Vitaliteit en leeftijd
Vitaliteit en leeftijd
Vitaliteit en leeftijd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Symposium ‘<strong>Vitaliteit</strong> voor organisatie <strong>en</strong> individu’<br />
21 september 2010<br />
Tinka van Vuur<strong>en</strong>
Inhoud pres<strong>en</strong>tatie<br />
• Waarom is beleid gericht op vitaliteit <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
noodzakelijk?<br />
– Is er verband tuss<strong>en</strong> vitaliteit <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong>?<br />
– Wat zijn de gevolg<strong>en</strong> van de vergrijzing voor<br />
het personeelsbestand van UWV, CBS <strong>en</strong><br />
APG?<br />
• Welk beleid gericht op vitaliteit <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong> is het<br />
beste?<br />
• Hoe staan werknemers teg<strong>en</strong>over interv<strong>en</strong>ties<br />
gericht op vitaliteit?<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 2
Wat is vitaliteit?<br />
• Productief zijn<br />
• Duurzaam inzetbaar zijn<br />
• Fit zijn<br />
• Eeuwig jong zijn;<br />
• Gezond zijn<br />
• Gelukkig zijn<br />
• Bevlog<strong>en</strong> zijn<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 3
Wat is vitaliteit?<br />
• Veel beschrijving<strong>en</strong> van vitaliteit bevatt<strong>en</strong> de<br />
woordstam "vita", dat "lev<strong>en</strong>" betek<strong>en</strong>t, zoals<br />
"lev<strong>en</strong>skracht", "lev<strong>en</strong>digheid", "lev<strong>en</strong>slust",<br />
"lev<strong>en</strong>s<strong>en</strong>ergie", etcetera.<br />
• Gezond <strong>en</strong> <strong>en</strong>ergiek zijn waardoor m<strong>en</strong> gezond<br />
langer kan doorwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het plezier in het werk<br />
behoudt<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 4
Is er verband tuss<strong>en</strong> vitaliteit <strong>en</strong><br />
<strong>leeftijd</strong>?<br />
• <strong>Vitaliteit</strong> hoeft niet af te nem<strong>en</strong> met de <strong>leeftijd</strong>.<br />
• In vitaliteit (<strong>en</strong> niet in <strong>leeftijd</strong>) zit het geheim van<br />
'niet-oud oud word<strong>en</strong>'. Zo zijn er jonge ouder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> oude jonger<strong>en</strong>: vitale tachtigers <strong>en</strong> bejaarde<br />
dertigers<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 5
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 6
Vergrijzing<br />
65+: 65+ : (20-65)<br />
AOW’ers<br />
AOW’ers : werk<strong>en</strong>d<strong>en</strong>”<br />
1957: 738.693 16 : 100<br />
1968: 1.000.000 19 : 100<br />
1989: 2.000.000 22 : 100<br />
2011: 3.000.000 30 : 100<br />
2038: 4.500.000 48 : 100<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 7
Arbeidsparticipatie oudere werknemers<br />
in Nederland (SCP, 2009)<br />
Mann<strong>en</strong> 1996 2007<br />
55-59 jr. 58% 77%<br />
60-64 jr. 18 35<br />
65-69 jr. 4 8,5<br />
Vrouw<strong>en</strong> 1996 2007<br />
55-59 jr. 22% 47%<br />
60-64 jr. 5 16<br />
65-69 jr. 1 2,5<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 8
Ouder<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk 55-65 jr.<br />
(SCP, 2007)<br />
• 1.000.000 aan het werk (50% wil meer,<br />
50% minder)<br />
• 500.000 prep<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>/VUT<br />
• 370.000 ziek/arbeidsongeschikt<br />
• 50.000 werkloos<br />
• Gemiddeld 34 uur per week<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 9
Leeftijdsopbouw UWV<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
< 26 jaar<br />
26-30<br />
31-35<br />
36-40<br />
41-45<br />
46-50<br />
51-55<br />
56-60<br />
> 60<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 10
Leeftijdsopbouw APG<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
20-24<br />
25-29<br />
30-34<br />
35-39<br />
40-44<br />
45-49<br />
50-54<br />
55-59<br />
> 59<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 11
Leeftijdsopbouw CBS Heerl<strong>en</strong><br />
30<br />
%<br />
20<br />
10<br />
0<br />
<strong>leeftijd</strong><br />
20-24 25-29 30-34<br />
35-39 40-44 45-49<br />
50-54 55-59 59 <strong>en</strong> ouder<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 12
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 13
Prognose personeelsbestand<br />
UWV<br />
• Krimpdoelstelling<br />
• Waarschijnlijk extra krimp als gevolg van de<br />
bezuinigingsmaatregel<strong>en</strong><br />
• Deel van UWV werkt anticyclisch.<br />
– Bij neergang in economie: meer werkloz<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
dus meer werk voor UWV Werkbedrijf <strong>en</strong><br />
