website waarbij de internetsurfer<br />
kan zien op welk niveau van de website hij of zij zich<br />
bevindt. Het kruimelpad toont een lijst van bovenliggende<br />
pagina’s in hiërarchische volgorde bovenaan de pagina. De<br />
bezoeker kan eenvoudig een niveau (of meerdere niveaus)<br />
terug doordat de eerder bezochte pagina’s aanklikbaar zijn.<br />
Foto: www.flickr.com, aslakr
125 Licentie<br />
Formele of wettelijke toestemming om iets te doen of te<br />
gebruiken. Voor <strong>het</strong> gebruik van computerprogramma’s<br />
moeten vaak licentiekosten betaald worden.<br />
Foto: www.flickr.com, badjonni
126 Locatieve media<br />
127 Long tail<br />
Apparaten die gebruik maken van technologieën <strong>voor</strong><br />
geografische plaatsbepaling, zoals <strong>het</strong> Global Positioning<br />
System (GPS), mobiele telefoons, draadloze laptops, RFID<br />
en andere systemen <strong>voor</strong> mobiele communicatie. Deze technologieën<br />
stellen mensen in staat om zichzelf en anderen<br />
op een digitale plattegrond te lokaliseren en om informatie<br />
over de locatie waar ze zich bevinden op te vragen.<br />
Economisch principe om winst te maken via internet op<br />
artikelen waar niet veel vraag naar is, door ze langdurig beschikbaar<br />
te houden. In de fysieke wereld is dit economisch<br />
niet zo interessant, omdat er (dure) fysieke opslagruimte<br />
<strong>voor</strong> nodig is.<br />
De term is overgenomen uit de statistiek en beschrijft een<br />
figuur die ontstaat in een XY-grafiek die populariteit afmeet<br />
ten opzichte van beschikbaarheid. ‘Het lijf’ staat <strong>voor</strong> <strong>het</strong><br />
moment dat een object (bij<strong>voor</strong>beeld een boek) verschijnt en<br />
de dagelijkse verkoop flink volume heeft, ‘de staart’ (of ‘tail’)<br />
is de periode daarna, waarin de verkoop dagelijks dun is,<br />
maar wel lang doorgaat en dus uiteindelijk <strong>het</strong> volume van<br />
<strong>het</strong> lijf evenaart.<br />
In de context van erfgoed wordt de long tail gebruikt om<br />
aan te geven dat de grote groep erfgoedobjecten die bijna<br />
permanent in depots verblijft, nieuwe kansen op publieke<br />
aandacht krijgt dankzij digitalisering.
128 Look-and-feel<br />
De vormgeving (look) en de interactieve stijl (feel) van de<br />
gebruikerskant van een website.<br />
Foto: www.flickr.com, Frozen Coffee
130 Magnetische media<br />
131 Mapping<br />
Opslagmedia in de vorm van een band van kunststof met<br />
daarop een dunne laag magnetiseerbaar materiaal. Op deze<br />
laag kan met apparatuur worden geschreven en gelezen.<br />
Voorbeelden van magnetische media zijn floppies, cassettebandjes<br />
of computertapes.<br />
Een procedure waarbij elementen in een gestructureerde<br />
dataset (bij<strong>voor</strong>beeld een metadataschema) gekoppeld<br />
worden aan elementen in een andere dataset. Op basis van<br />
een ‘mapping’ kan een computerprogramma geschreven<br />
worden dat dergelijke koppelingen <strong>voor</strong>taan automatisch<br />
uitvoert.
132 Mark-up<br />
133 Mash-up<br />
Ook wel: Mark-up taal<br />
Structurering van tekstdocumenten. Mark-up wordt<br />
gebruikt om onderdelen van een tekst te markeren ten<br />
behoeve van zoekfuncties of presentatie. Het kan gaan<br />
om <strong>het</strong> onderscheiden van elementen binnen een tekst<br />
(bij<strong>voor</strong>beeld een hoofdstuk of een paragraaf), maar ook om<br />
inhoudelijke kenmerken (bij<strong>voor</strong>beeld een persoonsnaam of<br />
een tijdsaanduiding) aan te geven.<br />
Een web 2.0 applicatie of website die bestaande informatie<br />
combineert tot een nieuwe online service. Bestaande data,<br />
zoals bij<strong>voor</strong>beeld foto’s van Flickr, video’s van YouTube,<br />
kaarten van Google, boeken of muziekbestanden kunnen<br />
zo in een andere presentatie hergebruikt worden. Daar<strong>voor</strong><br />
moet de informatie wel beschikbaar gemaakt zijn <strong>voor</strong><br />
mash-ups.
134 Metadata<br />
135 Metadataschema<br />
Gestructureerde gegevens over fysieke of digitale objecten.<br />
De drie belangrijkste soorten metadata zijn: beschrijvende<br />
metadata (nodig <strong>voor</strong> <strong>het</strong> identificeren en vinden van<br />
objecten), structurele metadata (deze leggen de relatie vast<br />
tussen individuele objecten die gezamenlijk een eenheid<br />
vormen) en administratieve metadata (deze richten zich op<br />
beheer en management van objecten).<br />
Een groep bij elkaar horende metadata-beschrijvingselementen.<br />
Een veel gebruikt metadataschema is <strong>het</strong> Dublin<br />
Core metadataschema dat bestaat uit 15 gestandaardiseerde<br />
beschrijvingselementen. Het schema bestaat uit de naam<br />
van ieder element en de gebruikte semantiek.
136 Migratie<br />
137 Multimedia<br />
Duurzaamheidsstrategie om digitale informatie <strong>voor</strong> de<br />
lange termijn bruikbaar te houden, door <strong>het</strong> geschikt te<br />
maken <strong>voor</strong> nieuwe (versies van) software of computers. Op<br />
basis van migratietechnieken worden bestanden overgezet<br />
van een verouderd systeem naar een nieuwer, met zo veel<br />
mogelijk behoud van authenticiteit.<br />
Computerbestanden waarin twee of meer verschillende<br />
soorten informatie (bij<strong>voor</strong>beeld beeld en geluid) zijn<br />
gecombineerd.
139 Narrowcasting<br />
Het zenden van informatie die is gericht op een bepaalde<br />
doelgroep, op een geselecteerde locatie en tijdstip via digitale<br />
schermen, vaak op afstand aangestuurd. Tegengesteld<br />
aan broadcasting, waarbij naar een grotere groep informatie<br />
gezonden wordt.<br />
Foto: www.flickr.com, Franny B
140 Nearline<br />
141 Newsfeed<br />
Ook wel: Warm storage<br />
Opslag van digitale informatie op een extern medium<br />
(bij<strong>voor</strong>beeld een tape of een CD-ROM wisselaar) dat direct<br />
gekoppeld is aan een internetserver. De informatie is dan<br />
in principe direct online te raadplegen, maar wel met een<br />
kleine vertraging, omdat er een hardwarekoppeling tot<br />
stand moet komen en eventuele decompressie of decodering<br />
kan plaatsvinden. Deze aanpak biedt de <strong>voor</strong>delen van<br />
directe toegang met economisch gunstige methoden <strong>voor</strong><br />
opslag.<br />
Ook wel: RSS<br />
Methode om nieuwsberichten of nieuw geplaatste documenten<br />
van een website automatisch gepresenteerd te<br />
krijgen
143 Offline<br />
Ook wel: Cold storage<br />
Het niet verbonden zijn aan een computernetwerk. Offline<br />
informatie wordt bewaard op een medium dat niet is aangesloten<br />
op een netwerk, zoals een CD-ROM. Deze informatie<br />
moet dus eerst worden gekoppeld aan of overgezet naar de<br />
netwerkomgeving <strong>voor</strong>dat raadpleging mogelijk is.<br />
Foto: www.flickr.com, Claudecf 2
144 Online<br />
145<br />
Ook wel: Hot storage<br />
Het direct verbonden zijn aan een netwerk. De informatie is<br />
opgeslagen op een netwerkserver die direct toegankelijk is,<br />
zodat de gegevens onmiddellijk getoond kunnen worden.<br />
Foto: www.flickr.com, eworm
146 Online Public Access Catalog<br />
147 Ontologie<br />
Ook wel: OPAC, iPAC, internet/intranet Public Access<br />
Catalog<br />
Online ontsluiting van de catalogus of de thesaurus van een<br />
erfgoedinstelling, bij<strong>voor</strong>beeld een bibliotheek. Bibliotheekmedewerkers<br />
en <strong>het</strong> publiek hebben gewoonlijk toegang<br />
via computers in de bibliotheek en vanaf thuis (of waar dan<br />
ook) via <strong>het</strong> internet. OPAC’s maken vaak deel uit van een<br />
geïntegreerd bibliotheeksysteem.<br />
Toont op gestructureerde wijze de concepten en mogelijke<br />
relaties tussen de concepten die van belang zijn in een<br />
bepaald werkgebied. Een ontologie kan gebruikt worden<br />
als basis <strong>voor</strong> een informatiesysteem en is een belangrijk<br />
instrument <strong>voor</strong> geautomatiseerd, intelligent redeneren<br />
binnen zo’n systeem.
