Marktoverzicht bio-oliën voor energie - Productschap Tuinbouw

50361520-KPS/MEC 04-7051
Marktoverzicht bio-oliën voor energietoepassing
Arnhem, 25 maart 2004
Auteur J.J. Erbrink
KEMA Power Generation & Sustainables
In opdracht van Productschap Tuinbouw en het Ministerie van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit
auteur : J.J. Erbrink 04-03- beoordeeld : H.P.A.M. van der Staak 04-03-
B 25 blz. 1 bijl. WSc goedgekeurd : K.J. Braber 04-03-
Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem.
Telefoon (026) 3 56 91 11. Telefax (026) 3 51 56 06.

Dit rapport is mogelijk gemaakt door subsidieverlening door het Productschap Tuinbouw en het
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in het kader van het Onderzoeksprogramma
Energie (PT-projectnummer 11290).
© KEMA Nederland B.V., Arnhem, Nederland. Alle rechten voorbehouden.
Dit document bevat vertrouwelijke informatie. Overdracht van de informatie aan derden zonder schriftelijke toestemming
van of namens KEMA Nederland B.V. is verboden. Hetzelfde geldt voor het kopiëren van het document of een gedeelte
daarvan.
KEMA Nederland B.V. en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte,
bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de
onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken.

-3- 50361520-KPS/MEC 04-7051
INHOUD
blz.
1 Inleiding ..................................................................................................................4
2 Frituurvetten............................................................................................................5
2.1 Kwaliteit ..................................................................................................................5
2.2 Beschikbare hoeveelheden ....................................................................................6
2.3 Prijsniveau’s............................................................................................................6
3 Plantaardige oliën en -vetten ..................................................................................7
3.1 Kwaliteit ..................................................................................................................7
3.2 Hoeveelheden en prijzen........................................................................................7
4 Vetzuren ...............................................................................................................12
4.1 Kwaliteit en hoeveelheid.......................................................................................12
4.2 Prijsniveau’s..........................................................................................................13
5 Dierlijke vetten ......................................................................................................13
5.1 Kwaliteit ................................................................................................................13
5.2 Hoeveelheden.......................................................................................................15
5.3 Prijsniveau ............................................................................................................17
6 SRM vet vanuit destructie.....................................................................................18
7 Concurrerend gebruik van bio-oliën in bio-diesel .................................................18
8 Vergunningsaspecten...........................................................................................20
9 Conclusies ............................................................................................................23
Bijlage A Leveranciers van bio-olie in Nederland ................................................................25

-4- 50361520-KPS/MEC 04-7051
1 INLEIDING
In opdracht van het Productschap Tuinbouw en het Ministerie van LNV heeft KEMA samen
met de branderleverancier Thermeta en enkele tuinders het project getiteld "Inzet bio-oliën
en vetten in de glastuinbouw" uitgevoerd. Bio-oliën en -vetten kunnen als primaire of
secundaire brandstof worden gebruikt in - van origine - gasgestookte verwarmingsketels.
In de glastuinbouw worden verwarmingsketels gebruikt waarin aardgas wordt ingezet. Voor
tuinbouwbedrijven met een grote verhouding tussen piekvraag en gemiddeld energieverbruik
kan het heel aantrekkelijk zijn om de contractcapaciteit te verlagen door deze pieken op te
vangen met bio-oliën. Met een relatief geringe inzet van bio-oliën (enkele procenten op
jaarbasis) kan deze contractcapaciteit met tientallen procenten worden teruggebracht. Dit
“peakshaven” kan erg lucratief zijn te meer daar met deze bio-olie inzet tevens duurzame
doelstellingen van tuinbouw worden gerealiseerd. Bio-olie is bovendien goed op te slaan
hetgeen bij bio-gas veel lastiger is.
In dit rapport wordt een kort overzicht gegeven van de markt van bio-oliën (situatie eerste
halfjaar 2003). Dit onderzoek is onderdeel van een bredere studie naar de inzet van bio-olie
in de glastuinbouw, met de volgende deelonderzoeken:
• marktoverzicht bio-oliën
• emissiemetingen bij bio-olie stook in de glastuinbouw
• corrosie aspecten van bio-olie stook in de glastuinbouw
• inzetstrategieën en rentabiliteit.
Dit beknopte marktoverzicht is in voorjaar 2003 opgesteld en is gebaseerd op informatie van
MVO (internet), openbare documenten en telefonische informatie van bio-olie leveranciers 1 .
Het aanbod van bio-oliën bestaat hoofdzakelijk uit frituuroliën en –vetten, technische
vetzuren, ruwe plantaardige oliën en –vetten en dierlijke vetten. Deze worden sequentieel
besproken in de volgende hoofdstukken met als trefwoorden: kwaliteit, beschikbaarheid en
prijsniveaus. In de volgende hoofdstukken wordt kort besproken wat de kwaliteit, de
beschikbaarheid en het prijsniveau van de bio-olie is. De prijs van bio-olie wordt in het
rapport uitgedrukt in EUR/ton, maar ook als EUR/GJ. Dat maakt de vergelijking met de
commodity prijs van aardgas gemakkelijk (dit is rond 12 eurocnt/m 3 , dit is 3,8 EUR/GJ).
1 Leveranciers van bio-olie en van branders is te vinden op www.bio-olie.info, zie verder ook bijlage A.

