Lees hier een interview met Arnoud Odding - O dubbel d

— Het
gedroomde
museum
Met directeur Arnoud Odding
Wat hebben iPods, 140 vrijwilligers, web 2.0 en twee
19de-eeuwse villa’s met elkaar te maken?
De directeur van het Nationaal Glasmuseum, Arnoud
Odding, weet het. ‘Ik wil dat er verhalen in het glas
komen. De specialisten – die lopen hier op straat.’
Over zijn gedroomde museum.
— tekst: Sacha Bronwasser
— fotografie: Anke van Iersel
54—glasmagazine—2010

2010—glasmagazine—55

‘Je kennis als museum afschermen
is volkomen achterhaald in
deze tijd van internet’
Half april is het en de zon schijnt om tien uur al. Aan de
Lingedijk in Leerdam klinkt door de prikheldere lucht het
gekletter van steigers die afgebroken worden. Directeur
Arnoud Odding geeft, links en rechts groetend, een rondleiding
op de bouwplaats van het Nationaal Glasmuseum.
Door de smetteloos gestuukte zalen, trappenhuizen en
kamers schallen bouwradio’s en lopen nu nog dertig man
rond; over een maand wordt begonnen met inrichten.
Even later staan we tot onze enkels in het woekerende
onkruid in de museumtuin. Voor ons rijzen twee gerenoveerde
villa’s op, leunend tegen de dijk en met elkaar verbonden
door drie forse, half-transparante loopbruggen en
een gang. Aan de ene kant het woonhuis van de beroemde
directeur van de Leerdamse Glasfabriek, P.M. Cochius.
En daarnaast een tweede villa uit dezelfde periode.
Die buurvilla werd drie jaar geleden aangekocht en bracht
de bijna vastgelopen uitbreidingsplannen in een stroomversnelling.
Door het ontwerp van architect Peter van
Assche van het Amsterdamse Bureau SLA werd het oude
museum letterlijk vastgekoppeld aan het andere huis. In
de villa’s komen de wisselende presentaties, in de loopbruggen
is straks de volledige collectie van het museum
permanent te zien. ‘Geen enkel museum in Nederland
kan dat doen’, merkt Odding triomfantelijk op.
Zieltogend glas
De directeur van het Nationaal Glasmuseum is een beweeglijke
man met vrolijke krullen. Hij spreekt snel, lacht
hard en drinkt veel koffie. In De Glasblazerij schudt hij
een nieuwe Duitse stagiaire de hand, in de winkel legt hij
uit hoe je een bol blaast met kleur van binnen, in het kantoor
wijst hij enthousiast op een tere stapeling laboratoriumglas
van Floris Meydam die klaar staat voor een van de
openingstentoonstellingen.
Als materiaal is glas ongrijpbaar. Zand, kalk en soda, meer
is het niet. Transparant, vloeibaar en toch keihard – ja,
het heeft interessante eigenschappen en het nodigt uit tot
bespiegeling. ‘Maar laten we wel wezen,’ zegt Odding als
we in zijn tijdelijke kantoor zitten, ‘toen ik hier kwam had
ik nog niets speciaals met glas.’ Wat bracht de kunsthistoricus
en museoloog er dan toe om zich in 2001 aan het
zieltogende Leerdamse glas te verbinden?
‘Wat mij interesseerde was het geheel.’ Odding steekt zijn
vingers in de lucht en telt af. ‘Een prachtige collectie die
uit elkaar dreigde te vallen. Op een steenworp afstand van
de fabriek waar het is begonnen. In een plaats die er nauw
mee verbonden is. Aan die prachtige dijk, in de villa van
de meneer die het allemaal mogelijk heeft gemaakt – zo’n
ensemble, dat vind je nergens.’
Netwerkmuseum
U was al een soort museumdokter. U bemoeide zich met beleid van
het Zeeuws Museum in Middelburg, met kunst op de Zuidas en met
Artis in Amsterdam. Wat doen musea volgens u niet goed?
‘Tachtig procent van de musea doet gewoon zijn eigen
kunstje. Die zegt: “Dit is belangrijk, wij weten hoe het zit,
wij zijn wetenschappelijk.” Ze presenteren, vaak in een
eenvoudige vorm, hun eigen onderzoek. Conservatoren
maken een tentoonstelling over meneer Zus en zo, wánt
er is nog nooit een tentoonstelling over hem geweest.
En dat is heel arrogant! Natuurlijk is het goed om je op
de inhoud te richten, maar je moet je wel constant afvragen:
is hier behoefte aan? Wat voor soorten dingen vinden
mensen nu interessant? Wat doe je voor wie en met wie?’
‘Musea moeten zich realiseren dat hun terrein niet statisch
is. Dat er steeds andere inzichten ontstaan.’
Dus in Leerdam moet het anders. Wat wilt u in het Nationaal
Glasmuseum bereiken?
‘Ik wil dat het museum midden in de samenleving staat.
Dan is die samenleving namelijk ook bereid om er geld en
energie in te steken. Dat doe ik door te zorgen dat er naast
behoud, beheer en presentatie – dat zijn de klassieke taken
van een museum – ruimte is voor ontwikkeling, experiment
en onderzoek. En ik wil dat we een netwerkmuseum zijn.’
Een netwerkmuseum... dat klinkt nogal vaag en modieus. Iedereen
netwerkt tegenwoordig online, maar wat heeft een museum daaraan?
Odding schudt zijn hoofd. ‘Ik bedoel het letterlijk. Dit
museum moet een knooppunt zijn in een netwerk van
mensen die iets met glas hebben. We zijn hier begonnen
met twee al bestaande vriendenclubs aan ons te binden:
56—glasmagazine—2010