148 Open Archives Initiative<br />
149<br />
Protocol for Metadata<br />
Harvesting<br />
Ook wel: OAI-PMH<br />
OAI-PMH is een laagdrempelig, op HTTP gebaseerd protocol<br />
<strong>voor</strong> uitwisseling van metadata tussen servers. Het<br />
OAI-model biedt erfgoedinstellingen de mogelijkheid om de<br />
beschrijvingen van erfgoed herbruikbaar te houden. Het kan<br />
gaan om de eigen wisselende presentaties, om toegankelijkheid<br />
via portals en om betere vindbaarheid in zoekdiensten<br />
als Google. OAI-PMH behoort tot de set van minimale eisen<br />
<strong>voor</strong> de digitalisering van erfgoed binnen <strong>DE</strong> BASIS <strong>voor</strong><br />
vindbaarheid.<br />
Open Source Software<br />
Software waarvan broncode beschikbaar is en aangepast<br />
mag worden. De rechten <strong>voor</strong> <strong>het</strong> gebruik van de software<br />
sluiten geen personen of groepen uit. Het verspreiden,<br />
kopiëren en wijzigen van de software is toegestaan en er<br />
hoeft geen licentiebedrag te worden betaald. Open Source<br />
Software biedt een garantie <strong>voor</strong> de toepassing van open<br />
standaarden.
150 Open standaard<br />
Een standaard waarover in een open procedure is beslist en<br />
waarvan <strong>het</strong> beheer bij een non-profit organisatie met een<br />
vrij toetredingsbeleid is ondergebracht. Open standaarden<br />
moeten zijn gepubliceerd en de kosten <strong>voor</strong> <strong>het</strong> gebruik<br />
moeten laag zijn. Ze hebben geen beperkende <strong>voor</strong>waarden<br />
over <strong>het</strong> hergebruik.<br />
Foto: www.flickr.com, So gesehe
152 Opslagmedium<br />
153<br />
Optische media<br />
Drager om data op te slaan. Bij<strong>voor</strong>beeld een harde schijf,<br />
CD–ROM of tape.<br />
Media zoals CD’s, CD-ROM’s en DVD’s waarbij een dunne<br />
laag aluminium op de policarbonaat disc is geperst. De kwaliteit<br />
van de schijven zelf kan wisselen. Bovendien heeft bij<br />
<strong>het</strong> wegschrijven van gegevens de combinatie van brander<br />
en merk/type schijf (een moeilijk te <strong>voor</strong>spellen) effect <strong>voor</strong><br />
de leesbaarheid op termijn. Optische media zijn daarom<br />
<strong>voor</strong>al geschikt <strong>voor</strong> tijdelijke opslag van gegevens en niet<br />
zonder meer te gebruiken <strong>voor</strong> langdurige opslag.
155 Peer-to-peer<br />
Ook wel: P2P<br />
Type netwerk waarbij de aangesloten computers gelijkwaardig<br />
zijn, in tegenstelling tot bij<strong>voor</strong>beeld een client-servernetwerk,<br />
waar sprake is van een centrale computer van<br />
waaruit gegevens worden gedistribueerd. P2P-netwerken<br />
zijn <strong>voor</strong>al nuttig <strong>voor</strong> een open uitwisseling van gegevens<br />
tussen computers van particulieren. In een P2P-netwerk<br />
wordt dynamisch vastgesteld welke computers op dat<br />
moment zijn aangesloten. Vanaf die computers kunnen<br />
gegevens opgehaald worden.<br />
Foto: www.flickr.com, zen
156 Pixel<br />
Ook wel: Picture element<br />
Een beeldpuntje en <strong>het</strong> kleinste element van <strong>het</strong> beeldscherm<br />
of een digitaal beeld.<br />
Bij een digitaal beeld wordt de afmeting weergegeven door<br />
<strong>het</strong> aantal pixels in de breedte maal <strong>het</strong> aantal pixels in de<br />
hoogte.<br />
Foto: www.flickr.com, JulianBleecker
158 Pixels per Inch<br />
159 Platformonafhankelijk<br />
Ook wel: PPI<br />
Staat <strong>voor</strong> <strong>het</strong> aantal beeldpuntjes per vierkante inch. Hoe<br />
groter <strong>het</strong> aantal puntjes, des te gedetailleerder een beeld.<br />
Een programma of systeem is platformonafhankelijk wanneer<br />
<strong>het</strong> op elk computerplatform te gebruiken is. Het platform<br />
kan bepaald worden door <strong>het</strong> type en de generatie van<br />
<strong>het</strong> besturingssysteem of de hardware. Bekende platformen<br />
zijn bij<strong>voor</strong>beeld MS Windows, MacOS, Unix en DOS.
160 Podcasting<br />
161 Portal<br />
Een toepassing waarbij een internetgebruiker, na aanmelding,<br />
audiobestanden (muziek, radioprogramma’s, maar ook<br />
software) kan downloaden. RSS is de technologie achter de<br />
distributie van de podcastbestanden.<br />
Een website die diverse gerelateerde aanbieders van informatie<br />
in een overzicht presenteert.
162 Protocol<br />
Een set regels waaraan computers zich moeten houden om<br />
ze met elkaar te laten communiceren, bij<strong>voor</strong>beeld om gegevens<br />
uit te wisselen of een applicatie te starten.<br />
Foto: www.flickr.com, Bert Kommerij
165 Query<br />
Zoekopdracht.<br />
Foto: www.flickr.com, Leo Reynolds
167 Radio Frequency Identification<br />
Ook wel: RFID<br />
Technologie waarmee via radiofrequenties informatie uit<br />
chips kan worden gelezen, meestal ten behoeve van identificatie<br />
van objecten of personen. De chips zijn opgenomen in<br />
RFID-labels of RFID-tags. Een RFID systeem bestaat uit de<br />
combinatie van RFID-labels en een lezer. In de context van<br />
digitaal erfgoed wordt RFID <strong>voor</strong>al ingezet om personalisatie<br />
in de dienstverlening toe te passen. In bibliotheken zijn<br />
boeken vaak <strong>voor</strong>zien van een chip waarmee ze op afstand<br />
gelokaliseerd kunnen worden.<br />
Foto: www.flickr.com, Joseph Robertson
168 Random Access Memory<br />
169 Ranking<br />
Ook wel: RAM<br />
Het geheugengebied van de computer dat tijdens <strong>het</strong> werken<br />
als een buffer functioneert om de gebruikte gegevens<br />
snel te kunnen verwerken. In tegenstelling tot cache blijven<br />
de gegevens in de RAM niet bewaard <strong>voor</strong> een volgende<br />
sessie.<br />
Ook wel: Pageranking, Googleranking<br />
De rangschikking van zoekresultaten in een informatiesysteem.<br />
Er zijn diverse criteria waarop de rangschikking<br />
gebaseerd kan worden:<br />
• hoe vaak <strong>het</strong> woord waarmee gezocht is <strong>voor</strong>komt in<br />
de bron (bij<strong>voor</strong>beeld een tekstdocument)<br />
• de plaats van <strong>het</strong> woord in de bron (bijv. in de titel, in<br />
een voetnoot of in <strong>het</strong> internetadres)<br />
• hoe vaak de bron door anderen is geraadpleegd<br />
• hoe vaak er met hyperlinks naar wordt verwezen<br />
vanuit andere bronnen.<br />
Hoe beter een bron voldoet aan de criteria, des te hoger zal<br />
hij in de lijst van zoekresultaten getoond worden.
170 Really Simple Syndication feed<br />
171 Redundantie<br />
Ook wel: RSS feed<br />
Geabonneerden op een RSS-feed kunnen de laatste berichten<br />
of artikelen van een website op de eigen computer<br />
gepresenteerd krijgen. Ze hoeven niet naar verschillende<br />
websites toe om te kijken wat er nieuw is, maar de gegevens<br />
komen naar de gebruiker toe. Via RSS-feeds kunnen ook<br />
mash-up websites automatisch van informatie <strong>voor</strong>zien<br />
worden. Voor <strong>het</strong> lezen van de feed wordt een RSS-reader<br />
(RSS-lezer) gebruikt.<br />
Ook wel: Overtolligheid, overbodigheid<br />
Verdubbeling van gegevens als gevolg van <strong>het</strong> samenvoegen<br />
van verschillende bronnen. Hierbij kunnen de gegevens die<br />
geen extra informatie geven (en dus overtollig zijn) worden<br />
weggelaten zonder dat de betekenis van de totale inhoud<br />
verandert.
172 Registratiesoftware<br />
Software <strong>voor</strong> <strong>het</strong> digitaal registeren en beheren van<br />
erfgoedcollecties. Er bestaan verschillende soorten pakketten<br />
<strong>voor</strong> verschillende sectoren. Goede pakketten kunnen<br />
zorgen <strong>voor</strong> standaardisatie. Vaak zijn de velden binnen een<br />
systeem gebaseerd op een standaard, zoals basisregistratie<br />
(of een uitbreiding daarvan) of Dublin Core.<br />
Foto: www.flickr.com, LukeRedmond
174 Repository<br />
175 Resolutie<br />
Opslag<strong>voor</strong>ziening <strong>voor</strong> (meestal wetenschappelijke)<br />
publicaties en andere (bijbehorende) digitale objecten, zoals<br />
videobestanden. In tegenstelling tot een digitaal depot<br />
hoeft een repository geen <strong>voor</strong>zieningen te hebben om de<br />
duurzaamheid van de bestanden <strong>voor</strong> de lange termijn te<br />
garanderen.<br />
Aanduiding van de dichtheid van een digitaal beeld, uitgedrukt<br />
in <strong>het</strong> aantal punten (pixels) per oppervlakte (PPI bij<br />
beeldscherm, DPI bij printer). Hoe hoger de resolutie, des te<br />
gedetailleerder de beeldweergave.