-5- 50361520-KPS/MEC 04-7051
2 FRITUURVETTEN
2.1 Kwaliteit
Frituurvetten en oliën zijn afkomstig van:
• afvalstromen uit industriële installaties (fritesfabrieken bijvoorbeeld)
• ingezamelde stromen uit de horeca.
Vanaf 1 november 2002 worden gebruikte frituurvetten en -oliën niet meer verwerkt in
diervoeders. Vetinzamelaars kunnen nu het opgehaalde frituurvet niet meer kwijt in de
diervoedersector. Daarom zal een vetinzamelaar geld kunnen gaan vragen voor het ophalen
van oude vetten en oliën. Tot dan toe werd altijd geld ontvangen voor het ingezamelde vet.
De Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Horeca verplicht horecabedrijven om
afvalstoffen van elkaar gescheiden te houden en gescheiden af te geven. Het ziet ernaar uit
dat inzamelaars van de situatie gebruik maken om de aanname tarieven ten gunste van
zichzelf bij te stellen. De prijzen van frituuroliën en –vetten zijn in 2003 sterk gestegen,
waardoor de marges voor de inzamelaars waarschijnlijk eveneens zijn gestegen.
Bijna alle frituuroliën zijn tegenwoordig plantaardig van oorsprong. Door oxidatie, hydrolyse
en polymerisatie ontstaan andere producten in het frituurvet. Deze stoffen zorgen ervoor dat
frituurvet of frituurolie in kwaliteit achteruit gaan en het gehalte aan vrij vetzuur toeneemt. Het
gehalte van vrije vetzuren (FFA) zou niet hoger moeten zijn dan 5%. Hiervoor worden soms
indicatorstrookjes voor gebruikt. Is het FFA hoger dan bijvoorbeeld 5%, dan zou besloten
kunnen worden om het frituurvet te verversen. De belangrijkste zuiveringsstap die moet
worden uitgevoerd om frituuroliën en vetten geschikt te maken als brandstof is verlaging van
vaste stof gehalte (zwevend vuil en asgehalte) door filtering of andere technieken. Dit
gehalte aan as en zwevend vuil is een aandachtspunt in verband met vervuiling van
branders en ketels.
In België wordt gewerkt aan een kwaliteitssysteem voor frituuroliën en vetten door “BREVO”.
In Nederland bestaat een breed gedragen gedachte dat certificering van bio-olie nodig is om
de kwaliteit te garanderen. Voorstellen voor zo’n systeem zijn onderweg (MVO, Margarine,
Vetten en Oliën, werkt aan een concept beoordelingsrichtlijnen voor bio-olien, situatie begin
2004).
In tabel 1 staan enkele analysegegevens van diverse vetten en oliën, waaronder ook
frituurvet.

