5.0 Pneumatiek - Training Registration System

Inhoudsopgave hoofdstuk 5
5.1 Pneumatiek algemeen
5.2 Remmen
5.3 Luchtvering
5.4 Luchtleidingen en koppelingen

Hoofdstuk 5
Pneumatiek

5.1 Pneumatiek algemeen

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3 Voorzorgsmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3.1 Veiligheid in de werkplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
4 Pneumatische energievoorziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
4.1 Schema pneumatische energievoorziening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
4.2 Luchtdroger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4.2.1 Werking luchtdroger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4.2.2 Controle luchtdroger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.2.3 Filterelement vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.2.4 Controleren en afstellen uitschakeldruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5 Kring IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
5.1 Schema kring IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
5.2 Beschrijving kring IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
5.2.1 Luchthoorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
5.2.2 Kofferklep vergrendeling (optie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
6 Bestelnummers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
Versie 97.6 5.1-1

Pneumatiek algemeen 5003803 + +
5.1-2 Versie 97.6

1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het pneumatisch systeem van de Bova Futura.
Het pneumatische systeem van de Bova futura is opgedeeld in vier verschillende kringen.
Deze kringen zijn:
Kring I + II Bedrijfsrem
III Handrem (noodrem)
IV Luchtvering, deurbediening en overige accessoires.
Van de hierboven beschreven kringen zijn de remkringen (I t/m III) beschreven in hoofdstuk 5.2.
De luchtvering (kring IV) is beschreven in hoofdstuk 5.3 en hoofdstuk 5.4 gaat over luchtleidingen en
koppelingen. De deurbediening (kring IV) staat beschreven in hoofdstuk 9.1.
In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de overige pneumatische componenten van kring IV.
2 Veiligheid
Een veilige werking van het pneumatische systeem kan alleen gegarandeerd worden als alle
veiligheidsinstructies nageleefd worden. Lekkage in het pneumatisch systeem dient zo snel mogelijk
verholpen te worden i.v.m. het niet of slecht functioneren van bepaalde componenten.
Installatie, onderhoud en reparatie mag alleen uitgevoerd worden door personeel dat getraind en
geautoriseerd is door de Bova-service organisatie. Reparaties of onderhoudswerkzaamheden die door
niet-geautoriseerde personen uitgevoerd worden, kunnen leiden tot gevaarlijke situaties en vallen buiten de
garantiebepalingen.
3 Voorzorgsmaatregelen
3.1 Veiligheid in de werkplaats
Om veilig aan het pneumatisch systeem te kunnen werken is het noodzakelijk op de volgende punten te
letten:
1. Zorg ervoor dat bij het losdraaien van leidingen en koppelingen het systeem drukloos is, in verband met het
wegslaan van de leidingen.
2. Zorg voor een goede afzuiging van uitlaatgassen en dampen van reinigings- en oplosmiddelen.
3. Bescherm de bus tegen wegrollen.
4. Verwijder de accuklemmen van de accu als er aan de elektromagnetisch gestuurde ventielen wordt gewerkt.
5. Gebruik alleen degelijk gereedschap.
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
Versie 97.6 5.1-3

4 Pneumatische energievoorziening
4.1 Schema pneumatische energievoorziening
De pneumatische energievoorziening start bij de luchtcompressor {1} op de motor zelf. De compressor perst
de lucht via een luchtkoeler {4} naar de luchtdroger {6/7/8}. Vanaf de luchtdroger gaat de lucht via de
natte ketel {10} naar het vierkringsveiligheidsventiel, waar het systeem wordt verdeeld over 4 kringen.
Figuur 1
Schema pneumatische energievoorziening
CL 61502002_329.cdr
261198
Legenda, energievoorziening:
1. Compressor
2. Testaansluiting
3. Dempingtank
4. Koeler
5. Overdrukventiel
6./7./8. Luchtdroger/drukregelaar
9. Regeneratieketel
10. “Natte” ketel
11. Afblaasventiel
12. Vierkringsveiligheidsventiel
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
5.1-4 Versie 97.6

4.2 Luchtdroger
De luchtdroger is ontwikkeld om water, olie en vuil te verwijderen uit het pneumatisch systeem.
De drukregelaar is in het luchtdrogerhuis geïntegreerd.
• Droge lucht voorkomt dat kleppen en mechanische onderdelen worden aangetast door corrosie.
• Vermindert het vochtgehalte en reduceert hierdoor het risico van remsysteem-bevriezing.
• Vermindert de vervuiling waardoor slijtage aan het systeem wordt voorkomen.
• Tevens zal worden voorkomen dat door ophoping van het vuil in de leidingen een luchtweerstand optreedt
met als gevolg een slecht werkend systeem.
3
1
2
CL 61502002_333.ai
011298
Figuur 2
Luchtdroger
1. Filterelement
2. Drukregelaar
3. Regeneratieketel
Technische specificaties;
Uitschakeldruk
Verhitter
Inschakeltemperatuur
Uitschakeltemperatuur
Werkgebied
9,8 bar
1000 W 24 V
minimaal +2° C, maximaal +33° C
maximaal +33° C
− 40° C tot + 65° C
4.2.1 Werking luchtdroger
Normaal bedrijf
De lucht wordt door het filterelement {1} gezuiverd van water, olie en vuildeeltjes en gaat vervolgens naar
het vierkringsveiligheidsventiel.
Regeneratie
Bij het bereiken van de uitschakeldruk (ingesteld met drukregelaar {2}) wordt de lucht van de compressor
direct afgeblazen. De lucht uit de regeneratieketel {3} wordt tegengesteld door het filterelement geblazen,
waardoor verzameld vuil, olie en water uit het filterelement wordt verwijderd.
Na het regenereren gaat de lucht weer via het filterelement naar het vierkringsveiligheidsventiel en wordt de
regeneratieketel weer met schone droge lucht gevuld.
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
Versie 97.6 5.1-5

4.2.2 Controle luchtdroger
1. Blaas maandelijks de “natte” ketel af.
2. Controleer tijdens het afblazen of er water en/of olie meekomt, als dit iedere maand meer wordt moet het
element vervangen worden. Als er steeds meer olie uit de ketel komt moet de luchtcompressor gecontroleerd
worden.
4.2.3 Filterelement vervangen
1
2
3
Figuur 3
CL 61502002_336.ai
011298
Filterelement vervangen
1. Filterelement
2. Luchtdrogerhuis
3. Instelschroef
1. Maak de luchtdroger drukloos door voorzichtig een koppeling van de leiding vanaf de luchtcompressor naar
de luchtdroger te lossen, of het systeem leeg te “trappen” door het rempedaal diverse malen te bedienen.
Controleer of het systeem drukloos is, voordat het filterelement {1} wordt verwijderd.
2. Verwijder het filterelement {1} als de luchtdroger drukloos is.
3. Controleer de schroefdraad van het luchtdrogerhuis {2} op beschadigingen.
4. Smeer de afdichtring van het nieuwe filterelement spaarzaam in met vet.
5. Monteer het filterelement door deze met de hand vast te draaien totdat de afdichtring aanligt. Draai het
filterelement {1} vervolgens nog een volle omwenteling met de hand vast.
6. Breng de losgenomen koppeling aan. Breng het systeem op druk, controleer de luchtdroger op eventuele
luchtlekkage.
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
5.1-6 Versie 97.6

4.2.4 Controleren en afstellen uitschakeldruk
De uitschakeldruk kan worden bijgesteld door middel van de instelschroef {3} in huis te verdraaien,
zie Figuur 3.
Controleren
1. Blaas het systeem gedeeltelijk af.
2. Start de motor.
3. Controleer bij welke druk de drukregelaar uitschakelt.
Controleer de druk met de manometers op het dashboard
Afstellen
1. Verwijder de beschermdop {3}, achter de beschermdop bevindt zich de instelschroef.
2. Verdraai met een veertang de instelschroef:
links-om (drukverlagend)
rechts-om (drukverhogend)
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
Versie 97.6 5.1-7

5 Kring IV
5.1 Schema kring IV
CL 61502002_328.cdr
261198
Figuur 4
Pneumatisch schema kring IV
Legenda, kring IV:
1. Vierkringsveiligheidsventiel
2. Luchthoorn
3. Luchtketel
4. Voordeurbediening
5. Luchtbalg (luchtvering)
6. Hoogteregelventiel (luchtvering)
7. Filter
8. Reduceerventiel (luchtvering)
9. Snelheidsbegrenzer
10/11.Motorrem
12. Motorstartbeveiliging AVS / automaat
13. Tweewegventiel
14. Sleepas-blokkeerinrichting
15. Aansturing sleepasontlasting
16. Deurbediening midden
17. Bediening schuifklep van toilet
18. Bagageklepvergrendeling
19. Drukschakelaar (motorstop/rem)
20. Motorstop / rem bedieningsventiel
21. Meetpunt
22. Koppelingsversterker
23. AVS
24. Versnellingsbakbediening
25. Hef -en knielinrichting
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
5.1-8 Versie 97.6

5.2 Beschrijving kring IV
Op kring IV zijn alle nevenverbruikers aangesloten, dit zijn de luchtverbruikers die niet tot het
hoofdremsysteem van het voertuig behoren.
Figuur 4 geeft een overzicht van de mogelijke voorkomende verbruikers.
De werking van de verbruikers wordt met uitzondering van de luchthoorn en de kofferklepvergrendeling in
de betreffende hoofdstukken beschreven, zie het overzicht.
• Deurbediening (zie hoofdstuk 9.1)
• Luchtvering (zie hoofdstuk 5.3)
• Snelheidsbegrenzer
en motorstop (zie hoofdstuk 7.6)
• AVS-systeem (zie hoofdstuk 3.4)
• Sleepas (zie hoofdstuk 4.1)
• Koppeling (zie hoofdstuk 3.2)
• Versnellingsbak (zie hoofdstuk 3.6 of 3.7)
Zie het betreffende hoofdstuk voor systemen die niet in deze paragraaf zijn beschreven.
5.2.1 Luchthoorn
De luchthoorn heeft één luchtaansluiting en wordt aangestuurd middels een relais.
De luchthoorn is gemonteerd boven het reservewiel achter de spoilerklep.
5.2.2 Kofferklep vergrendeling (optie)
De kofferklep kan alleen worden geopend als de cilinder in de handgreep pneumatisch wordt bekrachtigd.
Als dit het geval is kan de klep handmatig worden geopend. Kan de cilinder niet worden aangestuurd
(door b.v. een defect) bestaat nog de mogelijkheid om met een sleutel de deur te openen.
Het elektro-pneumatisch ventiel dat de cilinders in de handgrepen aanstuurt bevindt zich tegen het plafond in
de bagageruimte aan de voorzijde.
6 Bestelnummers
Bestelnummers van onderdelen die vervangen moeten worden zijn te vinden in het onderdelenboek.
Controleer aan de hand van het chassisnummer of het juiste onderdelenboek aanwezig is.
De bestelnummers van koppelingen en de luchtdroger staan in groep 600. In groep 699 staan de meeste
onderdelen vermeld die gebruikt worden in de kringen I t/m IV.
Pneumatiek algemeen 5003803 + +
Versie 97.6 5.1-9

Pneumatiek algemeen 5003803 + +
5.1-10 Versie 97.6

5.2 Remmen

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3 Voorzorgsmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3.1 Veiligheid in de werkplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
4 Werking remsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
4.1 Remkring 1 (achteras) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.2 Remkring 2 (vooras) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3 Remkring 3 (handremcircuit) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.4 ABS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.5 Aanvullingen m.b.t. sleepasinrichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
5 Remuitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
6 Schijfremmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6.1 Werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6.2 Nastellen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6.3 Onderhoudsvoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6.3.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6.3.2 Remblokken controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
6.4 Remblokken vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
6.4.1 Remblokken uitbouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
6.4.2 Remblokken uitnemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6.4.3 Controleer de drukstukafdichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.4.4 Remzadel en geleidepennen controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.4.5 Remblokken inbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.4.6 Luchtspleet instellen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.5 Remschijf controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6.5.1 Remschijf vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
6.5.2 Remcilinders vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
7 Trommelremmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1 Werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.2 In- en nastellen van de remmen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.3 Onderhoudsvoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.3.1 Controle remvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.3.2 Controle remtrommel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.3.3 Controle S-nok en remas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.3.4 Remvoeringen vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.3.5 Klinken van remvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.3.6 Afdraaien van remvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
8 Rembalansmeting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
8.1 Uitbouwen / inbouwen voetremventiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-1

9 Testprocedure anti-blokkeersystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
9.1 Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
9.2 Testen m.b.v. de blinkcode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
9.3 Opbouw blinkcode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
9.3.1 Startblok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.3.2 Systeemblok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.3.3 Foutblok 1 en 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.3.4 Voorbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.4 Blinkcode tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.5 Reparatie tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
9.6 Werkwijze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
10 Storingen remsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
11 Bestelnummers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
12 Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Remmen 5003803 + +
5.2-2 Versie 97.6

1 Inleiding
De Bova Futura bus is uitgerust met een drievoudig pneumatisch remsysteem. Afhankelijk van de wensen van
de klant is het voertuig uitgerust met schijfremmen of trommelremmen.
De remsystemen onderscheiden zich in trommel- en schijfremmen.
• standaard trommel op vooras vanaf begin Futura t/m chassisnummer 6003346;
• optioneel schijfremmen op vooras vanaf chassisnummer 5003356 tot 6003346;
• standaard schijfremmen op vooras vanaf chassisnummer 6003346.
De drie-assige bussen worden rondom uitgerust met schijfremmen.
De werking van beide soorten alsmede de montage en demontage van beide remmen (of remdelen) worden
in dit hoofdstuk behandeld. Afwijkende werkzaamheden als gevolg van iets veranderde uitvoeringen is
mogelijk maar zullen door vakmensen zeker worden herkend.
Om er zeker van te zijn dat het juiste onderdeel wordt besteld dient het onderdelenboek geraadpleegd te
worden.
2 Veiligheid
Een veilige werking van het remsysteem kan alleen gegarandeerd worden als alle instructies m.b.t.
afstellingen en onderhoud nageleefd worden. Het niet naleven van deze instructies kan leiden tot gevaarlijke
situaties en onvoorspelbaar remgedrag.
Installatie, onderhoud en reparatie mag alleen uitgevoerd worden door personeel dat getraind en
geautoriseerd is door de Bova service organisatie. Reparaties of onderhoudswerkzaamheden die door
niet-geautoriseerde personen uitgevoerd worden, kunnen leiden tot gevaarlijke situaties en vallen buiten de
garantie bepalingen.
3 Voorzorgsmaatregelen
3.1 Veiligheid in de werkplaats
Om veilig aan het remsysteem te kunnen werken is het noodzakelijk op de volgende punten te letten:
1. Zorg voor een goede afzuiging van uitlaatgassen en dampen van reinigings- en oplosmiddelen.
2. Let bij het monteren van remdelen op dat deze onderdelen zuiver zijn gemaakt.
3. Bescherm de bus tegen wegrollen.
4. Wees ervan overtuigd dat de bus op een veilige manier is opgekrikt en dat deze niet van de krik kan vallen.
5. Schroef de accuklemmen los van de accu als aan het ABS systeem wordt gewerkt (tenzij anders vermeld).
6. Gebruik degelijke gereedschappen.
7. Gebruik alleen gereedschappen die perfect passend zijn.
Veel onderdelen van het remsysteem zijn met grote aanhaalmomenten vastgezet. Er kunnen gevaarlijke
situaties ontstaan als niet de juiste gereedschappen worden gebruikt om deze onderdelen los te draaien.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-3

4 Werking remsysteem
Het pneumatisch systeem van de Futura is opgebouwd uit vier kringen (zie schema).
De samengeperste lucht die door de compressor is opgebouwd komt via de drukregelaar bij de vierkringsveiligheidsventiel
terecht. Hier wordt het pneumatisch systeem opgesplitst in vier kringen. Bij uitval van één
kring worden de overige kringen beveiligd tegen leegstromen. Er worden drie kringen voor het remsysteem
gebruikt. Kring 4 is de accessoirekring en wordt in dit hoofdstuk niet behandeld.
Voordat de afzonderlijke kringen worden beschreven volgt eerst een overzicht van het totale remcircuit, voor
zowel de Futura 2-assers als de Futura 3-assers. Vervolgens is in een kolom aangegeven wat de functie is van
de diverse onderdelen.
De postnummers 1 t/m 11 in de beide schema’s worden in het hoofdstuk 5.1 “Pneumatiek algemeen”
paragraaf 4 “Pneumatische energievoorziening” beschreven.
Remmen 5003803 + +
5.2-4 Versie 97.6

