Power-pro magazine 2

POWER
Hét vakblad voor de energieprofessional
Energieefficiëntie:
economische
driver van
industriële
vooruitgang
Bedrijven plukken
vruchten van
energie-efficiëntie
WKK, meer met
minder
Slimme meters,
slimme gebruikers
POWER #2
driemaandelijks
april - mei - juni 2014
ISSN 2295-3264
© april 2014 - P916268

PUBLIREPORTAGE
FIFTHPLAY VERMINDERT ENERGIEKOST DELTA LLOYD MET 17%
DELTA LLOYD CASE STUDY
In bestaande, soms wat oudere kantoorgebouwen wordt
vaak te veel energie verbruikt zonder dat men precies kan
aanduiden wie de grootste boosdoeners zijn. Delta Lloyd
Bank implementeerde een eenvoudig maar performant
systeem voor energiemonitoring en slaagde er
alleen al door sensibilisering in om de energiekost
in drie maanden tijd met 17% terug te dringen.
Het verhaal van Delta Lloyd Bank zal voor veel
facility managers ongetwijfeld herkenbaar zijn. De bank is
ontstaan uit een reeks fusies en overnames wat zich
vertaalt in een grote verscheidenheid aan kantoren en
technische installaties. “Elk onderdeel van het bedrijf heeft
zijn eigen historiek”, zegt Koen Vergauwen, afdelingsverantwoordelijke
Facilities bij Delta Lloyd Bank. Toen hij
die functie opnam was meteen duidelijk dat energiebesparing
een van de grote aandachtspunten zou worden.
De hoofd- zetel en de 70 kantoren van de bank hadden
een gezamenlijke energiekost van meer dan een miljoen
euro per jaar, een bedrag dat elk jaar groter werd. Naast
het beheersen van die kost wilde de bank ook een positieve
bijdrage leveren aan het milieu door energie te besparen.
Platform voor energy management
Koen Vergauwen: “In 2008 zijn we gestart met een
analytische boekhouding zodat we een zicht kregen op het
energieverbruik per locatie. Daaruit bleek dat er grote
verschillen waren tussen de kantoren, maar het gaf nog
geen inzicht in wie de grote verbruikers waren en waarop
er bespaard kon worden. Bovendien hadden we geen
volledige inventaris van de technische installaties in
de kantoren.”
Daarom werd een project gestart om het energieverbruik
volledig in kaart te brengen en op te volgen, in
samenwerking met Fifthplay, een aanbieder van
oplossingen voor energy management.
www.fifthplay.com
Phone +32 3 285 97 11
Fax +32 3 285 97 10
Zij installeerden een platform waarmee het energieverbruik
in de kantoren vanop afstand gevolgd kan
worden, tot op het niveau van de individuele toestellen.
Daartoe wordt in elk gebouw een soort modem
geïnstalleerd dat draadloos communiceert met de
verschillende meetpunten. Dat kunnen pluggen zijn die
in stopcontacten gestoken worden en/of toestelletjes die
in de zekeringkast geplaatst worden om volledige circuits
te meten. Op die manier kan men het volledige verbruik
in kaart brengen en afhankelijk van de behoeften tot op
het niveau van individuele stopcontacten gaan. “Het is een
systeem dat eenvoudig in bestaande installaties ingebouwd
kan worden”, legt Koen Vergauwen uit. “De installatie en het
beheer gebeuren door de leverancier. Wij kunnen de
data via een login raadplegen op een centrale server.
Elk kantoor kan zo op elk moment het eigen verbruik
opvolgen, wat een belangrijk element is in de
sensibilisering rond energieverbruik.”
Tips en tricks rond energiebesparing
Dat sensibilisering loont, is intussen bewezen want in een
eerste proefproject in twee kantoren en de hoofdzetel
werd het energieverbruik in drie maanden tijd met 17%
verminderd. “We hebben eerst gedurende drie maanden
een nulmeting gedaan, door per kantoor op 32
punten het energieverbruik te meten zonder dat de
mensen ervan op de hoogte waren”, zegt Koen Vergauwen.
“Daarna kregen de kantoordirecteurs een login zodat ze
hun verbruik konden opvolgen. Er werden ook tips en tricks
gegeven rond energiebesparing: de lichten uitdoen
in lokalen waar niemand is, printers niet in
stand-by laten staan wanneer ze niet gebruikt
worden, enz. Al die zaken hebben in de drie daarop
volgende maanden een besparing met 17% opgeleverd.”
Op basis van dat proefproject werd beslist om alle
kantoren met het systeem uit te rusten. De ervaring had
intussen geleerd welke meetpunten het meest
relevant waren, zodat het aantal teruggebracht
kon worden tot een 16-tal punten per kantoor.
Met de besparing die alleen al de sensibilisering
oplevert, geeft dat voor het systeem een ROI van 2 jaar.
“Bij de implementatie van het systeem werd bovendien
een inventaris opgemaakt van alle technische
installaties. We weten nu precies wat er in elk
kantoor staat en hoeveel elk onderdeel verbruikt.
Schakelen vanop afstand
Een belangrijke functie van het energiebeheersysteem is dat
het niet alleen het verbruik meet, maar dat het ook toelaat
om verbruikers vanop afstand in- en uit te schakelen. Dit
kan manueel, door in te loggen in het systeem, of automatisch
met een timer of op basis van de input van sensoren.
Zo bevat het systeem bijvoorbeeld modules die in een
elektronische thermostaatkraan geïntegreerd kunnen
worden zodat men de radiatoren automatisch kan aansturen
in functie van een temperatuursensor in een lokaal.
Op een zelfde manier zou de verlichting uitgeschakeld
kunnen worden.
Dat schakelen via het systeem wordt bij Delta Lloyd Bank
intussen toegepast voor alle lichtreclames in het
kantorennet, waarbij de uren dat de verlichting brandt
afgestemd werden op de openingsuren van de selfbank,
terwijl die verlichting vroeger vaak de hele nacht bleef
branden. “De verlichting, verwarming en koeling zijn de
belangrijkste factoren in het energieverbruik”, zegt Koen
Vergauwen. “Toch mag je de invloed van de vele kleine
verbruikers zoals koffiezetapparaten, PC’s en printers ook niet
onderschatten. De besparing die we door de sensibilisering
gerealiseerd hebben is een opsomming van al die kleine
aspecten die samen een groot verschil blijken te maken.”
Zijn al die toestellen nodig?
Een bijkomend voordeel van een doorgedreven
energiemonitoring is dat men aan de hand van het
verbruik ook inzicht krijgt in het gebruik van faciliteiten.
“Wij hadden net voor het project in een van onze kantoren
een verbouwing gedaan om een grote vergaderzaal op te
splitsen in een kleinere meeting room en een bijkomend
bureau om klanten te ontvangen, iets waar in het kantoor
om gevraagd was. In de data van het energieverbruik zien
we nu dat dat nieuwe kantoor maar één keer per week
gebruikt wordt en dat die investering eigenlijk niet nodig
was. Ook van sommige printers en andere apparaten
hebben we gemerkt dat ze zo weinig gebruikt worden
dat ze eigenlijk niet nodig zijn.” Ook in dat soort informatie
zit een enorm potentieel om verder te besparen.
www.facebook.com/fifthplay
@fifthplay
linkedin.com/company/fifthplay-nv

INHOUD
VOORWOORD
4
8
12
16
18
20
22
26
31
Duurzame bedrijventerreinen
v2.0
Bedrijven plukken vruchten
van energie-efficiëntie
Warmte-kracht koppeling
(WKK): meer met minder...
OVED - Overlegplatform
voor energiedeskundigen
bECO2 ... een joint venture
tussen Messer en IJsfabriek
Strombeek
Smart Grids Flanders
Slimme meters,
slimme gebruikers
Kennisinstellingen: motor
van kenniseconomie
Korte berichten
De goedkoopste energie wordt niet opgewekt
Energie heeft vele gezichten. Sommigen daarvan zijn ondergewaardeerd. Energieefficiëntie
is een van die gezichten. Energiebesparing komt pas de laatste jaren
in beeld als een volwaardig initiatief. Het is duidelijk geworden dat in gebouwen
en industriële installaties nog veel energie bespaard kan worden. In dit nummer
focussen we op de industriële installaties en industriële projecten.
Initiatieven rond energie-efficiëntie schieten als paddenstoelen uit de grond.
Het Agentschap Ondernemen zet in op energiescans en lanceert een oproep om
ESCO’s, Energy Service Companies, te promoten. De Bond Beter Leefmilieu
richt een initiatief op om de voorlopers rond energie-efficiëntie samen aan tafel
te brengen. De bewustwording gaat dus in stijgende lijn, zowel bij de overheidsinstanties
als bij het middenveld.
De verschillende verenigingen kijken alvast uit naar de klemtonen binnen het
nieuwe Vlaamse Regeerakkoord. Belangrijk wordt de positionering van energie-efficiëntie
ten opzichte van hernieuwbare energie. Hernieuwbare energie is
nog steeds belangrijk en vertegenwoordigt ondertussen een belangrijke economische
sector. In ieder geval is er een tendens om de komende jaren bijkomend
in te zetten op energie-efficiëntie.
Jochen De Smet
Hoofdredacteur Power-Pro
PARTNERS
COLOFON
Power-Pro magazine
nummer 2014-2
april - mei - juni 2014
Power-Pro verschijnt 4 keer per jaar
en is een initiatief van 2Mpact nv -
www.2mpact.be
Oplage 2500 exemplaren
ISSN 2295-3264
Hoofdredactie: Jochen De Smet
Eindredactie: Josefien D’Haene en Nathanëlla Monsaert (2Mpact nv)
Redactieraad: Heidi Lenaerts (SGF), Bart Bode (ODE), Michaël Herremans (Cedubo),
Eline D’Hooge (OVED), Els Vandenberghe (PHP), Jorg Baeten (Cogen Vlaanderen)
Grafische vormgeving: 2Mpact nv
Advertentieregie: Tenacs OHP bvba - Roger Casteleyn - 09 225 82 04 of roger@tenacs.be
Verantwoordelijke uitgever: Marc Mestdagh, Kortrijksesteenweg 1007 – 9000 Gent - 09 233 48 33
Abonnement : 100 euro – gratis voor leden van de partners
3

ARTIKEL
Duurzame
bedrijventerreinen
v2.0
De CO 2
-uitstoot moet naar beneden. Daar is ondertussen
nog weinig discussie over. We kunnen de productie
van CO 2
in essentie op twee manieren verminderen: door
minder energie te produceren of door de energie op een
duurzame, hernieuwbare manier te produceren. Willen
we zelfs maar in de buurt komen van wat nodig is, zullen
we de beiden optmaal moeten combineren. Bedrijven
zijn belangrijke afnemers van energie. Van hen moet
bijgevolg ook een belangrijke bijdrage komen in de CO 2
-
reductie.
4