-6- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Tabel 1
Vergelijking brandstoftypen (bron: MVO)
Brandstof Frituurvet Dierlijk vet Raapolie Aardgas
Lichte
(minerale)
olie
Verbrandingswaarde MJ/kg 39 39 35 32 42,7
Viscositeit (40 C) mm 2 /s 40 28 38 4
Dichtheid kg/m 3 930 916 930 0,8 840
As Gew.-% 0,66 0,1 0,4 0,01
Water Gew.-% 1,00 0,1-1,0 0,08 0,4
C Gew.-% 76 76 78 86
H Gew.-% 12 12 12 13
O Gew.-% 11 11 10 0,4
N Gew.-% 0,02 0,05 0,01 3,1 0,02
S Gew.-% 0,01 0,02 0,01 0,2
N Gew.-% 5 * 10-7 0,001
P Gew.-% 0,012 0,0015
2.2 Beschikbare hoeveelheden
In Nederland is ongeveer 100.000 ton/jaar beschikbaar (bron: MVO). Een deel ervan wordt
geëxporteerd naar Scandinavië, België en andere landen. In Vlaanderen is ongeveer 30.000
ton per jaar beschikbaar, gemeld wordt dat Nederland het belangrijkste exportland voor deze
vetten is. In Europa komt per jaar ongeveer 1.500.000 ton op de markt. Frituurvet is een
product dat internationaal verhandeld wordt. Ingezamelde frituuroliën in Nederland gaan
momenteel ook naar Scandinavië, een deel wordt in de oleochemie verwerkt.
2.3 Prijsniveau’s
De prijs van frituurvetten is niet stabiel, maar vertoont grote schommelingen. Werden in 2002
nog prijzen van 100-150 EUR/ton gemeld (2,5 – 3,8 EUR/ton), in 2003 lijken meer prijzen
van 250 – 300 EUR/ton te gelden (6,5 à 7,5 EUR/GJ). De reden voor de prijsstijgingen komt
uit voort uit de waarde van deze brandstof op de Scandinavische en Engelse markt. In
Scandinavië is in de winter veel brandstof nodig en fossiele brandstof is veel duurder dan in
Nederland, waar het aardgas goedkoop beschikbaar is voor grootverbruikers.

-7- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Een tweede reden is dat in deze landen (maar ook in Duitsland) een gegarandeerde prijs
betaald wordt voor energie, die uit duurzame bronnen wordt opgewekt. Dit werkt
prijsverhogend voor de omliggende landen.
Hoewel er dus blijkbaar betaald moet worden voor de inzameling van frituurvetten, heeft dit
weinig te maken met de marktwaarde. Het is dus waarschijnlijk dat er met deze prijsverschillen
tussen inkoop en verkoop een flinke marge beschikbaar blijft voor de inzamelaars
van frituurvetten. Een snelle verlaging van de prijs voor frituuroliën en –vetten is niet te
verwachten.
3 PLANTAARDIGE OLIËN EN -VETTEN
3.1 Kwaliteit
Planaardige olie worden verkregen door zaden en vruchten te persen; zonnebloempitten,
sojabonen, raapzaad, maïs, pinda's, olijven, sesam, noten, en druivenpitten maar ook uit
graangewassen zoals tarwekiem en uit tropische gewassen zoals de kokosnoot en oliepalm.
Bij olie wordt gesproken over eerste of koude persing. Daarmee wordt gedoeld op de manier
waarop olie geperst wordt. Dit gebeurt altijd mechanisch en als de temperatuur daarbij niet
hoger komt dan 33 °C wordt gesproken over koude persing. Wat samenstelling betreft zijn
plantaardige oliën schoon (verwaarloosbare hoeveelheden zwavel, chloor en stikstof) en
hebben een hoge stookwaarde. In ruwe plantaardige oliën zijn enkele procenten vrije vetzuren
aanwezig.
3.2 Hoeveelheden en prijzen
In Nederland worden veel zaden en oliën geïmporteerd. In tabel 2 is gegeven welke
hoeveelheden ruwe oliën en hun prijsniveau in 2002 ongeveer genoteerd zijn.