177 Resolver<br />
Ook wel: Resolution service<br />
Een dienst om een internetbron op een eenduidige en<br />
onveranderlijke wijze te kunnen identificeren. Een internetbron<br />
wordt in de regel vindbaar gemaakt met een Uniform<br />
Resource Locator (URL), die een tijdelijk karakter heeft<br />
omdat deze wordt bepaald door de plaats van opslag en<br />
<strong>het</strong> formaat van <strong>het</strong> bestand. Na verloop van tijd kan <strong>het</strong><br />
bestand onvindbaar zijn, omdat <strong>het</strong> een andere netwerklocatie<br />
heeft gekregen of een andere vorm heeft gekregen.<br />
Om dit probleem op te lossen wordt resolving toegepast.<br />
Een resolver houdt op een centrale of lokale plaats bij waar<br />
en hoe <strong>het</strong> bestand opgevraagd kan worden. De gebruiker<br />
wordt dan door de resolver automatisch doorgestuurd naar<br />
de juiste locatie.<br />
Foto: www.flickr.com, Javier Portoles
178 Retrieval<br />
Ook wel: Information retrieval<br />
Het zoeken naar informatie in databases en documenten,<br />
naar documenten zelf en naar metadata die de documenten<br />
beschrijven. De zoekvraag van de gebruiker wordt<br />
vergeleken met een verzameling documenten, en levert<br />
een set verwijzingen naar relevante zoekresultaten op <strong>voor</strong><br />
verdere raadpleging.<br />
Foto: www.flickr.com, cursedthing
180 Scannen<br />
181 Search and Retrieve URL<br />
Service<br />
Omzetten van een fysiek origineel (tekst, afbeelding, object)<br />
naar een digitaal object door middel van beeldreproductie<br />
met behulp van een (flatbed) scanner.<br />
Ook wel: SRU<br />
SRU is een eenvoudig toe te passen standaard om ‘realtime’<br />
informatie van één of meer contentleveranciers op te halen<br />
met behulp van een zoekopdracht (‘query’). <strong>Erfgoed</strong>instellingen<br />
die gedigitaliseerd erfgoed via SRU vindbaar maken,<br />
maken <strong>het</strong> mogelijk dat hun data (zowel metadata als digitale<br />
objecten) in wisselende presentaties aan eindgebruikers<br />
kunnen worden getoond. SRU behoort tot de set van<br />
minimale eisen <strong>voor</strong> de digitalisering van erfgoed binnen <strong>DE</strong><br />
BASIS <strong>voor</strong> vindbaarheid.
182 Search Engine Advertising<br />
183 Search Engine Marketing<br />
Tegen betaling plaatsen van advertenties boven en naast<br />
zoekresultaten in een zoekmachine. De advertenties sluiten<br />
aan bij de zoekvraag van de zoekmachinegebruiker. De<br />
adverteerder betaalt <strong>voor</strong> iedere keer dat een gebruiker de<br />
advertentie aanklikt. Deze kosten worden begroot op basis<br />
van CPC (Cost per Click). Search Engine Advertising is een<br />
onderdeel van Search Engine Marketing.<br />
Ook wel: Zoekmachinemarketing<br />
Strategie om er<strong>voor</strong> te zorgen dat webpagina’s goed vindbaar<br />
zijn bij zoekdiensten. Het doel is om een webpagina<br />
een prominente en relevante plaats bij de zoekresultaten<br />
van een zoekmachine te geven, om zoveel mogelijk potentiële<br />
gebruikers te bereiken. Aspecten van Search Engine<br />
Marketing zijn Search Engine Optimisation en Search<br />
Engine Advertising.
185 Search Engine Optimisation<br />
Ook wel: Zoekmachine optimalisatie<br />
Technieken om een website een hogere ranking te geven in<br />
een lijst met zoekresultaten, en ze daarmee beter zichtbaar<br />
te maken in een grote hoeveelheid informatiebronnen.<br />
Foto: www.flickr.com, Codispodi
186 Serendipity<br />
187 Serious gaming<br />
Het door toeval vinden van bruikbare informatie, terwijl je<br />
eigenlijk op zoek was naar iets anders.<br />
Computerspellen met een didactisch doel; ze worden gebruikt<br />
<strong>voor</strong> overheidscommunicatie, <strong>voor</strong>lichting, educatie<br />
en training. In serious gaming gaat <strong>het</strong> niet in de eerste<br />
plaats om entertainment, maar staat <strong>het</strong> didactische doel<br />
centraal.
188 Server<br />
189 Shareware<br />
Ook wel: Host<br />
Een computer die diensten verleent aan andere computers<br />
in een netwerk. De server wordt vaak aangeduid met een<br />
verwijzing naar <strong>het</strong> soort diensten dat verleend wordt. Een<br />
fileserver stelt harddiskruimte beschikbaar <strong>voor</strong> opslag van<br />
documenten, een webserver maakt documenten beschikbaar<br />
op <strong>het</strong> web, een mailserver ontvangt en verstuurt<br />
e-mail.<br />
Software die gratis verspreid kan worden, maar waar<strong>voor</strong><br />
de schrijver of ontwikkelaar een betaling wil hebben als de<br />
gebruiker er langer of vaker gebruik van maakt.
190 Sitemap<br />
Een schematisch overzicht van de opbouw en inhoud van<br />
een website, vergelijkbaar met een inhoudsopgave. Het<br />
biedt de mogelijk om in één oogopslag de structuur van<br />
een site te doorgronden en door te klikken naar onderdelen<br />
ervan.<br />
Foto: www.flickr.com, activefree
192 Social bookmarking<br />
193 Social software<br />
Het online en openbaar opslaan van verwijzingen naar<br />
bij<strong>voor</strong>beeld favoriete websites, foto’s, of berichten met de<br />
bedoeling de gegevens met anderen te delen.<br />
Computerprogramma’s die online interactie tussen mensen,<br />
virtuele relaties en virtuele omgevingen mogelijk maken,<br />
waar mensen samen kunnen werken of virtuele gemeenschappen<br />
kunnen vormen.
194 Standaard<br />
195 Streaming<br />
Officiële, nationaal of internationaal overeengekomen<br />
afspraak (geregistreerd bij een standaardisatie-instituut als<br />
ISO) of een in de praktijk algemeen gebruikte afspraak (‘de<br />
facto standaard’). Door standaarden neemt de mogelijkheid<br />
tot uitwisseling en samenwerking toe.<br />
Standaarden ondersteunen efficiënte informatieverwerking,<br />
zowel binnen een instelling (bij<strong>voor</strong>beeld om informatie<br />
uit diverse eigen bronnen te kunnen combineren of bij <strong>het</strong><br />
overstappen op een ander informatiesysteem) als tussen<br />
samenwerkende instellingen (bij<strong>voor</strong>beeld bij <strong>het</strong> onderhouden<br />
van gemeenschappelijke informatiediensten).<br />
Techniek waardoor een beeld-, audio- of videobestand kan<br />
worden gelezen zonder dat <strong>het</strong> nodig is om te wachten tot<br />
<strong>het</strong> bestand volledig is gedownload. Een plug-in, aan de<br />
webbrowser toegevoegd, decomprimeert en leest de gegevens<br />
terwijl ze door de computer worden binnengehaald.
196 Stylesheet<br />
Middel om de opmaak van HTML-pagina’s te beheren. In<br />
stylesheets kun je op een centrale plaats de opmaak <strong>voor</strong><br />
<strong>het</strong> hele document, of meerdere documenten definiëren.<br />
Het onderhoud van <strong>het</strong> ontwerp en de indeling van HTMLpagina’s<br />
is dankzij stylesheets veel efficiënter dan wanneer<br />
in elke pagina apart de opmaakkenmerken vastgelegd<br />
moeten worden.<br />
Foto: www.flickr.com, Leo Reynolds
198 Tagcloud<br />
199<br />
Tagging<br />
Visueel aantrekkelijk geordende verzameling van trefwoorden<br />
(tags). In een tagcloud wordt getoond welke tags vaak<br />
<strong>voor</strong>komen in een databestand (groter, andere kleur) en wat<br />
hun onderlinge relaties zijn.<br />
Het toevoegen van inhoudelijk beschrijvende trefwoorden<br />
aan informatie zoals artikelen, weblogberichten, foto’s of<br />
films. Tagging bevordert de vindbaarheid van informatie in<br />
zoeksystemen. Het toekennen van tags kan door professionals<br />
zoals registratoren of bibliothecarissen gedaan worden<br />
maar ook door leken. Dan spreek je van social tagging of<br />
folksonomy.