25
33
25
25
Figuur 1
Pneumatisch schema Futura 2-asser
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-5

Componententlijst Futura 2-asser
12 Vierkringsveiligheidsventiel
Verdeelt het pneumatisch systeem in vier parallelle kringen waardoor bij
uitval van een kring de overige beveiligd worden tegen leegstromen.
13 Testaansluiting Aansluiting voor manometer
Tevens kan de luchtdrukinstallatie van buitenaf worden gevuld.
(alleen via deze vulnippel)
14 Luchtketel Voorraad ketels voor het remsysteem.
15 Voetremventiel Bedient de twee bedrijfsremkringen onafhankelijk van elkaar.
16 Remlichtschakelaar Schakelt als het rempedaal wordt bediend.
17 Manometer Dubbel werkende manometer. Geeft de luchtdruk in beide
bedrijfsremkringen aan.
18 Zoemer Gaat af als een van de bedrijfsremkringen onder de 5 bar komt.
19 Terugslagventiel Voorkomt dat de lucht van kring 3 niet terug naar het
vierkringsveiligheidsventiel kan stromen wanneer de veerreminstallatie
met lucht van buitenaf wordt gelost.
20 Vulnippel Via het handremcircuit kan b.v. een (reserve) band worden belucht.
21 Handremventiel Bedient de parkeerreminstallatie. Kan ook als noodremventiel gebruikt
worden.
22 Lage drukschakelaar Schakelt de controlelampen uit wanneer een druk groter dan 5 bar
wordt bereikt.
23 Controlelamp Licht op als de druk in het parkeerremcircuit onder de 5 bar komt.
24 Snellosklep Blaast de lucht in de remcilinders zo snel mogelijk af.
25 ABS ventiel Laat de lucht tijdens normaal bedrijf door naar de remcilinders. Sluit de
lucht naar de remcilinders af als de ABS regelunit een blokkering
constateert.
26 ABS/ ASR regelunit Zorgt ervoor dat de wielen niet blokkeren tijdens het remmen. Tevens
zorgt deze unit ervoor dat de aangedreven wielen niet spinnen tijdens
optrekken op gladwegdek.
27 ABS sensor Registreren eventuele blokkeringen van de wielen en geven dit door
naar de ABS/ASR regelunit.
28 Remslang
29 Remcilinder Drukt de remblokken tegen de schijven bij bediening van de bedrijfsrem.
30 Wisselklep Dient ervoor om één leiding afwisselend van twee zijden te kunnen
beluchten. Hiermee wordt voorkomen dat tegelijkertijd de bedrijfsrem
en de parkeerrem de rem-nokas verdraaien.
31 Remslang
32 Veerremcilinders Drukt de remschoenen tegen de remtrommel bij bediening van de
bedrijfs-, parkeer- en noodrem.
33 ASR regelkleppen Laat lucht door naar de remcilinders van de aangedreven wielen als de
ABS/ASR regelunit bepaald heeft dat deze doorslaan.
Remmen 5003803 + +
5.2-6 Versie 97.6

25
25 25
Figuur 2
Pneumatisch schema Futura 3-asser
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-7

De punten 12 t/m 29 zijn identiek aan de Futura 2-asser
Componententlijst Futura 3-asser
30 Wisselklep Dient ervoor om één leiding afwisselend van twee zijden te kunnen
beluchten. Hiermee wordt voorkomen dat tegelijkertijd de bedrijfsrem en
de parkeerrem de rem-nokas verdraaien.
31 Relaisventiel Dient om de remkamers snel te kunnen beluchten en ontluchten, waardoor
de aanspreektijd en het lossen van de remmen wordt bekort.
32 ABS/ASR
regelkleppen
Laat lucht door naar de remcilinders van de aangedreven wielen als de
ABS/ASR regelunit bepaalt heeft dat deze doorslaan. Sluit de weg naar de
remcilinders van de aangedreven wielen af als de ABS/ASR regelunit
bepaalt heeft dat deze blokkeren.
33 Select-low ventiel Dit ventiel laat altijd de laagste druk door naar de sleepas remcilinders. Als
een wiel van de achteras blokkeert wordt de luchtdruk op de remcilinders
van de sleepas ook minder.
34 Reduceerventiel Reduceert de luchtdruk naar de sleepas remcilinders om ervoor te zorgen
dat deze niet blokkeren tijdens het remmen. De aslast van de sleepaswielen
is veel lager dan de aslast op de aangedreven wielen waardoor deze bij
gelijkblijvende druk te snel zouden blokkeren.
35,
37
36,
38
Remslang
Veerremcilinders
Drukt de remblokken tegen de schijven bij bediening van de bedrijfs-,
parkeer- en noodrem.
Remmen 5003803 + +
5.2-8 Versie 97.6

4.1 Remkring 1 (achteras)
Vanaf het vierkringsveiligheidsventiel gaat kring 1naar de luchtketel {14}. Deze luchtketels bevinden zich
linksvoor onder de chauffeursplaats (Groot Britannië rechtsvoor). Na de luchtketels wordt de lucht door een
dubbele manometer {17} gemeten. Als de druk in een van beide remcircuits onder de 5 bar komt gaat
zoemer {18} af. De lucht gaat daarna naar het voetremventiel. Het voetremventiel is zo geconstrueerd dat
het mogelijk is om een van beide remcircuits te laten voorijlen. De instelling hiervan is afhankelijk van het
chassisnummer van de bus (zie hoofdstuk “Remuitvoeringen”).
Via twee wisselkleppen {33} (Figuur 1) gaat de lucht nu door de ABS en ASR ventielen {25} (Figuur 1 en 2)
naar de remcilinders van de achteras {32} (Figuur 1).
Voor een 3-asser zal het “select-low ventiel {33} ” worden geactiveerd. Dit ventiel zal de laagste druk
doorlaten naar de remcilinders van de sleepas {29}. Beide remcilinders ontluchten via het voetremventiel.
De remcilinders van de kring die naijlt zijn ook iets later ontlucht als de andere kring. Als bijvoorbeeld kring 1
(achteras) voorijlt op kring 2(vooras) betekent dit dat kring 2 later ontlucht is.
Kring 1 heeft één testaansluiting {13} links achter op de remcilinder. Deze kan gebruikt worden om
bijvoorbeeld de voorijling te meten.
Tegelijkertijd wordt de lucht van kring 1gebruikt om het handremcircuit te beluchten. Doordat er lucht op
wisselklep {30} komt worden de veren in de remcilinders terug gedrukt (zie figuur 1).
4.2 Remkring 2 (vooras)
Vanaf het vierkringsveiligheidsventiel gaat kring 2naar de luchtketel. De luchtdruk wordt door een
manometer gemeten. Er gaat een zoemer als de luchtdruk onder de 5 bar komt. Als op het rempedaal wordt
gedrukt gaat de lucht naar de snellosklep {24}. Bij de snellosklep splitst de lucht zich en gaat via de ABS
ventielen naar beide remcilinders van de vooras. Als de rem wordt losgelaten worden de remcilinders snel
ontlucht via de snellosklep.
De ABS ventielen onderbreken de remleiding als een van de sensoren een blokkering heeft geconstateerd.
Kring 2 heeft twee testaansluitingen {13}; één op het vierkringsveiligheidsventiel en één op de rechter
remcilinder.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-9

4.3 Remkring 3 (handremcircuit)
Kring 3 is het handremcircuit. Wanneer dit circuit belucht is, is de handrem gelost. (Dit in tegenstelling tot de
bedrijfsrem). Hierdoor is het functioneren van de parkeerrem ongevoelig voor de altijd aanwezige lekkages.
Ook al zou de druk volledig wegvallen.
Voor het handremventiel {21} is er eerst een terugslagklep {19} in het circuit opgenomen. Deze zit op het
vierkringsveiligheidsventiel {12} geschroefd. Deze dient ervoor om in geval van een ernstige lekkage buiten
het handremcircuit, de druk in het handremcircuit te behouden. Immers, wanneer de druk in kring 3 zou
wegvloeien, zou de handrem erop lopen.
De terugslagklep heeft ook als doel het geluid te dempen als de handrem wordt gelost. In dit geval moet de
lucht een afstand van 10 meter of meer overbruggen wat veel geluid oplevert.
Na de terugslagklep is er een noodvulaansluiting {20} aangebracht. Met deze aansluiting, die aan de
voorzijde van de bus is gemonteerd, kan er druk op het handremcircuit worden gezet, waardoor de handrem
wordt gelost. Dit kan noodzakelijk zijn als er een motorstoring is en de bus moet gesleept worden.
Aan de uitgangszijde van het handremventiel zit de lage-drukschakelaar {22}. Deze stuurt een
kontrolelampje aan als de handrem wordt bediend.
Na het handremventiel gaat de lucht naar wisselklep {30}. Als de bedrijfsrem niet is bediend gaat de lucht
van kring 3 via de snellosklep {24} naar de remcilinders van de achteras. In de remcilinder zit een veer die
door de lucht wordt ingedrukt. Als de handrem wordt bediend is kring 3 onderbroken en worden de
remcilinders via de snellosklep ontlucht. De veer in de cilinders drukken nu een pen naar buiten waardoor de
achterwielen geblokkeerd worden.
Wisselklep {30} zorgt ervoor dat de bedrijfsrem en de handrem nooit samen de achterste remcilinders
kunnen bedienen. Dit zou namelijk een te grote druk in de remcilinders veroorzaken. Als de bedrijfsrem
wordt bediend zorgt deze wisselklep ervoor dat er druk op het handremcircuit wordt gezet, waardoor de
handrem wordt gelost.
4.4 ABS
Alle Futura bussen worden standaard met ABS geleverd. Een ABS systeem bestaat uit een regelunit,
wielsensoren en magneetventielen.
De magneetventielen worden aangestuurd door de ABS (of ABS/ASR) regelunit. Deze regelunit {26} krijgt
z’n informatie van de wielsensoren {27}, die op elk wiel gemonteerd zijn (behalve de sleepas wielen).
De wielsensor registreert het draaien van het wiel door middel van het poolwiel, dat meedraait met de
wielnaaf. De elektronische regelunit bepaalt uit sensorimpulsen de snelheid, de versnelling en de vertraging
van het wiel en stuurt vervolgens volgens een bepaalde regelkarakteristiek de magneetventielen aan.
Wanneer de regelunit uit de signalen van de wielsensoren registreert dat één van de wielen zodanig
overberemd is (bijv. bij een glad wegdek), dat deze blokkeert, dan zal het betreffende magneetventiel
worden aangestuurd. Hierdoor wordt de remdruk van de betreffende remcilinder zodanig aangepast dat het
gevaar voor onbestuurbaarheid wordt weggenomen. De druk in de remcilinder zal eerst worden verlaagd tot
het wiel zich weer in het stabiele gebied bevindt. Hierna wordt de remdruk in stappen verhoogd tot de
kritieke toestand weer is bereikt. Dan begint de regelcyclus opnieuw.
Het ABS ventiel kent drie mogelijkheden:
• druk verhogen;
• druk vasthouden;
• druk verlagen.
De hoogste druk die bereikt kan worden is de druk die door de chauffeur bepaald is, middels het voetremventiel.
Remmen 5003803 + +
5.2-10 Versie 97.6

4.5 Aanvullingen m.b.t. sleepasinrichting
Indien de bus uitgerust is met een sleepasinrichting, is het pneumatisch systeem uitgebreid met een aantal
onderdelen (zie figuur 2), te weten:
• Extra Luchtketel {14};
• Relaisventiel {31};
• Select-low klep {33};
• Reduceerventiel {34};
• Remcilinders {36}.
De werking van het remsysteem is tot aan de achteras gelijk aan Futura bussen met twee assen. De lucht
voor de veerremcilinders van de sleepas wordt afgetakt van de lucht die naar de veerremcilinders van de
achteras gaat (zie figuur 2). De select-low klep zorgt ervoor dat de laagste druk wordt doorgegeven aan
beide veerremcilinders van de sleepas. Als de ABS regelunit nu besluit om een luchtleiding gedeeltelijk te
sluiten, wordt deze druk, via de select-low klep ook door gegeven aan beide sleepas-wielen. Hiermee wordt
bereikt dat de blokkering van deze wielen ook opgeheven wordt, zonder dat er een zes-punts ABS systeem
nodig is.
Doordat de aslast op de sleepaswielen veel lager is als de aangedreven wielen, zullen deze bij gelijkblijvende
remdruk eerder blokkeren. Om dit te voorkomen is er een reduceerventiel {34} aangebracht. Via dit
reduceerventiel worden de remcilinders van de sleepaswielen ook ontlucht.
De twee relaisventielen {31} en de extra luchtketel {14} zorgen voor hogere capaciteit in het handremcircuit.
Bij de twee-assige Futura’s worden de remkamers van het handremcircuit belucht uit de ketel van
kring 1. Doordat er nu twee remcilinders meer te beluchten zijn is er extra capaciteit nodig. Deze extra
capaciteit komt van een extra ketel {14}. Als er nu op het rempedaal wordt gedrukt gaat er lucht van ketel
{14} èn van kring 3 naar de remkamers van het handremcircuit. Bij de twee-assige Futura’s wordt alleen
lucht van ketel {14} betrokken.
5 Remuitvoeringen
Bij het vervangen van onderdelen van het remsysteem is het belangrijk om na te gaan welk remsysteem op de
betreffende Futura bus is gebruikt. In de loop der jaren zijn er een aantal modificaties/verbeteringen doorgevoerd.
Het is zeer belangrijk dat deze richtlijnen worden aangehouden. Het niet houden aan deze richtlijnen
kan betekenen dat de rembalans verstoord wordt, of dat remvoeringen, trommels en schijven overmatig slijten.
Chassis nrs. Voorijling Naar Voering
type
Remcilinder
vooras
Remcilinder
achteras
Remcilinder
sleepas
4003379 -
6003371
0.25 bar max achteras asbestvrij 20” trommel
24” schijf
20” trommel
24” schijf
16” schijf
6003371 ++ 0 ± 0.2 bar vooras asbestvrij 20” trommel
24” schijf
20” trommel
24” schijf
16” schijf
Chassis nrs. Voeringen vooras Voeringen achteras Voeringen sleepas
4003379 -
6003371
trommel Jurid 124
(optie tot 6003346)
schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
trommel Jurid 538
schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
6003371 ++ schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
trommel Beral 1616
schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
schijven Jurid 539FF/
Ferodo 4550
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-11

6 Schijfremmen
Voor een kompleet overzicht van de schijfrem welke door Bova in de Futura is toegepast, wordt verwezen
naar de bijlagen “ZF-Radkopf RL-85” (vooras) en “Reparaturanleitung RA-SB0001” (achteras). In deze
reparatiehandleidingen van ZF worden de komplete schijfreminrichtingen welke op de vooras, achteras en de
sleepas gebruikt worden beschreven.
In deze paragraaf worden de belangrijkste aandachtspunten vermeld, zoals kontrole van de remvoeringen en
de schijven.
6.1 Werking
Figuur 3
Opbouw schijfremmen
1. Remblok
2. Drukmechanisme
3. Draadstang
4. Brug
5. Hefboom
6. Nasteller
7. Meenemer
8. Drukveer
9. Drukveer
10. Remschijf
Bij het remmen wordt de zuigerstang van de membraancilinder op de hendel {5} gedrukt. De kracht wordt
via de op de hendel gelagerde excentrische nok op de brug {4} overgebracht. De spankracht wordt via het
schroefdraadeind {3} en het drukmechanisme {2} naar de binnenste remvoering doorgegeven.
Na overbrugging van de luchtspleet tussen voering {1} en schijf {10} wordt de reacktiekracht via het zadel
op de buitenste voering {1} overgedragen. Als de remdruk minder wordt, drukken twee veren {8} en {9}
de brug met de schroefdraadspinsels en remhandel terug in de uitgangspositie.
Remmen 5003803 + +
5.2-12 Versie 97.6

