Biologische informatie komodovaraan - Diergaarde Blijdorp

Biologische informatie komodovaraan
De varanen wekken de indruk alsof ze model hebben gestaan voor de draken uit
sagen en sprookjes. Men noemt ze de meest trotse, best geproportioneerde,
indrukwekkendste en intelligentste van alle hagedissen.
De kleinste soort is de kortstaartvaraan en de grootste is de Komodovaraan.
Hoe ziet de komodovaraan eruit?
De kop is meestal spits toelopend; de ooropeningen zijn goed zichtbaar; de ogen die
een ronde pupil hebben kunnen met oogleden worden afgesloten; de kaken hebben
naar achter gerichte tanden.
Elke poot heeft vijf tenen, met daaraan lange
scherpe klauwen. Met deze poten kan hij het
massieve lichaam van de grond tillen. Een
lange, dikke staart fungeert als stuur-, roei- en
grijporgaan en wapen.
De lichaamsbedekking bestaat uit kleine
schubben die elkaar niet overlappen.
Alle varanen zijn dagdieren. Pas als de zon aan
de hemel staat en het warmer is geworden
ontplooien ze hun volle activiteit. Ze kunnen
hard lopen, waarbij ze de staart meestal iets
omhoog houden. De meeste soorten zijn,
mede dankzij de lange, krachtige klauwen,
uitstekende klimmers.
Ze gebruiken hun klauwen ook om woonholen te graven of door knaagdieren
aangelegde holen daartoe om te bouwen.
Zonder uitzondering zijn het goede zwemmers. Bij het slapen leunt een varaan
meestal tegen iets aan, bijvoorbeeld een steen. De staart rollen ze daarbij op en de
voorpoten vouwen ze naar achter.
Bij gevaar vluchten varanen hun hol, een boom of het water in. Worden ze in het
nauw gedreven dan zijn het gevaarlijke tegenstanders, die zelfs een veel grotere
vijand aanvallen. Met wijd open bek, opgezwollen hals en luid snuivend en sissend
bedreigt een varaan zijn tegenstander. Als voorbereiding op de aanval richt hij zijn
lichaam op de achterpoten op en deelt met zijn staart nauwkeurig slagen uit. De
scherpe tanden en klauwen zijn geduchte wapens.
Wat eten komodovaranen?
Alle varanen eten dierlijk voedsel. Naarmate ze ouder en groter worden neemt ook
de afmeting van de prooidieren toe. Een Komodovaraan eet zelfs herten en wilde
zwijnen. Normaal gesproken vindt een varaan zijn prooi op het zicht en achtervolgt
hem totdat hij hem heeft gevangen. Een eenmaal gevangen dier laat hij niet meer
los. Varanen voeden zich ook met dode dieren. Dode dieren vindt hij met behulp van

de reukzin en hij betast ze om te beginnen met de tong. Het duurt twee tot drie
dagen voor het voedsel is verteerd. Veel soorten stoten ook maagproppen uit.
Drinken zien we varanen slechts zelden.
Waar leeft de komodovaraan?
De Komodovaraan heeft het kleinste verspreidingsgebied van alle varanen.
Hij komt voor op de eilanden Komodo, Rintja, Padar en op westelijk Flores. Hoewel
beschermd hebben deze dieren het zwaar te verduren vanwege de intensieve jacht
die gemaakt wordt op hun voedseldieren. Hij vertoont overeenkomst met de bonte
en de reuzenvaraan uit Australië.
Hoe krijgt de komodovaraan kinderen?
Over het voortplantingsgedrag in de natuur is nog weinig bekend. De man
achtervolgt het wijfje en nadert haar onder rukkende zigzagbewegingen van de kop.
Tenslotte bestijgt hij haar, terwijl hij haar nekstreek met zijn tong bewerkt en zich
met zijn achterpoten aan haar vastklampt.
De vrouw begraaft haar weke, perkamentschalige eieren in de aarde. Over de
broedtijd in de natuur is weinig bekend. De dieren zouden geslachtsrijp worden in
het derde tot vijfde levensjaar.