201 Target<br />
Een grafisch hulpmiddel waarop lijntjes, grijsvlakken of<br />
kleuren zijn afgedrukt, dat samen met <strong>het</strong> erfgoedobject<br />
wordt gescand of gefotografeerd. Door de originele target<br />
te vergelijken met de digitale versie kan gecontroleerd<br />
worden of de beeldeigenschappen van de reproductie zoals<br />
scherpte, helderheid, contrast en kleurdiepte overeenkomen<br />
met <strong>het</strong> origineel.<br />
Foto: www.flickr.com, yousoundhollow
202 Terminologiebron<br />
203 Thesaurus<br />
Een bron die bestaat uit gecontroleerde termen. Thesauri en<br />
trefwoordenlijsten zijn <strong>voor</strong>beelden van terminologiebronnen.<br />
Woordsysteem dat bestaat uit gecontroleerde termen, met<br />
toegevoegde relaties tussen synoniemen, meer algemene<br />
en meer specifieke termen en gerelateerde termen. Online<br />
thesauri zijn nuttig <strong>voor</strong> ontsluiting van grote hoeveelheden<br />
digitale informatie, bij<strong>voor</strong>beeld door <strong>het</strong> mogelijk te<br />
maken dat de gebruiker door <strong>het</strong> bestand kan bladeren met<br />
geüniformeerde termen.
204 Toegankelijkheid<br />
205<br />
Trefwoordenlijst<br />
Ook wel: Accessibility<br />
De eigenschap van een website om een zo breed mogelijke<br />
groep van gebruikers ten dienste te zijn. Goede toegankelijkheid<br />
van een website <strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld mensen met een<br />
visuele of motorische beperking is geen vanzelfsprekendheid<br />
en de toegankelijkheid via alle typen webbrowsers,<br />
telefoons en andere platformen evenmin. Door aandacht<br />
te besteden aan toegankelijkheidseisen kan een site op een<br />
eenvoudige manier beter toegankelijk gemaakt worden.<br />
Een goed toegankelijke site heeft doorgaans kortere laadtijden<br />
en weinig serverbelasting. Stichting Drempels Weg<br />
heeft richtlijnen opgesteld <strong>voor</strong> de toegankelijkheid van<br />
websites, die weer gebaseerd zijn op de richtlijnen van <strong>het</strong><br />
World Wide Web Consortium (W3C).<br />
Ook wel: Trefwoordsysteem<br />
Hulpmiddel bij <strong>het</strong> beschrijven van objecten in een collectie<br />
door een overzicht te bieden van gecontroleerde termen,<br />
eventueel met toegevoegde verwijzingen naar synoniemen<br />
en gerelateerde termen. Trefwoordenlijsten zijn, in tegenstelling<br />
tot thesauri, niet hiërarchisch opgebouwd.
207 Unicode<br />
Een internationale standaard <strong>voor</strong> de identificatie van grafische<br />
tekens en symbolen. Unicode is een uitgebreide versie<br />
van ASCII-code. Met meer dan 65000 tekens kunnen vrijwel<br />
alle talen van de wereld digitaal worden weergegeven. Bij<br />
gebruik van Unicode gaat er geen informatie verloren door<br />
omzetting naar een andere tekenset.<br />
Foto: www.flickr.com, Leo Reynolds
208 Unicode Transformation<br />
209 Uniform Resource Identifier<br />
Format 8-bit<br />
Ook wel: URI<br />
Ook wel: UTF-8<br />
Tekencodering om aan te geven in welke taal (Engels,<br />
Chinees, etc.) een document is opgemaakt en welke<br />
karaktercodering gebruikt wordt. Het is een manier om<br />
Unicode⁄ISO 10646–tekens op te slaan als een stroom van<br />
bytes, een zogenaamde tekencodering.<br />
UTF–8 geeft aan hoeveel bits gebruikt worden als opslagformaat,<br />
in dit geval 8 bits. Het is een tekenset die gebruikt<br />
<strong>voor</strong> o.a. XML. UTF-8 behoort tot de set van minimale eisen<br />
<strong>voor</strong> de digitalisering van erfgoed binnen <strong>DE</strong> BASIS <strong>voor</strong><br />
vindbaarheid.<br />
Unieke verwijzing naar digitale objecten. Dat kunnen afbeeldingen<br />
zijn, teksten, filmpjes, maar ook metadata-records in<br />
een collectieregistratiesysteem. Er zijn twee soorten URI’s:<br />
URL’s (Uniform Resource Locators) identificeren de plaats<br />
waar iets staat; URN’s (Uniform Resource Names) geven <strong>het</strong><br />
bestand een vaste naam.
210 Uniform Resource Locator<br />
Ook wel: URL, webadres<br />
Het unieke adres dat de locatie van een webdocument of<br />
andere bron op internet aangeeft. De URL bestaat in de<br />
regel uit:<br />
• een aanduiding van een communicatieprotocol<br />
(http, https, ftp)<br />
• een naam van de server of <strong>het</strong> internetdomein<br />
(www.den.nl)<br />
• de naam of aanduiding van <strong>het</strong> betreffende digitale<br />
object (index.html).<br />
Foto: www.flickr.com, coba
212 Uniform Resource Name<br />
213 Usability<br />
Ook wel: URN<br />
Unieke, onveranderlijke verwijzing naar een internetbestand<br />
op basis van formele of inhoudelijke kenmerken van dat<br />
bestand. Een URN is locatieonafhankelijk, in tegenstelling<br />
tot een URL. Dit houdt in dat de adressering van <strong>het</strong><br />
bestand ongewijzigd blijft, ook al wordt <strong>het</strong> verplaatst naar<br />
een andere map of een andere server.<br />
De gebruiksvriendelijkheid van websites. Usability is de<br />
mate waarin een interactief systeem de gebruikers in staat<br />
stelt effectief, efficiënt en comfortabel hun taak te voltooien.
214 User Generated Content<br />
Ook wel: UGC<br />
Een inhoudelijke bijdrage (video-, audio-, of tekstmateriaal)<br />
van niet-professionele gebruikers aan een online medium.<br />
Voorbeelden zijn recensies, weblogs of bijdragen aan<br />
Wikipedia.<br />
Foto: www.flickr.com, duncan
216 Vectorafbeelding<br />
217 Video on Demand<br />
Type digitale afbeelding, waarbij punten met behulp van<br />
lijnen met elkaar zijn verbonden en wiskundig zijn berekend.<br />
Dit in tegenstelling tot een bitmap, die geheel uit punten<br />
bestaat. Elk element in een vectorafbeelding is een op zichzelf<br />
staande eenheid met eigenschappen zoals kleur, vorm,<br />
omtrek, grootte en positie op <strong>het</strong> scherm. De eigenschappen<br />
van een element kunnen worden gewijzigd en geschaald<br />
zonder dat de oorspronkelijke helderheid en scherpte verloren<br />
gaan of andere <strong>voor</strong>werpen in de afbeelding worden<br />
beïnvloed. Op vectoren gebaseerde tekeningen zijn door<br />
deze eigenschappen resolutieonafhankelijk. Dit maakt ze<br />
geschikt <strong>voor</strong> ontwerptekeningen en 3D-modellen.<br />
Ook wel: VOD<br />
De mogelijkheid om een filmpje of Tv-programma op elk<br />
gewenst moment te (her)starten of te stoppen. Dit is een<br />
mogelijkheid die online media wel bieden, maar een televisiekanaal<br />
niet, omdat die lineair werkt met een vast aanbod.
218 Virale marketing<br />
219 Virtueel<br />
Internetvariant van ‘mond tot mond reclame’. Virale communicatie<br />
groeit uit tot de belangrijkste vorm van marketing<br />
op internet.<br />
Iets wat virtueel is, is onafhankelijk van plaats, ruimte en<br />
tijd. Het gaat om een online ruimte zonder fysieke eigenschappen,<br />
die lijkt op de werkelijke wereld. In de informatica<br />
is iets virtueel wanneer <strong>het</strong> niet echt bestaat, maar via<br />
software wel lijkt te bestaan. Een ruimte kan virtueel zijn en<br />
toch kan de gebruiker <strong>het</strong> gevoel hebben er deel van uit te<br />
maken.
221 Visualisatie<br />
Onderzoekshulpmiddel om grote hoeveelheden data met<br />
een grote variëteit visueel inzichtelijk te maken, van simpele<br />
grafieken tot complexe 3D-modellen. Visualiatie wordt met<br />
name veel gebruikt door geesteswetenschappers.<br />
Foto: www.flickr.com, oamcow
222 Vodcasting<br />
Ook wel: Video podcasting<br />
Een podcast met videoberichten waarop je je kunt abonneren.<br />
Elke keer dat een vodcastreader toegang krijgt<br />
controleert hij of er al nieuwe filmpjes beschikbaar zijn.<br />
Foto: www.flickr.com, duncan
224 Web 2.0<br />
225 Web 3.0<br />
De tweede fase in de ontwikkeling van <strong>het</strong> World Wide Web.<br />
Het gaat over de verandering van <strong>het</strong> web als verzameling<br />
aanbodgerichte websites naar een platform <strong>voor</strong> interactieve<br />
webapplicaties, waarmee iedereen die dat wil, informatie<br />
of kennis kan delen.<br />
Ook wel: Semantisch Web<br />
Derde generatie websites, die in staat moeten zijn betekenisvolle<br />
informatie tussen servers uit te wisselen zonder<br />
menselijke tussenkomst. Een web dat internetpagina’s kan<br />
begrijpen. De betekenisgeving wordt meestal gebaseerd op<br />
gestructureerde annotaties of metadata. Door de overeenkomende<br />
structuren kunnen automatisch inhoudelijke<br />
relaties binnen en tussen documenten worden gelegd. Het<br />
semantisch web is nog in ontwikkeling.