ARTIKEL
Een aantal ondernemingen hebben hun energieverbruik al onder handen genomen
en produceren zelf hernieuwbare energie. Andere bedrijven moeten de
eerste stappen naar een energiezuinigere en milieuvriendelijkere werking nog
zetten. Er zijn sinds enige tijd bedrijventerreinen waar men de bedrijven samen
brengt die extra inspanningen willen leveren voor het milieu.
We kunnen ze duurzame bedrijventerreinen van de eerste generatie noemen.
Want er is een nieuw soort duurzaam bedrijventerrein (DBT) op komst. In een
DBT 2.0 wordt de opwekking en het gebruik van energie niet langer bekeken per
bedrijf. De vraag naar energie wordt geconsolideerd voor het hele bedrijventerrein:
hoeveel elektriciteit is er nodig en hoeveel warmte (en op welke temperatuur)
wordt er gevraagd? Hetzelfde geldt voor alle andere energievormen, zoals
perslucht of koeling. Vervolgens wordt onderzocht hoe die benodigde energie
zo goedkoop en zo milieuvriendelijk mogelijk kan worden opgewekt. De grote
(milieu-)winst schuilt in de mogelijkheid om de gevraagde energie centraal op
te wekken. Niet alleen kunnen grotere installaties vaak met een beter rendement
energie produceren, de grote meerwaarde zit in de combinatie van de verschillende
afnameprofielen. Een bedrijf dat gedurende een beperkte periode bijvoorbeeld
nood heeft aan grote volumes warmte kan niet zonder een installatie die
dat piekvolume kan produceren. Ook al blijft die capaciteit gedurende de rest van
de tijd grotendeels onbenut. Als dat bedrijf zijn warmteproductie kan delen met
andere bedrijven die gedurende een beperkte periode hun warmtevraag kunnen
beperken, dan is er
een belangrijke
optimalisering
mogelijk. Een optimalisering
die zich
vertaalt in een lager
gemeenschappelijk
energiegebruik en
bijgevolg ook in
een lagere energiefactuur
én een lagere
CO 2
-uitstoot.
voor zorgen dat belangrijke verbruikers
- bedrijven - zich in de buurt vestigen.
Dat is precies wat een DBT doet: bedrijven
–die veel meer energie gebruiken
dan gezinnen- samen brengen in de
buurt van hernieuwbare energieproductie
en hun gebruik optimaal afstemmen
op die productie. De combinatie van
verschillende gebruiks profielen (wie
heeft op welk moment van de dag welke
energie nodig) zorgt voor een interessanter
gemeenschappelijk verbruik dat beter
kan worden afgestemd op de productie
van hernieuwbare energie. Dit lokaal
verbruik heeft overigens ook zijn financiële
voordelen: energie die men zelf verbruikt,
is meer waard dan de elektriciteit
die men terug levert aan het net.
De volgende figuur geeft een voorbeeld
van een bedrijventerrein met een centrale
energieproductie:
Diezelfde synergievoordelen
gelden
Decentrale energieproductie en privénet
ook voor de
pro ductie van hernieuwbare energie. De grootste uitdaging voor hernieuwbare
Een duurzaam bedrijventerrein 2.0 levert
energieproductie is de niet-gebruikte energie. Het over-
op technisch vlak een aantal belangrijke
schot aan elektriciteit van een windturbine moet door het elektriciteitsnet
opgenomen worden. Dat is voor het net, dat eigenlijk nog altijd
ontworpen is om van op een paar centrale plaatsen energie te verdelen over
heel het land, vaak een zeer moeilijke opdracht. De netten aanpassen aan
het steeds groter volume elektriciteit dat ‘stroomopwaarts’ moet, is duurder.
Idealiter wordt energie die lokaal wordt opgewekt dan ook lokaal verbruikt. En
dat sluit aan bij de filosofie van een DBT. Als we willen dat er zoveel mogelijk
energie in de buurt van lokale energieproductie wordt verbruikt, moeten we er
uitdagingen, niet in het minst omdat er
nauwelijks of geen ervaring bestaat met
dit soort bedrijventerreinen. In Bilzen
start energiestudiebureau Encon met
een eerste duurzaam bedrijventerrein
(mét windturbine en zonne-energie)
waar ze zelf ook hun kantoren zullen
vestigen. Daar worden de benodigde
6

technieken in de praktijk getest. Maar
ook op het vlak van communicatie en
marketing stelt een DBT 2.0 uitdagingen
die voor een traditioneel bedrijventerrein
niet gelden. Welke bedrijven
(met welk afname profiel) trek je aan?
Hoe vinden we bedrijven met een complementair
afnameprofiel? En wat doe je
met ondernemingen die na verloop van
tijd een ander energieprofiel krijgen?
Ook juridisch stellen zich heel wat aandachtspunten
waar een oplossing voor
moet worden gezocht. Zo is het in de
huidige wetgeving voor het behalen van
de nodige vergunningen vaak een nadeel
dat meer dan 50% van de stroom uit een
windturbine ter plaatste wordt verbruikt, terwijl dat in elk opzicht veel wenselijker
is. Daarnaast moet er ook worden onderzocht onder welke randvoorwaarden
een lokaal net mag worden aangelegd.
Kortom, er zijn nog heel wat uitdagingen, maar het duurzaam bedrijventerrein
versie 2.0 komt er aan.
Robin Bruninx, Encon
7

INTERVIEW
Bedrijven
plukken
vruchten
van energieefficiëntie
Hoe kunnen we op een goede manier energieefficiënter
en groener produceren zonder dat het voor
bedrijven handenvol geld kost? Ondernemingen die hun
energieverbruik willen aanpakken, kunnen een gratis
energiescan aanvragen bij het Agentschap Ondernemen.
Maar is dit wel voldoende? Hoe zit het met de return on
investment? En wie financiert? Het bedrijf, de overheid of
een derde partij?
Een belangrijk criterium voor het energiebeleid is de Europese regel geving.
De doelstellingen van 2020 zijn bekend: 20 % minder verbruik, 20% hernieuwbare
energie en 20% minder uitstoot van broeikasgassen. Wordt
energie -efficiëntie belangrijker door Europese druk?
“Wij vinden in de eerste plaats het aspect rationeel energieverbruik interessant”,
vertellen Piet Desiere, directeur bij het Agentschap Ondernemen, en Joachim
Castelain, accountmanager energie. “Energie-efficiëntie is de eerste stap, pas dan
volgt hernieuwbare energie. Dat zeggen ook de principes van Trias Energetica.
Want met gratis energie van zonnepanelen kun je ook een rebound effect krijgen.
Lichten blijven langer branden, verwarming eventueel een graadje hoger,
dat kan niet de bedoeling zijn.”
8

Bedrijven motiveren om te investeren in energie-efficiëntie kan enkel wanneer
de return on investment voor hen interessant is. Wij merken dat er een
grote nood is aan informatie over dit onderwerp. Een belangrijke taak voor
voor het Agentschap Ondernemen?
Piet Desiere: “Tuurlijk. Een van onze diensten is de energiescan die KMO’s gratis
kunnen aanvragen. Die individuele energiedoorlichting analyseert de facturen
van het energieverbruik, inspecteert de technische installaties en andere zaken
zoals de isolatie, perslucht, koeling en elektromotoren. Met de energiescan krijgt
het bedrijf een overzicht van de prioriteiten om het energieverbruik aan te pakken,
een schatting van mogelijke besparingen en investeringskosten en een overzicht
van de mogelijke subsidies.”
“In de periode 2008 – 2013 heeft Agentschap Ondernemen 520 energiescans
uitgevoerd. En daaruit blijkt dat voor een groot aantal voorgestelde ingrepen een
economische return haalbaar is. Het rendement hangt af van de beleidsaccenten,
maar vooral van de energieprijs. Als die morgen zou verdubbelen, dan zullen
meer mensen meestappen in het energieverhaal. Medio 2013 werden vijf studiebureaus
aangesteld om bijkomend in opdracht van het Agentschap 400 scans bij
bedrijven uit te voeren.”
Tonen veel bedrijven interesse in de energiescan?
Joachim Castelain: “Ik merk inderdaad dat meer en meer bedrijven aandacht
hebben voor milieuvriendelijk produceren, rechtstreeks en onrechtstreeks, voor
de klimaatbeheersing en de slinkende energievoorraden. Zoals eerder gezegd
hebben we sinds de lancering van de energiescan in 2008 520 bedrijven doorgelicht.
En sinds oktober vorig jaar hebben al 117 ondernemingen een aanvraag
ingediend. Dat levert toch wel een duidelijk bewijs dat het bewustzijn toeneemt?”
“Eén op de vijf onderzochte bedrijven gaat effectief
met onze voorstellen aan de slag.”
Hoeveel ondernemingen, die een adviesscan hebben laten uitvoeren, hebben
de adviezen werkelijk opgevolgd?
Joachim Castelain: “Wij hebben onlangs alle 520 bedrijven een e-mail gestuurd
met die vraag. 32 procent van hen heeft geantwoord. 68,5 procent van hen vertelde
dat ze de voorgestelde maatregelen gaan uitvoeren. Dat betekent dat 22
procent ofwel één op de vijf onderzochte bedrijven effectief met onze voorstellen
aan de slag gaat.”
Uit de resultaten van de scans blijkt dat KMO’s investeren in het laaghangend
fruit, met andere woorden investeringen met een terugverdientijd kleiner
dan vijf jaar. Hoe komt dat?
Piet Desiere: “Eind vorig jaar werd de KMO-portefeuille uitgebreid waardoor
Vlaamse ondernemers nu ook financieel ondersteund kunnen worden bij de
begeleiding en coaching door erkende dienstverleners bij de realisatie van energiebesparende
maatregelen. Het studiebureau bestudeert, schat de situatie in en
Links: Piet Desiere, directeur Agentschap Ondernemen
Rechts: Joachim Castelain, accountmanager energie
9

INTERVIEW
vraagt de nodige offertes. Het studiebureau beoordeelt die, kiest samen met de
klant het beste voorstel en volgt de investering op. Deze dienst wordt voor 75
procent gesubsidieerd tot maximaal 10.000 euro. Tot eind 2014 komen de maatregelen
in aanmerking die verband houden met de persluchtproductie- en verdeling,
koelinstallaties en de aanmaak van sanitair warm water. Maatregelen die
net inspelen op dat laaghangend fruit.”
Helpt het Agentschap Ondernemen na de uitvoering van de energiescan ook
bij de aanvraag van subsidies?
Piet Desiere: “Uiteraard. Bij elke aanbeveling die we doen geven we ook aan
welke subsidies verkregen kunnen worden. Het is aan het bedrijf om die aan te
vragen. We gaan hun handje niet vasthouden. Zij moeten de formulieren zelf
invullen. Bij vragen mogen ze ons altijd contacteren. Want ik geef toe dat het
subsidielandschap voor leken niet altijd even transparant is.”
Joachim Castelain: “Stel nu dat er uit de energiescan blijkt dat de terugverdientijd
voor de verlichting slechts zes à zeven jaar bedraagt in plaats van de gemiddelde
vijftien jaar, dan kan een adviesbureau die specifieke situatie bestuderen.
Voor zo’n onderzoek is een tegemoetkoming mogelijk via de KMO-portefeuille
tot maximaal 2.500 euro. Dat bedrag kan oplopen tot 25.000 euro bij een uitgebreide
studie en als de energie-investering een kantelmoment betekent voor de
bedrijfsvoering. Dit beschouwen we dan niet meer als een thematisch advies,
maar als een strategisch advies.
Piet Desiere: “Agentschap Ondernemen is zeker niet de hoofdrolspeler in het
energielandschap. Onze acties zijn afgestemd op het Vlaams Energie Agentschap
(VEA), dat zelf ook voorziet in een aantal steunmechanismen, zoals de
premies van distributienetbeheerders. De Vlaamse netbeheerders worden door
de Vlaamse overheid verplicht om bij hun afnemers energiebesparing te stimuleren.
Dat doen ze onder meer door een aantal energiebesparende maatregelen
financieel te ondersteunen zoals muurisolatie, de plaatsing van een warmtepomp
of zonneboiler.”
massaal zullen investeren in de verlichting
en verwarming van hun gebouwen.
Veel bedrijfsleiders beschouwen dit
immers niet als productie-investeringen.
Bovendien moet men bij het aanpakken
van deze probleemzones veranderingen
aanbrengen aan de infrastructuur. En dat
is niet altijd zo evident. Verder is het zo
dat subsidies de omvang van de investering
misschien wel verlagen, maar
het geld moet natuurlijk nog steeds op
tafel gelegd worden. En soms is dat geld
er niet. Daarom gaan we nu na hoe we
bedrijven vlotter kunnen laten beschikken
over de nodige financiering.”
De uitbreiding van de KMO-portefeuille
met coaching bij de implementatie
van energiebesparende maatregelen
is één van de maatregelen die
kadert in het kmo-energie-efficiëntieplan
(KEEP) van de Vlaamse regering.
Wat staat er in de toekomst nog op het
programma?
Joachim Castelain: “Acties zoals de
energiescan en de bestaande steunmaatregelen
moeten volgens mij resulteren
in een zelfregulerende markt op
energievlak. Alleen moet het besef nog
groeien dat energie-investeringen zichzelf
grotendeels terugbetalen en zorgen
Hoe kunt u bedrijven aansporen om te
investeren in interessante zaken zoals
verwarming en verlichting, ook als de
terugverdientijd de vijf jaar overschrijdt?
Joachim Castelain: “Subsidies zijn uiteraard
een mogelijkheid om die terugverdientijd
te verkorten. Agentschap Ondernemen
zet daar momenteel reeds op in
met het aanbod van de ecologiepremie
(EP+) en de strategische ecologiesteun,
waarmee de aanschaf van vooraf beschreven
technologieën voor een soms aanzienlijk
percentage wordt gesteund. Toch zie
ik het niet meteen gebeuren dat bedrijven
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
89
kantoren
46
41 40 39 36 36
24 23 21 21 20
16
13
10 9 9 8 7 5 5
kleinhandel
metaalbewerking
groothandel
garage/carrosserie
overige productie
voeding
drukkerij
kunststof
bouw
houtbewerking
logistiek
warenhuizen
horeca
instellingen/scholen
afvalverwerking
textiel
sportaccomodatie
tuinbouw
beschutte werkplaats
transport
wasserij
Activiteit van de gescande bedrijven
2
10