Wie is
Arnoud Odding?
Arnoud Odding (1961) studeerde museologie
aan de Reinwardt Academie en
kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit
Leiden. Vanaf 1990 adviseert hij
musea en organiseert hij grote tentoonstellingen
vanuit zijn adviesbureau
O dubbel d (www.odd.nl). Zo was hij
onder andere betrokken bij het Zeeuws
Museum, het Nationaal Gevangenismuseum,
museumgoudA, het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
en het Frans Hals Museum. Hij was
projectleider voor het transformatieplan
voor dierentuin Artis, en coördinator
van de viering 750 jaar Den Haag.
In 2001 werd hij adviseur van het
Nationaal Glasmuseum, drie jaar later
directeur. Het directeurschap van De
Glasblazerij kwam daarbij, voor de fusie
tussen museum en blazerij in 2008.
Samen met Tiziana Nespoli schreef
hij Het gedroomde museum (2004), waarin
zij een nieuwe visie ontvouwen op de
rol van musea. Met de heropening van
het Nationaal Glasmuseum realiseert
Odding een deel van de dromen uit het
boek.
Arnoud Odding is getrouwd met grafisch
ontwerper Karen Polder en heeft
een zoon (15) en een dochter (16).
‘Ik heb een vrijwilliger die
over heel veel dingen meer
weet dan mijn conservator’
2010—glasmagazine—57