226 Webapplicatie<br />
227 Webarchivering<br />
Een computerprogramma dat in een webbrowser wordt uitgevoerd.<br />
Het programma is daarmee, in tegenstelling tot de<br />
webbrowser zelf, onafhankelijk van <strong>het</strong> besturingssysteem<br />
van de computer. Voorbeelden van webapplicaties zijn webbased<br />
content management systemen (CMS), webbased<br />
e-mailprogramma’s en internetbankieren.<br />
Het verzamelen en kopiëren van informatie op <strong>het</strong> web naar<br />
een informatiesysteem dat is ingericht om deze informatie<br />
duurzaam, <strong>voor</strong> de lange termijn toegankelijk te houden,<br />
ook als de oorspronkelijke websites niet meer beschikbaar<br />
zijn.
228 Webbrowser<br />
Ook wel: Internetbrowser<br />
Software om bronnen op <strong>het</strong> World Wide Web te kunnen<br />
raadplegen. Browsers zijn multimediaal: ze zetten HTMLpagina’s<br />
om in leesbare tekst, laden en tonen afbeeldingen<br />
en multimediabestanden en kunnen eenvoudige commando’s<br />
verwerken, bij<strong>voor</strong>beeld via zoekformulieren. De<br />
verschillende webbrowsers functioneren niet helemaal<br />
<strong>het</strong>zelfde.<br />
Foto: www.flickr.com, munkt0n
231 Webcrawler<br />
Ook wel: Crawler, zoekrobot, spider<br />
Softwareprogramma dat <strong>het</strong> internet doorlopend afzoekt<br />
naar nieuwe of vernieuwde webpagina’s. Zodra een crawler<br />
een pagina heeft gevonden worden de gegevens erover<br />
gekopieerd naar de dienst die de crawler heeft ingezet. Op<br />
deze wijze maakt de webcrawler de gegevens vindbaar in<br />
bij<strong>voor</strong>beeld een zoekmachine op <strong>het</strong> web.<br />
Foto: www.flickr.com, Jimee, Jackie, Tom & Asha
232 Webdienst<br />
233 Webgemeenschap<br />
Dienst die via <strong>het</strong> web wordt aangeboden aan een specifieke<br />
gebruikersgroep, zoals online verkoop van kaarten <strong>voor</strong> een<br />
tentoonstelling, of <strong>het</strong> automatisch kunnen converteren van<br />
een metadataschema naar een ander schema.<br />
Een online gemeenschap van gelijkgestemden. Een virtuele<br />
ontmoetingsruimte waar bezoekers met elkaar in contact<br />
kunnen komen en informatie uit kunnen wisselen over een<br />
gedeeld interessegebied, samen spellen kunnen spelen of<br />
software kunnen ontwikkelen.
234 Weblog<br />
235 Website<br />
Ook wel: Internet dagboek, blog<br />
Website in dagboekstijl geschreven. De maker (weblogger,<br />
blogger) schrijft korte berichten over (persoonlijke)<br />
onderwerpen of publicaties die hem of haar zijn opgevallen,<br />
en <strong>voor</strong>ziet de berichten van links naar andere webbronnen.<br />
De nieuwste berichten in de weblog worden altijd als eerste<br />
getoond.<br />
Ook wel: Site, internetsite<br />
Een verzameling bij elkaar horende webpagina’s die<br />
informatie over een bepaalde organisatie of een bepaald<br />
onderwerp biedt.
236 Websitearchivering<br />
In een websitearchief zijn websites (of delen ervan) opgeslagen<br />
zoals die er op een bepaald moment uitzagen. Ook<br />
achterliggende systemen kunnen gearchiveerd worden,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld achter een website draaiende databases. Het<br />
duurzaam bewaren en beschikbaar houden van verschillende<br />
versies van websites wordt in Nederland door de<br />
Koninklijke Bibliotheek onderzocht en uitgevoerd. Een <strong>voor</strong>beeld<br />
van een websitearchief is the Internet Archive, waar<br />
je met de ‘Way back Machine’ veel websites uit <strong>het</strong> verleden<br />
kunt terugbekijken.<br />
Foto: www.flickr.com, Aureusbay
238 Widget<br />
239 Wiki<br />
Een simpele softwaretoepassing met meestal een eenduidige<br />
en veelgebruikte functie om een bestaande gebruikersinterface<br />
in te vullen of te verrijken. Widgets zijn <strong>voor</strong>al populair<br />
als toepassing op <strong>het</strong> bureaublad op een computer, bij<strong>voor</strong>beeld<br />
een klok, een weergave van de stand van de maan of<br />
een digitaal fotollijstje met wisselende afbeeldingen.<br />
Een website over een bepaald onderwerp waar gebruikers<br />
hun kennis kunnen delen door collectief teksten te schrijven<br />
en te redigeren. Sommige wiki’s, zoals Wikipedia, staan<br />
open <strong>voor</strong> iedereen. Andere wiki’s, die als kennisinstrument<br />
binnen bedrijven worden gebruikt, zijn afgesloten <strong>voor</strong><br />
buitenstaanders. Wiki’s behoren tot de bekendste verschijningsvormen<br />
van Web 2.0. <strong>DE</strong>N beheert ook een wiki waarmee<br />
<strong>het</strong> met <strong>het</strong> erfgoedveld bediscussieert welke minimale<br />
eisen moeten gelden <strong>voor</strong> digitaal erfgoed, zie: wiki.den.nl.
240 World Wide Web<br />
Ook wel: WWW, Web 1.0, <strong>het</strong> Web, <strong>het</strong> Wereldwijde Web<br />
Het geheel aan digitale documenten en andere bronnen die<br />
op webservers zijn opgeslagen en op internet door middel<br />
van hyperlinks vindbaar en raadpleegbaar zijn.<br />
Foto: www.flickr.com, hugovk
243 XML<br />
Ook wel: Extensible Markup Language<br />
Methode <strong>voor</strong> <strong>het</strong> logisch structureren van<br />
informatie(bronnen), waarbij zowel inhoudelijke als formele<br />
kenmerken van een bron gemarkeerd kunnen worden. XML<br />
is een door <strong>het</strong> W3C gedefinieerde markuptaal om bronnen<br />
<strong>voor</strong> zowel computerprogramma’s als mensen leesbaar te<br />
maken. In tegenstelling tot HTML kent XML geen opmaakelementen.<br />
Een XML-document kan functioneel worden<br />
gestructureerd om de gewenste functionaliteit zo goed<br />
mogelijk te realiseren. XML behoort tot de set van minimale<br />
eisen <strong>voor</strong> de digitalisering van erfgoed binnen <strong>DE</strong> BASIS<br />
<strong>voor</strong> vindbaarheid.<br />
Foto: www.flickr.com, takomabibelot
245 Zoekmachine<br />
Programma op <strong>het</strong> internet waar je één of meer zoekwoorden<br />
kunt invoeren om informatiebronnen te kunnen vinden.<br />
De zoekmachine geeft een geordende resultatenlijst met<br />
bronnen waarin deze zoekwoorden <strong>voor</strong>komen. Google,<br />
Yahoo en Ilse zijn <strong>voor</strong>beelden van zoekmachines.<br />
Foto: www.flickr.com, Claudecf
247 Beheer en gebruik<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Beheer: Activiteiten op <strong>het</strong> gebied van beveiliging en<br />
performance van informatiesystemen.<br />
Gebruik: Activiteiten om <strong>het</strong> gebruik van een informatiedienst<br />
door derden te reguleren, bij<strong>voor</strong>beeld door<br />
toegangsrechten aan gebruikers te verlenen en interactiemogelijkheden<br />
aan te bieden.
248 Beschrijving<br />
249<br />
<strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong>: Bouwen aan<br />
Succesvolle ICT Strategie<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Het gaat over <strong>het</strong> verschaffen van basale informatie over<br />
een object, een collectie of een fenomeen, ter identificatie<br />
of vindbaarheid. Het betreft onder meer de vervaardiger,<br />
plaats en jaar van vervaardiging en een korte typering van<br />
vorm en inhoud. Deze informatie kan grotendeels uit <strong>het</strong><br />
object afgeleid worden, maar kan soms ook gebaseerd zijn<br />
op omgevingskennis.<br />
Ook wel: <strong>DE</strong> BASIS, The Heritage Essentials: Building A<br />
Successful ICT Strategy<br />
Een set van minimale eisen <strong>voor</strong> de digitalisering van<br />
erfgoed in <strong>het</strong> kader van de nationale infrastructuur <strong>voor</strong><br />
digitaal erfgoed. Deze set is gebaseerd op de kennis en<br />
ervaring van erfgoedprofessionals. <strong>DE</strong> BASIS geeft de ondergrens<br />
aan waaraan elke erfgoedinstelling zou moeten<br />
voldoen bij digitalisering. <strong>DE</strong> BASIS staat <strong>voor</strong> kwaliteit in<br />
digitaal erfgoed.