voor een competitief voordeel. Een van
de stappen die men zou moeten zetten,
is ervoor zorgen dat bedrijven weten
bij wie ze kunnen aankloppen bij energie-investeringen.
Een zeer interessante
vorm van financiering is de inzet van
ESCO’s (Energy Service Companies).
Het Agentschap Ondernemen wil deze
manier van werken ondersteunen. Daarom
lanceren we een projectoproep rond
ESCO-projecten. Bij een derdepartijfinanciering
neemt een ESCO (of een
bank) een deel van of zelfs de volledige
investering ten laste.”
“Hoe kunnen we als overheid ervoor zorgen
dat bedrijven over de nodige financiële
middelen beschikken om hun energieverbruik
te verminderen? Moeten wij
de ESCO dienstverlening subsidiëren?
Moeten wij er voor zorgen dat ondernemingen
gemakkelijker een ESCO binnenhalen?
Ook voor ons is dat verhaal
heel complex. Via onze oproep willen we
alle mogelijkheden in kaart brengen en
controleren of het systeem van derdepartijfinanciering
een haalbare kaart is, ook
en vooral voor kmo’s.”
Wie kan er deelnemen aan deze oproep?
Piet Desiere: “We denken aan intercommunales, provinciale ontwikkelingsmaatschappijen
en federaties die samen met een groep van bedrijven acties willen
ondernemen met de inzet van ESCO’s bij kmo’s als resultaat. Vervolgens analyseert
een stuurgroep elke aanpak individueel, en lijst de knelpunten op. Met
ons onderzoek heeft het beleid een beter inzicht in de mogelijkheden, kansen
en bedreigingen. Er is anderhalf miljoen euro budget hiervoor voorzien en we
mikken op drie tot vijf projecten.”
Tekst en foto: Nathanëlla Monsaert
Projectoproep ESKIMO
Vlaams minister-president Peeters lanceerde op 17 februari 2014 de
projectoproep ESKIMO ofwel ESCO’s voor KMO’s. Een Energy Service
Company (ESCO) is een bedrijf dat energiediensten aanbiedt aan KMO’s.
Consortia van (semi)overheidsinstantie, bedrijventerrein-beheerders,
facilitators, sectorverenigingen en ondernemingsorganisaties kunnen
zich kandidaat stellen.
70
69
60
50
46
40
30
26
27
20
10
0
13
diverse
hvac
10
koeling
18
12
stroom
perslucht
proceswarmte
verwarming
verlichting
pv
14
12
warmte
3
wkk
Behandelde onderwerpen van de thematische adviezen

ARTIKEL
Warmtekrachtkoppeling
(WKK):
meer met
minder...
Wat is het belang en het nut van WKK?
Warmte-krachtkoppeling speelt een belangrijke rol in ons energiesysteem. Zo
werd in 2012 maar liefst 22% van de in Vlaanderen verbruikte elektriciteit opgewekt
door middel van een WKK. Dit ging gepaard met een enorme besparing
aan primaire energie. Momenteel zorgt het huidige WKK-park in Vlaanderen
met een opgesteld elektrisch vermogen van ongeveer 2200 MWe voor een
primaire energiebesparing van ongeveer 9000 GWh. Men kan dus gerust stellen
dat na zuiver hernieuwbare energie, WKK de meest duurzame wijze is om
in onze energienoden te voorzien.
Het meest voor de hand liggende voordeel van WKK is de primaire energiebesparing.
WKK laat toe de schaarse primaire energiebronnen waarover we
beschikken, zij het fossiel dan wel hernieuwbaar op een zo efficiënt mogelijke
manier in te zetten. Omwille van deze PEB kunnen kwalitatieve installaties rekenen
op steun via warmtekrachtcertificaten (WKC).
Maar WKK heeft daarnaast ook nog een pak andere troeven. Allereerst is er
de netondersteunende rol van de decentrale WKK-eenheden. Door productie
van elektriciteit daar waar ze ook verbruikt wordt, worden enerzijds netverliezen
vermeden, en komt anderzijds capaciteit ter beschikking op het net. WKK
biedt daarenboven het voordeel dat de installatie doorgaans (bij een klassieke
sturing) produceert op het moment dat er ook een belangrijke elektriciteitsvraag
is.
12

Foto: COGEN Vlaanderen - Warmterecuperatie-ketel (HRSG) bij AB INBEV
13

Zo kan WKK ook een faciliterende rol voor hernieuwbare energie spelen.
Daar WKK-eenheden stuurbaar zijn, kunnen zij tot op bepaalde hoogte helpen
om fluctuaties in de beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen op te
vangen. Op die manier kan een verdere toename van het WKK-vermogen een
doorgezette en duurzame groei van hernieuwbare energiebronnen faciliteren en
mee de bevoorradingszekerheid garanderen.
Waar en wanneer wordt WKK toegepast?
WKK is interessant daar waar nood is aan de twee energievormen (warmte en
elektriciteit). Een warmtevraag is essentieel, een eventueel overschot aan elektriciteit
kan ook in het net geïnjecteerd worden. Sommige sectoren hebben een
behoefte aan zowel warmte als elektriciteit, en zijn dan ook potentieel geschikt
voor WKK. We denken hierbij in de eerste plaats aan de grotere industrie: raffinaderijen,
chemie, petrochemie, papier, voeding, textiel en metaalverwerking.
Toch zijn er ook op kleinere schaal zeer interessante toepassingen voor WKK,
zoals in de tuinbouw, zorgsector, zwembaden en KMO’s.
WKK bij AB INBEV: efficiënte stoomproductie
De WKK-installatie die CALLENSVYNCKE als EPC-contractor installeerde bij de AB
INBEV-brouwerij in Leuven werd begin juni 2011 in gebruik genomen. Ze bestaat onder andere
uit een SOLAR Mercury 50 turbine - gekoppeld aan een warmterecuperatieketel (HRSG) met
bijstook en aangevuld met twee stand-by-ketels. Door gebruik te maken van thermische recuperatie
uit de uitlaatgassen haalt de turbine een hoog elektrisch rendement bij een uitlaattemperatuur
van 380 ºC, en een elektrisch vermogen van ca. 4,3 MWe. In de HRSG wordt de overige
warmte in de uitlaatgassen benut voor de productie van verzadigde stoom (6 ton/h) aan 11 bar.
Via bijstook kan de stoomproductie in de HRSG opgedreven worden tot 27 ton/h. De twee modulerende
stand-by-boilers kunnen elk voorzien in 25 ton/u. Een extra schouw aan de turbine en
een aparte luchttoevoer aan de HRSG laten beide toe onafhankelijk van elkaar te werken wat de
flexibiliteit van de WKK verhoogt. Het brouwen is de grote slokop van warmte. Niet minder dan
de helft van de opgewekte warmte wordt hier namelijk verbruikt. Een tweede stoomlijn wordt
voor tal van toepassingen gebruikt: het verwijderen van etiketten, het pasteuriseren van de flesjes,
de CIP-tanks (CIP = cleaning in place), …
De warmte die de thermische centrale produceert, dekt voor 100 % de warmtevraag van AB
INBEV. De elektriciteit die de WKK produceert, dekt gemiddeld ruim de helft van de elektriciteitsvraag
en wordt volledig lokaal verbruikt.
WKK in de industrie
Tussen 2005 en 2012 is het opgesteld
elektrisch of mechanisch vermogen
binnen de industrie in Vlaanderen gestegen
van 1326 MW tot 1665 MW [REF
WKK-inventaris 2012]. Het gros van
dat opgesteld vermogen (1605 MW in
2012) betreft turbine technologieën:
stoom turbines, gasturbines en de combinatie
van beiden. Deze technologieën
zijn natuurlijk geassocieerd met de
vermogens die we binnen de grootindustrie
tegenkomen. Deze installaties
leveren ook veel warmte op hoge temperaturen,
veelal gekoppeld aan stoomproductie.
Motoren, die eerder excelleren
bij het aanleveren van warmte op
lage temperaturen,
vormen dan ook een
beperkter aandeel
binnen de industrie
(60MW in 2012).
Op heden is binnen
de industrie al heel
wat potentieel ingevuld,
zeker bij de grote
vermogens. Binnen
de (relatief) kleinere
warmtevragen bestaat
er wel nog een ruim,
openstaand potentieel.
Denk daarbij bijvoorbeeld
aan de voedingsnijverheid,
de
kleinere chemische
industrie of industriële
wasserijen.
In principe dient
voor elk industrieel
proces of combinatie
van processen
met een substantiële
warmtevraag met
een zekere basislast
de mogelijkheid van
WKK overwogen te
worden.

