De top bedwongen; Balans verkeersonveiligheid in - Swov

Samenvatting
Deze verkeersveiligheidsbalans geeft een overzicht
van de ontwikkeling in het aantal verkeersslachtoffers
in de periode 1950-2005: de aantallen doden en
gewonden die in het ziekenhuis zijn opgenomen.
Daarnaast toont deze balans hoe in deze zelfde
periode de factoren die van invloed zijn op de verkeersveiligheid
zich hebben ontwikkeld.
Aanpak
Het rapport geeft in het eerste deel helderheid over
de gebruikte maten van verkeersonveiligheid. Welke
definities gebruiken we? Hoe zit het met de geregistreerde
aantallen slachtoffers in vergelijking met de
werkelijke aantallen (registratiegraad)? Hoe kunnen
we de ontwikkeling in het aantal ongevallen en in de
factoren die daarop van invloed zijn zo goed mogelijk
onderzoeken en met elkaar in verband brengen?
Ook geven we inzicht in de speciale verkeersveiligheidsmaten
die vergelijkingen makkelijker maken:
risicomaten en de kosten van verkeersonveiligheid
als overkoepelende 'maatschappelijke' maat.
Slachtofferontwikkelingen vanaf 1950
Het tweede deel van dit rapport beschouwt de ontwikkeling
van verkeersdoden en ziekenhuisgewonden
tussen 1950 en 2005, in uitsplitsingen naar verschillende
kenmerken die te maken hebben met het
ongeval of met de slachtoffers. Vanaf 1976 zijn veel
meer gegevens beschikbaar dan van de periode
daarvoor. Daarmee zijn meer uitsplitsingen mogelijk,
waardoor we de ontwikkelingen vanaf die tijd in meer
detail kunnen beschouwen. Daarnaast tonen we ook
overeenkomsten en verschillen tussen ontwikkelingen
op het gebied van doden en ziekenhuisgewonden
vanaf 1976.
Ontwikkelingen in verkeersdoden
In de periode 1950-2005 laat de ontwikkeling in het
aantal verkeersdoden voor de meeste vervoerswijzen
een piek zien omstreeks 1970. Deze piek is
terug te vinden bij alle leeftijdscategorieën. Vóór
deze piek zijn het vooral voetgangers en fietsers die
in het verkeer het leven laten. Dit zijn met name
kinderen en ouderen. Vanaf medio jaren 60 wordt
het jaarlijks aantal doden echter steeds meer gedomineerd
door doden onder auto-inzittenden. Vooral
bestuurders tussen de 20 en 40 jaar overlijden. Veel
kleinere aantallen doden vallen onder motorrijders en
vracht- en bestelverkeer. De ontwikkeling in het
jaarlijks aantal doden volgt bij deze groepen een
ander of veel minder duidelijk patroon dan bij de
overige vervoerswijzen. Bij brom- en snorfietsers ten
slotte, vallen vooral doden in de leeftijd tussen 16 en
20 jaar.
Uitsplitsingen naar conflicttype tonen dat met name
het aantal doden bij voetganger-auto- en fietsautoconflicten
sinds de jaren 80 het sterkst is afgenomen.
Dit geldt in iets mindere mate ook voor bromfiets-auto-
en auto-autoconflicten. Doden in enkelvoudige
auto-ongevallen, dat wil zeggen ongevallen
waar slechts één auto bij betrokken is, vormen een
belangrijk aandeel, dat bovendien toeneemt over de
jaren.
Een belangrijk kenmerk van de slachtoffers is de
leeftijd. Bij doden onder voetgangers en fietsers zien
we twee pieken: bij jongeren en bij ouderen. Bij doden
onder auto-inzittenden en brom- en snorfietsers
zien we met name een piek bij jongeren. Over de tijd
heen zijn deze patronen min of meer gelijk gebleven,
al is het totaal aantal slachtoffers gedaald en zien we
per vervoerswijze en per leeftijdsgroep hier en daar
kleine wijzigingen in het patroon. Motorrijders vertonen
de duidelijkste verschuiving over de tijd: waren
in de jaren 70 vrijwel uitsluitend jongeren het slachtoffer,
tegenwoordig zijn de slachtoffers over een veel
grotere groep leeftijden verdeeld.
Bij verkeersdoden zijn mannen oververtegenwoordigd.
Dit verschil blijkt het sterkst bij gemotoriseerde
tweewielers (motorrijders en brom- en snorfietsers)
en jonge autobestuurders en oudere fietsers. Oudere
vrouwen overlijden vooral als voetganger en autoinzittende.
Beschouwd over het tijdstip van de dag is er een
duidelijk patroon in het aantal verkeersdoden te zien,
dat verschilt tussen werk- en weekenddagen. Werkdagen
kenmerken zich door twee pieken (ochtenden
avondspits), in het weekend is er alleen in de
middag een kleine verhoging van het aantal doden
waar te nemen, maar lang niet zo sterk als door de
week. Met name op werkdagen is het in de loop van
de tijd veiliger geworden.
SAMENVATTING
3