Blijdorpsituatie van de komodovaraan
Hoe woont de komodovaraan in Diergaarde Blijdorp?
De Komodovaranen beschikken over twee verblijven; het verblijf in de Rivièrahal,
bestemd voor een vrouw (momenteel januari 2008 niet bewoond) en het grote
verblijf in de hal rechts tegen de serre.
De bodem van beide verblijven is bedekt met houtsnippers en voorzien van
bodemverwarming. In de verblijven is een bassin om uit te drinken en in te baden.
Warmte- en UV-lampen zorgen ervoor dat de temperatuur tussen 30 – 40 °C
schommelt. De lampen branden op wisselende tijden, zodat de Komodovaraan tot
activiteit wordt “gedwongen”.
Uiteraard zijn er voldoende schuil- en
klimmogelijkheden. Van november tot januari
wordt de regentijd nagebootst en worden de
verblijven goed natgespoten. De rest van het
jaar staat het verblijf droog, het natuurlijk
ritme volgend.
De verzorgers konden bij de vorige
Komodovaraan bijna probleemloos het
verblijf betreden om de waterbassins schoon
te spuiten en om de mest weg te scheppen.
Toch gingen de verzorgers men altijd, om
veiligheidsredenen, samen het verblijf in.
Verrijking bij de Komodovaranen bestaat uit kartonnen dozen om verstoppertje mee
te spelen, wat sprinkhanen in het verblijf en takken met bladeren om in te klimmen
of mee te stoeien.
Blijdorp is stamboekhouder van het Europese fokprogramma. Gerard Visser (curator)
is hiervan de coördinator. Veel van de dieren zijn verwant aan elkaar en komen uit
de dierentuin van Washington. Oorspronkelijk stammen zij af van komodovaranen
van het eilandje Flores. In tegenstelling tot de komodovaranen van de eilandjes
Komodo, Rintja en Padar, zijn de dieren van het eilandje Flores het kleinste.
Over het algemeen zijn het sterke dieren die weinig ziek worden. Berucht zijn
pootproblemen. Vandaar de bodembedekking met houtsnippers.

Wat voor voedsel krijgt de komodovaraan in Blijdorp?
De Komodovaranen worden één keer per week gevoerd, momenteel met muizen,
ratten, kuikens en vis. Er is zelfs een keer een dode Cubaanse boa geserveerd, maar
daar moesten ze niets van hebben.
Als de dieren iets ouder zijn zullen konijn,
zoetwatervis en rat op het menu komen. Als ze
volwassen zijn zullen ze, net als onze vorige man,
per zes weken een dode geit in stukken
aangeboden krijgen.
Het voer wordt met een lange tang aangeboden.
Komodovaranen zijn grage eters. In hun
enthousiasme zouden ze in de vingers van een
verzorger kunnen bijten! Daarom wordt bij deze
jonge dieren gewerkt met een kliksysteem. Als deze een klik horen moeten ze een
target aanraken (een stok met aan het uiteinde een bal). Daarna krijgen ze hun
voedsel.
Betreedt een verzorger het verblijf en blijft de klik uit dan mogen de dieren de
verzorger niet benaderen. Zo kan men zonder problemen het verblijf schoonmaken,
of ervoor zorgen dat de dieren een kist inlopen, zodat een eenvoudige veterinaire
handeling verricht kan worden of de dieren makkelijk verplaatst of verhuisd kunnen
worden.
Hoe ziet de blijdorpbevolking eruit?
Momenteel heeft Blijdorp drie jonge varanen in de collectie. Broer en zus in het grote
verblijf en een jonge man in het verblijf naast het oude varanenverblijf. Ze zijn circa
drie à vier jaar oud en nog niet geslachtsrijp.
Normaal gesproken zijn ze rond hun zesde
geslachtrijp. Zodra er paarpogingen worden
waargenomen, zullen ze gescheiden worden. Er
wordt gezocht naar een onverwant dier zodat er
een fokstel gevormd kan worden.
De zus ruilen voor een onverwant vrouwtje zit er
voorlopig niet in. Een aantal van de in andere
dierentuinen beschikbare vrouwen stierf namelijk
een vroegtijdige dood als gevolg van legnood en
eileiderontsteking. Vrouwtjes maken eieren aan die
gaan groeien als het vrouwtje letterlijk lucht krijgt
van een mannetje (bijvoorbeeld als een verzorger
eerst het verblijf van een man schoonmaakt en
daarna dat van het vrouwtje). Als bevruchting
uitblijft gaan de eieren ontstekingen veroorzaken
met de dood van het vrouwtje tot gevolg.

De Komodovaraan
Namen
Systematiek
Latijn:
Klasse:
Orde:
Familie:
Soort:
Varanus komodoensis
Reptilia - reptielen
Sauria - hagedissen
Varanidae - varanen
Varanus komododoenis
Uiterlijkheden
Gewicht : tot 135 kg
Lengte (kop-romp)
Max. leeftijd : 25 - 30 jaar
Volwassen met : 3 tot 5 jaar
: tot 3 m
Verspreidingsgebied
Indonesische eilanden: Komodo, Rintja, Padar en Flores.
Biotoop
Bosrijke omgeving.
Natuurlijke voeding
Sprinkhanen, ratten, vogels, geiten, zwijnen en herten.
Voortplanting
Eierleggend
Broedtijd : 8 -10 maanden
Aantal jongen : 20 - 30
Ei-grootte : 12 cm