UWV Uitker<strong>en</strong>.<br />
– Voor e<strong>en</strong> deel wordt deze beweging<br />
opgevang<strong>en</strong> door inzet van tijdelijk personeel<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 14
Verwachte uitstroom weg<strong>en</strong>s<br />
p<strong>en</strong>sionering bij APG<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
2010-2015<br />
2016-2020<br />
2021-2025<br />
2026-2030<br />
5<br />
0<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 15
S<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> verlof APG<br />
Leeftijd extra ur<strong>en</strong> vrij per week. Hiervan is 1/3 voor rek<strong>en</strong>ing<br />
van de werknemer <strong>en</strong> 2/3 voor werkgever.<br />
• 56 4<br />
• 57 4<br />
• 58 5<br />
• 59 6<br />
• 60 7<br />
• 61 8<br />
• 62 9<br />
• 63 10<br />
• 64 10<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 16
Verwachte verminderde beschikbare<br />
capaciteit vanwege s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> verlof APG<br />
140<br />
120<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
fte's<br />
2010<br />
2011<br />
2012<br />
2013<br />
2014<br />
2015<br />
2016<br />
2017<br />
2018<br />
2019<br />
2020<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 17
Functi<strong>en</strong>iveau UWV<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
1 t/m 4<br />
5 t/m 7<br />
8 t/m 10<br />
> 10<br />
0<br />
functiegroep<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 18
Functi<strong>en</strong>iveau ABP & Loyalis<br />
45<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
functiegroep<br />
1 t/m 4<br />
5 t/m 7<br />
8 t/m 10<br />
> 10<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 19
Opleidingsniveau personeel CBS<br />
Heerl<strong>en</strong><br />
40<br />
30<br />
%<br />
20<br />
10<br />
0<br />
mann<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> totaal<br />
lbo mbo hbo wo wo +<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 20
Noodzaak voer<strong>en</strong> beleid<br />
vitaliteit <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
• Vergrijzing van personeelsbestand<br />
• Afschaffing vertrekregeling<strong>en</strong><br />
• Aandeel oudere werknemers bov<strong>en</strong> 55 jaar stijgt aanmerkelijk<br />
• Grote uitstroom van personeel vanwege p<strong>en</strong>sionering: Overheid<br />
<strong>en</strong> Onderwijs 1 op 3 kom<strong>en</strong>de 10 jaar; bij APG is dat zelfs 1 op de<br />
4 <strong>en</strong> de kom<strong>en</strong>de 15 jaar bijna de helft<br />
• S<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>verlof vermindert beschikbare capaciteit van<br />
werknemers van 55 jaar <strong>en</strong> ouder bij APG <strong>en</strong> CBS<br />
• Belangrijk om rek<strong>en</strong>ing te houd<strong>en</strong> met het opleidingsniveau van<br />
de medewerkers. Bij CBS <strong>en</strong> UWV hebb<strong>en</strong> grootste groep<br />
medewerkers functie op mbo-niveau. Bij ABP <strong>en</strong> Loyalis op HBO<br />
<strong>en</strong> Universitair niveau.<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 21
Welk beleid gericht op vitaliteit <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
is het beste?<br />
Curatie Prev<strong>en</strong>tie Amplitie<br />
Ouder<strong>en</strong><br />
Behandel<strong>en</strong><br />
van klacht<strong>en</strong>;<br />
ontzi<strong>en</strong><br />
Voorkom<strong>en</strong><br />
van klacht<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong><br />
ziekteverzuim<br />
Versterk<strong>en</strong><br />
van<br />
gezondheid,<br />
bevlog<strong>en</strong>heid<br />
Alle <strong>leeftijd</strong><strong>en</strong> Behandel<strong>en</strong> Voorkom<strong>en</strong>;<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 22<br />
Versterk<strong>en</strong>;<br />
Leeftijdsfasebewust<br />
personeelsbeleid<br />
<strong>Vitaliteit</strong>managem<strong>en</strong>t
Je hoeft niet<br />
ziek te zijn om<br />
beter te<br />
word<strong>en</strong>!<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 23
Voor iedere<strong>en</strong> ….<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 24
<strong>Vitaliteit</strong>managem<strong>en</strong>t<br />
• Activiteit<strong>en</strong> die werkgevers ontplooi<strong>en</strong> om hun<br />
werknemers te stimuler<strong>en</strong> tot gezond langer<br />
doorwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het behoud<strong>en</strong> van plezier in het<br />
werk.<br />
• Positieve invalshoek: dus niet alle<strong>en</strong><br />
verminder<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> van ziekteverzuim,<br />
werkstress <strong>en</strong> arbeidsongeschiktheid, uitval,<br />