In de KMO-sector
Naast de grote industrie zijn er ook heel
wat KMO’s die een beduidende hoeveelheid
proceswarmte benodigen, onder
meer in de voedingsindustrie. Hier gaat
het dan voornamelijk over WKK’s met
middelgrote (50 kWe - 1 MWe) vermogens.
De laatste jaren zien we echter
ook een gestage toename in het gebruik
van WKK bij KMO’s - niet enkel voor
proceswarmte, maar ook voor verwarmingstoepassingen
of voor sanitair
warm water. In dit segment worden
voornamelijk WKK’s met een kleiner
vermogen (enkele kWe – 50 kWe) geïnstalleerd.
Het succes van deze installaties
is vooral te danken aan de eenvoudige
integratie en de lage investering- en
exploitatiekost. Door de installatie
te dimensioneren op de basislast kan
bovendien een hoog aantal draaiuren verzekerd worden. De WKK’s in deze
vermogensrange zijn vaak gestandaardiseerde WKK-modules, die doorgaans
gebruik maken van een klassieke zuigermotor. Omwille van het diverse aanbod
aan verschillende kleinere vermogens zijn de toepassingsgebieden erg uitgebreid:
voor quasi elke warmtevraag bestaat er een WKK met een gepast vermogen.
Met behulp van een absorptiekoelmachine kan een WKK bovendien ook
ingezet worden om koude op te wekken, de zogenaamde trigeneratie.
(Warmte-)Krachten bundelen
Een bijkomende belangrijke opportuniteit voor WKK is de toepassing in industriezones
en op bedrijventerreinen. De thermische behoefte van alle bedrijven
gevestigd in dezelfde zone samen is uiteraard veel hoger dan van elk bedrijf
apart. Voorts is de belastingsduur langer en worden toevallige schommelingen
in de warmtevraag veel meer uitgevlakt dan wanneer men elk bedrijf apart
beschouwt. Tenslotte speelt ook het economische voordeel van grootschaligheid,
een rol. Dit alles bevordert de haalbaarheid van een centraal WKK-systeem
voor een bedrijvencluster.
Auteur: Jorg Baeten, COGEN Vlaanderen
WKK bij Garage Moderne: efficiënt verwarmen
Bij Garage Moderne in Kuurne werd in januari 2013 een WKK van E.
VAN WINGEN NV (EVW) in bedrijf gesteld. De mini-WKK is een
serieproduct met een vermogen van 12 kWe dat werkt op aardgas. In
combinatie met de bestaande PV-panelen is deze machine geïntegreerd
in een lokaal smart grid en levert deze op een energie-efficiënte wijze
elektrische stroom voor het opladen van de elektrische wagens en warme
lucht voor de verwarming van het gebouw. De WKK functioneert in
Garage Moderne gemiddeld 4.000 draaiuren per jaar en levert daardoor
op jaarbasis 48.000 kWh elektrische stroom en 108.000 kWh warmte.
Door de gelijktijdige opwekking van warmte en stroom kan de garage
een primaire energiebesparing van 20% optekenen, wat overeenkomt
met een jaarlijkse besparing van 10 ton CO 2
. De kostenbesparing tikt aan
tot 4.200 EUR per jaar. Daarenboven kan deze kwalitatieve WKK rekenen
op overheidssteun onder de vorm van warmte-krachtcertificaten en
wel voor 1.350 EUR per jaar. De warmte van de WKK kan in garages ook
gebruikt worden om de lucht van spuitcabines voor te verwarmen en om
stroom te leveren voor de ventilatoren van de spuitcabine, de compressoren,
enz. Daardoor kan de WKK nog veel meer draaiuren presteren en
dus extra energie besparen.
15

Overlegplatform voor
energiedeskundigen
OVED werd als beroepsvereniging opgericht
begin 2010. De directe aanleiding voor de oprichting
van OVED was de wildgroei aan energiedeskundigen,
met alle gevolgen voor de kwaliteit.
Daarom was de eerste opdracht voor OVED het
in kaart brengen van de verschillende disciplines
waar het actief is. Dit vormt de basis voor de
werking van OVED. OVED wil als beroepsvereniging
werken op alle pijlers waar energiedeskundigen
mee bezig zijn, zowel naar duurzaam
OVED vzw
Kortrijksesteenweg 1007
B-9000 GENT
Tel. 09 224 01 30
info@oved.be
+250 leden
400 individuele contacten
1000 deelnemers
OVED Academy
75 Executive Energy Experts
gebouwenbeheer als naar een meer energieefficiënte
industrie en hernieuwbare energie.
Op deze manier wordt het beroep en de figuur
van de energiedeskundige centraal gesteld in de
organisatie.
Mijlpalen
Sinds de recente oprichting in 2010 is OVED snel gegroeid.
De mijlpaal in zijn bestaan is de opstart van het peterschaps -
project van OVED met de steun van Agentschap Ondernemen en
Vlaanderen In Actie. Half 2012 werd het eerste peterschapsproject
Start2Build goedgekeurd. Dit project heeft meer dan 70 energiedeskundigen
begeleid in een professionaliseringstraject. Hierbij
kwamen verschillende thema’s als internetmarketing, sales training,
financieel management aan bod. Dit traject ging samen met
het aanbieden van inhoudelijke opleidingen. Na het traject kregen
70 energiedeskundigen een label als “Certified Energy Expert”.
Potentiële klanten kunnen vanaf nu een duidelijke keuze voor kwalitatieve
energiedeskundigen maken.
16

Ledenvoordelen:
Ondanks zijn jonge leeftijd heeft OVED
al heel wat mooie dingen kunnen realiseren
voor de energiedeskundigen. We
sommen de ledenvoordelen eens op:
1. Verzekering beroepsaansprakelijkheid:
voor de verschillende types van
energiedeskundigen heeft OVED een
kwalitatieve verzekering beroepsaansprakelijkheid
uitgewerkt die de voornaamste
risico’s van het beroep afdekt.
2. Web 2020: een opstap naar de
eerste volwaardige website voor de energiedeskundige.
De energiedeskundige
verkrijgt een eerste website om zijn activiteiten
op te starten, met een bruikbare
link naar verschillende sociale media.
3. Modelcontracten: een eerste
stap naar kwalitatieve dienstverlening
door een goede juridische en contractuele
basis met de energiedeskundige. De
leden beschikken steeds over de laatste
versie van het contract.
4. Kwaliteitshandboek: een leidraad voor een minimale kwalitatieve
dienstverlening die leidt tot een heus kwaliteitslabel. Op deze manier onderscheiden
we energiedeskundigen en promoten we het beroep.
Opleidingen
Sinds 2010 legt OVED een duidelijke focus op het organiseren van opleidingen.
Deze opleidingen vormen een essentieel voordeel voor energiedeskundigen,
aangezien deze inbegrepen zijn in het lidmaatschap. Deze opleidingen handelen
zowel over industriële issues, als over duurzame gebouwen, hernieuwbare energie,
juridische items, … Daarnaast werd in 2012 ook OVED Academy opgericht.
Deze academy heeft als doel om kwalitatieve en uitgebreide opleidingen aan te
bieden aan energieprofessionals. Deze zijn vooral gericht op energiedeskundigen,
maar staan ook open voor derden. OVED wil deze academy verder vormgeven
tot een volwaardige opleidingsinstelling voor energiedeskundigen.
Over de vereniging
OVED is de beroepsvereniging van en voor kwalitatieve energiedeskundigen
en is actief rond energie-efficiëntie, hernieuwbare energie
en duurzaam bouwen voor industrie, overheid en particulieren.
www.oved.be
250
leden
POWER-PRO
tijdschrift in samenwerking
met andere verenigingen
faciliteren en
organiseren
4 startactiviteiten
Oprichting
vzw OVED
Eline D’hooge
Stafmedewerker
energiecongres
150 deelnemers
o.a.
1e energiecongres
20/10/2009
organisatie
ledenwerking
studiedagen, werkgroepen, ledenvoordelen, ...
organisatie belangenbehartiging
o.a. VEA, kabinet, met andere organisaties
OVED Academy
250+ professionals opgeleid
organisatie projectwerking (VEA, AO, EU, ...)
verzekeringspolis
80
leden
Start2Build
1ste peterschapsproject
Q4Energy
2de peterschapsproject
30
leden
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
17

ARTIKEL
bECO2 ...
een joint
venture
tussen
Messer en
IJsfabriek
Strombeek
Messer is een familiebedrijf dat toonaangevend
is als Europese industriële gasproducent.
Messer produceert en levert
zuurstof, stikstof, argon, kooldioxide,
waterstof, helium, lasbeschermgassen,
speciale gassen, medicinale gassen en
een uitgebreid gamma gasmengsels.
Hierdoor is Messer van alle markten
thuis: drinkwaterproductie, voedingsindustrie,
laboratoria, chemieconcerns,
milieutechnische toepassingen, lassen
en snijden, metallurgie, papierindustrie,
ziekenhuizen, ...
IJsfabriek Stroombeek is ook een familiebedrijf.
Het bedrijf startte ooit als
producent van waterijs, en is nu actief in
vele andere sectoren: zowel in de zware
industriële en chemische sector als in
de medische wereld, maar ook als toeleverancier
met een uitgebreid gamma
van lasapparatuur. Vanaf eind de jaren
zeventig zijn ze ook gestart met de pro-
18

Opening van het BECO2-project bij Ineos Zwijndrecht - Foto’s: Marina De Ridder, Messer Belgium
ductie van lachgas, onder meer gebruikt
voor anesthesie. IJsfabriek Strombeek is
met deze N 2
O-productie de enige in België
en één van de grootste in Europa.
Messer en IJsfabriek Strombeek hebben
op 12 november 2008 samen een joint venture
“bECO2” opgericht met als doel een
CO 2
-recuperatie-eenheid te bouwen en
uit te baten. bECO2 zal zijn gerecycleerde
CO 2
exclusief verkopen aan Messer
en IJsfabriek Strombeek. De totale investering
bedraagt ongeveer 17 miljoen €.
De werken begonnen in mei 2009 en
sinds mei 2010 is bECO2 operationeel.
installaties van Ineos, waar ethyleen en zuurstof reageren tot ethyleenoxide, dat
CO 2
als bijproduct produceert. De recuperatie-eenheid van bECO2 zal deze CO 2
opvangen, zuiveren en vloeibaar maken. De vloeibare CO 2
wordt, na analyse,
opgeslagen in tanks en wordt nadien gebruikt om klanten in de Benelux-landen
te bevoorraden.
De naam bECO2 benadrukt het ecologisch aspect, namelijk het hergebruik van
CO 2
, dat in normale omstandigheden uit fossiele brandstoffen in de atmosfeer
uitgestoten zou worden. De toepassingen, waarin deze CO 2
een tweede maal
wordt gebruikt, leveren een macro-economisch milieuvoordeel op van 30 tot
60 %.
Auteur: Sylvie Baert, Stafmedewerker VMx
De CO 2
-recuperatie-eenheid is gelegen
op de terreinen van het chemieconcern
Ineos Oxide te Zwijndrecht en zal een
productiecapaciteit van 150.000 ton per
jaar hebben.
bECO2 vangt CO 2
op uit de chemische
19

Smart Grids Flanders
Smart Grids Flanders speelt een voortrekkersrol
in slimme energienetwerken in Vlaanderen. Zij
zijn hét eerste contactpunt in Vlaanderen voor
slimme energienetwerken. Voka en EnergyVille
startten de organisatie op in 2010. Smart Grids
Flanders (SGF) brengt spelers uit de energiesector
samen en ondersteunt hen door het organiseren
van projecten, themagroepen, opleidingen en
door informatiedeling over Vlaamse en Europese
initiatieven op het vlak van slimme energie.
Smart Grids Flanders
Koningsstraat 154-158
B-1000 Brussel
Tel. 02/229 81 67
info@smartgridsflanders.be
100 leden
80 deelnemers
per themagroep
100 deelnemers
smart grid school
Smart grids of slimme netten zijn elektriciteitsnetwerken die optimaal
gebruikmaken van nieuwe technologieën. Ze vergemakkelijken
de integratie van hernieuwbare energie en het tweerichtingsverkeer
van elektriciteit (van producent naar consument en omgekeerd).
De doelgroep van Smart Grids Flanders zijn bedrijven, organisaties,
onderzoeksinstellingen en overheden die betrokken zijn bij de ontwikkeling
van energienetwerken van de toekomst. Momenteel zijn
zo’n honderd leden aangesloten.
Leden van Smart Grids Flanders kunnen netwerken met personen
met dezelfde uitdagingen en creëren een persoonlijke band met de
Smart Grids-sector en hernieuwbare energie-industrie. Ze genereren
interessante business-mogelijkheden en ontvangen informatie die
nergens anders te verzamelen is. Leden staan bovendien mee aan de
wieg van nieuwe projecten en onderzoeken.
Themagroepen
Smart Grids Flanders heeft in zijn werking drie themagroepen die
tweemaandelijks samenkomen. Tijdens die samenkomsten krijgen
de deelnemers informatie, voeren ze discussies en initiëren ze nieuwe
projecten over hun thema.
20

