Informatie over de Afrikaanse olifant - Diergaarde Blijdorp

Informatie over de Afrikaanse olifant
Olifanten zijn de grootste en zwaarste landzoogdieren op aarde. Ze behoren tot de
slurfdragers. Vijf miljoen jaar geleden is
de familie Elephantidae ontstaan,
waartoe zowel de huidige olifanten
(Afrikaanse en Aziatische) als de
mammoeten behoren. De mammoet is
dus niet de voorouder van de olifant. Ze
zijn wel nauw verwant aan elkaar en
hebben een gemeenschappelijke
voorouder, maar hebben zich langs
verschillende lijnen ontwikkeld.
Hoe ziet een olifant eruit?
De Afrikaanse olifant (Loxodonta africana) en de Aziatische olifant (Elephas maximus) zijn
goed van elkaar te onderscheiden:
Afrikaanse olifant
Aziatische olifant
q grote oren, steken boven de nek uit kleinere oren, steken niet boven de nek uit
q rechte tot holle rug bolle, aflopende rug
q slurf heeft 2 vingers aan het uiteinde slurf heeft 1 vinger aan het uiteinde
q
lange slagtanden, bij beide geslachten kortere slagtanden, bij vrouwtjes,
zelfs vaak niet zichtbaar
q 4 of 5 nagels aan voorpoten, 5 nagels aan de voorpoten,
q 3 aan achterpoten 4 aan de achterpoten
q gewicht 4000 tot 7000 kg gewicht 3000 tot 6000 kg
q schouderhoogte 3 – 4 m schouderhoogte 2 – 3,5 m
q kop is vlak, geen knobbels, smalle kop, achterzijde met bulten,
geen deuk
ingedeukt voorhoofd
q huid gerimpeld huid gladder
q tot 21 paar ribben tot 20 paar ribben
q bovenkant van de schouder is het bovenkant van de kop is het hoogste
punthoogste punt
q kiezen ruitvormig lamellenprofiel kiezen sterk samengedrukt, lamellenprofiel

Er is nog discussie over de hoeveelheid ondersoorten bij de Afrikaanse ondersoort. De
Afrikaanse bosolifant wordt sinds kort tot een hele eigen soort gerekend. Elke soort en
ondersoort heeft een iets ander uiterlijk en wordt genoemd naar het gebied waar ze
voorkomen: de savanne- of steppe-olifant (Loxodonta africana africana) van de open
grasvlakten, de bos- of woudolifant (Loxodoanta africana cyclotis) die in West- en Midden-
Afrika leeft en de woestijnolifant die in Namibië voorkomt.
De bosolifant is de kleinste soort en kan zich daardoor makkelijk tussen de bomen
bewegen. Zijn slagtanden zijn rechter dan de savanne-olifant en wijzen naar beneden. De
bosolifant heeft rondere oren (de naam ‘cyclotis’ betekent ‘rond-oor’).
De zeldzame woestijnolifant heeft langere poten dan de savanne-olifant. Woestijnolifanten
moeten ver lopen om voedsel en water te vinden, men vermoedt dat ze daarom langere
poten hebben dan de andere ondersoorten.
Huid
De olifanten hebben een huid van bijna 2 cm dik. Als ze het te warm krijgen wapperen ze
zichzelf koelte toe d.m.v. hun grote oren, zoeken de schaduw van een boom op, of nemen
een bad. In hun huidplooien blijven water en modder nog een tijdje hangen. Dit houdt de
olifant nog een tijdje fris. Modder- en stofbaden helpen ook tegen insekten.
De eigen kleur van de olifant is grijs, maar doordat ze modder- of stofbaden nemen,
hebben ze vaak de kleur van de bodem: rood, zwart, geel of grijs-wit.
Oren
Olifanten kunnen erg goed horen. Hun enorme oren, soms wel 2 meter lang, vangen het
gerommel van andere olifanten tot op een afstand van zo’n 8 km op.
De oren zijn heel belangrijk om af te koelen. Het bloed kan in de oren bijna 20 graden
dalen. Tevens zijn het een soort seinvlaggen. Als ze hun oren plat langs hun hoofd
houden, zijn ze bang. Zijn de oren helemaal uitgevouwen, pas dan maar op, want dan is
hij kwaad.
Gebit
De slagtanden van een olifant zijn twee snijtanden in de bovenkaak die hun hele leven
blijven doorgroeien met een snelheid van ongeveer 17 cm per jaar. Het zijn dus geen
hoektanden. Tweederde van de totale lengte van de tand is zichtbaar. Door gebruik slijten
de slagtanden. Ze gebruiken die tanden om er wortels mee op te graven, een gat te
graven om water te zoeken, een boom mee om te duwen, hun vijand mee te prikken, of
hun slurf erop te laten rusten.
Een olifant heeft 4 kiezen in zijn bek, die wel zo groot zijn als een baksteen. Een olifant
wisselt vijf keer van kiezen. De eerste is zo klein als een luciferdoosje. Wanneer hij al half
versleten is komt de volgende kies, die iets groter is, er al achter. Deze schuift de oude
kies er naar voren toe uit. Bij ons mensen komt de nieuwe kies onder de andere en duwt
hem er naar boven toe uit.
De olifant eet zo’n 18 uur per dag. De kiezen slijten langzaam weg doordat de olifant wel
honderd tot tweehonderd kilo groenvoer per dag eet, zoals gras, bladeren, kruiden,
vruchten, takken, schors, knollen en wortels, enz. . Als de laatste kies versleten is, is de
olifant meestal al zo’n 60 jaar oud en tegen het eind van zijn leven.
Slurf
De slurf vormt de bovenlip en neus van de olifant. De slurf is zeer gevoelig en zeer
belangrijk. Zonder de slurf is de olifant ten dode opgeschreven. Hij kan er mee eten,