-8- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Tabel 2
Overzicht van geïmporteerde ruwe oliën: hoeveelheid en prijsniveau
olie hoeveelheid (ton/jaar) prijsniveau 2002 (EUR/ton)
ruwe palmolie 700.000 350-450
ruwe zonnebloemolie 250.000 550-700
ruwe Koolzaadolie 300.000 450-600
ruwe palmpittenolie 50.000 350-500
ruwe kokosolie 280.000 400-450
ruwe soja olie 35.000 400-600
Ruwe palmpitolie is in het algemeen (EUR 60,--) duurder dan ruwe palmolie (mondelinge
informatie PVE). Wat de energietoepassingen van plantaardige oliën betreft, kan gemeld
worden dat vooral koolzaadolie en zonnebloemolie in Europa worden toegepast in biodiesel.
Biodiesel wordt momenteel voornamelijk gemaakt van plantaardige grondstoffen. Dit kan te
maken hebben met de kosten voor de verschillende grondstoffen. Bovendien is de
regelgeving strenger voor dierlijke grondstoffen. Accijnsvrijstelling is noodzakelijk om het
product commercieel tot een succes te maken. Biodiesel heeft een hogere toegevoegde
waarde dan bio-olie zodat bio-oliën gemakkelijker die kant op kunnen lekken.
In de Rotterdamse haven werd in 2003 ongeveer vijf miljoen ton oliën en vetten behandeld,
die niet alleen worden gebruikt voor voedingsmiddelen, maar ook voor onder meer
tandpasta, kaarsen, zeep, drukinkt en smeermiddelen. De vloeibare lading die in Rotterdam
wordt aangevoerd bestaat voor ruim de helft uit tropische oliën, zoals palm- en kokosolie.
Andere soorten zijn soja-, raap- en zonnebloemolie. Ook wordt nog eens drie miljoen ton aan
oliezaden, zoals sojabonen en zonnebloempitten aangevoerd voor verwerking tot ruwe en
geraffineerde plantaardige olie.
In figuur 1 is een overzicht gegeven van plantaardige oliën en vetten zoals deze in de loop
van de tijd zijn geïmporteerd door Nederland (bron: Productschap margarine, vetten en oliën:
MVO).

-9- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Figuur 1
Hoeveelheden geïmporteerde plantaardige oliën en vetten in de loop van de tijd
De conclusie uit het voorgaande is dat er genoeg (en in de toekomst mogelijk zelfs meer)
palmolie beschikbaar is. Het prijsniveau is echter erg variabel van 250-600 EUR/ton (6,5 –
15 EUR/GJ)
In figuur 2 is een vergelijking gegeven van prijzen van vier plantaardige oliën. Palmolie blijkt
steeds de goedkoopste olie te zijn uit de groep van sojaolie, raapolie (uit koolzaad),
zonnebloemolie en palmolie.
Figuur 2 Prijzen 4 plantaardige olien. (Globetrotter, 2001. Laatste update: 1 oktober 2002)

-10- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Olijfolie
De Europese Commissie heeft een verordening gepubliceerd tot vaststelling, voor het
verkoop-seizoen 2001/2002, van de geraamde olijfolieproductie en van het bedrag van de
productiesteun per eenheid dat mag worden voorgeschoten. De productie komt in genoemd
seizoen boven de 3 miljoen ton uit: 1,58 miljoen ton in Spanje, 714.000 ton voor Italië,
399.000 ton voor Griekenland, 34.000 ton voor Portugal en 2.600 ton voor Frankrijk (alle
cijfers afgerond). Het bedrag van het voorschot is vastgesteld op EUR 117,36 per 100 kg
voor Frankrijk, Griekenland en Portugal, EUR 90,54 per 100 kg voor Italië en EUR 57,18 per
100 kg. voor Spanje. Olijfolie is daarmee te duur voor toepassingen in de glastuinbouw.
Palmolie
Palmolie is een geschikte brandstof voor ketelinstallaties (mits verwarmd toegevoerd aan de
branders). Hoewel tabel 2 een prijsniveau van 350-450 EUR/ton meldt, dient te worden
opgemerkt dat er sterke prijsschommelingen op de wereldmarkt bestaan. Bovendien hangt
de prijs af van de kwaliteitsniveau van de partijen palmolie. Op sommige momenten is de
prijs van palmolie zelfs onder 300 EUR/ton (7,7 EUR/GJ) gedaald.
In Indonesië is de Rabobank onder meer actief als financier van oliepalmplantages. Naar
aanleiding van voortdurende berichten over aantasting van tropisch regenwoud ten behoeve
van de aanleg van plantages en sociale onrust rond bepaalde plantages heeft de Rabobank
haar beleid met betrekking tot. deze sector (in overleg met deskundigen en NGO's) nog eens
uitdrukkelijk geformuleerd, op papier vastgelegd en ter kennis gebracht van klanten, potentiële
klanten, belanghebbenden en belangstellenden. Ook ABN AMRO heeft zich gecommitteerd
aan bepaalde gedragscodes. Een voorbeeld van certificering in de praktijk is het Green
Gold systeem dat door Essent is ontwikkeld. Green Gold is een systeem van ketenbeheersing
(chain of custody) voor het totale voortbrengingsproces ten aanzien van biomassa.
Het Green Gold systeem is een controle- en certificatiesysteem voor de acceptatie van
schone, duurzame biomassa. Het wordt uitgevoerd in samenwerking met Skal International,
een onafhankelijk certificatie- en inspectiebedrijf, en Peterson Bulk Logistics, een
onafhankelijk inspectiebedrijf. Beide bedrijven zijn geaccrediteerd door de Nederlandsche
Raad van de Accreditatie (RvA) onder de nummers EN 45011/ISO 65 en EN 45004/ISO 39.
De palmolieproductie is voornamelijk in handen van bedrijven in Maleisië en Indonesië,
gevolgd door Nigeria, Thailand en Colombia. De palmboom bereikt zijn volwassen lengte in
drie jaar en de maximale productie van palmolie na acht jaar. Dat betekent dat gedane
investeringen pas na jaren worden terugverdiend. De opbrengsten per ha zijn hoog: 10-35
ton aan palmoliezaden per jaar. Na 20 tot 30 jaar loopt de productie zover terug dat de
bomen vervangen worden.