De themagroep Grid Intelligence buigt
zich over uitdagingen en oplossingen
rond het ‘intelligenter’ maken van elektriciteitsnetten
of de infrastructuur
van distributie en transportnet. In de
themagroep E-mobility ligt de focus
op de uitdagingen en opportuniteiten
die de nieuwe markt van elektrisch rijden
met zich meebrengt, gekoppeld
aan het energienet van de toekomst.
De themagroep Home Intelligence
handelt over lokale producenten en
consumenten van energie in een residentiële
omgeving, gemeenzaam “prosumer”
genoemd.
Smart Energy Solutions
Niet enkel bedrijven die dagelijks bezig
zijn met de energienetwerken van de
toekomst kunnen terecht bij Smart Grids
Flanders. Smart Energy Solutions wil
ondernemingen die niet vertrouwd zijn
met de energienetten van de toekomst
laten kennismaken met de opportuniteiten
die deze kunnen bieden. Deze
opportuniteiten liggen onder meer op
het vlak van energie-efficiëntie, kostenbesparing
en duurzaamheid. Door
middel van doorgedreven kennis- en informatieverspreiding, wil Smart Energy
Solutions Vlaamse bedrijven aanzetten om een actieve speler te worden op het
slimme energienet van de toekomst.
Smart Energy Solutions is een project in het kader van Fabriek van de Toekomst,
de economische pijler van het Nieuw Industrieel Beleid (Vlaanderen in Actie)
van de Vlaamse overheid.
www.smartenergysolutions.be
Smart Grid School
Smart Grids Flanders organiseert één à tweemaal per jaar de Smart Grid School
voor organisaties die nog onvoldoende thuis zijn in slimme energienetwerken.
In twee dagen tijd verwerft de ondernemer een brede basiskennis over het wat,
waarom en hoe van het slimme energienet. Ondertussen netwerkt men ook met
‘medestudenten’.
Auteur: Barbara De Munnynck
Over de vereniging
Smart Grids Flanders brengt bedrijven en onderzoekers samen om kennis
uit te wisselen rond slimme netwerken. Zij fungeren als eerste contactpunt
in Vlaanderen. Via Smart Energy Solutions krijgen ondernemingen
opportuniteiten om slimme netwerken verder uit te bouwen.
www.smartgridsflanders.be
Prioriteiten stellen
en haarbaarheid
bestuderen
Internationalisatie
2013
2006-2010
In 2008 wordt ‘smart grids’
door Voka en de Vlaamse
Raad voor Wetenschapsbeleid
als thematische
focus gekozen voor een
doorbraakplatform. In
2009 voert men een haalbaarheidsstudie
voor een
Vlaams Smart Grids Platform
uit die het belang
van een platform onderstreept.
Van VSGP naar
Smart Grids Flanders
2010-2011
Het Vlaams Smart Grids Platform
ontstaat op 1 april 2010 door
verschillende partners. In 2011
verandert de naam om internationale
ambities te onderstrepen. Heidi
Lenaerts wordt de eerste directeur
van Smart Grids Flanders.
SGF treedt toe als actief lid tot de Global
Smart Grid Federation en organiseert
voor het eerst activiteiten in Nederland.
Internationale sprekers staan vaker op
de SGF-agenda.
Smart Grids Flanders breidt uit
2012
Smart Grids Flanders breidt haar takenpakket
uit met meerdaagse trainingen, brainstormsessies,
project­workshops, … Smart Energy
Solutions, een project kaderend in VIA en het
Nieuw Industrieel Beleid, maakt ondernemingen
die niet vertrouwd zijn met smart
grids wegwijs.
U wordt lid van
Smart Grids Flanders
2014-...
Onze vereniging groeit.
95% van de leden geeft
aan zeer tevreden te
zijn over Smart Grids
Flanders. Ook u kan lid
worden om zo een voortrekkersrol
te spelen in
de smart grids-wereld.
Van 2006 tot ...
21

ARTIKEL
Slimme
meters,
slimme
gebruikers
Slimme meters zijn één van de middelen die Europa wil
inzetten om tegen 2020 een 20% hogere energie-efficiëntie
te bereiken. In 2008 raamde een studie in opdracht
van de VREG dat de invoer van slimme meters in Vlaanderen
de energie-efficiëntie met 1,5% zou doen stijgen.
Nu de eerste slimme meters in 2010 hun intrede deden in
Vlaanderen, kan men hun impact beter becijferen. En wat
blijkt? Met slimme meters kan Vlaanderen 3% energieefficiënter
worden – hun effect blijkt dus dubbel zo positief
als aanvankelijk gedacht.
Europa wil dat zijn lidstaten tegen 2020 drie ambitieuze energiedoelstellingen
halen. Zowel de energie-efficiëntie als het aandeel hernieuwbare energie moet
20% stijgen, terwijl de uitstoot van broeikasgassen met 20% moet dalen. Eén
van de middelen waarmee Europa deze drie doelstellingen wil bereiken, is de
invoer van slimme meters. Slimme meters hebben een dubbele functie. Enerzijds
zorgen ze voor meer en betere metingen, zodat de energieverbruiker snel informatie
en persoonlijke gebruiksfeedback krijgt. Dit moet leiden tot een positieve
gedragsverandering en een efficiënter energiegebruik. Anderzijds vormen slimme
meters een soort monitoring-, controle- en sturingsplatform voor de beheerders
van de distributienetten, die voor de uitdaging staan om een aanzienlijke
decentrale productiecapaciteit toe te laten op het net.
Vlaamse praktijkproef
Europa gelooft rotsvast in de slimme
meter en wil op korte termijn zoveel
mogelijk mechanische ferrarismeters
vervangen door slimme meters. Lidstaten
die op 3 september 2012 geen
gemotiveerd standpunt innamen over
een nationale uitrol, moeten 80% van
hun meters vervangen tegen 2020. Na
een grondige kosten-batenanalyse aan
Vlaamse en Waalse zijde, beslisten de Belgische
gewesten op 3 september 2012 om
voorlopig niet over te gaan tot een brede
uitrol van slimme meters. De investeringskosten
zijn immers aanzienlijk. Het
lijkt opportuun om slimme meters alleen
daar te plaatsen waar ze voor een belangrijke
meerwaarde zorgen. Toch deden
de eerste slimme meters tussen april en
november 2010 hun intrede in Vlaanderen.
Netbeheerders Eandis en Infrax
22

Slimme meter - Creative Commons - Some rights reserved by Christian Haugen - http://www.flickr.com/photos/christianhaugen/4524763865
beslisten om de technische haalbaarheid
van de nieuwe generatie verbruiksmeters
voor elektriciteit en gas alvast uit te
testen in reële omstandigheden, in een
gezamenlijke praktijkproef (PoC 2010).
Er werden in totaal 4750 slimme elektriciteits-
en gasmeters geplaatst, die twee
communicatieconcepten voor slimme
meters moesten uittesten. Zowel het
communicatieconcept via het gewone
elektriciteitsnet (Eandis) als het concept
via het breedbandnetwerk van de kabeltelevisie
(Infrax) bleek technisch goed te
werken. Bovendien liet de eerste praktijkproef
(PoC 2010) toe om een energie-efficiëntieonderzoek
op te starten. Europa
gaat er immers vanuit dat energieklanten
met slimme meters zullen evolueren tot
‘slimme’, energie-efficiënte gebruikers.
Maar zijn daar ook harde bewijzen voor?
Welke impact hebben slimme meters
daadwerkelijk op de energie-efficiëntie van grote gebruikersgroepen?
Aanpak efficiëntiestudie –
een slimme meter alleen is niet genoeg
In 2008 voerde het Nederlandse onderzoeks- en adviesbureau KEMA in opdracht
van de VREG (Vlaamse Regulator voor Energie en Gas) een studie uit, waarbij
de verbetering van de energie-efficiëntie door de invoer van slimme meters op
basis van literatuurstudies werd ingeschat op 1,5%. Na de Vlaamse praktijkproef
met 4750 slimme meters (PoC 2010) kon deze hypothese van 1,5% getoetst
worden op basis van reële gegevens. Het onafhankelijke onderzoeksbureau
Trilations werkte een statistische aanpak uit op basis van meerdere voorgaande
studies. Die hadden telkens uitgewezen dat het plaatsen van slimme meters
alleen niet genoeg is om verbruikers aan te zetten tot meer efficiëntie – daarvoor
bleek ook inzicht in rationeel energieverbruik onontbeerlijk. Daarom besliste
Trilations om in zijn energie-efficiëntie onderzoek te werken met drie groepen.
Een eerste groep van 1500 gezinnen heeft sinds de PoC 2010 een slimme meter.
Tijdens het efficiëntie-onderzoek kregen zij wekelijks en maandelijks persoonlijke
feedback over hun energieverbruik op basis van gegevens uit hun slimme
meter. Daarnaast ontvingen ze ook op regelmatige tijdstippen algemeen advies
over rationeel energieverbruik. Een tweede groep van 2500 gezinnen had geen
23

ARTIKEL
slimme meter. Zij kregen dus ook geen persoonlijke feedback, maar wel algemeen
advies over rationeel energieverbruik. Een derde en laatste groep kreeg
noch persoonlijke feedback, noch algemeen energieadvies. Om de bevindingen
voor de verschillende groepen te kunnen extrapoleren naar Vlaanderen, werd
binnen elke groep gezorgd voor een representatieve mix van vier profielen:
gebruikers die om financiële redenen energie willen besparen; gebruikers die om
ecologische redenen energie willen besparen; gebruikers die beide motivaties
combineren; en ongemotiveerde gebruikers. Om het onderzoek een correcte statistische
basis te geven, werd samengewerkt met StatUa, het Centre of Excellence
of Statistics van de Universiteit Antwerpen. Het onderzoek becijferde de impact
van slimme meters op zowel het elektriciteitsverbruik als het gasverbruik. De
test liep over twee jaren. In 2011 onderzocht men of gezinnen effectief energie
bespaarden het jaar nadat hun slimme meter was geplaatst. In 2012 ging men na
of het besparende effect blijvend was.
Resultaten efficiëntiestudie –
positieve feedback werkt het best
Uit het onderzoek bleek eenduidig dat gebruikers uit de eerste groep – die via
een wekelijkse mail, een maandelijkse brief en een website persoonlijke verbruiksfeedback
kregen op basis van gegevens uit hun slimme meter gecombineerd
met algemene energiebesparende tips – significant meer elektriciteit
bespaarden dan gebruikers uit de tweede groep – die alleen advies over rationeel
energieverbruik ontvingen. In de studieperiode 2011 bespaarde de eerste groep
(slimme meter + algemene info) 4,6% meer dan de tweede groep (alleen algemene
info). In de studieperiode 2012 was dit zelfs 5,8%. Gewogen naar de volledige
populatie betekent dit op Vlaams niveau dat slimme meters een gemiddelde jaarbesparing
van 3% (respectievelijk 2,6% in 2011 en 3,4% in 2012) kunnen realiseren
op het elektriciteitsverbruik. Het effect van slimme meters is dus dubbel zo
positief als op basis van KEMA’s literatuurstudie werd ingeschat. Er zijn nog vier
andere belangrijke bevindingen voor groep één:
• Ook de gebruikers met een ongemotiveerd profiel (zonder interesse in financiële
of ecologische beweegredenen) bespaarden op hun elektriciteitsverbruik.
Blijkbaar kan de combinatie van individuele feedback uit een slimme
meter met algemeen energieadvies iedereen aanzetten tot meer efficiëntie.
Dit is een optimistisch stemmende vaststelling.
• Gezinnen die de gedetailleerde verbruiksinformatie regelmatig consulteerden,
bespaarden significant meer (8%) dan de gezinnen die bv. nooit de
wekelijkse pdf openden of de website bezochten.
• De persoonlijke feedback uit de slimme meter (wekelijkse pdf per mail en
maandelijkse brief per post) toonde de gezinnen aan de hand van een groene
of rode pijl of ze bespaarden ten opzichte van hun eigen verbruik het voorgaande
jaar. Gezinnen die veel positieve feedback kregen, bespaarden aanzienlijk
meer (besparingen tot 13%)
dan gezinnen die regelmatig een rode
pijl kregen. Dit suggereert dat positieve
feedback stimulerend werkt,
terwijl negatieve feedback mensen
doet afhaken.
• Gezinnen met een hoog initieel energieverbruik
(in de periode 2010)
bespaarden in 2011 en 2012 meer
dan gezinnen die al bij aanvang energie-efficiënt
leefden. De kleine(re)
mogelijke besparingsmarge kan verklaren
waarom gezinnen met een
ecologisch profiel de minste besparingen
realiseerden.
Aanbevelingen en kanttekeningen
naar de toekomst
toe
Op www.eandis.be (onder ‘Over Eandis’
– ‘Slimme meters’) staat een verhelderend
filmpje dat het verhaal achter
de praktijkproef rond slimme meters
uitgevoerd toegankelijk in beeld brengt.
Het volledige eindrapport van het energie-efficiëntie
onderzoek kan dan weer
worden geraadpleegd op www.infrax.be
(onder ‘Over Infrax’ - ‘Energiesector’ -
‘Slimme meters’). Naast gedetailleerde
informatie over de aanpak van de studie
en de uitdagingen onderweg, plus uitgebreide
onderzoeksresultaten, bevat dit
rapport ook aanbevelingen voor de toekomst.
Een eerste belangrijke uitdaging
ligt op communicatievlak. Het regelmatig
consulteren van de persoonlijke verbruiksfeedback
uit de slimme meter had
een duidelijk positief effect op de gerealiseerde
energiebesparing. Toch werden
via de wekelijkse pdf per mail amper
4 op de 10 gezinnen uit de eerste groep
(met slimme meter en algemeen advies)
24