6.2 Nastellen
Zie figuur 3.
Om een konstante luchtspleet tussen remvoering en -schijf te waarborgen is de rem met een automatische,
slijtvaste nastelinrichting uitgevoerd. Met elke aanspreking van de rem wordt gelijktijdig de nastelinrichting
{6}, die via een hendel {5} met een vertanding bevestigd is, geactiveerd. Bij verruiming van de luchtspleet
als gevolg van voering- en schijfslijtage wordt het schroefdraadeind {3} door de nasteller {6} en meenemer
{7} verdraaid over de slijtage afstand. De slag van de remkamer blijft hierdoor bij benadering konstant,
evenals de luchtspleet van 0.7 mm.
6.3 Onderhoudsvoorschriften
Zorg ervoor dat het voertuig stevig ondersteund staat en dat de remmen tijdens het onderhoud niet
gebruikt kunnen worden.
6.3.1 Algemeen
Bij Futura bussen die uitgerust zijn met een slijtage indicator op het dashboard wordt de slijtagegrens
van de remblokken aangegeven. Ondanks deze slijtage indicators dient de dikte van de remblokken toch
regelmatig, afhankelijk van het gebruik, maar toch zeker bij elke onderhoudsbeurt gecontroleerd te worden
(i.v.m. defect sensor of kabelbreuk).
6.3.2 Remblokken controleren
Figuur 4
Controle remvoeringen zonder demontage van het wiel
1. Zadel
2. Vaste geleidings bus
3. Geleidings huls
1. Meet op hoe ver de vaste geleidingsbus {2} in de geleidingshuls {3} zit.
Dit kan gebeuren zonder het wiel te verwijderen.
2. Indien de vaste geleidingsbus {2} ≥ 18mm in de geleidingshuls {3} zit, verwijder dan het wiel en meet het
remblok op. De minimale remblokdikte bedraagt 2mm.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-13

1
2
3
4
Figuur 5
CL 61502002_114.ai
100298
Slijtage remblok
1. Remblokdrager
2. Remblok
3. Minimale afmeting van 2mm
4. Totale blok afmeting
6.4 Remblokken vervangen
Er mogen alleen remblokken van het type Jurid 539FF of Ferodo 4550 gemonteerd worden.
De eerste ritten na het vervangen van de remvoeringen dient er rustig geremd te worden. Noodstops
vermijden, daar er anders verglazing van de remblokken optreedt wat een negatieve remwerking geeft. Let
op dat de remweg in het begin langer is.
6.4.1 Remblokken uitbouwen
Figuur 6
Verwijderen van de remblokken
1. Verwijder het wiel.
2. Verwijder splitpen {26} en sluitring {45}.
3. Remblokbeugel {11} met schroevendraaier voorspannen en bout {44} verwijderen.
Remmen 5003803 + +
5.2-14 Versie 97.6

6.4.2 Remblokken uitnemen
Figuur 7
Remblok uitnemen
1. Verwijder kap {37}.
Geen overmatige krachten gebruiken bij het terugstellen van de drukflensassen {23}.
Geen steeksleutel gebruiken.
2. Verdraai de drukflensas {23} zover linksom dat de remblokken kunnen worden verwijderd.
(Tijdens het terugstellen is een “klik”-geluid hoorbaar).
3. Duw het binnenste remblok richting remcilinder.
4. Neem de remblokken {12} uit de houder.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-15

6.4.3 Controleer de drukstukafdichting
Figuur 8
Drukcontrole
1. Controleer de afdichtingen van de drukstukken {13} op beschadigingen en bevestiging.
Het binnendringen van vuil en vocht leidt tot corrosie en beïnvloedt daardoor de werking van de rem en het
nastellen ervan.
Bij corrosie het drukstuk met de afdichtingen vernieuwen.
6.4.4 Remzadel en geleidepennen controleren
Figuur 9
Controle remzadel en geleidepennen
1. Controleer of het remzadel handmatig (zonder gereedschap) over de gehele lengte (30mm) van de
geleidingspennen {5} en {7} resp. {4} en {6} te verplaatsen is.
2. Controleer de afdichtingen {9} en {10} op beschadiging en bevestiging.
Remmen 5003803 + +
5.2-16 Versie 97.6

6.4.5 Remblokken inbouwen
Figuur 10
Aanbrengen remblokken
Voordat de remblokken worden geplaatst moet de rem volledig worden teruggesteld
1. Reinig de remblokhouder.
2. Schuif het remzadel {1} in de richting van de wielnaaf en breng het buitenste remblok {12} aan.
3. Schuif het remzadel {1} in de richting van de remcilinder en breng het binnenste remblok {12} aan.
4. Sluit de connector van de slijtage-indicator aan.
6.4.6 Luchtspleet instellen.
Figuur 11 Instellen luchtspeet Figuur 12 Klembeugel monterem
1. Druk het remzadel {1} in de richting van de remcilinder.
2. Meet met een voelermaat de speling tussen het drukstuk en de montageplaat van het remblok.
3. Stel de luchtspleet in op 0,7mm. Doe dit door de nastelflens {23} rechtsom te verdraaien.
4. Breng kap {37) aan.
5. Breng klembeugel {11} in het zadel aan. De klembeugel {11} met schroevendraaier voorspannen en de bout
{44} aanbrengen.
6. Breng ring {45} en splitpen {26} aan.
7. Bedien de bedrijfsrem en controleer of de wielnaaf met een geloste rem handmatig kan worden verdraaid.
Zonodig de luchtspleet corrigeren.
8. Breng het wiel aan.
WAARSCHUWING!
- Nieuwe remblokken inrijden.
- Langdurige- en harde beremming voorkomen.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-17

6.5 Remschijf controleren
De meest voorkomende vormen van slijtage aan de remschijf worden getoond in onderstaande afbeelding.
Figuur 13
Slijtage van de remschijf
A) Door elkaar lopende scheurtjes = toelaatbaar
B) In de richting van de naaf lopende scheurtjes tot een breedte en diepte van maximaal
1.5 mm = toelaatbaar
C) Groefvorming in het loopvlak tot een diepte van maximaal 1.5 mm = toelaatbaar
D) doorlopende scheuren = ontoelaatbaar
a) Remvoeringsvlak
Bij slijtagevormen volgens A, B en C kan de remschijf gebruikt blijven worden totdat de absolute slijtagemaat
bereikt wordt.
Schijfmaten
De schijfmaat moet gemeten worden op de dunste plaats van de schijf.
Figuur 14
Slijtagegrenzen schijf
A Schijfdikte nieuw 45 mm
B Slijtage grens 37 mm
C Dikte remvoering + blokken 30 mm
D Dikte blokken 7 mm
E Minimale dikte remvoering 2 mm
F Minimale dikte remvoering + remschoen (de remvoering moet vervangen worden) 9 mm
Remmen 5003803 + +
5.2-18 Versie 97.6

Om beschadiging van de remschijf te voorkomen, moeten de remblokken op zijn laatst vernieuwd worden
als deze op één plaats de slijtagegrens van 2mm heeft bereikt.
De slijtagemaat van 8 mm (4 mm per schijfkant) kan alleen overbrugd worden door een overmaat
remvoering. Vanaf een schijfdikte van 41.5 mm moet een overmaat remvoering gebruikt worden. De dikte
van de voeringsplaat wordt dan 9 mm in plaats van 7 mm. Als de schijfdikte onder de 37 mm komt, moet
deze vervangen worden.
Bij het niet opvolgen van de voorschriften bestaat het gevaar, dat bij versleten remvoeringen de remschijf
beschadigd wordt. Hierdoor wordt de remkracht verminderd of valt zelfs volkomen uit.
6.5.1 Remschijf vervangen
Als aan de hand van de vorige paragraaf blijkt dat de slijtage aan de remschijf te hoog is, moet deze
vervangen worden. In bijlage “ZF-Radkopf RL-85” is beschreven hoe dit dient te gebeuren.
In deze bijlage is het vervangen van de schijf op de vooras beschreven. Het vervangen van de schijf op de
achteras is echter gelijk.
6.5.2 Remcilinders vervangen
De procedure voor het vervangen van de remcilinders is beschreven in paragraaf 8, van de bijlage
“Reparaturanleitung RA-SB0001”.
Voordat de nieuwe remcilinders aan de remklauw wordt gemonteerd moet de hendel {19} ingevet worden
met vet, Renolit HLT2. Er mag geen molybdeenvet gebruikt worden omdat dit vet wegvloeit bij verwarming.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-19

7 Trommelremmen
Voor een kompleet overzicht van de trommelrem welke door Bova in de Futura op de achteras is toegepast,
wordt verwezen naar de bijlage “A130 - A131” In deze reparatiehandleiding van ZF wordt de komplete
achteras met trommelrem beschreven. Hoewel de trommelremmen op de vooras van DAF afkomstig zijn, is
de werking ervan hetzelfde.
In deze paragraaf worden de belangrijkste aandachtspunten vermeld, zoals de kontrole van remvoeringen,
trommels en nastelinrichting.
7.1 Werking
Figuur 15
Trommelrem
Door de remkamer of veerremcilinder, welke op het aslichaam is bevestigd, kan de remnokas {2} gedraaid
worden. Op het andere einde van de remnokas bevindt zich de S-nok (tussen {8} en{9}). De rem bestaat uit
een ankerplaat met twee ankers {5} waarin de remschoenen draaibaar zijn opgehangen. De S-nok is aan de
tegenoverliggende zijde tussen de remschoenen geplaatst, Op iedere schoen zit een rol {8}, welke door de
terugtrekveer {6} tegen de S-nok wordt gedrukt. Wanneer de remkamer wordt belucht (bedrijfsrem) of de
veerremcilinder wordt ontlucht (parkeer-noodrem), zal de S-nok gedraaid worden en de remschoenen gaan
aanliggen tegen de remtrommel.
De dikte van de remvoeringen zijn oplopend in dikte. Hierdoor wordt het hele loopvlak van de voering
gebruikt. De remwerking is in beide rijrichtingen gelijk.
Na het loslaten van het rempedaal worden de remschoenen door veer {6} in de oorspronkelijke positie
teruggetrokken.
Remmen 5003803 + +
5.2-20 Versie 97.6

7.2 In- en nastellen van de remmen
Om een konstante luchtspleet tussen remvoering en -trommel te waarborgen is de rem met een
automatische, slijtvaste nastelinrichting uitgevoerd. Met elke aanspreking van de rem wordt gelijktijdig de
nastelinrichting geactiveerd. Bij verruiming van de luchtspleet als gevolg van voering- en trommelslijtage
wordt inwendig de wormas {2} door het wormwiel {1} verdraaid over de slijtage afstand.
L1
L2
CL 61502002_118.cdr
201198
Figuur 16
Afstellen automatisch nasteller
1. Wormwiel
2. Wormas
Na elke revisie of vervanging van de remvoeringen dient de eerste afstelling met de hand te geschieden. Dit
omdat de automatische remsteller pas kan gaan functioneren als eerst een handmatige afstelling de
remvoeringen tegen de trommel drukt. Pas daarna kan de uitslag van de veerremcilinder worden gemeten.
1. Zorg voor voldoende luchtdruk (tenminste 6.5 bar).
2. Meet de membraanuitslag (L1-L2). Deze moet ± 25 mm zijn. Dit komt overeen met een luchtspleet van
0.3 - 0.5 mm per remvoering.
3. Door de zeskant rechtsom te draaien wordt de speling kleiner. Door de zeskant linksom te draaien wordt de
speling groter. Hierbij ontstaat een ratelend geluid.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-21

7.3 Onderhoudsvoorschriften
Zorg ervoor dat het voertuig stevig ondersteund staat en dat de remmen tijdens het onderhoud niet
gebruikt kunnen worden.
7.3.1 Controle remvoeringen
Zie figuur 15.
De remvoeringsdikte kan, als dit regelmatig gebeurt, met het blote oog gecontroleerd worden. Als de dikte
gering wordt, dienen de controles vaker uitgevoerd te worden, om te voorkomen dat er schade aan de
trommel ontstaat. Er zijn twee manieren om deze controles uit te voeren:
1. Visueel. In de ankerplaat {1} is een opening {10} aangebracht van waaruit de dikte van de remvoering
gecontroleerd kan worden. (Figuur 15).
2. Elektrisch. Als de bus uitgerust is met slijtage indicators, gaat er bij minimale voeringsdikte een led branden.
De remschoenen zijn nagenoeg onderhoudsvrij. Wel moeten deze regelmatig gecontroleerd worden op
beschadigingen en de gangbaarheid van de bovenste lagerbouten {8}. Deze lagerbouten moeten, indien
nodig, met Molykote matig gesmeerd worden.
De lagerbussen {9} in de bedieningsrollen moet gecontroleerd worden op slijtage van de opgebrachte
loopvlakken (veroorzaakt door de S-nok). Indien nodig moeten deze ook vernieuwd worden.
Men dient de remvoering te vervangen als:
• olie of vet ingetrokken is;
• als deze verbrand is;
• wanneer deze tot ca. 1 mm boven de klinknagelkop of verder versleten zijn.
Dit komt neer op een resterende voeringsdikte van 7 mm.
Als de remvoering niet gelijkmatig is afgesleten en deze op één plaats de slijtagegrens van 1 mm heeft
bereikt.
Figuur 17
Minimale dikte remvoering
1. Klinknagel
2. Remschoen
3. Remvoering
Bij het vervangen van remvoeringen en/of -schoenen dienen alle voeringen en/of schoenen op dezelfde as
vervangen te worden. Dit voorkomt een ongelijke remwerking.
Geklonken remvoeringen kunnen door daarvoor toegeruste werkplaatsen volgens de geldende normen
vervangen worden. Hierbij moet in de gaten worden gehouden dat er alleen door Bova voorgeschreven
remvoeringen gebruikt worden (zie paragraaf 5).
Remmen 5003803 + +
5.2-22 Versie 97.6

7.3.2 Controle remtrommel
Als bij een controle blijkt dat er groeven in het trommel oppervlak aanwezig zijn, moet deze uitgedraaid
worden. Hierbij moet er op gelet worden dat de trommels van dezelfde as, dezelfde hoeveelheid afgedraaid
worden. De volgende tabel moet hiervoor aangehouden worden:
ZF remtrommel
Maat 410x220mm
Remtrommel Diameter (mm) Remvoeringgrootte
nieuw
uitgedraaid
uitgedraaid
uitgedraaid
410
410.1
412.1
414.05
standaard
standaard
1 e overmaat
2 e overmaat
Als de remtrommel op 414.05 uitgedraaid moet worden, kan er nog één overmaatse remvoering gebruikt
worden. Na verdere slijtage moet de remtrommel vervangen worden.
Mercedes remtrommel
Remtrommel
Maat 410x167mm (voor)
Maat 410x238 mm (achter)
Diameter (mm)
nieuw
uitgedraaid
uitgedraaid
410
411.52
413.02
standaard
1 e overmaat
2 e overmaat
Als de remtrommel op 413.02 uitgedraaid moet worden, kan er nog één overmaatse remvoering gebruikt
worden. Na verdere slijtage moet de remtrommel vervangen worden.
Als er een DAF achteras gemonteerd is de diameter van de remtrommel 419.3 mm.
De maximale uitdraaimaat bedraagt 422.3 mm. In dit geval kan er eenmaal een overmaatse remvoering
gemonteerd worden (is 1 mm dikker).
7.3.3 Controle S-nok en remas
Als de remtrommel eraf moet omdat bijvoorbeeld de remvoeringen vervangen moeten worden, moet tevens
de S-nok gecontroleerd worden. De kromming waar de rollen tegenaan lopen, mag niet ingesleten of
beschadigd zijn. Indien dit wel het geval is moet deze vervangen worden.
Voor demontage van de S-nok dienen eerst de remschoenen en de remhefboom gedemonteerd te worden.
Zie hiervoor de bijlage “A130 - A131”.
De lagering van de remhefboom moet hierbij ingevet worden met Shell Retinax.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-23