-11- 50361520-KPS/MEC 04-7051
De palmboom levert drie producten: CPO (ruwe palmolie, 3,5 ton per ha), PKO: palmpitolie
(0,5 ton per ha) en palmpitmeel (0,5 ton per ha). De afzet van de oliën geschiedt naar de
voedingsmiddelenindustrie, de cosmetische industrie, de chemische industrie en de veevoederindustrie.
Palmolie maakt nu voor rond 20% van de wereldconsumptie van oliën en
vetten.
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Maleisie
Indonesie
Nigeria
Thailand
Colombia
Papoea Nw Guinea
Ivoorkust
Equador
rest
Figuur 3
Productie cijfers palmolie (CPO) per land van 1995-2000 in kton per jaar
De productie van palmolie is sterk toegenomen de afgelopen jaren. De productiekosten in
Indonesië zijn lager dan in Maleisië ($150 tegen $250 per ton). De Indonesische regering
heeft de uitbreiding van palmolieplantages sterk gestimuleerd. Vanwege de instabiliteit van
de munteenheid, de competitie tussen binnenlands gebruik en export en de verhouding
tussen de waarde van palmolie op de binnenlandse markt en de exportmarkt (mede
ingegeven door exportbelastingen, die onder druk van de palmoliesector zijn opgeheven),
zijn de exportcijfers vertraagd. Veel oliepalmplantages zijn in financiële problemen gekomen.
De dalende prijs van palmolie op de wereld markt speelde tevens een rol: in 2000 lagen de
prijzen van CPO en PKO rond de 300 $/ton. De prijsontwikkeling op de wereldmarkt in de
jaren 2001-2003 is als volgt: 285.7 390.3 425.1 $/ton, november 2003: 485 $/ton.
Het prijsniveau van palmolie is momenteel te hoog, maar gezien de prijsfluctuaties ($250 in
april 2001) in het recente verleden is inzet als brandstof voor de glastuinbouw (en overige
energie-inkopers!) in toekomst niet uitgesloten.