drinken, douchen, ruiken, snorkelen, groeten, trompetteren, worstelen, voelen, een vuiltje
uit zijn oog halen en nog veel meer.
Per keer kan de olifant met zijn slurf wel 6 tot 10 liter water opzuigen om in zijn bek of
over zijn rug te spuiten.
Ogen
Een olifant ziet niet zo goed. Niet het oog, maar de uiterst bewegelijke slurf neemt alles
waar. Als ze bijvoorbeeld op zoek zijn naar voedsel, doen ze dit d.m.v. de slurf (reuk) en
niet met de ogen. Ook ‘s nachts oriënteren ze zich niet met behulp van de ogen maar met
de slurf. Er zijn zelfs blinde dieren aangetroffen in wildparken die in staat waren een
kudde te leiden.
Buik
Olifanten eten de hele dag door en hun buik rommelt dan ook voortdurend van al dat
groenvoer. Als er gevaar dreigt, houdt het gerommel plotseling op. De andere olifanten in
de kudde weten dan dat er iets aan de hand is.
Borst
Een olifant voedt haar jong met moedermelk, net als alle andere zoogdieren. Haar uier zit
tussen de voorpoten en niet tussen de achterpoten, zoals bij een koe. Het kleine olifantje
kan er maar net bij. Hij drinkt met zijn mond en niet met zijn slurf, die leert hij later pas
te gebruiken.
Poot
Een olifant heeft zuilvormige poten. Maar toch loopt hij op zijn tenen. Dat zie je niet,
omdat er een dik vetkussen onder zijn hiel zit, die elke stap opvangt. De zool van de poot
zit vaak vol groeven en richels die wel lijken op de zool van een bergschoen. Dat geeft de
olifant goede grip op een ruwe ondergrond.
Hoe leven olifanten?
Olifanten leven in familiegroepen. Een familie olifanten bestaat meestal uit een ouder
dominant vrouwtje (de matriarch), haar volwassen
dochters en zussen, hun kalfjes en een aantal jeugdige
mannetjes en vrouwtjes.
De matriarch leidt de groep en neemt alle beslissingen.
Zij bepaalt wanneer ze gaan eten, drinken en rusten. Ze
beschermt haar familie ook tegen gevaar en roept ze tot
de orde als ze zich misdragen. Door haar ervaringen die
ze in de loop van de jaren heeft opgedaan, is ze erg
belangrijk voor de groep. Ze heeft een enorm goed
geheugen om haar familie naar de juiste water- en
voedselplaatsen te brengen. Vrouwtjesolifanten verlaten
nooit hun familiegroep, tenzij deze te groot wordt, dan
splitsen ze zich in kleinere groepen, die geleid wordt
door de oudste dochters.
Mannetjesolifanten verlaten de groep wanneer ze op een leeftijd zijn tussen de 10 en 15
jaar. De volwassen mannetjes (bullen), leven meestal alleen of vormen kleine
mannengroepen.