7.3.4 Remvoeringen vervangen
Het vervangen van de remvoeringen dient altijd aan beide zijden van de as te gebeuren omdat er anders
een ongelijke remwerking kan ontstaan.
Zie voor het vervangen van de remvoeringen de bijlage “A130-A131".
Bij het monteren van nieuwe remvoeringen moeten de bewegende delen zoals S-nok, bedieningsrollen en
bevestigingsbouten met een anti-corrosiemiddel ingevet worden (zoals Never Seez).
De eerste ritten na het vervangen van de remvoeringen dient er rustig geremd te worden. Noodstops zijn te
vermijden, daar er anders verglazing van de voeringen optreedt wat een negatieve remwerking geeft.
Let op dat de remweg in het begin langer zal zijn.
7.3.5 Klinken van remvoeringen
Het vervangen van de remvoeringen gaat het snelst door deze kompleet met de remschoenen te vervangen,
zoals omschreven in de bijlage “A130-A131". Het is echter ook mogelijk om nieuwe remvoeringen op de
bestaande remschoenen te monteren. Dit gebeurt met een zogenaamde klinkmachine en moet bij bedrijven
gebeuren die hierin gespecialiseerd zijn.
Bij het klinken moet er op een aantal punten gelet worden.
1. Zorg dat de juiste voeringen en klinknagels voorhanden zijn. De klinknagels moeten een conische kop
hebben; de voeringen moeten conisch verzonken gaten hebben.
2. Controleer of de binnendiameter van de voering hetzelfde is als de buitendiameter van de remschoen, door
ze op elkaar te passen.
3. Controleer of het gatenpatroon precies overeen komt. Als dit niet het geval is ontstaat het onderstaande
resultaat.
Figuur 18
Gatenpatroon komt niet overeen
1. Klinknagel
2. Remschoen
3. Remvoering
4. Controleer bij het plaatsen van de voering op de schoen of de “draaipuntzijde” ook aan de draaipuntzijde van
de remschoen gemonteerd wordt.
5. Controleer bij het aanbrengen van de klinknagel of de remschoen niet beschadigd of te groot is.
6. Werk de klinknagels van binnen naar buiten af (klinkmachine op 20000 N instellen).
7. Controleer of bij de gemaakte verbinding de felskraag. Deze moet:
• gelijkmatig gevormd zijn,
• mag niet aan één zijde geplet zijn,
• mag geen barsten vertonen,
• de felskraag moet goed tegen de remschoen aanliggen,
• de nagelkop mag niet scheefgedrukt zijn,
• de remvoering rond het gat mag niet gescheurd zijn.
Remmen 5003803 + +
5.2-24 Versie 97.6

7.3.6 Afdraaien van remvoeringen
Om een regelmatig en maximaal draagbeeld van de remvoering te verkrijgen en daarmee de optimale
remprestaties en een regelmatig slijten van de remvoering, is het ten zeerste aan te bevelen de remvoering af
te draaien met een remprofessor. Let daarbij op het volgende:
1. Stel de beitelpunt in op de straal van de remtrommel. De afdraaistraal van de remvoering dient hetzelfde te
worden als van de trommel.
2. Draai met de remsteller de rollen van de remschoen: minstens 2 mm voorbij het punt, waar de vlakke kant
van de S-nok overgaat in de kromming waar de rollen tegenaan lopen (zie figuur 19). De afstand “a” in de
figuur stelt het gedeelte voor, waarover de S-nok vlak is.
Figuur 19
Instelling afdraaistraal
3. Als na afdraaien op de juiste straal de remvoering nog niet geheel schoon gevallen is dient men de
remschoenen nog wat verder bij te stellen (niet de remprofessor) door de beitel iets meer naar de machine
centerlijn toe te draaien, hierdoor wordt de straal verkleind en kan men nogmaals af- draaien.
4. De speling tussen remvoering en trommel van 0.5 mm verkrijgt men door na het afdraaien de remsteller
terug te draaien.
Indien de remtrommels uitgedraaid zijn, moet er een overmaat remvoering gemonteerd worden. Dit om na
het uitdraaien verzekerd te zijn van een maximale voeringsdikte.
De eerste ritten na het vervangen van de remvoeringen dient er rustig geremd te worden. Noodstops zijn te
vermijden, daar er anders verglazing van de voeringen optreedt waarna de voeringen helemaal niet meer te
gebruiken zijn. Let op dat de remweg in het begin langer zal zijn.
8 Rembalansmeting
Als de remvoeringen een overmatige slijtage vertonen op één van de assen is het raadzaam een rembalansmeting
uit te voeren. Bij een rembalansmeting wordt de voorijling van een as bepaald. Afhankelijk van het
chassisnummer van de bus kan geconcludeerd worden of het resultaat binnen de tolerantie valt of niet.
Als de rembalans buiten de tolerantie valt moet er een nieuw voetremventiel gemonteerd worden.
Van chassisnummer 4003278 tot 6003371 bedraagt de voorijling naar de achteras max 0.25 bar. Dit
betekent dat de achterremmen iets eerder remmen en iets eerder lossen.
Vanaf chassisnummer 6003371 is de voorijling 0 ± 0.2 bar naar de vooras. Dit betekent dat de beide assen
gelijktijdig remmen of dat de vooras iets eerder remt.
Voor het meten van de voorijling moet er op elke remkring een manometer aangesloten worden.
De manometeraansluiting voor kring 1 (achterrem) bevindt zich links achter op de remcilinder (zie
remschema). De manometeraansluiting voor kring 2 (voorrem) bevindt zich rechts voor op de remcilinder (zie
remschema).
1. Zorg dat er een werkdruk is van ongeveer 8 bar zodat de volgende meting uitgevoerd kan worden.
2. Leg beide manometers naast de bestuurdersstoel zodat de drukken afgelezen kunnen worden. De druk in
kring 1 wordt door manometer 1 aangegeven en de druk in kring 2 door manometer 2.
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-25

3. Druk het rempedaal een aantal malen langzaam in waarbij de druk in kring 1 in stappen van een half bar
wordt opgevoerd (tussen elke meting het pedaal loslaten). Noteer hierbij telkens de waarden in kring 2.
Noteer deze waarden in een tabel (als in onderstaande figuur).
Manometer 1 = achter
Manometer 2 = voor
Manometer 2 = achter
Manometer 1 = voor
voor (bar) achter (bar) voor (bar) achter (bar)
0.5 0.5
1 1
1.5 1.5
2 2
2.5 2.5
4. Door nu de manometers van kring te wisselen wordt de afwijking in de manometers opgeheven. Voer de
meting nogmaals uit.
5. Door nu de verschillen tussen voor en achter uit te rekenen en deze over de hele meting te middelen, wordt
er een waarde voor de voorijling bepaald. Is het getal positief, dan ijlt de vooras voor; is het getal negatief,
dan ijlt de achteras voor.
P voor - P achter = voorijling
6. Controleer of bij het volledig intrappen van het rempedaal beide manometers de keteldruk aanwijzen.
7. Bij het loslaten van het rempedaal mag er geen restdruk achterblijven. Beide kringen moeten volledig
ontlucht zijn. Is dit niet het geval dan kan er een rem blijven hangen, wat een overmatige slijtage tot gevolg
heeft.
8. Door het resultaat van de meting te vergelijken van de waarde die bij het chassisnummer hoort, kan er
worden bepaald of het voetremventiel vervangen moet worden of niet.
8.1 Uitbouwen / inbouwen voetremventiel
Als bij de rembalansmeting blijkt dat het voetremventiel vervangen moet worden, is het noodzakelijk dit
kompleet met het rempedaal/ ventiel te vervangen.
1. Zet het voertuig op de parkeerrem.
2. Maak kring 1 en kring 2 drukloos. Dit kan door een aantal malen op het rempedaal te trappen zonder dat de
motor loopt.
3. Maak de leidingen aan het ventiel los. Let erop dat ze bij montage niet verwisseld kunnen worden (merken).
4. Verwijder de bouten waarmee het ventiel aan de vloer bevestigd zit.
5. Neem het ventiel uit.
6. Monteer het voetremventiel in omgekeerde volgorde.
7. Voer ter controle een rembalansmeting uit en controleer het resultaat met de waarde die bij het
chassisnummer hoort.
Remmen 5003803 + +
5.2-26 Versie 97.6

9 Testprocedure anti-blokkeersystemen
Het volgende elektrische schema kan enigszins afwijken van hetgeen in de bus is ingebouwd. Deze dienen
alleen om de aansluitingen van de blinkcode te verduidelijken. Voor het juiste schema wordt verwezen naar
de schema’s in de zwarte map welke met elke bus wordt meegeleverd.
9.1 Toepassing
De testprocedure moet worden toegepast:
1. Zodra storingen worden aangegeven door de rode waarschuwingslamp.
Als de rode waarschuwingslamp brandt is het ABS-systeem niet meer betrouwbaar en moet de storing zo
spoedig mogelijk worden opgeheven.
2. Na elke reparatie aan het anti-blokkeersysteem.
3. Éénmaal per jaar bijv. voor de winterperiode.
Voor een snelle kontrole bevindt zich achter in deze paragraaf een opsomming van alle mogelijke foutcodes.
Het is aan te bevelen de gevonden foutcodes op een testblad te noteren zodat bij een volgende kontrole de
waarden vergeleken kunnen worden met voorgaande fouten.
9.2 Testen m.b.v. de blinkcode
Fouten in het ABS/ASR systeem (kabelbreuk, defecte sensor) worden herkend en opgeslagen. Ook na het
uitschakelen van de voedingsspanning blijven deze fouten in het geheugen van de ABS/ASR-regelunit.
De Wabco ABS/ASR “C” generatie regelunits bieden de mogelijkheid om systeemfouten te lokaliseren en te
analyseren m.b.v. een testkast of een z.g. blinkcode. De blinkcode testprocedure bestaat uit een lampje en
een schakelaar (zie figuur 21) {12}. Deze worden volgens het schema aan de testconnector aangesloten.
De testconnector bevindt zich in paneel D figuur 20. Door de schakelaar te sluiten zal het lampje volgens een
bepaalde cyclus oplichten (zie opbouw blinkcode). De blinkcode wordt niet door Bova geïnstalleerd.
Dit om te voorkomen dat bij ondeskundig gebruik foutcodes gewist worden.
Het zoeken van fouten m.b.v. de blinkcode vervangt in geen geval het Wabco-testapparaat.
Dit dient uitsluitend om in een werkplaats snel een storing te zoeken. Voor een nauwkeurige foutanalyse
blijft de Wabco-tester noodzakelijk.
Als na het oplossen van de storing het voertuig boven de 7 km/h komt moet het waarschuwingslampje
(op het dashboard) uitgaan.
Figuur 20
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-27

Figuur 21
Schema Wabco ABS/ASR “C” generatie
Remmen 5003803 + +
5.2-28 Versie 97.6

1 Uitschakelen retarder
2 Schakelaar verhoogde slip i.g.v. ASR
3 ASR ventiel rechts
4 Indien knielinstallatie Duitsland
5 ASR ventiel links
6 Wiel links achter
7 Wiel rechts achter
8 Wiel links voor
9 Wiel rechts voor
10 Kontrole lampjes ASR/ABS
11 Tachoaansluiting B7
12 Diagnose m.b.v. blinkcode
13 Functie verlichting
Voordat de blinkcode wordt aangesloten zoals het schema aangeeft, moet worden nagegaan of de diagnose
stekker uitgevoerd is zoals op het schema is weergegeven. Sommige Futura bussen missen de aansluiting op
punt 15. Er moet dan een verbinding gemaakt worden tussen punt 15 van de diagnose-stekker en punt 3 van
de regelunit.
9.3 Opbouw blinkcode
Algemene opmerkingen
1. De blinkcodes worden in numerieke volgorde (niet chronologisch), beginnend met het hoogste cijfer
weergegeven.
2. De blinkcode kan alleen geactiveerd worden bij een stilstaande bus met ingeschakeld kontakt.
3. De blinkcode wordt zolang herhaald als de schakelaar is ingedrukt.
Als de schakelaar wordt losgelaten bij ingeschakelde voeding, wordt de fout gewist.
Als de schakelaar wordt losgelaten bij uitgeschakelde voeding, blijft de actuele foutcode in het geheugen
van de ABS/ASR-regeling.
4. Deze actuele fout moet eerst worden opgelost voordat de eventuele volgende fout kan worden uitgelezen.
Het blinkcode signaal bestaat uit vier blokken:
• Startblok : kenmerkt het begin van elk blinkcode signaal
• Systeemblok : geeft aan welk ABS/ASR-systeem wordt gebruikt
• Foutblok 1 : geeft de fout aan (samen met foutblok 2)
• Foutblok 2 : geeft de fout aan (samen met foutblok 1)
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-29

9.3.1 Startblok
Nadat de voeding is ingeschakeld en de schakelaar 5 sekonden gesloten is, begint het blinkcode signaal met
een startblok. Dit startblok {A} is 2.5 sekonden uit en 2.5 sekonden aan.
A
2,5s 2,5s
Figuur 22
Startblok
CL 61502002_122.ai
201198
9.3.2 Systeemblok
Na het startblok {A} komt het systeemblok {B}. Dit gedeelte van het blinkcode signaal geeft aan welk
ABS/ASR systeem er is gebruikt. Bij alle Futura bussen wordt het 4S/4M systeem gebruikt. Dit systeem heeft
vier sensoren en vier regelventielen (zie remschema). Het systeemblok moet er dan bij de Futura bussen ook
als volgt uitzien:
A
B
1
2
2,5s
2,5s 2,5s 2x0,5s
Figuur 23
Systeemblok
CL 61502002_123.ai
201198
9.3.3 Foutblok 1 en 2
Na het systeemblok {B} wordt de fout aangegeven door twee foutblokken {C en D}. Afhankelijk van de
gevonden fout brandt het diagnoselampje een aantal keren gedurende een ½ seconde (zie figuur 24).
Vervolgens is de diagnoselamp 2.5 seconde uit en geeft met pulsen van een ½ sec het tweede gedeelte van
het foutblok weer.
De twee foutblokken {C en D} samen geven aan welke fout er is opgetreden.
Als de schakelaar wordt losgelaten gaat de lamp uit en is de fout gewist. Het wissen van de foutcode kan
worden voorkomen door voor het loslaten van de schakelaar de voeding uit te schakelen. Deze laatste
foutcode wordt niet gewist en wordt tijdens het opnieuw sluiten van de schakelaar weer gegenereerd.
B
C
D
1 2 1 2
1 2 3 4
2x0,5s
2,5s 2x0,5s 2,5s
4x0,5s
Figuur 24
Voorbeeld foutblok
CL 61502002_124.ai
201198
Remmen 5003803 + +
5.2-30 Versie 97.6

9.3.4 Voorbeeld
Het totale blinkcode signaal {E} kan er als volgt uit zien:
E
A
B
C
D
1
2 1 6 1 8
2,5s 2,5s 2,5s 2x0,5s 2,5s 6x0,5s 2,5s
8x0,5s
Figuur 25
Totale blinkcode signaal
CL 61502002_225.ai
201198
De foutcode in dit voorbeeld is 6 - 8. Dit betekent dat het wielsnelheidssignaal verstoord is. In paragraaf 9.5
wordt beschreven welke acties ondernomen moeten worden om deze storing op te heffen. Na het volledige
blinkcode signaal herhaalt de cyclus zich. Dit gaat door zolang de schakelaar is gesloten.
Laat de cyclus zich en aantal malen herhalen en noteer het blinkcode signaal voordat de schakelaar wordt
losgelaten.
De actuele fout moet nu eerst opgelost worden voordat een volgende fout uit het geheugen kan worden
gelezen.
Nadat alle fouten opgelost zijn, moet het blinkcode signaal 2 - 0 - 0 zijn (systeem OK).
E
A
B
C
D
1
2
2,5s 2,5s 2,5s 2x0,5s
2,5s
2,5s
Figuur 26
Blinkcode signaal “systeem OK”
CL 61502002_330.ai
201198
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-31