250 Digitale duurzaamheid<br />
251 ICT-register <strong>voor</strong> <strong>het</strong> cultureel<br />
erfgoed<br />
Ook wel: Digital preservation, duurzaamheid, duurzame<br />
toegankelijkheid<br />
Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is<br />
een grote technologische uitdaging <strong>voor</strong> databeherende<br />
instellingen, omdat er nog geen passende oplossingen<br />
<strong>voor</strong>handen zijn. Het duurzaam beschikbaar houden van<br />
data vergt zowel beleidsmatige beslissingen in de vorm<br />
van een duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen<br />
<strong>voor</strong> beheer en behoud zoals bij<strong>voor</strong>beeld systemen<br />
die aangeven wanneer de authenticiteit van een bestand<br />
is aangetast of wanneer een bestandsformaat niet meer<br />
gelezen kan worden omdat er geen geschikte software<br />
meer is om <strong>het</strong> bestand te tonen. In 2008 stelt <strong>DE</strong>N in <strong>DE</strong><br />
BASIS de minimale eisen <strong>voor</strong> digitaal erfgoed vast <strong>voor</strong> de<br />
thema’s digitale duurzaamheid en vervaardiging.<br />
Informatiesysteem van <strong>DE</strong>N om de landelijke kwaliteitsprincipes<br />
<strong>voor</strong> digitalisering uit te dragen. Het ICT-register<br />
toont de criteria <strong>voor</strong> effectieve en efficiënte inzet van ICT<br />
door een erfgoedinstelling, bij<strong>voor</strong>beeld bij digitalisering<br />
van de collectie of <strong>het</strong> opzetten van digitale dienstverlening.<br />
Het ICT-register is ingedeeld volgens de vier fasen die<br />
een kwaliteitscyclus kenmerken: PLAN-DO-CHECK-ACT.<br />
Het ICT-register geeft <strong>voor</strong> elk onderdeel een overzicht van<br />
relevante kwaliteitsinstrumenten.
252 Interoperabiliteit<br />
253<br />
Kwaliteitscyclus<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Het vermogen van systemen en software om (meta)data<br />
onderling uit te wisselen op basis van een gemeenschappelijke<br />
set procedures. Dergelijke automatische uitwisseling<br />
maakt <strong>het</strong> mogelijk om gemeenschappelijke informatiesystemen<br />
als erfgoedportals te bouwen en actueel te houden.<br />
Ook wel: Demingcycle, Shewhart cycle, Deming Wheel,<br />
PLAN-DO-CHECK-ACT-cyclus, PDCA-cyclus<br />
Hulpmiddel om de kwaliteit van een proces, van een<br />
digitaliseringsproject te bewaken. W. Edwards Deming, die<br />
de cyclus ontwierp, onderscheidde vier fasen: PLAN-DO-<br />
CHECK-ACT. In Nederland heeft <strong>DE</strong>N de Deming cycle als<br />
uitgangspunt genomen <strong>voor</strong> kwaliteitszorg <strong>voor</strong> digitaal<br />
erfgoed. De vier fasen die <strong>DE</strong>N hanteert zijn beleid, plannen,<br />
uitvoering en evaluatie. <strong>DE</strong>N benoemt de fasen in <strong>het</strong><br />
ICT-register als de hoofdonderdelen van <strong>het</strong> proces dat<br />
iedere cultureel erfgoedinstelling dient te doorlopen bij de<br />
toepassing van ICT en digitalisering.
254 Kwaliteitszorg<br />
255<br />
Levenscyclus digitale data<br />
Activiteiten om doorlopend de kwaliteit op een bepaald<br />
gebied te verbeteren, zoals digitalisering van cultureel erfgoed.<br />
Het gaat daarbij steeds om de relatie tussen doelen<br />
en ambities, de borging daarvan in beleid, management en<br />
processen, <strong>het</strong> bereiken van efficiency bij de uitvoering en<br />
de mate waarin resultaten zich verhouden tot de gestelde<br />
doelen. Procesmatig wordt kwaliteitszorg meestal omschreven<br />
in termen van de kwaliteitscyclus.<br />
Ook wel: Life cycle<br />
Cyclus die is onderverdeeld in negen stadia, van <strong>voor</strong>bereiding<br />
van fysieke collecties <strong>voor</strong> digitalisering tot <strong>het</strong><br />
duurzaam toegankelijk houden van gegevens. Deze stadia<br />
zijn weer onderverdeeld: zo is beschrijving opgedeeld in de<br />
rubrieken metadata, inhoudelijke ontsluiting en identificatie.<br />
De levenscyclus is gekoppeld aan de kwaliteitscyclus.
256 Opslag<br />
257<br />
Presentatie<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Een erfgoedinstelling dient diverse specificaties <strong>voor</strong> de<br />
opslag van gedigitaliseerde bronnen ter harte te nemen,<br />
om de beschikbaarheid en vindbaarheid van de bronnen<br />
te garanderen. Het betreft specificaties <strong>voor</strong> databases,<br />
fysieke opslag en kwaliteitsbewaking.<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Het gaat over de manier waarop digitale gegevens aan de<br />
gebruiker getoond worden. Bij <strong>het</strong> inrichten en onderhouden<br />
van een website of een andere informatiedienst is<br />
<strong>het</strong> verstandig om inhoud en presentatie gescheiden van<br />
elkaar te houden. Deze scheiding moet <strong>het</strong> mogelijk maken<br />
om de informatie op maat te kunnen presenteren aan verschillende<br />
doelgroepen en om andere vormen van gebruik<br />
te ondersteunen, zoals personificatie en hergebruik in<br />
andere informatiediensten.
258 Sectoroverstijgend<br />
259<br />
Subsidies <strong>voor</strong> digitaal erfgoed<br />
<strong>Erfgoed</strong> komt uit verschillende sectoren. Bij<strong>voor</strong>beeld uit<br />
musea, archieven, bibliotheken met speciale collecties,<br />
monumentenzorg of archeologie. Voor <strong>het</strong> publiek dat<br />
op zoek gaat naar digitaal erfgoed is <strong>het</strong> niet relevant te<br />
weten uit welke sector de informatie afkomstig is. Daarom<br />
is <strong>het</strong> belangrijk dat digitaal erfgoed sectoroverstijgend<br />
wordt aangeboden zodat bij<strong>voor</strong>beeld archiefinformatie<br />
tegelijkertijd met museale informatie beschikbaar is. In<br />
de Digitale Collectie Nederland wordt gestreefd naar sectoroverstijgende<br />
toegankelijkheid van digitale collecties.<br />
<strong>DE</strong>N werkt als kennisplatform ook sectoroverstijgend.<br />
Fondsen en subsidieverstrekkers hebben aandacht <strong>voor</strong><br />
<strong>het</strong> belang van ICT in <strong>het</strong> cultureel erfgoed. Er zijn steeds<br />
meer mogelijkheden <strong>voor</strong> <strong>het</strong> vinden van financiering <strong>voor</strong><br />
digitaliseringsprojecten. <strong>DE</strong>N werkt jaarlijks <strong>het</strong> ‘Overzicht<br />
Fondsen & Subsidieregelingen <strong>voor</strong> <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong>’ bij.<br />
Dit overzicht wordt als boekje uitgegeven maar is ook<br />
online raadpleegbaar via de website van <strong>DE</strong>N.
260 Toegang<br />
261<br />
Vervaardiging<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
De wijze van beschrijven en opslag moet hergebruik van<br />
gegevens kunnen ondersteunen. Een informatiesysteem<br />
mag geen ‘gesloten doos’ (‘black box’) zijn. Zoekmachines<br />
en andere informatiesystemen moeten de gegevens kunnen<br />
bevragen. Bij <strong>voor</strong>keur ondersteunt <strong>het</strong> informatiesysteem<br />
de technieken die gebruikt worden om gedistribueerd<br />
opgeslagen data te verzamelen via één enkele zoekactie.<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Een erfgoedinstelling dient breed geaccepteerde specificaties<br />
<strong>voor</strong> de vervaardiging van digitale data ter harte te<br />
nemen, om te garanderen dat de resultaten van hoge kwaliteit<br />
zijn. Het betreft specificaties <strong>voor</strong> documentformats,<br />
ICT-platforms en kwaliteitscontrole. In 2008 stelt <strong>DE</strong>N<br />
in <strong>DE</strong> BASIS de minimale eisen <strong>voor</strong> digitaal erfgoed vast<br />
<strong>voor</strong> de thema’s vervaardiging en digitale duurzaamheid.