klacht<strong>en</strong>, etc, maar ook bevorder<strong>en</strong> van<br />
gezondheid, welbevind<strong>en</strong>, motivatie <strong>en</strong><br />
bevlog<strong>en</strong>heid.<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 25
Human Resources Managem<strong>en</strong>t<br />
Arbo- verzuim- <strong>en</strong><br />
Active Aging <strong>en</strong> HRM<br />
re-integratiebeleid<br />
/gezondheidsmanagem<strong>en</strong>t<br />
Werving <strong>en</strong><br />
selectie<br />
Leidinggev<strong>en</strong>,<br />
feedback <strong>en</strong><br />
beoordeling<br />
Loopbaan- <strong>en</strong><br />
mobiliteitbeleid<br />
<strong>Vitaliteit</strong>managem<strong>en</strong>t<br />
Personeel <strong>en</strong><br />
planning<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 26<br />
Opleiding <strong>en</strong><br />
ontwikkeling Arbeidsvoorwaard<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> beloning
Vitaliser<strong>en</strong>:<br />
draagkracht versterk<strong>en</strong><br />
• Workshopdag voor jonge medewerkers (werk <strong>en</strong><br />
privé in balans)<br />
• Nestorproject<br />
• Opzett<strong>en</strong> van intervisiegroep<strong>en</strong><br />
• Inv<strong>en</strong>tarisatie van aanwezige tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
• Gesprekk<strong>en</strong>cyclus lev<strong>en</strong>sfasegericht b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong><br />
• Loopbaanori<strong>en</strong>tatie<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 27
Vitaliser<strong>en</strong>:<br />
• Scholing <strong>en</strong> opleiding: functiegerichte of<br />
ontwikkelingsgerichte scholing<br />
• Persoonlijk budget voor ontwikkeling<br />
• Taakverbreding <strong>en</strong> taakverdieping<br />
• Horizontale <strong>en</strong> verticale mobiliteit<br />
• Studiedag<strong>en</strong> met workshops op het gebied van<br />
leefstijl:gezonde voeding, fitness, stopp<strong>en</strong> met rok<strong>en</strong><br />
• Leefstijlinterv<strong>en</strong>ties<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 28
Verlicht<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong>:<br />
draaglast verminder<strong>en</strong><br />
• Meer functiediffer<strong>en</strong>tiatie<br />
• Efficiënter vergader<strong>en</strong>/minder vergadering<strong>en</strong><br />
• Deeltijd werk<strong>en</strong><br />
• Flexibele werktijd<strong>en</strong><br />
• Demotie<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 29
Hoe staan werknemers teg<strong>en</strong>over<br />
interv<strong>en</strong>ties gericht op vitaliteit?<br />
• Twee opdracht<strong>en</strong><br />
• Bespreek deze met je linker <strong>en</strong> rechter buurman<br />
of buurvrouw<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 30
Opdracht 1:<br />
Hoe sta je zelf teg<strong>en</strong>over<br />
scholing?<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 31
Opdracht 1:<br />
1. Ervaar je steun van jouw omgeving in je werk?<br />
2. Van je collega's of je leidinggev<strong>en</strong>de?<br />
3. Vind<strong>en</strong> je partner of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> het belangrijk dat je<br />
iets aan scholing gaat do<strong>en</strong>?<br />
4. D<strong>en</strong>k je wel e<strong>en</strong>s na over je toekomst <strong>en</strong> welke<br />
scholing je zou kunn<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>?<br />
5. Maak je wel e<strong>en</strong>s plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> bespreek je deze<br />
ook met iemand…?<br />
6. Heb je vertrouw<strong>en</strong> in jezelf als het gaat om het<br />
volg<strong>en</strong> <strong>en</strong> afrond<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> scholing?<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 32
Opdracht 2:<br />
Hoe d<strong>en</strong>k je dat de oudere<br />
lager opgeleide werknemer<br />
teg<strong>en</strong>over scholing staat?<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 33
Opdracht 2:<br />
1. Ervaart hij steun van zijn omgeving in zijn werk?<br />
2. Van zijn collega's of zijn leidinggev<strong>en</strong>de?<br />
3. Vind<strong>en</strong> zijn partner of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> het belangrijk dat hij iets<br />
aan scholing gaat do<strong>en</strong>?<br />
4. D<strong>en</strong>kt hij wel e<strong>en</strong>s na over zijn toekomst <strong>en</strong> welke<br />
scholing hij zou kunn<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>?<br />
5. Maakt hij wel e<strong>en</strong>s plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> bespreekt hij deze ook<br />
met iemand…?<br />