9.4 Blinkcode tabel
Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
0 0 systeem OK
6 6 intern relais laagspanningsrelais kan niet schakelen op
punt 1, 9, 19 te lage spanning
6 7 intern relais laagspanningsrelais kan niet schakelen op
punt 1, 9, 19 te lage spanning
A
A
6 8 sensor rechts voor wielsnelheidssignaal verstoord B
6 9 sensor links voor wielsnelheidssignaal verstoord B
6 10 sensor rechts voor impedantie te hoog (draad beschadigd of
kortsluiting)
6 11 sensor links voor impedantie te hoog (draad beschadigd of
kortsluiting)
C
C
6 12 sensor rechts voor wielsnelheidssignaal niet betrouwbaar D
6 13 sensor links voor wielsnelheidssignaal niet betrouwbaar D
7 0 sensor links voor wielsnelheidssignaal verstoord B
7 1 sensor rechts achter wielsnelheidssignaal verstoord B
7 2 sensor links achter impedantie te hoog (draad beschadigd of
kortsluiting)
7 3 sensor rechts achter impedantie te hoog (draad beschadigd of
kortsluiting)
C
C
7 4 sensor links achter wielsnelheidssignaal niet betrouwbaar D
7 5 sensor rechts achter wielsnelheidssignaal niet betrouwbaar D
7 8 niet van toepassing
7 9 niet van toepassing
7 10 niet van toepassing
7 11 niet van toepassing
7 12 niet van toepassing
7 13 niet van toepassing
Remmen 5003803 + +
5.2-32 Versie 97.6

Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
8 0 ECU ECU interne fout H
8 1 ECU ECU interne fout H
8 2 ASRprop.
valve
8 3 E-gas/EDC
interface
PWM-out
(pin 29)
8 4 ASRprop.
valve
8 5 E-gas/EDC
interface
PWM-in
(pin 28)
8 6 Speedlimiter
interface (pin
10)
8 7 E-gas
(pin 28)
8 9 E-gas
(pin 28)
beschadigde draad
kortsluiting naar massa
kortsluiting naar massa of voeding
kortsluiting naar massa
kortsluiting naar massa
foutmelding van E-gas
fout C3 signaal van tachograaf
kortsluiting naar massa
kortsluiting naar voeding of beschadigde
draad
kortsluiting naar voeding
verlies van data tijdens overdracht
E
F
F/G
F
G
I
I/E
F
F/G
G
I
8 10 ABS ventiel rechts voor kortsluiting naar massa F
8 11 ABS ventiel links voor kortsluiting naar massa F
8 12 ABS ventiel rechts voor beschadigde draden E
8 13 ABS ventiel links voor beschadigde draden E
8 14 ABS ventiel rechts voor kortsluiting naar massa F
8 15 ABS ventiel links voor kortsluiting naar massa F
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-33

Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
9 0 ABS ventiel rechts voor beschadigde draden E
9 1 ABS ventiel links voor beschadigde draden E
9 2 ABS ventiel links achter kortsluiting naar massa F
9 3 ABS ventiel rechts achter kortsluiting naar massa F
9 4 ABS ventiel links achter beschadigde draden E
9 5 ABS ventiel rechts achter beschadigde draden E
9 6 ABS ventiel links achter kortsluiting naar massa F
9 7 ABS ventiel rechts achter kortsluiting naar massa F
9 8 ABS ventiel links achter beschadigde draden E
9 9 ABS ventiel rechts achter beschadigde draden E
9 10 niet van toepassing
9 11 niet van toepassing
9 12 niet van toepassing
9 13 niet van toepassing
9 14 niet van toepassing
9 15 niet van toepassing
10 0 niet van toepassing
10 1 niet van toepassing
10 2 ASR-diff ventiel links achter kortsluiting naar massa F
10 3 ASR-diff ventiel rechts achter kortsluiting naar massa F
10 4 ASR-diff ventiel links achter beschadigde draden E
10 5 ASR-diff ventiel rechts achter beschadigde draden E
10 7 derde rem
relais (pin 11)
10 8, 9 ASR engine
prop. valve
control (pin
12) of ASR
E-gas interface
kortsluiting naar de voeding
aanspreektijd overschreden of teveel
wielslip
G
K
11 12 ABS ventiel rechts voor kortsluiting naar voeding L
11 13 ABS ventiel links voor kortsluiting naar voeding L
11 14 ABS ventiel links achter kortsluiting naar voeding L
11 15 ABS ventiel rechtsachter kortsluiting naar voeding L
Remmen 5003803 + +
5.2-34 Versie 97.6

Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
12 0 niet van toepassing
12 1 niet van toepassing
12 2 ASR-diff
ventiel
12 3 ASR-diff
ventiel
links achter kortsluiting naar voeding L
rechts achter kortsluiting naar voeding L
12 4 ASR-prop.
valve
12 7 derde rem
relais (pin 11 )
kortsluiting naar voeding
kortsluiting naar massa
L
F
12 8 ABS-ventiel rechts voor kortsluiting naar voeding G
12 9 ABS-ventiel links voor kortsluiting naar voeding G
12 10 ABS-ventiel links achter kortsluiting naar voeding G
12 11 ABS-ventiel rechts achter kortsluiting naar voeding G
12 12 niet van toepassing
12 13 niet van toepassing
12 14 ASR-diff
ventiel
12 15 ASR-diff
ventiel
links achter kortsluiting naar voeding G
rechts achter kortsluiting naar voeding G
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-35

Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
13 0 ASR prop.
valve (pin 12)
kortsluiting naar voeding
G
13 4 relais vr1 relais schakelt niet M
13 5 relais vr2 relais schakelt niet M
13 6 ECU ECU interne fout H
13 7 ECU ECU interne fout H
13 8 ECU N
13 9 ECU N
13 10 ECU ECU interne fout H
13 11 ECU ECU interne fout H
13 12 ECU ECU interne fout H
13 13 ECU ECU interne fout H
13 14 ECU ECU interne fout H
13 15 ECU ECU interne fout H
ECU ECU interne fout H
14 0 ECU ECU interne fout H
14 1 ECU ECU interne fout H
14 2 ECU ECU interne fout H
14 3 ECU ECU interne fout H
14 4 ECU ECU interne fout H
14 5 ECU ECU interne fout H
14 6 ABS-ventiel aanspreektijd overschreden K
14 7 ABS-ventiel aanspreektijd overschreden K
14 8 ASR-diff
ventiel
14 9 ASR-diff
ventiel
links achter aanspreektijd overschreden K
rechts achter aanspreektijd overschreden K
14 10 ECU ECU interne fout H
14 11 ECU ECU interne fout H
14 12 ECU ECU interne fout H
14 13 ECU ECU interne fout H
14 14 ECU ECU interne fout H
14 15 ECU ECU interne fout H
Remmen 5003803 + +
5.2-36 Versie 97.6

Foutblok
1
Foutblok
2
Component Wiel Fout Reparatie
advies
15 0 ECU ECU interne fout H
15 1 ECU ECU interne fout H
15 2 ECU ECU interne fout H
15 3 ECU ECU interne fout H
15 4 ECU ECU interne fout H
15 5 ECU ECU interne fout H
15 6 ECU ECU interne fout H
15 7 ECU ECU interne fout H
15 8 ECU ECU interne fout H
15 9 ECU ECU interne fout H
9.5 Reparatie tabel
In de blinkcode tabel is er een reparatie advies gegeven. In de volgende tabel wordt dit advies verklaard
zodat het vinden en oplossen van een storing eenvoudiger wordt.
Reparatie
advies
Fout
Mogelijke oplossing
A Op de kontakten 1, 19 of 9 (zie figuur 21)
wordt een te lage spanning gemeten of het
ABS ventiel schakelt niet
• Zekeringen defect
• Voedingsspanning en voedingskabels
controleren
• Relais controleren
B Wielsnelheidssignaal verstoord • Sensoren, sensorkabels en stekkerverbindingen
op slechte kontakten of
kortsluiting controleren
• Sensorspanning meten en vergelijken met
Wabco -proefmetingen
(zie Wabco testkast)
• Poolwiel op beschadigingen controleren
• Sensor controleren op bevestiging,
luchtspleet
• Wiellager controleren
C
D
Onjuiste impedantie (onderbreking of
kortsluiting)
Niet betrouwbaar
wielsnelheidssignaal
• Sensoren, sensorkabels en stekkerverbindingen
op slechte kontakten of
kortsluiting controleren
• Omgevingstemperatuur controleren
• Sensorspanning meten en vergelijken met
Wabco -proefmetingen
(zie Wabco testkast)
• Luchtspleet tussen sensor en poolwiel
te groot
• Wiellager controleren
• Poolwielen onderling verschillend
• Banden onderling verschillend
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-37

E Kabelbreuk • De verbinding tussen regelunit en desbetreffende
component is verbroken
• Connectoren en kabels controleren
F Sluiting naar massa • De uitgang van de regelunit is naar
massa kortgesloten
• Connectoren en kabels controleren
G Sluiting naar de voedingsspanning • De uitgang van de regelunit is naar massa
kortgesloten
• De uitgang van het aangesloten
component is naar massa kortgesloten
• Connectoren en kabels controleren
H Interne fout in de regelunit • Regelunit vervangen
I
Foutmelding uit E-gas regelunit
(alleen MAN FHX400 EDC)
• MAN diagnose uitvoeren met MAN
testkast
• Controleren op kabelbreuk
• Data verloren tijdens overdracht
• Signaal niet volgens leveranciersspecificatie
K Inschakelduur overschreden • Continue (ca 60 s) ontoelaatbare slip op
de aandrijfas
• Proportioneelventiel en servomotor
controleren
• Luchtspleet tussen sensor en poolwiel te
groot
• Wiellager controleren
• Poolwielen onderling verschillend
• Banden onderling verschillend
L Kortsluiting naar voeding • Overspanning op het component verhindert
dat het aangesloten relais kan
schakelen
• Versterker controleren op kortsluiting met
pin 1/19 en ingang/uitgangs ventielen
• Bedrading controleren
M Relais schakelt niet • Op punt 1 of 19 word een spanning
gemeten hoewel het relais niet schakelt
• Relaiskontakten kleven
• Kontakt 28 of 8 naar massa kortgesloten
• Kontakt 28 of 8 zijn verwisseld
N Te hoge spanning • Voedingsspanning hoger als 32 Volts
gedurende 5 sekonden
• Dynamo en accu controleren
Als er na intensief zoeken geen fout in het systeem is gevonden, dan bestaat de mogelijkheid de regelunit
te vervangen.
Remmen 5003803 + +
5.2-38 Versie 97.6

9.6 Werkwijze
1. Schakel het kontakt van de bus uit.
2. Bouw de diagnose schakeling op zoals in Figuur 21 is weergeven. Controleer of aansluiting 15 van de
diagnosestekker is aangesloten.
3. Schakel het kontakt van de bus in zonder deze te starten.
4. Sluit de schakelaar en noteer de foutcode.
5. Laat de schakelaar los. De fout is nu gewist.
6. Los de storing op met behulp van de foutcode tabellen.
7. Sluit nu de schakelaar opnieuw en lees de foutcode uit. Er zijn nu drie mogelijkheden:
• De blinkcode is nu 2 - 0 - 0. Dit betekent dat het systeem nu in orde is.
• De volgende storing wordt uit het geheugen gelezen en weergegeven. Herhaal nu de stappen 4
tot en met 7.
• De blinkcode is nog steeds het zelfde. Dit betekent dat de storing nog aanwezig is. Herhaal de stappen 6
en 7.
10 Storingen remsysteem
Onderdeel Storing Mogelijke oorzaak Oplossing
Vierkrings
veiligheidsventiel
ongelijkmatig vullen van de
afzonderlijke kringen
ventielen en veren bewegen
moeilijk door vervuiling
• ventielen reinigen
• veren controleren
• component vervangen
beveiligingsfunctie niet
gewaarborgd
• ventiel sluit niet of blijft
hangen
• ventiel beweegt moeilijk
• ventielen reinigen
• component vervangen
luchtdruk ontwijkt via
beluchtingsopening(en)
membraan- of
zuigerafdichting defect
• ventielen reinigen
• component vervangen
een of meer kringen gaan
niet open
• onjuiste afstelling van de
openingsdruk
• ventielen bewegen moeilijk
of blijven hangen
• correcte openingsdruk
instellen
• ventielen reinigen
• component vervangen
Voetrem
ventiel
remdruk niet fijngevoelig
doseerbaar
• regelzuiger lekt, moeilijk
beweegbaar of klemt
• veer gebroken
component vervangen
ontsnappen van lucht via de
ontluchting in ongeremde
toestand
• afdichting inlaat bovenste
kring lekt
• O-ring lekt
• voetremventiel zelf is goed
• component vervangen
• vaststellen vanwaar de
lekkage afkomstig is
ontsnappen van lucht via de
ontluchting in geremde
toestand
afdichting uitlaat lekt
component vervangen
Rem
cilinder
lekkage membraancilinder
bij bediening bedrijfsrem
• membraan lekt
• lekkage bij de afdichting
tussen beide cilinderdelen
of spanband
• membraan vervangen
• spanband aantrekken
• remcilinder vervangen
aanspreekdruk
membraancilinder te hoog
• membraan beschadigd
• mechanisme wielrem
moeilijk bewegend
• membraan vervangen
• mechanisch gedeelte
wielrem repareren
Remmen 5003803 + +
Versie 97.6 5.2-39

losdruk remcilinder te hoog
• glijvlakken van cilinder
en/of zuiger geoxideerd
• afdichting opgezwollen
• mechanisme wielrem
moeilijk bewegend
• remcilinder repareren of
vervangen
• mechanisch gedeelte
wielrem repareren
Parkeer
remventiel
aanspreekdruk te hoog
• moeilijk bewegende delen
in het ventiel
• smeermiddel verhard
• zuiger klemt
• component invetten
• component vervangen
ontwijken van lucht tijdens
rijden
• afdichting aan de uitlaatzijde
lekt
• ventielzuiger afdichting
defect
• component invetten
• component vervangen
ontwijken van lucht via de
ontluchting in de stand
remmen
• afdichting aan inlaatzijde
lekt
• ventielzuiger afdichting
defect
• component invetten
• component vervangen
hefboom komt vanaf
aanslag niet meer
automatisch terug in de
rijstand
• moeilijk bewegende delen
in het ventiel
• smeermiddel verhard
• zuiger klemt
• bevestiging van hefboom
te vast aangehaald
• component invetten
• component vervangen
• bevestiging hefboom op
juiste wijze vastzetten
11 Bestelnummers
Bestelnummers van onderdelen die vervangen moeten worden zijn te vinden in het onderdelenboek.
Controleer aan de hand van het chassisnummer of het juiste onderdelenboek aanwezig is. De bestelnummers
voor onderdelen van de remmen staan in groep 720 (voor) en groep 820 (achter).
12 Bijlagen
• ZF-achteras met schijfremmen
Reparaturanleitung RA-SB0001 Pneumatische Scheibenbremse SB6000/SB7000
• ZF-achteras met trommelremmen
Zahnradfabrik Passau GMBH A130-A131 Best.Nr.: 5871 206 001 D
• ZF-vooras met schijfremmen
Zahnradfabrik Passau GMBH ZF-Radkopf RL-85 Best.Nr.: 5871 201 001 D
Remmen 5003803 + +
5.2-40 Versie 97.6

5.3 Luchtvering

1 Luchtvering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2.1 Veiligheid in de werkplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2 Werking luchtvering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.1 Hoogteregelventiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2 Standaard hoogteregeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2.3 Standaard hoogteregeling voor Futura’s met een sleepas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.4 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.4.1 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting (niet voor Groot Brittannië). . . . . . . . 8
2.4.2 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting (Groot Brittannië) . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.5 Hoogteregeling met hef- en knielinrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.5.1 Werking hoogteregeling met hef- en knielinrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.5.2 Optie keuzeschakelaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.6 Hoogteregeling met hef, kniel- en anti-tilt inrichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.7 Hoogteregeling Duitsland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.7.1 Rijstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.7.2 Heffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.7.3 De eerste 0.1 s knielen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.7.4 De eerste 10 s knielen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.7.5 Na 10 sec. knielen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.7.6 Knielschakelaar {5} terug in stand 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3 Afstellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.1 Hoogteregelventiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4 Storingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5 Uit- en inbouw procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.1 Luchtbalgen compleet met bevestigingsplaten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.2 Luchtbalg zonder bevestigingsplaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.2.1 Uitbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.2.2 Inbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5.3 Hoogteregelventiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5.3.1 Uitbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5.3.2 Inbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
6 Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7 Bestelnummers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-1