‘Er is een enorme vrolijkheid
in ons hele kunsthistorische
onderzoek gekomen’
die van Glas en Kristal, en de Vrienden van Modern Glas.
Daarmee hadden we ineens een achterban van 1400 liefhebbers
en verzamelaars. Vervolgens zijn we heel bewust
gaan werken met vrijwilligers. Dat zijn er nu zo’n 140.’
Dat is vooral goedkoop...
‘Dat is niet alleen een geldkwestie. Ik heb een vrijwilliger
die al dertig jaar documentatie over de Glasfabriek
Leerdam heeft verzameld. Die weet over heel veel dingen
meer dan mijn conservator.
Er is een vrijwilliger die alles weet van Maastrichts glas. En
de opa van iemand anders stond nog in de fabriek. Hier in
Leerdam wemelt het van de specialisten. Die kunnen dus
van alles bijdragen: niet alleen koffie schenken, maar ook
artikelen schrijven op wetenschappelijk niveau.’
Hij wijst naar buiten, waar een oude heer net voor het
raam langs schuifelt. ‘Kijk daar, ze lopen hier op straat.
Dat is een oud-medewerker van de glasfabriek.’
Sterven die oude specialisten niet uit?
‘Ja, maar voor die tijd hebben wij de kennis van ze gekregen!’
Odding lacht, gaat dan verder – nu tekent hij ringen
in de lucht om aan te geven hoe het museum steeds verder
om zich heen grijpt. ‘Lokaal zijn we nu goed ingebed. Dan
komt een groot deel van de vrijwilligers nog uit de rest van
Nederland.
Daarnaast zijn we in 2008 gefuseerd met de Glasblazerij.
Vroeger vertelden de rondleiders daar steeds dat “glasblazer
een uitstervend beroep is”. Nou, als je dat lang genoeg
roept dan wordt het dat wel! Wij halen nu steeds nieuwe
kunstenaars hier om te werken met onze vakmensen – we
hadden Berend Strik, Klavers van Engelen, nu Marc Mulders,
noem maar op. Zo ontstaan er nieuwe toepassingen
van glas.
En we halen sinds kort jonge stagiars van internationale
glasopleidingen hierheen. Die hebben de technische kennis,
maar vinden het fantastisch om hier in alle vrijheid te
kunnen experimenteren.’
Heeft Nederland die technische kennis zelf eigenlijk nog?
‘De laatste glasopleiding in Nederland is meen ik in de jaren
zeventig gesloten. Ook daarmee zijn we bezig. We proberen
nu een glasopleiding op te zetten in samenwerking
met de vakschool Schoonhoven. Dat is de toekomst.’
Museum 2.0
Van glasblazers uit Kenia tot museum Boerhaave, van het
Europees Keramisch Werkcentrum tot modeontwerpers
– het ‘netwerkmuseum’ bestaat bij de gratie van samenwerking.
Dat zet zich voort op internet, waar sinds 2006
de hele collectie te zien is. Bezoekers kunnen informatie
opzoeken, toevoegen én delen.
U legt veel nadruk op dat open en constant groeiende ‘online kenniscentrum’.
‘Onze hele collectie staat online: 10.000 objecten, 42.000
tekeningen, 15.000 foto’s. Maar daarmee is het niet klaar.
Ik wil dat het gebruikt wordt, om de reden waar ik het net
over had: dat je als museum niet vastloopt in je kennis.
Nu noemen we dat 2.0, over een tijd heet het weer anders.
Bij objecten op de site of in het museum kun je, met een
iPod op je hoofd, uit verschillende verhalen kiezen. Wil ik
het verhaal van de glasblazer horen? Of van de fabrieksdirecteur?
Wil ik iets historisch weten? Mensen kunnen hun
kennis ook toevoegen of verwijzen naar andere afbeeldingen
of sites. Zo betrek je liefhebbers en verzamelaars
bij je collectie.’
Wordt dat geen rommeltje?
‘Natuurlijk zit er redactie achter, je moet daar constant aan
werken. En je moet altijd aangeven wat de status is, van
wie en waar de kennis komt.’
Maar los van het technische verhaal wil Odding enthousiast
benadrukken hoeveel leuker zijn werkterrein door
al die uitwisseling geworden is. ‘Je kennis afschermen is
volkomen achterhaald in deze tijd van internet. Dat wil
je ook niet meer. Ik heb gemerkt dat er sinds we dit doen
een enorme vrolijkheid in ons hele kunsthistorische onderzoek
is gekomen. Al die verschillende bronnen zorgen
voor grote luchtigheid en lichtheid. Er komen verhalen
in het glas.’
58—glasmagazine—2010