“In Vlaanderen kunnen zelfs
residentiële gebruikers dankzij
slimme meters een aanzienlijke
energiebesparing realiseren.
Als signaal naar de industrie
kan dat tellen.”
The Green Wave
in Power Solutions
bereikt en bezocht minder dan 3 op 10 van hen minstens eenmaal
de website. Hier ligt dus een grote mogelijkheid tot verbetering.
De onderzoeksresultaten van 2012 toonden bovendien aan dat het
stimulerende effect van positieve feedback afneemt wanneer er geen
voortschrijdende benchmark is. Om blijvend te motiveren moet de
persoonlijke verbruiksfeedback uit slimme meters dus een evenwicht
vinden tussen complimenteren (positieve toon) en stimuleren (prikkels
aanreiken).
Signaleren we als afsluiter twee belangrijke kanttekeningen bij het
onderzoek. Ten eerste is het jammer dat de studie alleen toelaat om
uitspraken te doen over de impact van slimme meters op het elektriciteitsverbruik.
Bij het gasverbruik werden geen significante verschillen
tussen de drie gebruiksgroepen vastgesteld en kunnen geen eenduidige
conclusies worden geformuleerd, noch voor 2011, noch voor 2012.
Hier is dus bijkomend onderzoek nodig. Ten tweede onderzocht Trilations
in deze studie de daadwerkelijke impact van slimme meters op
de energie-efficiëntie van residentiële verbruikers. In het energielandschap
is deze verbruikersgroep het spreekwoordelijke ‘kleine broertje’.
Omdat de aanpak van de studie extrapolatie naar heel Vlaanderen
toeliet, bleek toch dat zelfs zij dankzij slimme meters een aanzienlijke
energiebesparing kunnen realiseren. Als signaal naar de industrie kan
dat tellen. Elke onderneming, groot of klein, kan baat hebben bij een
slimme meter. Alleen als alle spelers in het energielandschap meestappen,
kunnen we tegen 2020 de besparingsrichtlijn van 20% halen.
Auteurs: Barbara De Munnynck en Heidi Lenaerts voor Smart Grids Flanders
Combining Energy Flows
Efficiently
Warmtekrachtkoppeling is uw onafhankelijkheidsverklaring. Zelf
warmte en stroom produceren en bijna 30% energie besparen,
ook als er geen zon of wind is.
Bij EVW doen we meer met minder.
We ontwerpen en bouwen WKK’s die staan voor jarenlange,
betaalbare duurzaamheid. En we houden hun conditie nauwgezet
in de gaten.
Met ons als partner in uw energieproject maakt u onze blauwe
planeet op een overtuigende manier weer wat groener.
• WKK OP AARDGAS, BIOGAS EN PLANTENOLIE
• MINI-WKK
• NOODSTROOMINSTALLATIES
E. VAN WINGEN NV
Industrieterrein Durmakker 27 - B-9940 Evergem
T +32 (0)9 253 08 00 • F +32 (0)9 253 40 82
info@vanwingen.be • www.vanwingen.be
143453 adv staand.indd 1 18/01/13 08:23
25

ARTIKEL
Kennisinstellingen:
motor van kenniseconomie
Jeroen De Maeyer
Bedrijven die nood hebben aan informatie over energietechnologie
of een product willen laten ontwikkelen in het
domein van energie-efficiëntie of hernieuwbare energie,
kunnen terecht bij Ghent University Sustainable Energy
Technologies, kortweg UGent SET. Het consortium
van onderzoeksgroepen, verbonden aan de universiteit,
gaat de confrontatie aan met de uitdagingen in het
energiedomein. “We willen naast een academische ook
een economische meerwaarde creëren voor bedrijven”,
steekt Jeroen De Maeyer, Business Development
Manager, van wal.
26

SET situeert zich in het Industrieel
Onderzoeksfonds (IOF). De Vlaamse
regering richtte in 2004 het IOF op
omdat meer kennis van de instellingen
moet doorvloeien naar de bedrijven en
de maatschappij. UGent SET bestaat nu
vijf jaar. Jeroen De Maeyer, ingenieur
van opleiding is de coördinator.
Hoe kunnen geïnteresseerde bedrijven
met u in contact komen?
Jeroen De Maeyer: “Ik ben het eerste
aanspreekpunt voor de industrie die
nood heeft aan kennis rond energietechnologie.
Via mij bereiken ze een
tiental onderzoeksgroepen die in het
consortium zitten.”
“Mijn contactgegevens staan op de site
www.set.ugent.be. Dankzij mijn technologische
achtergrond kan ik meedenken
over wat ze precies nodig hebben. Stel
nu dat een onderneming een specifieke
elektrische machine nodig heeft, dan is
het aan mij om te achterhalen wat de
vraag aan de UGent precies is. Vragen
ze naar iemand die het hele systeem en
de specificaties kent? Wil het bedrijf die
elektrische machine aankopen, maar
weet het niet welk type of wat daar van
te verwachten in termen van specificaties?
Of wensen ze dat de universiteit
een geheel nieuwe machine ontwerpt?
Afhankelijk van het antwoord kan ik hen
drie verschillende contactpersonen aanbevelen.”
“Mijn volgende stap is om te achterhalen
of de samenwerking een meerwaarde
biedt voor de UGent en voor het bedrijf.
Die win-winsituatie is heel belangrijk. De
volgende stappen bevatten onder meer
het inhoudelijke werkplan, het financiële
plan en de contractuele afspraken.”
UGent-SET werkt ook samen met
KULeuven. Hoe verloopt die samenwerking?
“De werking tussen de UGent en KULeuven verloopt complementair. Leuven
speelt met EnergyVille meer in op smart grids en smart cities en onderzoekt
dus de evolutie van het grid-gebeuren: waar gaan de steden in de toekomst hun
energie vandaan halen met gebruik van beschikbare hernieuwbare productietechnologie?
De UGent daarentegen kiest met SET voor het verbeteren en optimaliseren
van de productietechnologie en het reduceren van de energiebehoefte
via energie-efficiëntie.”
Kan u voorbeelden geven van mooie gerealiseerde producten?
“Dat is geen gemakkelijke vraag. Ze zijn zo divers. Wat ik mooi vind, is de evolutie
rond golfenergie. Wij zijn op dat vlak de motor in Vlaanderen, onder andere
met het Gen4Wave project. Maar er zijn tal van andere projecten die de bedrijven
hebben vooruitgeholpen. Hier in Gent werken we nauw samen met Anglo
Belgian Corporation (ABC), een fabrikant van dieselmotoren. Dat bedrijf heeft
een motor op de markt gebracht die nu al voldoet aan de emissienormen van
2016.”
Jullie spelen in op hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Willen jullie
hiermee aantonen dat ook met hernieuwbare energie zuinig omgesprongen
moet worden?
“Dat is niet direct de boodschap die we willen geven. Onze boodschap is dat je
iets moet ondernemen aan de productie-, aanbod- én de vraagzijde. En net die
vraagzijde gaat over energie-efficiëntie. Je kan de energiebehoefte nog sterk verminderen
door de energie-efficiëntie aan te pakken.”
Wat is de toekomstvisie van SET?
“Wij geloven dat een universiteit meer kan doen dan louter onderrichten en
onderzoek publiceren. De universiteit is de motor van de kenniseconomie. Op
zijn minst in Vlaanderen, maar het liefst in Europa. We verrichtten vroeger vooral
academisch fundamenteel onderzoek, maar het beeld van de universiteit als
een ivoren toren klopt niet meer. SET heeft net als doel om te kijken of we iets
concreets kunnen doen met onze onderzoeksresultaten .”
Industrieel Onderzoeksfonds (IOF)
Het Industrieel Onderzoeksfonds (IOF) is een fonds van de Vlaamse
regering. De middelen worden verdeeld onder de kennisinstellingen op
basis van de meerwaarde die ze realiseren voor de maatschappij. De middelen
van een IOF worden aangewend voor strategisch basisonderzoek
en toegepast wetenschappelijk onderzoek, met economische finaliteit, in
de schoot van de associatie/universiteit.
IOF wil op korte termijn de kennisuitwisseling tussen de associatie en het
bedrijfsleven stimuleren en op middellange tot lange termijn een aanknoping
vinden tussen wetenschappelijke onderzoeken en de economische
behoeften van het bedrijfsleven.
27