Luchtvering 5003803 + +
5.3-2 Versie 97.6

1 Luchtvering
1.1 Inleiding
De luchtvering welke op de Futura’s wordt gebruikt is standaard uitgerust met hoogteregelventielen. Deze
ventielen zorgen ervoor dat de hoogte van de Futura gelijk blijft bij wisselende belasting. Als optie kan de
luchtvering uitgerust worden met hef- en knielinrichtingen, zowel voor als achter. Bij het knielen kan de
Futura ongeveer 8 cm zakken. Dit vergemakkelijkt het in en uitstappen. Met een hefinrichting kan de Futura
ongeveer 7 cm stijgen. Dit kan nuttig zijn bij op- en afritten van veerdiensten en verkeersdrempels.
Afhankelijk van de eisen die in een bepaald land gelden, wordt de luchtvering tevens uitgerust met een
aantal veiligheden.
1.2 Veiligheid
Een juiste werking en afstelling van de luchtvering is belangrijk voor de veiligheid van chauffeur en passagiers.
Een juiste werking kan alleen gegarandeerd worden als alle instructies t.a.v. afstellen en onderhoud
nageleefd worden. Het niet naleven van deze instructies kan leiden tot gevaarlijke situaties.
Installatie, onderhoud en reparatie mag alleen uitgevoerd worden door personeel dat getraind en
geautoriseerd is door de Bova service organisatie. Reparaties of onderhoudswerkzaamheden die door
niet-geautoriseerde personen uitgevoerd worden, kunnen leiden tot gevaarlijke situaties en vallen buiten de
garantie bepalingen.
1.2.1 Veiligheid in de werkplaats
Om veilig aan de luchtvering te kunnen werken is het noodzakelijk op de volgende punten te letten:
1. Zorg voor een goede afzuiging van uitlaatgassen en dampen van reinigings- en oplosmiddelen.
2. Bescherm de bus tegen wegrollen.
3. Gebruik alleen degelijk gereedschap.
4. Gebruik ook alleen gereedschappen die perfect passend zijn.
5. Gebruik alleen originele onderdelen.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-3

2 Werking luchtvering
De elektrische schema’s kunnen enigszins afwijken van hetgeen in de Futura is ingebouwd. Deze dienen
alleen om de werking van de luchtvering te verklaren. Voor het juiste schema wordt verwezen naar de
schema’s in de map welke met elke Futura wordt meegeleverd.
2.1 Hoogteregelventiel
Het hoogteregelventiel regelt de druk in de luchtbalg afhankelijk van de beladingstoestand van het voertuig.
Bij toenemende belading zakt het chassis en de daaraan bevestigde hoogteregelventielen.
11
1
2
21 21
7
6
5
4
Figuur 1
3
CL 61502002_110.ai
200297
Hoogteregelventiel bij toenemende belading
1. Terugslagklep
2. Inlaatklep
3. Ontluchting
4. Luchtaansluiting
5. Zuiger
6. Excentriek
7. Hefboom
11. Luchtingang
21. Aansluiting luchtbalgen
Doordat een verbindingsstang aanwezig is tussen de voertuigas en het regelventiel wordt via hefboom {7}
het excenter {6} verdraaid, waardoor zuiger {5} naar boven beweegt. Hierdoor wordt inlaatklep {2}
geopend. De bij aansluiting {11} aangesloten persluchtvoorraad komt nu via terugslagklep {1} in het ventiel
en stroomt via aansluiting {21} naar de luchtbalgen.
De evenwichtspositie wordt bereikt, als door de verhoogde druk in de balgen het chassis weer zover omhoog
is gekomen, dat via hefboom {7} en de aansluiting {11} weer gesloten wordt. Dit is de horizontale stand
van de hefboom {7}.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-4 Versie 97.6

Bij afnemende belading gebeurt het omgekeerde. Het chassis stijgt nu, waardoor hefboom {7} naar
beneden wordt getrokken (zie Figuur 2).
11
2
21 21
5
6
7
4
Figuur 2
3
CL 61502002_111.ai
211298s
Hoogteregelventiel bij afnemende belading
1. Terugslagklep
2. Inlaatklep
3. Ontluchting
4. Luchtingang
5. Zuiger
6. Excentriek
7. Hefboom
11. Luchtingang
21. Aansluiting luchtbalgen
Zuiger {5} zakt mee en laat daarbij klep {2} los, waardoor de balgen via de holle zuiger {5} en ontluchting
{3} lucht afblazen. Het chassis zal nu zakken totdat via hefboom {7} zuiger {5} weer tegen klep {2}
aankomt, waardoor de evenwichtspositie weer bereikt is.
Aansluiting {4} wordt gebruikt in geval van een hef- en/of een knielinrichting. Door lucht op deze aansluiting
te zetten wordt het evenwichtspunt verschoven. Zuiger {5} wordt naar boven geduwd waardoor klep {2}
lucht doorlaat naar de aansluitingen {21}. Het chassis zal hierdoor omhoog komen, totdat via hefboom {7}
de aansluiting {21} weer gesloten wordt.
Voor de afstelling van het hoogteregelventiel wordt verwezen naar paragraaf 3 “Afstellingen”.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-5

2.2 Standaard hoogteregeling
De standaard hoogteregeling is de eenvoudigste hoogteregeling door Bova toegepast. Dit luchtveringscircuit
heeft drie hoogteregelventielen; twee voor en één achter. Achter wordt er één hoogteregelventiel toegepast
omdat er:
A. “reactiestangen worden toegepast”.
B. “een driepuntsregeling stabieler is dan een vierpuntsregeling”.
In de standaard hoogteregeling wordt het SV1307 Knorr ventiel gebruikt.
6
6
6
4
3
5
6
6
6
1
2
CL 61502002_370.ai
291298
Figuur 3
Standaard hoogteregeling
1. Luchtketel
2. Luchtketel voor
3,4,5. Hoogteregelventiel
6. Luchtbalg
De lucht komt van ketel {1} (achter) of ketel {2} (voor) binnen bij aansluiting {11} van de
hoogteregelventielen {3,4,5}. Dit ventiel kent drie situaties:
1. De lucht op aansluiting {21} doorsturen naar de luchtbalgen {6} (toenemende belading).
2. De lucht uit de balg laten ontsnappen via ontluchting {3} (afnemende belading).
3. Een evenwichtssituatie waarbij aansluiting {11} en {21} worden afgesloten.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-6 Versie 97.6

2.3 Standaard hoogteregeling voor Futura’s met een sleepas
De standaard hoogteregeling van de F14 en F15 is in wezen dezelfde als de standaard hoogteregeling van de
overige Futura’s. De lucht voor de sleepasbalgen wordt afgetakt van het achterste hoogteregelventiel {3}
(zie Figuur 4).
10
9
6 6 6
7
4
3
5
10
6
6
6
8
1
2
Figuur 4
Standaard hoogteregeling voor Futura’s met een sleepas
CL 61502002_369.ai
291298
1. Luchtketel achter
2. Luchtketel voor
3,4,5. Hoogteregelventiel
6. Luchtbalg
7. Elektro-pneumatisch ventiel
8, 9. Proportioneel ventiel
10. Luchtbalg sleep-as
Doordat de aslast van de sleepas wielen gering is worden er twee proportioneel ventielen {8 en 9} gebruikt.
Deze ventielen reduceren de luchtdruk naar de sleepasbalgen. Als door wisselende belading de luchtdruk
naar de achteras balgen verandert, zal ook de luchtdruk naar de sleepasbalgen evenredig veranderen.
Met het elektro-pneumatisch ventiel {7} kan de sleepas maximaal 90 seconden ontlast worden (zie
hoofdstuk 4.1 “Sleepas”). Bij bediening van de schakelaar op het dashboard ontluchten de sleepasbalgen via
het elektro-pneumatisch ventiel. De sleepaswielen blijven aan de grond maar het gewicht op de achteras
wordt tijdelijk verhoogd waardoor de achterwielen meer grip hebben. Dit kan nuttig zijn bij het wegrijden op
gladde wegen.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-7

2.4 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting
2.4.1 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting (niet voor Groot Brittannië)
Wanneer een hefsysteem op de Futura aanwezig is, zijn de SV1307 Knorr hoogteregelventielen vervangen
door SV1295 ventielen {3,4,5}. Deze ventielen hebben een extra aansluiting 4 (zie Figuur 2). Als er op deze
aansluiting druk wordt gezet, verschuift het evenwichtspunt van het hoogteregelventiel. De ingestelde
afstand tussen de hefboom en de voertuigas komt hoger te liggen, zodat de afstand van het voertuig tot aan
de grond groter wordt en het voertuig dus heft. Dit gebeurt onafhankelijk van de belading van het voertuig.
Door hefventiel {8} (zie Figuur 5) te bedienen wordt er perslucht op aansluiting 4 gezet. Dit magneetventiel
wordt door een schakelaar op het dashboard bediend.
7 8
6 6
6
4
3
5
6
6
6
1
2
CL 61502002_372.ai
050199
Figuur 5
Hoogteregeling met hef- of knielinrichting
1. Luchtketel achter
2. Luchtketel voor
3,4,5. Hoogteregelventiel
6. Luchtbalg
7. Knielventiel
8. Hefventiel
Als de hoogteregeling met een knielinrichting is uitgerust, wordt het knielventiel {7} gebruikt. In
niet-bediende toestand laat deze de lucht naar aansluiting 4 door. Om nu toch de normale rijhoogte te
verkrijgen heeft de hefboom een andere afstelling als bij een hefinrichting (zie hoofdstuk “Afstellingen”).
Als het knielventiel {7} door de schakelaar op het dashboard bediend wordt, zal de lucht naar aansluiting 4
van het hoogteregelventiel afgesloten worden. Het evenwichtspunt van het hoogteregelventiel verschuift.
De ingestelde afstand tussen de hefboom en de voertuigas komt lager te liggen, zodat de afstand van het
voertuig tot aan de grond kleiner wordt en het voertuig dus knielt. Dit gebeurt onafhankelijk van de belading
van het voertuig.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-8 Versie 97.6

2.4.2 Hoogteregeling met hef- of knielinrichting (Groot Brittannië)
Voor Groot Brittannië gebruikt men de ontluchtingsventielen van de anti-tiltinstallatie om te knielen.
2.5 Hoogteregeling met hef- en knielinrichting
2.5.1 Werking hoogteregeling met hef- en knielinrichting
6 6
6
11 12 13 14
4
3 7
9
8
5
10
6
6
6
1
2
CL 61502002_368.ai
291298
Figuur 6
Hoogteregeling met hef- en knielinrichting
1. Luchtketel achter
2. Luchtketel voor
3,4,5. Hoogteregelventiel
6. Luchtbalg
7,8,9,10. 3/2-Ventiel
11,14. Hefventiel
12,13. Knielventiel
Voor een hoogteregeling met hef- en knielinrichting zijn er een aantal extra ventielen noodzakelijk. In het
midden tegen het plafond van de bagageruimte zijn 4 3/2-magneetventielen aangebracht. Deze ventielen
worden bediend door schakelaar {6} op het dashboard (zie Figuur 7).
In geval van heffen laten de magneetventielen {11} en {14} ( zie Figuur 6) lucht door naar de
hoogteregelventielen {3}, {4} en{5}. De lucht die op ingang 4 terecht komt zorgt ervoor dat het
evenwichtspunt naar boven verschuift. Hierdoor wordt er lucht uit ketel {1} en {2} doorgelaten naar de
luchtbalgen {6}. Als gevolg hiervan zal het chassis heffen. Als de schakelaar op het dashboard weer in de
middenstand wordt gezet, ontlucht het inlaatventiel 4 via de hefventielen {11} en{14}. Het evenwichtspunt
in het hoogteregelventiel zakt, waardoor het chassis weer in de oorspronkelijke stand terecht komt.
Als de schakelaar in de stand “knielen” wordt gedrukt, komt er spanning op de 3/2-magneetventielen {12}
en {13}. Deze ventielen laten nu de lucht uit de voorraadketels door naar de 3/2 ventielen {7}, {8}, {9} en
{10}. Deze ventielen slaan om en de luchtbalgen ontluchten via deze ventielen. Hierdoor zakt het chassis
ongeveer 8 cm. Zodra de schakelaar op het dashboard weer in de middenstand wordt gezet openen de
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-9

knielventielen zich weer waardoor de 3/2-ventielen {7} t/m {10} afvallen. Doordat de verbindingsstang
tussen het chassis en het hoogteregelventiel de zuiger in dit ventiel omhoog heeft gedrukt, zal de lucht uit de
voorraadketels naar de luchtbalgen stromen. Als de evenwichtstoestand
is bereikt worden de aansluitingen 11 en 21 van de hoogteregelventielen weer afgesloten.
2.5.2 Optie keuzeschakelaar
Op de hoogteregeling met hef- en knielinrichting kan als optie een keuzeschakelaar {5} gemonteerd worden.
Met deze keuzeschakelaar kan de chauffeur kiezen aan welke kant de Futura moet heffen of knielen (zie
Figuur 7).
6
1 2 3 4
5
CL 61502002_366.ai
291298
Figuur 7
Elektrisch schema hef- en knielinrichting met keuzeschakelaar
1. Magneetventiel
2. Magneetventiel
3. Magneetventiel
4. Magneetventiel
5. Optie keuzeschakelaar
0= voor + achter
1= achter
2= voor
6. Schakelaar heffen/knielen
0= neutraal
1= knielen
2= heffen
De schakeling is zo ontworpen dat er nooit tegelijkertijd een kant kan heffen èn knielen.
Als de schakelaars niet bediend zijn, branden de lampjes in de schakelaars zwak. Als een schakelaar bediend
is brandt het desbetreffende lampje fel.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-10 Versie 97.6

2.6 Hoogteregeling met hef, kniel- en anti-tilt inrichting
Een hoogteregeling met hef, kniel- en anti-tilt inrichting komt voornamelijk voor in Groot-Brittannië.
De hefinrichting zoals deze hier wordt gebruikt is dezelfde als de standaard uitvoering
(zie paragraaf 2.4).
6
6
11
6
9
4
7
3
5 10
8
6
6
6
1
2
CL 61502002_367.ai
291298
Figuur 8
Hoogteregeling met hef, kniel- en anti-tilt inrichting
1. Luchtketel achter
2. Luchtketel voor
3,4,5. Hoogteregelventiel
6. Luchtbalg
7,8,9,10. Anti-tiltventiel
11. Hefventiel
Voor het knielen wordt gebruik gemaakt van elektro/ pneumatische ventielen {7} t/m {10} (zie Figuur 8).
Deze ventielen worden bediend door een schakelaar op het dashboard. Als deze schakelaar in de “kniel”
stand wordt gezet, worden de elektro/ pneumatische ventielen bekrachtigd waardoor de luchtbalgen
ontluchten via deze ventielen. Een voorwaarde voor Groot-Brittannië is dat hierbij de handrem bediend moet
zijn (zie Figuur 9). Als de handrem bediend is worden de relais R98 en R99 bekrachtigd waardoor de
knielventielen ook bekrachtigd kunnen worden.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-11

6 7
5
4
Figuur 9
1
2 3
Elektrisch schema hoogteregeling met anti-tilt inrichting
CL 61502002_371.ai
291298
1. Knielventiel rechts
2. Hefventiel
3. Knielventiel links
4. Dashboardschakelaar
5. Controlelamp
6. Anti-tilt schakelaar links
7. Anti-tilt schakelaar rechts
De elektro/ pneumatisch ventielen worden ook gebruikt als onderdeel van de anti-tilt inrichting. Elk
voertuig kan tot een bepaalde hoek over een zijlingse helling rijden. Als deze hoek {a} (zie figuur 10) te
groot wordt valt het voertuig om. Futura’s die uitgerust zijn met een anti-tilt inrichting hebben een verlaat
kantelpunt (+5°) . Dit betekent dat het langer duurt voordat het voertuig omvalt.
Figuur 10
5 0 a
Anti-tilt inrichting
A
B
CL 61502002_112.ai
200297
A. Zonder anti-tilt
B. Met anti-tilt
Luchtvering 5003803 + +
5.3-12 Versie 97.6