6. Heeft hij vertrouw<strong>en</strong> in zichzelf als het gaat om het<br />
volg<strong>en</strong> <strong>en</strong> afrond<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> scholing?<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 34
Wat houdt de werknemer<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
• Niet WETEN<br />
• Niet KUNNEN<br />
• Niet DURVEN<br />
• Niet WILLEN<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 35
Wat houdt de werknemer<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
• NIET WETEN<br />
• Waarom scholing nodig is<br />
• Dat scholing <strong>en</strong> opleiding leuk is<br />
• Dat extra begeleiding mogelijk is<br />
• Wat de mogelijkhed<strong>en</strong> voor scholing zijn<br />
• Dat ler<strong>en</strong> niet uitzonderlijk is<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 36
Wat houdt de werknemer<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
• NIET KUNNEN<br />
• Ongunstige werktijd<strong>en</strong><br />
• Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>ergie meer om te ler<strong>en</strong> na het werk<br />
• Financiële problem<strong>en</strong><br />
• Onvoldo<strong>en</strong>de kunn<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong><br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 37
Wat houdt de werknemer<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
NIET DURVEN<br />
• Slechte ervaring(<strong>en</strong>) op school<br />
• Van school gegaan omdat het niet leuk was<br />
• Weinig zelfvertrouw<strong>en</strong> als het om scholing gaat<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 38
Wat houdt de werknemer<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
• NIET WILLEN<br />
• Zich niet betrokk<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> bij het bedrijf<br />
• Weinig steun van het thuisfront<br />
• Niet geïnteresseerd in scholing, alle<strong>en</strong> op zoek naar veiligheid<br />
• Niet fit voel<strong>en</strong> voor het volg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> opleiding<br />
• Het nut er niet van inzi<strong>en</strong><br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 39
Wat bepaalt wet<strong>en</strong>?<br />
• Communicatie<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 40
Wat bepaalt will<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>?<br />
• Psychosociale factor<strong>en</strong>: arbeidsinhoud, werksfeer, balans werk/privé<br />
• Financieel-juridische zak<strong>en</strong><br />
• <strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> gezondheid<br />
• Capaciteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties<br />
• Aansluiting tuss<strong>en</strong> opleiding <strong>en</strong> de wil <strong>en</strong> de <strong>en</strong>ergie van de<br />
werknemer zelf.<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 41
Wat bepaalt durv<strong>en</strong>?<br />
• Zelfvertrouw<strong>en</strong><br />
• Success<strong>en</strong>/positieve ervaring<strong>en</strong><br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 42
Wat houdt werkgevers<br />
misschi<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>?<br />
• Ge<strong>en</strong> noodzaak<br />
• Economische recessie<br />
• Angst voor uitstroom na opleiding<br />
• Afwezigheid op de werkvloer (kost<strong>en</strong>/tijd)<br />
• Ontbrek<strong>en</strong> van personeelsinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
• Ge<strong>en</strong> lange-termijn planning<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 43
Opleiding op <strong>leeftijd</strong>: project in<br />
Energie, Afval, Kabel <strong>en</strong> Telecom<br />
sector<strong>en</strong><br />
Nooit te oud ….<br />
om te ler<strong>en</strong>! Deze handleiding voor leidinggev<strong>en</strong>de gaat in op<br />
het voer<strong>en</strong> van scholingsgesprekk<strong>en</strong>, om de oudere <strong>en</strong><br />
laag opgeleide werknemers (max. mbo niveau) tot om- herof<br />
bijscholing te beweg<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong> de<br />
verantwoordelijkheid te nem<strong>en</strong> voor hun loopbaan.<br />
Zie ook: http://www.<strong>leeftijd</strong>ophetwerk.nl/beleid-<strong>en</strong>instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>/instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>/thema-opleiding-<strong>en</strong>ontwikkeling/<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 44
Meer informatie bij:<br />
Tinka van Vuur<strong>en</strong><br />
E-mail Tinka.vanVuur<strong>en</strong>@OU.nl<br />
Tel. 06 10 45 29 59<br />
<strong>Vitaliteit</strong> <strong>en</strong> <strong>leeftijd</strong><br />
Pagina 45
Change language