Alleen de sterkste mannen zullen met een vrouwtje paren. De paring duurt maximaal een
aantal minuten. De draagtijd daarentegen duurt ongeveer 18 tot 22 maanden. Het
vrouwtje bevalt temidden van de familie en wordt daarbij door een of meerdere vrouwen
geholpen. Er wordt zelden een tweeling geboren. De melkklieren bevinden zich tussen de
voorpoten van het vrouwtje en het jong drinkt de melk met de mond en niet met de slurf.
Het jong drinkt de moedermelk tot hij tussen de 4 en 6 jaar oud is. Na een paar maanden
gaat een jonge olifant planten eten.
Een vrouwtjesolifant kan om de 4 tot 6 jaar een kalf krijgen.
Worden Afrikaanse olifanten in hun voortbestaan bedreigd?
Door de ivoorhandel en verkleining van hun leefgebieden, worden de Afrikaanse olifanten
in hun bestaan bedreigd. Ivoor is niets anders dan tandbeen. Er werden handige
gebruiksvoorwerpen en beeldjes van gesneden. Ook werd het ivoor gebruikt om er
pianotoetsen en biljartballen van te maken. Duizenden olifanten per jaar werden daarvoor
afgeslacht. In 1989 werd een totaal handelsverbod ingesteld. De EG-landen verhandelen
nu alleen nog artikelen van plantaardig ivoor: het tagua. Dit is een houtsoort van een
palmboom. Door verharding van het hout neemt het de dichtheid en uiterlijk van echt
ivoor aan. Ondanks het feit dat de ivoorhandel nu verboden is, gaat de stroperij nog
steeds door.
Daarnaast blijven olifanten land verliezen doordat steeds meer bossen en savannen
veranderen in landbouwgrond of woestijnen, waardoor de olifanten er niet meer kunnen
leven.
Wat doen dierentuinen voor Afrikaanse olifanten?
Dierentuinen en wildparken leveren een bijdrage aan de bescherming van olifanten door
educatie, onderzoek, fondswerving en zorgvuldig fokken.
Men probeert hun leefgebied na te bootsen en ze in kleine kudde in grote verblijven te
houden.
Diergaarde Blijdorp heeft geen Afrikaanse olifanten, maar Aziatische.
Safaripark Beekse Bergen is de enige dierentuin in Nederland waar je Afrikaanse olifanten
kunt zien.

De Afrikaanse olifant, de samenvatting.
Namen
Systemathiek
Latijn
Engels
Duits
Frans
Inheems
Klasse
Orde
Familie
Soort
Loxodonta africana
African elephant
Afrikanischer elefant
Éléphant d’ Afrique
Tembo, Ndovo
Mammalia – zoogdieren
Proboscidea – slurfdieren
Elephantidea – olifanten
Loxodonta africana
Uiterlijkheden
Gewicht
: man 4000 – 6000 kg; vrouw 3000 – 4000 kg.
Schouderhoogte : man 3 – 4m;vrouw 2,5 –3 m.
Lengte (kop-romp) : man ± 9 m.
Max. leeftijd : 50 – 60 jaar.
Volwassen met : 11 – 12 jaar.
Topsnelheid : >40 km/uur
Bijzonderheid : de Afrikaanse olifant is het grootste landdier dat nu leeft en heeft de grootste oren en
slagtanden van alle dieren.
Verspreidingsgebied
Afrika, met uitzondering van Noord-Afrika. De meeste
olifanten zijn te vinden in: Zaïre, Gabon, Tanzania, Kenia,
Botsawana, Zimbabwe.
Biotoop
Savanne, tropische regenwouden, woestijnen.
Natuurlijke voeding
Plantaardig: gras, schors, bladeren, takken, kruiden,
vruchten, wortels, bloemen, zaden, doorns.
Voortplanting
Zoogdier
Draagtijd
Aantal jongen
Zoogtijd
: 18 – 22 maanden
: 1; 1% van de geboorten is een tweeling
: 4 – 6 jaar
Relatie tot de mens
Wordt sterk bedreigd. Staat op de CITES-lijst catogorie 1, sinds oktober 1989.