+
5
1.2bar
1.2bar
+
-
3
4
1
2
3
4
1
2
+
-
2
+
In de hoofdbagageruimte, tegen het achterschot, zijn twee gewichten gemonteerd. Deze gewichten
bewegen mee met de zijdelingse beweging van het voertuig. Op het moment dat de hellingshoek te groot
wordt {a} Figuur 10, bedient de arm aan het gewicht een schakelaar (zie Figuur 9). Hierdoor worden aan
één zijde de knielventielen ({7 en 8} of{9en 10}) bekrachtigd. Aan deze zijde ontluchten de luchtbalgen.
Doordat tegelijkertijd het hefventiel aan de andere kant wordt bekrachtigd (zie Figuur 9), komt er lucht op
ingang 4 van de hoogteregelventielen. Aan de zijde waar de knielventielen niet bekrachtigd zijn, worden de
luchtbalgen maximaal belucht. De hellingshoek wordt hierdoor met 5° gecorrigeerd, {B} Figuur 10 waardoor
het langer duurt voordat het voertuig omvalt.
2.7 Hoogteregeling Duitsland
Het elektrisch schema van de Duitse hoogteregeling bevat drie tijdrelais.
2.7.1 Rijstand
In normale bedrijfstoestand staat de knielschakelaar {5} op het dashboard in de stand 0. Relais R47 {19} is
bekrachtigd (deuren moeten gesloten zijn) waardoor er spanning staat tot punt 5 van de hefschakelaar {11}
(zie Figuur 11).
B2
14
30
ACC
15
p
12
p
Z23
7,5A
29
A1
2 R5
86
30
Z61
7,5A
D
D
R
+58
B2
15
A12
12
N3
5 bar 5 bar
A12
11
13 14
+
D
15 16
gn
85 87
B2
16
87a
oe 1
D
D
D
A30
9
gl 1
D
p
A12
15
B2
17
N3
p
---
---
gl 1
3
1-0
4
2 7
9 2-1-0
10 4 5
5
A30
13
26
D
TR 4
15
16 18
A4
A2
86
85
87
R47
30
87a
19
+ +
p
1
A1
1
---
N3
4
A12
14
D25
D250 5
2
D25
2
A2
24
15
16 18
bw 1
27
A4
A2
R45
86 30
24
85 87 87a
TR 3
R46
Y1
86 30
85 87 87a
25
6
0 2
1
A30 A30 A30
3 4 1
3
4
7 1 8 2
10
9
A30
2
+58
A30
12
11
10
9
A30
11
6 5
1-0
2 8 1 7
+58
17
R48
30 86
87a 87 85
28
gs 1
TR 5
Y1 A4 15
-
A2
+
D
18 16
60min.
18
31
86
30
R51
86
30
R52
86
30
R49
86
30
R50
85 87 87a 85 87 87a 85 87 87a 85 87
22 23 20 21
87a
A30
7
A30
8
A30
5
A30
6
A9
A9
A9
4 1
5
7 8 9 10
M5
4
M5
1
M5
5
A9
2
M5
2
Figuur 11
Elektrisch schema hoogteregeling Duitsland
M5
9
CL 61502002_373.ai
291298
1. Handremschakelaar
2. ASR-ventiel
3. Drukschakelaars op de openingszijde
swingdeurpompen
4. Sleutelschakelaar dashboard
5. Knielschakelaar
6. Keuzeschakelaar
0= voor
1= voor+achter
2= achter
7. Knielventiel achter
8. Knielventiel voor
9. Hefventiel achter
10. Hefventiel voor
11. Schakelaar heffen
12. Drukschakelaars op de sluitzijde
swingdeurpompen
13. Open- en sluitpuls bedrijfsdeur
14. Reviseerpuls (open) bedrijfsdeur
15. Reviseerpuls (open) midden- of
achterswingdeur
16. Open- en sluitpuls midden- of
achterswingdeur
17. Bedrijfsdeur
18. Midden- of achterswingdeur
19. Relais R47
20. Relais R49
21. Relais R50
22. Relais R51
23. Relais R52
24. Relais R24
25. Relais R46
26. Tijdrelais TR4
27. Tijdrelais TR3
28. Tijdrelais TR5
29. Relais R5
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-13

2.7.2 Heffen
Indien de chauffeur het voertuig wil heffen moet de knielschakelaar {5} in de stand 0 staan. Relais R47 {19}
is dan bekrachtigd. Door nu schakelaar {11} in de stand 1 te zetten worden de hefventielen aangestuurd en
de luchtbalgen maximaal belucht. Afhankelijk van de stand van keuzeschakelaar {6} worden de relais R49
{20} en R50 {21} bekrachtigd waardoor de bijbehorende zijde niet heft. De luchtbalgen komen weer in de
normale positie indien schakelaar {11} in de 0 stand wordt gezet.
2.7.3 De eerste 0.1 s knielen
Voorwaarden om te kunnen knielen:
1. Parkeerrem ingeschakeld,
2. Deuren gesloten,
3. Sleutelschakelaar {4} op het dashboard ingeschakeld,
4. Knielschakelaar {5} minimaal 10 seconden ingedrukt houden.
Als aan deze voorwaarden is voldaan worden de knielventielen achter en/of voor aangestuurd waardoor het
voertuig knielt. Afhankelijk van de stand van keuzeschakelaar {6}, worden de relais R51 {22} of R52 {23}
bekrachtigd waardoor de bijbehorende zijde niet knielt.
2.7.4 De eerste 10 s knielen
De schakel volgorde van de eerste 10 s is als volgt:
1. In de eerste 0.1 s wordt relais R45 {24} bekrachtigd en houdt zichzelf vast.
2. Hierdoor wordt relais R46 {25} bekrachtigd.
3. De stroom loopt van relais R46 {25} naar knielschakelaar {5}, sleutelschakelaar {4} naar tijdrelais TR4 {26}.
4. Tevens loopt er een stroom van knielschakelaar {5} naar sleutelschakelaar {4}, relais R5 {29}, relais R45
{24} en tijdrelais TR4 {26}. Deze wordt hierdoor bekrachtigd en zal na 10 s schakelen.
5. De relais R51 {22} en R52 {23} kunnen bekrachtigd zijn en dit blijft ook zo.
6. Als de deuren dicht zijn loopt er een stroom naar de contacten 30 van relais R51 {22} en R52 {23},
waardoor de knielventielen voor en/of achter aangestuurd blijven. Dit is afhankelijk van de stand van de
keuzeschakelaar {6}.
7. Het ASR-ventiel wordt aangestuurd waardoor er niet kan worden weggereden.
Als knielschakelaar {5} binnen 10 s wordt losgelaten valt de spanning van de contacten 30 van de
relais R51 {22} en R52 {23} af, waardoor de luchtbalgen weer in de normaal stand terug komen.
2.7.5 Na 10 sec. knielen
Na 10 sec. mag knielschakelaar {5} worden losgelaten. Deze komt daardoor in de stand 1 te staan zie
Figuur 11.
Relais R46 {25} was bekrachtigd en blijft in deze toestand doordat er een stroom door het volgende circuit
loopt: contact 30 van relais R46 {25} - knielschakelaar {5} - sleutelschakelaar {4} - tijdrelais TR4 {26} - spoel
relais R46 {25}. Tijdrelais TR4 {26} slaat na 10 sec. om en houdt zichzelf vervolgens vast. De relais R51 {22}
en R52 {23} blijven ook bekrachtigd (afhankelijk van de stand van keuzeschakelaar {6}). De spanning op de
contacten 30 van de relais R51 {22} en R52 {23} blijft ook aanwezig waardoor het voertuig in de gekozen
positie blijft. Het ASR-ventiel is ook bekrachtigd zodat wegrijden onmogelijk is.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-14 Versie 97.6

2.7.6 Knielschakelaar {5} terug in stand 0
Voordat het voertuig weer in normale positie terug kan komen moeten de deuren gesloten zijn. Als de
deuren namelijk open zijn blijft er spanning op punt 15 van relais TR4 {26} waardoor de knielventielen
aangestuurd blijven, ongeacht de stand van de knielschakelaar {5}.
Als de knielschakelaar in de 0 stand wordt gezet gebeurt er het volgende:
1. Relais TR4 {26}, R45 {24}, R46 {25} en eventueel R51 {22} en R52 {23} vallen af.
2. De spanning op de contacten 30 van de relais R51 {22} en R52 {23} verdwijnt waardoor de balgen in de
normale stand terug komen.
3. De puls op contact Y1 van tijdrelais TR3 {27} verdwijnt, maar doordat dit een type C relais is blijft het
contact 15-18 nog 10 seconden gesloten. Daarna valt dit contact af.
4. Als er in deze 10 seconden een voorwerp tussen de deur komt, zorgt de reviseerpuls {14,15} ervoor dat
tijdrelais TR5 {28} bekrachtigd wordt waardoor de knielventielen weer aangesproken worden en het
voertuig dus zakt. Tijdrelais TR5 {28} blijft gedurende 60 minuten in deze stand staan, ongeacht de lengte
van de reviseerpuls.
5. Tijdrelais TR4 {26} wordt ook door de reviseerpuls bekrachtigd. De deuren gaan open waardoor er spanning
op punt 15 van tijdrelais TR4 {26} komt. Dit relais houdt nu zichtzelf vast zodat er spanning op de
knielventielen blijft. Zolang de deuren open blijven, blijft het voertuig in de knieltoestand.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-15

3 Afstellen
3.1 Hoogteregelventiel
A
CL 61502002_379.ai
211298
Figuur 12
Instelmaat luchtbalg
De afstelling van de hoogteregelventielen gebeurt aan de hand van de hoogte van de luchtbalgen.
Alle luchtbalgen achter hebben een instelmaat van 260 mm, zowel Futura’s FL als Futura’s FH. De
luchtbalgen vòòr hebben een instelmaat van 250 mm. Deze maat {A} wordt gemeten tussen de bovenkant
van de onderplaat en de onderkant van de bovenplaat en is in te stellen met het hoogteregelventiel.
Zorg ervoor dat het voertuig leeg is en horizontaal staat tijdens het afstellen van de hoogteregelventielen.
1
2
4
3
Figuur 13
Instelling luchtbalghoogte
CL 61502002_356.cdr
151298
1. Hoogteregelventiel
2. Verbindingsstang
3. Moer
4. Aansluiting (t.b.v. hef en- of knielinrichting)
Het hoogteregelventiel {1} is gesloten als de verbindingsstang {2} in horizontale positie staat.
1. Stel de effectieve lengte van verbindingsstang {2} in op 210 mm (zie Figuur 13).
2. Draai de moeren {3} ongeveer tot het midden van de schroefdraad. Hierdoor worden de luchtbalgen belucht
of ontlucht totdat de verbindingsstang weer horizontaal is.
3. Meet de hoogte van de luchtbalgen en stel met behulp van de moeren {3} de correcte hoogte in.
• Stang verlengen is beluchten.
• Stang verkorten is ontluchten.
Het hoogteregelventiel is juist ingesteld als de hoogte van de luchtbalgen 250 mm (voor) of 260 mm (achter)
is en de verbindingsstang in horizontale positie is.
Aansluiting {4} is aanwezig indien het voertuig uitgerust is met een hef en/of knielinrichting.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-16 Versie 97.6

4 Storingen
In de onderstaande tabel is een opsomming gegeven van de meest voorkomende storingen, met de
bijbehorende oorzaak en oplossing.
Storing Oorzaak Oplossing
Luchtbalg defect Beschadiging of slijtage Vervangen (zie paragraaf 5)
Vering stoot bij belast of
onbelast voertuig
Chassis komt niet op de juiste
hoogte
Constant afblazen via
hoogteregel-ventielen
Bij dalende keteldruk blijft de
balgdruk niet konstant
De druk in de luchtbalgen variëert
Hefboomlengte van het
hoogteregel-ventiel fout
Hoogteregelventiel onjuist
ingesteld
Stand van de hefboom van het
ventiel fout
Te weinig druk in de ketel
Onderste klepje in ventiel
beschadigd
Ventiel en soms ook
toevoerleiding vervuild
Terugslagklepje in
hoogteregelventiel lek
Zuiger in hoogteregelventiel zit
vast. Glijvlakken van het
ventielhuis beschadigd
Hefboomlengte juist instellen
(zie paragraaf 3)
Hoogteregelventiel opnieuw
afstellen (zie paragraaf 3)
Hefboom horizontaal stellen
(zie paragraaf 3)
Luchtdruk moet 6 bar zijn.
Controleer de drukregelaar
(zie hoofdstuk 5.1 “Pneumatiek
algemeen”)
Ventiel vernieuwen
(zie paragraaf 5.3)
Ventiel reinigen
Ventiel vernieuwen
(zie paragraaf 5.3)
Ventiel vernieuwen
(zie paragraaf 5.3)
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-17

5 Uit- en inbouw procedures
5.1 Luchtbalgen compleet met bevestigingsplaten
1
2
2
CL 61502002_353.ai
151298
Figuur 14
Vervangen van de luchtbalg
1. Luchtaansluiting
2. Bout
1. Ontlucht de luchtbalgen. Dit kan op verschillende manieren:
• Maak de verbindingsstang van de hoogteregeling los. Door deze stang nu naar beneden te bewegen
ontlucht de desbetreffende balg.
• Indien de Futura met een knielinrichting is uitgerust kan d.m.v. de schakelaar op het dashboard de
luchtbalg ontlucht worden.
2. Zet de krik op een plaats waar dit is toegestaan (zie hoofdstuk 4.2) en hef de Futura zodanig dat de
luchtbalgen de maximale lengte hebben.
3. Verwijder de luchtaansluiting {1}.
4. Verwijder de vier bouten {2} en verwijder de luchtbalg met bevestigingsplaten.
5. Monteer de nieuwe luchtbalg met bevestigingsplaten in omgekeerde volgorde.
6. Stel de luchtbalghoogte af volgens de procedure van paragraaf 3.1
5.2 Luchtbalg zonder bevestigingsplaten
5.2.1 Uitbouwen
Indien de luchtbalgen vervangen moeten worden is het eenvoudigste om de luchtbalg met
bevestigingsplaten te vervangen. Als dit niet gewenst is, is het ook mogelijk om enkel de luchtbalg te
vervangen.
1. Voer de punten 1 en 2 uit van de procedure in paragraaf 5.1.
2. Wrik de bovenkant van de balg met een bandijzer los. Let erop dat de kraag van de bovenste
bevestigingsplaat niet beschadigd wordt, anders kunnen er luchtlekkages ontstaan.
3. Trek de bovenkant er tussen uit.
4. Wrik de onderkant van de balg met een grote schroevedraaier los van de kraag.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-18 Versie 97.6

5.2.2 Inbouwen
1. Vet beide kanten van de balg goed in met vet of een wasmiddel zodat deze goed over de kragen van de
bevestigingsplaten glijden.
2. Plaats de onderkant van de balg op de bevestigingsplaat.
3. Zet de bovenkant van de balg recht onder de kraag van de bovenste bevestigingsplaat.
4. Laat de Futura nu zover zakken totdat de kraag op de balg drukt.
5. Vul de balg nu met lucht door de verbindingsstang van het hoogteregelventiel omhoog te bewegen.
Als de bovenkant goed is ingezet springt deze vanzelf om de kraag heen.
6. Verwijder de krik.
7. Stel de luchtbalghoogte af volgens de procedure van paragraaf 3.1.
5.3 Hoogteregelventiel
5.3.1 Uitbouwen
1
3
2
1
Figuur 15
Hoogteregelventiel
CL 61502002_357.cdr
151298
1. Luchtaansluitingen
2. Inbusbout
3. Bout
Afhankelijk van de uitvoering heeft het hoogteregelventiel 3 of 4 luchtaansluitingen.
1. Laat de lucht uit de hoogteregeling ontsnappen.
2. Draai de luchtaansluitingen {1} los.
3. Draai inbusbout {2} los zodat de verbindingsstang uit het hoogteregelventiel te schuiven is.
4. Verwijder de twee bouten {3} en verwijder het hoogteregelventiel.
5.3.2 Inbouwen
Bouw het nieuwe hoogteregelventiel in omgekeerde volgorde in. Let er daarbij op dat de lengte van de
verbindingsstang 210 mm is.
Luchtvering 5003803 + +
Versie 97.6 5.3-19