ARTIKEL
Energie-efficiëntie
in gebouwen
Om de EU 2020-doelstellingen te
halen moeten gebouwen energiezuiniger
worden. In het ECO-Life
project (2010-2016) is de UGent verantwoordelijk
voor de meting van de
prestaties van innovatieve energieconcepten
in gebouwen en wijken.
Een van de wijken die de universiteit
volgt is de wijk Venning (Kortrijk)
waar een industrieel consortium de
gebouwen en de wijk gaat opwaarderen
tot een CO 2
-neutrale nul-energiewijk.
www.ecolife-project.eu
Alhedron
Alhedron is een spin-off project binnen
de onderzoeksgroep Technische
Thermodynamica en warmteoverdracht
aan de UGent, lid van SET.
De groep modelleert, ontwerpt en
simuleert compacte warmtewisselaars
die de warmteoverdracht verbeteren.
Ze ontwikkelen en produceren
binnen Alhedron thermische
toepassingen op basis van metaalschuim.
Alhedron optimaliseert toepassingen
door het combineren van
gepatenteerde design tools met hun
expertise van thermische systemen
en knowhow over metaalschuim.
www.alhedron.com
Tweefasenstroming
warmteoverdracht
Tijdens de verdamping van een
koelmiddel in een warmtewisselaar,
gedraagt het koelmiddel zich
als een twee-fasenstroom (vloeistof
en damp) waarbij de dampfractie
een belangrijke parameter is. Met
deze technologie bepaalt de onderzoeksgroep
direct deze dampfractie.
Met de sensor kunnen ze het gedrag
bestuderen van tweefasenstromingen
in de buizen van compacte
warmtewisselaars om overdimensionering
van de warmtewisselaar te
verminderen en de prestatiecoëfficiënt
van pompen en koelmachines te
verbeteren.
Energie-efficiënte
elektrische
machines en
vermogens–
elektronica
De octrooiaanvraag voor ‘High Efficient
Axial Machine’ is een typisch
voorbeeld van de activiteiten van
SET. Binnen SET-onderzoeken we
bijvoorbeeld de elektrische, thermische
en magnetische aspecten van
elektrische machines. Het resultaat
is een zeer compacte elektrische
machine met een hoog vermogen
en slechts 10 cm axiale lengte en een
diameter van 20 cm. SET is op zoek
naar industriële partners die deze
technologie willen vermarkten.
28

GUCCI – Ghent
University Combustion
Chamber I
De verbrandingsmotor met compressieontsteking
(type dieselmotoren) is
nog steeds de belangrijkste bron van
tractie voor zwaar vervoer, bij het
spoorverkeer, binnen de scheepvaart
en in generatoren. UGent onderzoekt
het gebruik van alternatieve
brandstoffen. Een belangrijk instrument
in het onderzoek is de constant
volume verbrandingskamer. De
kamer kreeg de naam ‘Ghent University
Combustion Chamber I’ of kortweg
GUCCI. De verbrandingskamer
stelt de onderzoekers in staat om het
verstuivings- en verbrandingsproces
van diesel en andere stoffen te visualiseren.
ORCNext
(2012-2016)
ORCNext is een SBO-project met
de universiteiten van Gent, Antwerpen
en Luik. Het onderzoeksproject
heeft als doel oplossingen te bieden
rond de ORC (Organic Rankine
Cycle)-technologie voor restwarmterecuperatie.
Verhoging van de efficiëntie
met superkritische systemen,
adequate controle van het dynamisch
gedrag over fluctuerende warmtestromen
via een modelgebaseerde
voorspellende controle, reductie van
de ontwerptijd door het afleiden van
ontwerpmethodologieën, beschikbaarheid
over testinfrastructuur en
noodzakelijke expertise en geïntegreerde
economische en financiële
analyse van de technologische voordelen
zijn de vijf belangrijkste uitdagingen
van dit project.
www.orcnext.be
OptiWind
(2012 – 2016)
OptiWind is een Strategisch Basis-
Onderzoek (SBO) waarbij het Agentschap
voor Innovatie door Wetenschap
en Technologie (IWT) steun
biedt aan vernieuwend hoogwaardig
onderzoek, dat uitzicht biedt op economische
of maatschappelijke toepassingen
in de (nabije) toekomst.
Het OptiWind-project specialiseert
zich in grote windturbines op zee
en wordt uitgevoerd door het partnerschap
UGent, KULeuven, VUB,
Sirris, 3E en LMS. UGent is hier verantwoordelijk
voor twee pakketten:
modellering van de windturbinebladen
en de aansluiting op het net. De
uitdaging is om enerzijds zeer grote
bladen te maken en om anderzijds
bv. het elektriciteitsnetwerk terug
van stroom te voorzien bij grote
black outs zoals die in 2013 in Italië
en Zwitserland zijn voorgekomen.
Smart
lichtkoepels
UGent heeft een controle-algoritme
ontwikkeld voor de LightCatcher
van het Gentse bedrijf EcoNation.
De LightCatcher brengt via een spiegel-
en technologiesysteem meer
daglicht in gebouwen.
www.econation.be
29

PUBLIREPORTAGE
TWZ stopt duurzaamheid
in uw tank
Warmtekrachtkoppeling is uw onafhankelijkheidsverklaring. Zelf
warmte en stroom produceren en bijna 30% energie besparen,
ook als er geen zon of wind is.
Bij EVW doen we meer met minder.
We ontwerpen en bouwen WKK’s die staan voor jarenlange,
betaalbare duurzaamheid. En we houden hun conditie nauwgezet
in de gaten.
Met ons als partner in uw energieproject maakt u onze blauwe
planeet op een overtuigende manier weer wat groener.
• WKK OP AARDGAS, BIOGAS EN PLANTENOLIE
• MINI-WKK
• NOODSTROOMINSTALLATIES
E. VAN WINGEN NV
Industrieterrein Durmakker 27 - B-9940 Evergem
T +32 (0)9 253 08 00 • F +32 (0)9 253 40 82
info@vanwingen.be • www.vanwingen.be
TWZ uit Evergem is een erkende afvalverwerker die zich toelegt
op tankreiniging en afvalbeheer. Activiteiten omvatten
het reinigen van tankwagens, silovoertuigen en spoorwegwagons,
scheepsruimen, gescheiden reiniging van tanks voor
voedingsstoffen en chemicaliën.
143453 adv staand.indd 1 18/01/13 08:2
TWZ is een erkende ophaler van gevaarlijke en niet-gevaarlijke industriële afvalwaters
en staat in voor de fysico-chemische en biologische zuivering van vloeibare,
verpompbare afvalstoffen uit industrie, scheepvaart en reinigingsactiviteiten. De
verwerking doen ze in eigen waterbehandelingsinstallaties. In de haven van Gent
beschikken ze langs de kade over een ontvangstinstallatie voor scheepsafvalstoffen.
Als modern bedrijf met een hedendaagse kijk op management en een sterke focus
op professionele kwaliteit, gelooft TWZ sterk in schone technologie. Ze bieden
dan ook spitstechnologische oplossingen voor waterbehandelingen aan volgens
de behoefte van de klant, en dat ondermeer op de site van TWZ te Evergem.
In hun streven naar maximale duurzaamheid besloot TWZ een tweetal jaar terug
om daar een warmtekrachtkoppeling te installeren. Zo willen ze het warme water
dat nodig is voor de tankreiniging zo efficiënt en ecologisch mogelijk aanmaken.
Met EVW, al sinds 1992 ervaren met warmtekrachtkoppelingen en naast de deur gelegen
op het industrieterrein Durmakker in Evergem, werd onderzocht welke mogelijkheden
en opportuniteiten een WKK zou bieden. Die studie bleek positief. Daarom werd begin
2012 de WKK van 370 kWe op aardgas in gebruik genomen. De module bestaande uit
het aggregaat, het sturingsbord en de ventilatie werd geïntegreerd in een akoestische
omkasting die speciaal is voorzien op vlotte toegang voor service en onderhoud. Voor
dat onderhoud loopt een onderhoudscontract waarin EVW de machine permanent kan
opvolgen en ingrijpen om de WKK af te stemmen op de behoeften van de TWZ en in te
grijpen bij eventuele storingen. Ondertussen heeft de warmtekrachtkoppeling die niet
continu draait toch reeds 6000 uren op de teller staan en 230 ton CO2 per jaar bespaard.
Info : www.vanwingen.be
30

KORTE BERICHTEN
Aangepast beleid kan 10.000
extra jobs opleveren
Agoria: “Groei hernieuwbare energiesector enkel
mogelijk met efficiënt vergunningenbeleid”
Na jarenlange groei werd de hernieuwbare energiesector in 2013 geconfronteerd
met een aantal bedrijfssluitingen en met jobverlies, vooral in de zonnepanelensector.
Technologiefederatie Agoria bevestigt daarmee de
cijfers van Graydon op vraag van de partij Groen. Agoria wijst hierbij
op een jobverschuiving naar andere hernieuwbare energiebronnen
die wel blijven groeien. Momenteel werken er bijna 16.000 mensen
in de sector van de hernieuwbare energiesector, waarvan twee derde
in het Vlaams gewest. Dat aantal kan toenemen tot 25.500, maar daarvoor is een
veel efficiënter vergunningenbeleid nodig en daar schort het momenteel aan.
In 2013 was er in de Belgische hernieuwbare energiesector een daling van de werkgelegenheid
van 1250 banen ten opzichte van 2012. Die daling is vooral te voelen
in de fotovoltaïsche sector door de gewijzigde ondersteuningsmechanismen.
Voor biomassa zorgde de sluiting van de Electrabelcentrale in Ruien voor een
daling van het aantal jobs.
Hernieuwbare energiejobs
2012 - 2013 (AGORIA)
2012 2013*
warmtebiomassa 1300 1325
elektrische biomassa 2050 1950
PV 3300 1950
wind 5750 5800
zonnewarmte 500 600
warmtepomp 2975 3000
biobrandstof 775 775
hydro-getijden 300 300
16950 15700
*op basis van ramingen
Groei windenergie in gevaar zonder vergunningen
De windenergiesector groeide in 2013 nog wel en tekende een lichte toename
van de werkgelegenheid op, vooral door de bouw van de offshore-parken
in de Noordzee. Een daling van de werkgelegenheid in de komende jaren is
hier evenwel niet uit te sluiten indien het Stevinproject er niet tijdig komt. Ook
voor onshore-projecten blijven vergunningen een knelpunt. Agoria vraagt dat
de Vlaamse regering werk maakt van een soepeler en efficiënter vergunningenbeleid
om de investeringszekerheid te
versterken en belangrijke energieprojecten
niet in gevaar te brengen.
Verder stelt Agoria ook vast dat de activiteiten
in zonnewarmte, warmtepompen
en warmtebiomassa in de afgelopen
jaren blijven groeien.
Hoe verder groeien?
Om verder te groeien in hernieuwbare
energie vraagt Agoria dat de overheden
snel orde op zaken stellen op het vlak
van vergunningen. Ook is een bijsturing
nodig van de ondersteuningsmechanismen
voor groene elektriciteit en warmte
nodig indien blijkt dat de doelstelling
van 13% hernieuwbare energie tegen
2020 niet wordt gehaald.
De technologiefederatie vraagt duidelijke
engagementen van de volgende Vlaamse
regering voor de periode 2020-2030 in
het kader van de Europese doelstelling.
Agoria vraagt ook maatregelen voor
een betere valorisatie van hernieuwbare
energie via smart grids/metering, aangepaste
nettarieven, meer mededinging,
ondersteunen van innovatie en investeringen
in stockage.
31