262 Vindbaarheid<br />
263<br />
Voorbereiding fysieke collecties<br />
Eigenschap van gepubliceerde digitale informatie om met<br />
behulp van gangbare zoektechnologie gevonden te worden<br />
door mensen en computers (webcrawlers). In 2007 zijn<br />
in Nederland de minimale eisen <strong>voor</strong> vindbaarheid van<br />
digitaal erfgoed vastgesteld in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> <strong>DE</strong>Nproject<br />
<strong>DE</strong> BASIS. Er zijn zeven standaarden benoemd om<br />
vindbaarheid te optimaliseren: HTTP, URI, XML, UTF-8,<br />
Dublin Core, OAI-PMH en SRU.<br />
Eén van de stadia in de levenscyclus van digitale data.<br />
Voorafgaand aan ieder digitaliseringstraject moet een<br />
fase plaatsvinden waarin de fysieke collectie onderworpen<br />
wordt aan een zorgvuldige materiaalanalyse en selectie<br />
van objecten uit de collectie. De conclusies uit <strong>het</strong> digitaliseringsplan<br />
dienen hierbij in acht genomen te worden. Zo<br />
kan bepaald worden wat op welke manier, volgens welke<br />
specificaties gedigitaliseerd moet worden, en welke kosten<br />
daarbij te verwachten zijn.
264 Index<br />
265<br />
<strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong><br />
• Aggregatie: 11<br />
• Analoog: 12<br />
• Anyplace/anytime: 14<br />
• Application Programming<br />
Interface (API): 15<br />
• Auteursrecht: 16<br />
• Authenticatie 17<br />
• Automatiseringsplan: 18<br />
• Autorisatie: 19<br />
• Banner: 21<br />
• Basisdigitalisering: 22<br />
• Basisregistratie: 23<br />
• Beeldbank: 24<br />
• Benchmarking: 27<br />
• Bestandsformaat: 28<br />
• Binair bestand: 29<br />
• Bitmap: 31<br />
• Bladeren: 32<br />
• Bladwijzer: 33<br />
• Blog, zie: Weblog: 234<br />
• Booleaans zoeken: 34<br />
• Cache geheugen: 36<br />
• Captcha: 37<br />
• Classificatie: 38<br />
• Client: 39<br />
• Cold storage, zie: Offline: 143<br />
• Collaboration website: 40<br />
• Collectieplan: 41<br />
• Collectieve Intelligentie: 42<br />
• Community, zie:<br />
Webgemeenschap: 233<br />
• Compressie: 44<br />
• Consumer-to-consumer<br />
interaction (C2C): 45<br />
• Content Management Systeem<br />
(CMS): 46<br />
• Contextualiseren: 47<br />
• Conversie: 48<br />
• Cookie: 49<br />
• Creative Commons: 50<br />
• Crosswalk: 52<br />
• Crowdsourcing : 53<br />
• Cultureel erfgoed: 54<br />
• Databank: 56<br />
• Deming cycle, zie: Kwaliteitscyslus:<br />
253<br />
• <strong>Digitaal</strong>: 57<br />
• <strong>Digitaal</strong> depot: 58<br />
• <strong>Digitaal</strong> erfgoed: 59<br />
• Digital Rights Management<br />
(DRM): 60<br />
• Digitale Collectie Nederland: 61<br />
• Digitale fotografie: 62<br />
• Digitaliseren: 63<br />
• Digitaliseringsplan: 64<br />
• Disclaimer: 65<br />
• Discussielijst: 67<br />
• Doelgroepenonderzoek: 68<br />
• Domein: 69<br />
• Dots per Inch (DPI): 70<br />
• Dublin Core (DC): 72<br />
• Duurzaamheidsplan: 73<br />
• Duurzaamheidsstrategie: 74<br />
• E-cultuur: 76<br />
• E-depot, zie: <strong>Digitaal</strong> depot: 58<br />
• E-leren: 77<br />
• Emulatie: 78<br />
• E-overheid: 79<br />
• eXtensible Markup Language,<br />
zie: XML: 243<br />
• Eye tracking onderzoek: 80<br />
• Feed, zie: Newsfeed: 141<br />
• Folksonomy: 83<br />
• Frequently Asked Questions<br />
(FAQ): 84<br />
• Full text zoeken: 85<br />
• Functioneel ontwerp: 86<br />
• Gedistribueerd zoeken: 89<br />
• Gedistribueerde opslag: 90<br />
• Geocoderen: 91<br />
• Geografisch Informatie Systeem<br />
(GIS): 92<br />
• Georefereren: 94<br />
• Getrunceerd zoeken: 95<br />
• Grassroot video: 96<br />
• Harvesting: 99<br />
• Hot storage, zie: Online: 144<br />
• Hyperlink: 100<br />
• HyperText Transfer Protocol<br />
(HTTP): 101<br />
• HyperText Markup Language<br />
(HTML): 102<br />
• Identificatie: 104<br />
• Indexering: 105<br />
• Informatie– en Communicatietechnologie,<br />
(ICT): 106<br />
• Informatiebeleid: 107<br />
• Informatiebeleidsplan: 109<br />
• Informatiebeveiliging: 110<br />
• Informatieplan: 111<br />
• Infrastructuur: 113<br />
• Inhoudelijke ontsluiting: 114<br />
• Innovatie: 115<br />
• Interactief: 116<br />
• Interface: 118<br />
• Internationale Organisatie <strong>voor</strong><br />
Standaardisatie (ISO): 119<br />
• Joint Photographic Experts Group<br />
file format (JPEG): 121<br />
• Kruimelpad: 123<br />
• Licentie: 125<br />
• Locatieve media: 126<br />
• Long tail: 127<br />
• Look-and-feel: 128<br />
• Magnetische media: 130<br />
• Mailinglist, zie: Disussielijst: 67<br />
• Mapping: 131
266 • Mark-up: 132<br />
• Mash-up: 133<br />
• Metadata: 134<br />
• Metadataschema: 135<br />
• Migratie: 136<br />
• Multimedia: 137<br />
• Narrowcasting: 139<br />
• Nearline: 140<br />
• Newsfeed: 141<br />
• Offline: 143<br />
• Online: 144<br />
• Online Public Access Catalog<br />
(OPAC): 146<br />
• Ontologie: 147<br />
• Open Archives Initiative Protocol<br />
for Metadata Harvesting<br />
(OAI-PMH): 148<br />
• Open Source Software: 149<br />
• Open standaard: 150<br />
• Opslagmedium: 152<br />
• Optische media: 153<br />
• Peer-to-peer (P2P): 155<br />
• Pixel: 156<br />
• Pixels per Inch (PPI): 158<br />
• Platformonafhankelijk: 159<br />
• Podcasting: 160<br />
• Portal: 161<br />
• Protocol: 162<br />
• Query: 165<br />
• Radio Frequency Identification<br />
(RFID): 167<br />
• Random Access memory<br />
(RAM): 168<br />
• Ranking: 169<br />
• Rasterafbeelding, zie: Bitmap: 31<br />
• Really Simple Syndication feed<br />
(RSS feed): 170<br />
• Redundantie: 171<br />
• Registratiesoftware: 172<br />
• Repository: 174<br />
• Resolutie: 175<br />
• Resolver: 177<br />
• Retrieval: 178<br />
• Scannen: 180<br />
• Search and Retrieve URL Service<br />
(SRU): 181<br />
• Search Engine Advertising: 182<br />
• Search Engine Marketing: 183<br />
• Search Engine Optimisation: 185<br />
• Serendipity: 186<br />
• Serious gaming: 187<br />
• Server: 188<br />
• Shareware: 189<br />
• Sitemap: 190<br />
• Social bookmarking: 192<br />
• Social software: 193<br />
• Spider, zie: Webcrawler: 231<br />
• Standaard: 194<br />
• Streaming: 195<br />
• Stylesheet: 196<br />
• Tagcloud: 198<br />
• Tagging: 199<br />
• Target: 201<br />
• Terminologiebron: 202<br />
• Thesaurus: 203<br />
267<br />
• Toegankelijkheid: 204<br />
• Trefwoordenlijst: 205<br />
• Unicode: 207<br />
• Unicode Transformation Format<br />
8-bit (UTF-8): 208<br />
• Uniform Resource Identifier<br />
(URI): 209<br />
• Uniform Resource Locator<br />
(URL): 210<br />
• Uniform Resource Name<br />
(URN): 212<br />
• Usability: 213<br />
• User Generated Content<br />
(UGC): 214<br />
• Vectorafbeelding: 216<br />
• Video on Demand (VOD): 217<br />
• Virale marketing: 218<br />
• Virtual community, zie:<br />
Webgemeenschap: 233<br />
• Virtueel: 219<br />
• Visualisatie: 221<br />
• Vocabulaire, zie:<br />
Terminologiebron: 202<br />
• Vodcasting: 222<br />
• Warm storage, zie: Nearline: 140<br />
• Web 2.0: 224<br />
• Web 3.0: 225<br />
• Webapplicatie: 226<br />
• Webarchivering: 227<br />
• Webbrowser: 228<br />
• Webcrawler: 231<br />
• Webdienst: 232<br />
• Webgemeenschap: 233<br />
• Weblog: 234<br />
• Website: 235<br />
• Websitearchivering: 236<br />
• Widget: 238<br />
• Wiki: 239<br />
• World Wide Web (WWW): 240<br />
• XML: 243<br />
• Zoekmachine: 245<br />
• Zoekrobot, zie: Webcrawler: 231<br />
<strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong>N<br />
• Beheer en gebruik: 247<br />