6 Onderhoud
De luchtvering is nagenoeg onderhoudsvrij. Er zijn een paar punten die regelmatig onderhouden moeten
worden.
1. Maak de luchtbalgen bij elke servicebeurt schoon. Als deze erg smerig worden ontstaat er een schurende
werking bij het heffen en knielen waardoor de slijtage van de balgen wordt versneld.
Controleer bij elke servicebeurt de luchtbalgen op scheurtjes. Als er scheurtjes in zitten lekt de balg lucht en
werkt de hoogteregeling niet meer goed waardoor de balg vervangen moet worden.
2. Maak het hoogteregelventiel en de verbindingsstang bij elke servicebeurt schoon. Als deze te vuil zijn,
beweegt de verbindingsstang te stroef waardoor de hoogteregeling niet meer goed werkt.
3. Controleer de buitenmaat van de luchtbalg. Deze mag maximaal 89 cm. bedragen.
7 Bestelnummers
Bestelnummers van onderdelen die vervangen moeten worden zijn te vinden in het onderdelenboek.
Controleer aan de hand van het chassisnummer of het juiste onderdelenboek aanwezig is. De bestelnummers
voor onderdelen van de luchtvering staan in groep 699.
Luchtvering 5003803 + +
5.3-20 Versie 97.6

5.4 Luchtleidingen en koppelingen
CL 61502002_305.ai
230998

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.1 Veiligheid in de werkplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3 Demontage- en montagevoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.1 Demontage klemschroefkoppelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.1.1 Koppeling of ventiel vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.1.2 Leiding vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.2 Montage klemschroefkoppeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.3 Demontage insteekkoppeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
3.3.1 Koppeling of ventiel vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
3.3.2 Leiding vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3.4 Montage insteekkoppelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3.4.1 Insteekkoppelingen met metrische draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3.4.2 Insteekkoppelingen met inch draad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3.4.3 Leiding aan de insteekkoppeling monteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3.4.4 Montage op wartel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4 Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5 Bestelnummers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-1

Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-2 Versie 97.6

1 Inleiding
Dit hoofdstuk beschrijft de montage en demontage van kunststof luchtleidingen aan koppelingen en
ventielen. Deze luchtleidingen worden voornamelijk voor het remsysteem en de luchtvering gebruikt.
Voor een veilige en storingsvrije werking is het belangrijk dat het monteren en vervangen van leidingen en
ventielen nauwkeurig geschied.
Men onderscheidt twee soorten koppelingen;
1. Klemschroefkoppeling.
2. Insteekkoppeling.
Het voordeel van klemschroefkoppelingen is dat de wartel los gedraaid kan worden waardoor de leiding of
koppeling makkelijk te vervangen is. Bij insteekverbindingen is dit niet het geval en moet indien de leiding
vervangen wordt ook de insteekkoppeling vervangen worden.
Met ingang van chassisnummer 6003370 (seizoen 95/96) worden in het luchtdruksysteem van rem- en
veersysteem Raufoss insteekkoppelingen toegepast.
De voorserie waarbij deze koppelingen getest zijn bestaat uit de chassisnummers 6003219 t/m 6003228.
2 Veiligheid
Een correcte werking van de pneumatische componenten is essentieel voor de veiligheid van chauffeur en
passagiers. Een juiste werking kan alleen gegarandeerd worden als alle instructies t.a.v. montage nageleefd
worden.
Het niet naleven van deze instructies kan leiden tot gevaarlijke situaties.
Installatie, onderhoud en reparatie mag alleen uitgevoerd worden door personeel dat getraind en
geautoriseerd is door de BOVA service organisatie. Reparaties of onderhoudswerkzaamheden die door
ongeautoriseerde personen uitgevoerd worden kunnen leiden tot gevaarlijke situaties en vallen buiten de
garantiebepalingen.
2.1 Veiligheid in de werkplaats
Om veilig aan het pneumatisch systeem te kunnen werken is het noodzakelijk op de volgende punten te
letten:
• Zorg ervoor dat het systeem drukloos is voordat men hieraan gaat werken, dit om te voorkomen dat
leidingen losschieten als deze losgedraaid worden.
• Bescherm de bus tegen wegrollen.
• Gebruik het juiste gereedschap.
• Gebruik orginele componenten.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-3

3 Demontage- en montagevoorschriften
3.1 Demontage klemschroefkoppelingen
Maak het systeem drukloos. Dit om te voorkomen dat er leidingen losschieten als deze losgedraaid worden.
3.1.1 Koppeling of ventiel vervangen
1. Maak de omgeving rond het ventiel schoon.
2. Draai wartel {1} los van ventiel {2} of koppeling.
Figuur 1
Demontage van leidingen
CL 61502002_099.ai
181298
1. Wartel
2. Ventiel of koppeling
3. Snijring
3. Vervang het ventiel of de koppeling en draai de wartel op het nieuwe ventiel of koppeling.
3.1.2 Leiding vervangen
Als de leiding lek is zijn er twee mogelijkheden:
A. Indien het een lange luchtleiding betreft, is het gemakkelijker om op de plaats van de lekkage de leiding door
te knippen (met de speciale kniptang) en op deze plaats een koppelstuk te monteren.
B. Indien het een korte leiding betreft, is het beter een nieuwe leiding te monteren.
Geval A
1. Maak de omgeving rond de lekkage schoon zodat er geen vuil in de luchtleiding kan komen.
2. Knip de leiding op de plaats van de lekkage door.
3. Monteer een koppelstuk. Ga hierbij te werk volgens paragraaf 3.2.
Geval B
1. Maak de omgeving rond de wartels schoon zodat er geen vuil in de ventielen kan komen.
2. Draai aan beide zijden van de luchtleiding de wartels los.
3. De leiding kan er nu tussen uit.
4. Knip de leiding door zodat de wartels opnieuw gebruikt kunnen worden.
Om luchtlekkages te voorkomen mogen de snijring en insteekhuls niet meer gebruikt worden.
5. Monteer een nieuwe leiding volgens paragraaf 3.2.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-4 Versie 97.6

3.2 Montage klemschroefkoppeling
Klemschroefkoppeling zijn gebruikt tot chassisnummer 6003369. Na dit chassisnummer worden
insteekkoppelingen gebruikt. Om ervoor te zorgen dat de koppelingen niet lekken is een goede verbinding
tussen luchtleidingen en koppeling zeer belangrijk. Volg hiervoor de onderstaande procedure voor het juist
monteren van luchtleidingen aan koppelingen of ventielen.
1. Knip de leiding op de juiste lengte recht af. Gebruik hiervoor een geschikte kniptang. Houd rekening met de
insteeklengte. Verwijder zowel aan de binnen- als buitenkant de eventuele opstaande rand met een vijl. Dit
om ervoor te zorgen dat de lucht zo weinig mogelijk weerstand ondervindt.
2. Schuif eerst wartel {2} en vervolgens snijring {3} over de kunststof luchtleiding. De dikkere kraag van de
snijring zit aan de wartel zijde.
1 2 3
Figuur 2
Wartel en snijring over de leiding geschoven
CL 61502002_097.ai
230998
1. Leiding
2. Wartel
3. Snijring
3. Druk insteekhuls {4} in de leiding. De kraag van deze insteekhuls moet daarbij vlak tegen het uiteinde van de
leiding liggen. Er mag geen ruimte tussen zijn. Tijdens het indrukken van de insteekhuls moeten de wartel en
snijring achter het bereik van de insteekhuls liggen. Voor het indrukken van de insteekhuls zijn speciale
gereedschappen te bestellen. Met een rubber hamer gaat dit echter ook goed.
Gebruik geen metalen hamer. Dit beschadigt de opstaande rand van de insteekhuls.
1 2 3 4
Figuur 3
Insteekhuls plaatsen
CL 61502002_098.ai
200297
1. Leiding
2. Wartel
3. Snijring
4. Insteekhuls
4. Druk de leiding met de insteekhuls tegen de aanslag van de koppeling en draai de wartel met de hand zo ver
als mogelijk vast. De snijring komt hierbij tussen de wartel en leiding vast te zitten.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-5

5. Draai de wartel met een momentsleutel aan. Zie onderstaande tabel.
Leiding diameter
Kracht (Nm)
6x 1 10
8x 1 15
10 x 1 20
12 x 1.25 25
15 x 2 30
De leiding wordt nu tussen de kraag van de insteekhuls en de voorkant van de snijring geklemd. Hierbij zet
de leiding enigszins uit. Dit is bij demontage van de leiding goed te zien.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-6 Versie 97.6

3.3 Demontage insteekkoppeling
Maak het systeem drukloos. Dit om te voorkomen dat er leidingen losschieten als deze losgedraaid worden.
3.3.1 Koppeling of ventiel vervangen
5 3 2 5
3 2
4 4
6
5 1 5 1 6
Figuur 4
Demontage insteekverbindingen
CL 61502002_107.ai
230998
1. Insteekkoppeling
2. Wartel
3. Kniestuk
4. Verdeelblok of ventiel
5. Leiding
6. O-ring
Leiding {5} is permanent met de insteekkoppeling {1} verbonden. Elk poging tot demonteren zal de
klemring beschadigen waardoor deze verbinding gaat lekken. Ook demontage van wartel {2} en bocht {3}
is onmogelijk.
1. Maak de omgeving rond het ventiel schoon zodat er geen vuil in de leidingen terecht kan komen.
2. Om het ventiel te vervangen is het mogelijk insteekkoppeling {1} in zijn geheel uit het ventiel {4} te draaien.
Insteekkoppeling {1} draait dan over leiding {5}.
3. Wartel {2} moet uit het ventiel gedraaid worden. De wartel draait vrij om het kniestuk.
4. Na vervanging van het ventiel of verdeelblok kunnen de wartel en insteekkoppeling weer terug in het ventiel
of verdeelblok gedraaid worden.
5. De uitwendige O-ring {6} moet voordat deze hergebruikt wordt op beschadiging en vuil gecontroleerd
worden.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-7

3.3.2 Leiding vervangen
Zoals in de voorgaande paragraaf is vermeld kunnen de insteekkoppelingen wel gedemonteerd worden maar
is dit niet toegestaan vanwege de luchtdichtheidsgarantie.
Als de leiding lek is zijn er twee mogelijkheden:
A. Indien het een lange luchtleiding betreft, is het gemakkelijker om op de plaats van de lekkage de leiding door
te knippen (met de speciale kniptang) en op deze plaats een koppelstuk te monteren.
B. Indien het een korte leiding betreft, is het beter een nieuwe leiding (inclusief insteekkoppelingen) te
monteren.
Geval A
1. Maak de omgeving rond de lekkage schoon zodat er geen vuil in de luchtleiding kan komen.
2. Knip de leiding op de plaats van de lekkage door.
3. Monteer een insteekkoppelstuk. Ga hierbij te werk volgens paragraaf 3.4.3.
Geval B
1. Maak de omgeving rond de insteekkoppelingen schoon zodat er geen vuil in de ventielen kan komen.
2. Draai aan beide zijden van de luchtleiding de insteekkoppelingen uit de ventielen.
3. De leiding kan er nu tussen uit.
4. Monteer een nieuwe leiding volgens paragraaf 3.4.3.
3.4 Montage insteekkoppelingen
Vanaf chassisnummer 6003370 worden insteekkoppelingen gebruikt om kunststof luchtleidingen aan
ventielen te monteren. De voordelen van dit systeem t.o.v. de klemschroefkoppelingen zijn drieledig:
1. snellere montage;
2. eenvoudiger montage;
3. beter luchtdicht.
Het nadeel is dat bij vervanging van een leiding ook de insteekkoppeling vervangen moet worden.
Ook bij deze insteekkoppelingen geldt dat een juiste montage belangrijk is voor de werking van het
pneumatisch systeem. Volg hiervoor de onderstaande aanwijzingen op voor het juist monteren van
luchtleidingen aan de insteekkoppelingen.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-8 Versie 97.6

3.4.1 Insteekkoppelingen met metrische draad
Elke insteekkoppeling met metrische draad is voorzien van een O-ring voor de afdichting.
De O-ringen zijn niet oliebestendig en mogen daarom niet met diesel- of smeerolie in contact komen.
CL 61502002_102.ai
200297
Figuur 5
Metrische insteekkoppeling met O-ring
Pas de aandraaimomenten toe zoals in onderstaande tabel zijn aangegeven.
Draadmaat (mm)
Kracht (Nm)
M 10 x 1.0 18
M 12 x 1.5 24
M 14 x 1.5 28
M 16 x 1.5 35
M 22 x 1.5 40
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-9

3.4.2 Insteekkoppelingen met inch draad
De uitwendige draad is bij dit type insteekkoppelingen konisch. De inwendige draad kan konisch of cilindrisch
zijn. Gebruik een vloeibare pakking (Loctite 542) om een goede afdichting te verkrijgen.
CL 61502002_103.ai
200297
Figuur 6
Insteekkoppeling met inch draad
De onderstaande tabel is een richtlijn voor het aandraaien van de insteekkoppelingen met inch draad.
Draadsoort
Kracht (Nm)
1/8" - 27 18
1/4" - 18 28
3/8" - 18 38
1/2" - 14 42
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-10 Versie 97.6

3.4.3 Leiding aan de insteekkoppeling monteren
Het leidinguiteinde moet bij voorkeur haaks worden afgeknipt met een speciale kniptang.
Een hoek van maximaal 15° is echter toegestaan.
Max 15 o
L
CL 61502002_104.ai
230998
Figuur 7
Leidinguiteinde
Houd met het afknippen rekening met de insteeklengte (L). Deze lengte is afhankelijk van de leidingmaat.
In onderstaande tabel is het maximale insteekgedeelte per leidingmaat aangegeven.
Leidingmaat
Insteeklengte L (mm)
6 x 1 mm 19.5
8 x 1 mm 20.5
10 x 1.25 mm 24
10 x 1.5 mm 24
12 x 1.5 mm 25
15 x 1.5 mm 27
16 x 2 mm 27
18 x 2 mm 27
1/4" inch 19.5
3/8" inch 23.5
1/2" inch 25.5
5/8" inch 27.5
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-11

Het monteren van de leiding in de insteekkoppeling gaat zonder gereedschap in drie stappen:
1. Druk de leiding in de insteekkoppeling tot de eerste O-ring.
2. Druk en draai tegelijkertijd de leiding tot de aanslag.
3. Controleer de verbinding door de leiding terug te trekken. Als dit niet lukt is de verbinding goed.
1
2
CL 61502002_105.ai
230998
Figuur 8
Montage van de leiding aan de insteekkoppeling
1. Leiding
2. Insteekkoppeling
Alle insteekkoppelingen worden in de fabriek op juiste montage en dichtheid getest, voordat er een
dichtheidsgarantie wordt afgegeven.
De constructie van de insteekkoppeling maakt het mogelijk om deze na opening weer opnieuw te gebruiken.
Als de insteekkoppeling open is geweest vervalt echter de dichtheidsgarantie. Als er een leiding vervangen
moet worden, vervang dan ook de insteekkoppeling.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-12 Versie 97.6

3.4.4 Montage op wartel
3
4
2
1
1
Figuur 9
Montage van een verdeelstuk op een wartel
CL 61502002_106.ai
200297
1. Wartel
2. Beschermkap
3. Insteekkoppeling
4. Verdeelstuk
1. Draai wartel {1} in een ventiel of verdeelblok.
Vast is vast, forceer dus niet.
2. Verwijder beschermkap {2}. Deze is blauw voor de kleine uitvoering en rood voor de grote uitvoering.
3. Draai insteekkoppelingen {3} op verdeelstuk {4}.
4. Druk verdeelstuk {4} krachtig op de wartel {1}.
De montage gaat lichter indien gelijktijdig het verdeelstuk wordt verdraaid.
5. Controleer de verbinding door aan het verdeelstuk te trekken. Als deze niet los gaat is de verbinding goed.
Het verdeelstuk is nu draaibaar, maar kan niet losgemaakt worden van de wartel. De wartelverbindingen
zijn niet geschikt voor gebruik tussen chassis en as.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
Versie 97.6 5.4-13

4 Onderhoud
De luchtleidingen en de koppelingen zijn onderhoudsvrij. Wel is het noodzakelijk dat eenmaal per jaar de
omgeving rond de koppelingen en ventielen wordt schoongemaakt. Controleer na het schoonmaken de
koppelingen en ventielen op luchtlekkage. Dit kan door deze met zeepsop nat te maken. Een lekkage is te
zien aan de luchtbellen die dan ontstaan.
5 Bestelnummers
Bestelnummers van onderdelen die vervangen moeten worden zijn te vinden in het onderdelenboek.
Controleer aan de hand van het chassisnummer of het juiste onderdelenboek aanwezig is.
De bestelnummers voor onderdelen van luchtleidingen en koppelingen staan in groep 600.
Luchtleidingen en koppelingen 5003803 + +
5.4-14 Versie 97.6