KORTE BERICHTEN
Nieuw rapport
IEA : positieve
conclusies
over integratie
hernieuwbare
energie op
elektriciteitsnet
Het Internationaal Energie Agentschap
(IEA) heeft zopas een rapport gepubliceerd
met de titel “De kracht van transformatie”,
dat een optimistische kijk geeft
op de integratie van variabele hernieuwbare
energiebronnen, zoals fotovoltaïsche
energie, op het elektriciteitssysteem.
Het rapport belicht de economische
aspecten van de integratie van variabele
hernieuwbare energiebronnen, alsook
de belangrijkste elektriciteitssysteemfuncties
die een rendabele energietransitie
kunnen vergemakkelijken. EPIA, de
European Photovoltaic Industry, lid van
de adviesraad van stakeholders, is verheugd
over de conclusies van het rapport.
“Uit dit rapport blijkt terecht dat de kos-
ten van op duurzame energie gebaseerde energiesystemen kunnen worden geminimaliseerd
door aanpassing van enkele plannings- en operationele procedures”
zei Giorgia Concas, beleidsadviseur van EPIA.
EPIA gaat volledig akkoord met de conclusie van het IEA over het feit dat energiesystemen
die een groeiend aandeel van fotovoltaïsche zonne-energie in hun
net integreren gebruik zouden moeten maken van de liquiditeit op de groothandelsmarkt.
Op die manier moet het mogelijk zijn om zonnestroom te verhandelen
op de groothandels- en evenwichtsmarkten op korte termijn met inbegrip
van aanpassingen van de intra-day biedingen.
Het rapport van het IEA toont ook aan dat er geen noodzaak is om de evenwichtsreserves
te overdimensioneren als systeembeheerders waarschijnlijkheidsberekeningsmethoden
hanteren. Als het bovendien mogelijk wordt om
productiewaarden gecombineerd aan te bieden in geaggregeerde cijfers kunnen
evenwichtsmarkten gebruik maken van betrouwbare evenwichtsdiensten die
geleverd worden door variabele hernieuwbare energiebronnen.
“Fotovoltaïsche zonne-energie kan veel voordeel opleveren voor het elektriciteitssysteem,
inclusief een besparing op brandstof en CO 2
-uitstoot. Maar om
ten volle te kunnen profiteren van deze voordelen, moeten de operationele en
marktregels die speciaal werden ontworpen voor de conventionele technologieën
dringend worden aangepast “, concludeert mevrouw Concas .
Meer informatie: http://www.iea.org/
newsroomandevents/pressreleases/
2014/february/name,47513,en.html
Bron : EPIA
Europees Parlement verwerpt het
2030-beleid van de Europese Commissie
De stemming in de plenaire vergadering,
die op 5 februari plaatsvond,
over het rapport “Een 2030 kader
voor het klimaat- en energiebeleid”
van het Europees parlement geeft een
duidelijk signaal dat drie bindende
doelstellingen voor de reductie van
broeikasgasemissies, hernieuwbare
energiebronnen en energie-efficiëntie
noodzakelijk zijn. Het is nu aan
de lidstaten en de Europese Raad
om de uitdaging van het maken
van dit beleidspakket aan te gaan.
De stemming door de Europese parlementariërs
voor drie bindende
doelstellingen voor 2030 , waaronder
een voor hernieuwbare energie
van duidelijk meer dan 27%, is
een krachtig signaal dat de politieke
wil om schone duurzame energieoplossingen
voor het klimaatvraagstuk
te ondersteunen sterk is.
Een zinvol streefcijfer voor hernieuwbare
energie in 2030 zou de
slabakkende Europese markt stimuleren
en privé-investeringen
in revolutionaire technologieën,
zoals de waaier van verschillende
hernieuwbare energiebronnen die
bestaat ​op dit moment, stimuleren.
De klimaat- en energiekwesties zullen
door de Europese staatshoofden worden
besproken op de Europese topbijeenkomsten
in maart en juni.
32

Lancering Energy
Saving Pioneers
Nationale WKKontmoetingsdag
in
samenwerking met
Smart Grids Flanders
De Bond Beter Leefmilieu (BBL) heeft op 11 maart de coalitie
Energy Saving Pioneers (ESP) boven het doopvont
gehouden. De coalitie bestaat uit 26 bedrijven die samen
met BBL ijveren voor een meer ambitieus energiebesparingsbeleid
in België. Bovendien vragen ze ook een bindende
Europese energiebesparingsdoelstelling van 40%
tegen 2030.
Deze diverse coalitie van energy saving pioneers bestaat
uit 26 vooruitstrevende leden waaronder ondernemingen
zoals Siemens en Philips. Maar ook bedrijfskoepels,
studiebureaus en lokale besturen, zoals stad Gent. Allen
merken ze dagelijks op het terrein het enorme nut van
investeringen in energiebesparing, zowel economisch,
sociaal als ecologisch. “Daarom stuurt ESP via 10 beleidsaanbevelingen
een krachtig signaal aan de overheid, met de
vraag om een ambitieus energiebesparingsbeleid met bindende
doelstellingen,” vertelt Jonathan Lambregs van Bond
Beter Leefmilieu.
België is een zeer energie-intensief land en scoort op vlak
van energie-efficiëntie beduidend slechter dan het Europees
gemiddelde. Er blijft nog een groot energiebesparingspotentieel.
Dat toont de ervaring bij de vele praktijkcases
die de Energy Saving Pioneers (ESP) op hun
website verzamelden. Ook voor de milieubeweging is de
winst duidelijk. “Als we in Europa 40% minder energie verbruiken
tegen 2030 dan voorkomen we de uitstoot van 49
tot 61% broeikasgassen. Maar ook de socio-economische
voordelen zijn van cruciaal belang. Eenzelfde doelstelling
zorgt voor 400.000 nieuwe jobs in Europa tegen 2020 en
een besparing van 239 miljard euro voor huishoudens en
industrie,” besluit Jonathan Lambregs.
In september organiseert COGEN Vlaanderen de 4e editie
van zijn WKK-ontmoetingsdag. Deze editie belooft bijzonder
interessant te worden en dit om twee redenen. Het
is de eerste keer dat ook de Brusselse en Waalse collega’s
betrokken worden bij dit evenement. Omdat de meeste
bedrijven uit de WKK-sector ook over de taalgrens actief
zijn, was het een voor de hand liggende keuze om ook onze
Brusselse en Waalse collega’s te betrekken bij dit initiatief.
Daarnaast wordt de ontmoetingsdag georganiseerd in
samenwerking met Smart Grids Flanders. In 2012 organiseerden
Smart Grids Flanders en COGEN Vlaanderen al
eens samen een geslaagde studiedag, waaruit ook bleek dat
beide sectoren heel wat interesses delen.
Het evenement vindt plaats in Brussel in de loop van september.
Een datum en locatie zijn momenteel nog niet
gekend, maar die kan u weldra vinden op de site van beide
organisaties.
Wat u zeker mag verwachten zijn interessante lezingen en
een unieke WKK/Smart Grids-beurs met nationale ambitie.
De WKK-ontmoetingsdag wordt dus het netwerkmoment
bij uitstek voor iedereen die geïnteresseerd is in
WKK, smart grids, en de interactie tussen beide.
Meer info en inschrijvingen:
www.cogenvlaanderen.be
www.smartgridsflanders.be
www.energysavingpioneers.be
33

KORTE BERICHTEN
ARGUS inspireert tot
uitbouwen van duurzaam
energiesysteem
ARGUS voerde in 2013 een ruime stakeholdersbevraging uit over de wegen naar
een duurzame toekomst voor ons energiesysteem. De resultaten van dit proces
werden samengevat in het ARGUS-rapport ‘Energie voor morgen’. ARGUS
hoopt er anderen mee te inspireren tot concrete initiatieven om een duurzame
toekomst van ons energiesysteem dichterbij te brengen.
Het ARGUS-rapport wijst op het onsamenhangend energiesysteem. De warmtevraag
vormt het grootste deel van het energieverbruik in Vlaanderen (60%),
terwijl elektriciteitsverbruik en mobiliteit (zonder elektriciteit) elk ongeveer 20%
van het energieverbruik voor zich nemen. Per sector zien we dat de industrie
ruim 42% van de Vlaamse energieconsumptie op zich neemt, gevolgd door de
huishoudelijke en aanverwante sectoren (36%) en transport en mobiliteit (21%).
Het aandeel hernieuwbare energie in het brutoverbruik in Vlaanderen is nog vrij
klein, maar neemt wel toe van 1,3% in 2005 naar 3,8% in 2011.
Op basis van een grondig onderzoek reikt het rapport enkele prioritaire ‘werven’
aan waarop de overheden, samen met het bedrijfsleven, de maatschappelijke
actoren en burgers kunnen inzetten om de noodzakelijke omslag naar een duurzaam
energiesysteem te realiseren.
In een volgend nummer van Power-Pro zullen we dieper ingaan op de toekomst
van het energiebeleid.
www.argusmilieu.be
34

PUBLIREPORTAGE
SMART & SUSTAINABLE INFRASTRUCTURE
Foto’s © Filip Dujardin
DUURZAAMHEID, DEnkEn AAn DE toEkoMst
Technum staat voor haalbaarheid, een kwalitatief ontwerp, monitoring van technieken die focussen op
hernieuwbare energie en garandeert een optimale integratie voor elk project.
PoLItIEHUIs BRUGGE
Na een design&build-wedstrijd,uitgeschreven door de Stad
Brugge, werd aan de THV Beel&Achtergael Architecten en
Technum de opdracht gegund voor het ontwerp van een
nieuw Politiegebouw te Brugge.
Het Politiehuis Brugge is een hedendaags gebouw met een
geïntegreerd concept op het gebied van energie-efficiëntie,
energiezuinigheid en duurzaamheid. Het gebouw is ontworpen
tegen de achtergrond van het waarderingssysteem voor
kantoorgebouwen van de Vlaamse Gemeenschap, de regelgeving
EPB en de eisen van het bestek waarin o.a. een zeer
vooruitstrevende voorkeur m.b.t. het E-peil werd opgenomen.
Het waarderingssysteem voor kantoorgebouwen weegt,
a.d.h.v. een aantal categorieën, het duurzame en energieefficiënte
karakter van een gebouw. Naast een aantal eisen
zonder score, beslaat dit waarderingssysteem 3 groepen,
m.n. “groep 1 – leefbaarheid en welzijn”, “groep 2 – energie”
en “groep 3 – milieu en duurzaamheid.” Het Politiehuis
behaalt een uiteindelijke score van 3 sterren.
Op een innovatieve manier wordt maximaal ingespeeld op de
klassieke peilers van de Trias Ecologica, en dit in een integrale
aanpak op vlak van architectuur, structuur en technieken.
Het gebouw gaat daarbij in eerste instantie verstandig om
met de energievraag (een compact gebouw, een goede
luchtdichtheid, een grote daglichttoetreding, een goede
isolatie, energiezuinige verlichting). Daarnaast worden
reststromen hergebruikt (hemelwater, warmteterugwinning uit
ventilatie en afvalwater) en wordt de resterende vraag ten dele
opgewekt op hernieuwbare wijze.
Het Politiehuis Brugge is een staalkaart aan voorzieningen op
vlak van duurzaamheid zowel v.w.b. het energieverbruik en
–opwekking, als haar omgang met de stedelijke omgeving en
de aard van het materiaalgebruik (slimline NIBE2A, FSC-hout
voor de ramen, …). Dit uit zich eveneens in een laag E-peil (E30)
met een goed K-peil (K28) voor een compact, maar flexibel en
transparant gebouw dat door een gedeeltelijk ondergrondse
inbedding ook de open ruimte maximaal vrij laat.
De integrale aanpak waarbij niet alleen een slim structureel
concept versmelt met een energie-efficiënte technische
installatie, maar waarbij ook de architecturale benadering de
ambitie op vlak van duurzaamheid onderbouwt, resulteert
in een opvallend sober project met een bijzonder “pure”
uitstraling.
Het arrestantencomplex (650 m2) dat zich ondergronds
onder het administratief complex bevindt, is een volledig
op zichzelf functionerend geheel met eigen tot- en uitgang
vanop een binnenplein. naast de individuele cellen bevat
deze zone ook spreekkamers, een fouille-, een regie- en een
confrontatiekamer.
CONTACT
TECHNUM Maatschappelijke zetel
Arianelaan 7 - 1200 Brussel - Tel. +32 2 773 78 70
www. technum.be
Kantoren in Antwerpen, Brussel, Gent, Hasselt, Namen, Oostende. 35

MANAGE YOUR ENERGY IN A SMART WAY
THE REMOTE ENERGY MONITOR
AND CONTROL SOLUTION
FOR HOMES AND BUILDINGS
www.fifthplay.com
Phone +32 3 285 97 11
Fax +32 3 285 97 10
www.facebook.com/fifthplay
@fifthplay
linkedin.com/company/fifthplay-nv