• Beschrijving: 248<br />
• <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong>: Bouwen aan<br />
Succesvolle ICT Strategie<br />
(<strong>DE</strong> BASIS): 249<br />
• Digitale duurzaamheid: 250<br />
• ICT-register <strong>voor</strong> <strong>het</strong> cultureel<br />
erfgoed: 251<br />
• Interoperabiliteit: 252<br />
• Kwaliteitscyclus: 253<br />
• Kwaliteitszorg: 254<br />
• Levenscyclus digitale data: 255<br />
• Opslag: 256<br />
• Presentatie: 257<br />
• Sectoroverstijgend: 258<br />
• Subsidies <strong>voor</strong> digitaal<br />
erfgoed: 259<br />
• Toegang: 260<br />
• Vervaardiging: 261<br />
• Vindbaarheid: 262<br />
• Voorbereiding fysieke collecties: 263
268 Geraadpleegde bronnen<br />
269<br />
• Beginnersweb woordenboek: www.beginnersweb.nl/woordenboek.php<br />
• Begrippen CBS:<br />
www.cbs.nl/nl-NL/menu/methoden/begrippen/default.htm<br />
• Buro Maerlant: Landschap, Ecologie en Ruimtelijke Ordening:<br />
www.buromaerlant.nl<br />
• CRM begrippen: www.crmbegrippen.nl/<br />
• Cultuurnetwerk Nederland: begrippenlijst:<br />
www.cultuurnetwerk.nl/cultuureducatie/begrippen_en_definities.html<br />
• Cyxla: IT uitleg: http://www.cyxla.com/uitleg/index.html<br />
• DANS (Data Archiving and Networked Services): Metadata:<br />
www.dans.knaw.nl/nl/data_deponeren/state_of_the_art/metadata/<br />
• <strong>DE</strong>N en Mondriaan Stichting: Cultureel erfgoed digitaal; leidraad bij<br />
projecten: 2004, www.den.nl/publicaties/leidraad/<br />
• <strong>DE</strong>N: Brochure ‘Bouw mee met <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong> Nederland’, september 2006<br />
• <strong>DE</strong>N-website: www.den.nl<br />
• E-overheid: www.e-overheid.nl/e-overheid/introductie/introductie.html<br />
• FLOOR: management jargon:<br />
www.floor.nl/management/ser endipiteit.html<br />
• Guidelines for Digitization: North Carolina ECHO, Exploring Cultural<br />
Heritage Online: www.ncecho.org/guide/glossary.htm<br />
• Het Computerwoordenboek <strong>voor</strong> senioren:<br />
www.seniorweb.nl/computerwoordenboek.aspx<br />
• Het Nederlands Computer <strong>Woordenboek</strong>: www.computerwoorden.nl/<br />
• HTML op <strong>het</strong> net: stylesheets:<br />
http://html.op-<strong>het</strong>.net/tekst/stylesheets.html<br />
• ICER Computerwoordenboek:<br />
www.icer.nl/computerwoordenboek.php<br />
• Informatiebeheer: http://labyrinth.rienkjonker.nl/glossary<br />
• Informatiehuishouding Rijksoverheid: normenkader <strong>voor</strong><br />
duurzaam toegankelijke en betrouwbare overheidsinformatie,<br />
Baseline: www.ictu.nl/images/Baselinedocumenten/080701%202%<br />
20basics%20baseline%20%28versie%201%200%29x.pdf<br />
• Instituut <strong>voor</strong> beeldende audiovisuele en mediakunst: www.iak.be<br />
• Internet Strategies: woordenboek: www.jeroen.com/woordenboek/<br />
• J. Hoogenboom: Basisregistratie <strong>voor</strong> collecties <strong>voor</strong>werpen en<br />
beeldmateriaal, 1988<br />
• KB: Webarchivering:<br />
www.kb.nl/hrd/dd/dd_projecten/webarchivering/index.html<br />
• Kennsinet Begrippenlijst: kennisnet.wikia.com/termen/wiki/<br />
• Kwaliteitszorgsysteem <strong>voor</strong> <strong>het</strong> digitaal erfgoed van <strong>DE</strong>N:<br />
http://matrix.den.nl/<br />
• Marco de Niet en Marianne Peereboom (KB): De virtuele bibliotheek:<br />
definitie van kernbegrippen, Den Haag 2001<br />
• Marco de Niet, Nog niet alles uit de kast: de Digitale Collectie<br />
Nederland, uit: Boekman, Tijdschrift <strong>voor</strong> kunst, cultuur en beleid, afl.<br />
75 2008, p. 93-100.: http://www.den.nl/docs/20080528152158/<br />
• Marco de Niet: ‘De bouwstenen van de digitale bibliotheek’, Uit:<br />
De Digitale Bibliotheek. Red. Bart van der Meij en Kees Westerkamp.<br />
Rotterdam 2007, p. 67-85.<br />
• Marie-José Klaver: ‘Web 2.0 <strong>voor</strong> al uw communicatie’, in:<br />
NRC Handelsblad, 14 augustus 2008
270 • Ming’s informatica woordenlijst:<br />
www.ming-automatisering.nl/Definities/<br />
• Ministerie van OCW: Beleidsbrief e-cultuur, juni 2002:<br />
www.minocw.nl/documenten/cultuurict-nota3-beleidsbriefecultuur.pdf<br />
• Nationaal archief:<br />
www.nationaalarchief.nl/archiefbeheer/digitalisering<br />
• Nederlandstalige AAT: http://www.aat-ned.nl/wwwopacexe?<br />
database=aat&language=1&TAB=&%250=28816<br />
• NPOX woordenboek: www.npox.nl/?p=80<br />
• NWO, Continuous Access To Cultural Heritage (CATCH):<br />
www.nwo.nl/files.nsf/pages/NWOA_7E6FDB/$file/CATCH_2008.pdf<br />
• Patty Demper i.s.m. <strong>DE</strong>N: <strong>Erfgoed</strong> in beeld, onderzoek naar<br />
beeldbanken, juni 2008:<br />
www.den.nl/bestanden/beeldbanken/verslag_erfgoedinbeeld.pdf<br />
• Photoplaza glossary: www.photoplaza.nl<br />
• Roularta professional grafisch glossarium: www.roulartaprofessional.<br />
be/grafischnieuws/e-cademy/grafischglossarium/index.jsp<br />
• Stichting drempelvrij: www.drempelvrij.nl<br />
• Stichting Landelijk Contact van Museumconsulenten:<br />
Syllabus bij de LCM basiscursus registratie en documentatie: woordenlijst,<br />
Amsterdam 2002<br />
• Taalunieversum: www.taalunieversum.nl<br />
• Techzine: ICT begrippen: www.techzine.nl/begrippen/<br />
• The New Media Consortium en Educause Learning Initiative:<br />
The Horizon Report, 2008: www.nmc.org/pdf/2008-Horizon-Report.pdf<br />
• TNO: ‘Rapport Serious gaming: Onderzoek naar knelpunten en<br />
mogelijkheden van serious gaming’, 2006:<br />
http://207.234.238.87/upload/pdf/TNO%20Serious%20Gaming.pdf<br />
271<br />
• TNO: H. Kardol, N. de Koning, J. van Loon i.s.m. <strong>DE</strong>N:<br />
Verleden, heden en toekomst van <strong>het</strong> Digitale <strong>Erfgoed</strong>, Scorekaart <strong>voor</strong><br />
toekomstvaste ontwikkeling van websites, 2005:<br />
www.den.nl/innovatie/TNOrapport/<br />
• Unesco Nederland: www.unesco.nl/<br />
• VHIC definities en afkortingen:<br />
http://www.vhic.nl/Default.asp?A1PID=2238PDGH&A1SID=199420036#D<br />
• Vlaanderen.be: lexicon van de e-cultuur:<br />
www.cjsm.vlaanderen.be/e-cultuur/bouwstenen/lexicon.html<br />
• Webarchivering.nl: www.webarchivering.nl/taxonomy/term/3<br />
• Webrichtlijnen overheid: www.webrichtlijnen.nl/begrippen<br />
• Website maken.be:<br />
www.websitemaken.be/index.php?page=begrippenlijst<br />
• Wiki <strong>DE</strong> BASIS: http://wiki.den.nl<br />
• Wikipedia Engelstalig: http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page<br />
• Wikipedia Nederlanstalig: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina<br />
• Zoekprof: www.zoekprof.nl/achtergronden/
272 Colofon<br />
<strong>ABC</strong>-<strong>DE</strong>, <strong>Woordenboek</strong> <strong>voor</strong> <strong>het</strong> <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong><br />
Uitgegeven door <strong>Digitaal</strong> <strong>Erfgoed</strong> Nederland (<strong>DE</strong>N) met<br />
steun van Stichting GAAN<br />
Redactie: <strong>DE</strong>N (Janneke Grooten, Marco de Niet en Else<br />
Laura Rademaker), Yola de Lusenet<br />
Ontwerp: Trapped in Suburbia<br />
Druk: Veenman Drukkers<br />
Oplage: 1500<br />
ISBN: 978-90-813615-1-4<br />
Den Haag, december 2008<br />
www.den.nl<br />
Op deze tekst is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel<br />
3.0 Nederland Licentie van toepassing. Zie de gebruiks<strong>voor</strong>waarden<br />
op: http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/nl/
Change language