-12- 50361520-KPS/MEC 04-7051
4 VETZUREN
4.1 Kwaliteit en hoeveelheid
(Technische) vetzuren betreffen destillaten (verzuren die bij de raffinage van palm- en
kokosolie beschikbaar komen) uit verse bio-oliën in Europa geproduceerd: enige
tienduizenden tonnen/jaar, prijsniveau: 100-200 EUR/ton. Ruwweg 3% van de plantaardige
olie is vrij vetzuur, dit wordt in principe tijdens het destilleren afgestookt, dit is dus 3% van 1,6
miljoen ton, dit is 48.000 ton per jaar. Volgens een MVO overzicht is de hoeveelheid per jaar
60.000 ton. Over de samenstelling van vetzuurdestillaten kan gemeld worden dat het vrije
gehalte aan vetzuren uiteraard hoog is(90-95%). In tabel 3 is een samenstelling gegeven van
vetzuur destillaat uit palmolie (Palm Fatty Acid Distillate – PFAD).
Tabel 3
Vetzuurprofielen van twee vetzuren (bron: Presco)
Tallow
Fatty Acid %
Yellow Grease
Fatty Acid %
Myristic 2.9 Lauric -
Myristic Oleic 0.3 Myristic 0.8
Pentadecanoic 0.6 Palmitic 19.3
Palmitic 25.8 Stearic 10.5
Palmetic Oleic 2.0 Oleic 45.8
Stearic 21.5 Linoleic 21.1
Oleic 42.6 Linolenic 1.5
Linoleic 2.3
Linelenic 0.2
(http://www.dupps.com/qualspec.html)
Vetzuurdestillaten worden momenteel al toegepast in verwarmingsketels (onbekend is welke
ketels het betreft). Producenten van plantaardige oliën proberen de kwaliteit van de
resterende residuen na destillatie nog te verbeteren om zo een toegevoegde waarde aan het
eindproduct te geven. Dit gebeurt soms door een hardingsstap uit te voeren waardoor het
een bepaalde toepassing kan krijgen in veevoeders. Uiteindelijk blijft er een paar honderd
ton afvalproduct over dat onverkoopbaar is (wellicht toepasbaar voor vergistinginstallaties).

-13- 50361520-KPS/MEC 04-7051
De stookwaarde van vetzuren is vergelijkbaar met die van de andere bio-oliën, zoals
frituuroliën of palmolie. De stookwaarde van vetzuren wijkt niet veel af van die van andere
plantaardige oliën: 38 à 39 MJ/kg.
4.2 Prijsniveau’s
Prijzen van vetzuren zijn niet stabiel: fabrikanten van plantaardige oliën proberen de
hoeveelheid afvalproduct te minimaliseren. Betrouwbare informatie omtrent de prijsniveaus
van vetzuurdestillaten ontbreekt. De belangrijkste toepassingen zijn in de oleochemie (zeep).
Mengsels van oliën en vetten worden geleverd door bio-olie leveranciers. Voor Nederland
geschat op enkele tienduizenden tonnen per jaar, prijsniveau 250-300 (huidig niveau)
EUR/ton. Sommige leveranciers hebben een procédé ontwikkeld dat het asgehalte verlaagt.
Dit is belangrijk in verband met vervuiling van de ketel en de warmtewisselaars en in verband
met de emissie-eisen die de vergunningverlening kan stellen.
Tot slot is een opmerking over de trendverwachting voor de toekomst op zijn plaats. Met de
komst van de MEP regeling voor energieopwekking uit duurzame bronnen, is de inzet van
allerlei biomassa’ voor elektriciteit en (gecombineerde) warmte-opwekking interessant
geworden. Dat maakt dat energiebedrijven zullen uitkijken naar “het laaghangende fruit” en
inzet van bio-olie in grootschalige elektriciteitsinstallaties vallen daar zeker onder. Omdat het
om grote partijen bio-olie kan gaan, is de verwachting dat de bio-olie prijs zeker niet zal
dalen, maar wellicht nog kan stijgen in de toekomst, ook omdat een vergelijkbare
ontwikkeling in naburige landen te zien is.
5 DIERLIJKE VETTEN
5.1 Kwaliteit
Dierlijke vetten worden geproduceerd uit verschillende processen. De twee belangrijkste zijn:
• uit slachtafval
• uit destructie van dode dieren (zie hoofdstuk 5).

-14- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Dierlijke vetten en oliën zijn afkomstig van slachterijen en destructiebedrijven. (SRM 2 , LRM
vet). De houdbaarheid van het vet zonder additieven is ongeveer een jaar, zolang het maar
gekoeld wordt. Het vet kan het best opgeslagen worden in een tank met een
verwarmingsspiraal. In vloeibare vorm, 30-40 °C, kan het vet gemakkelijk verpompt worden.
Verdere eigenschappen van vet van belang voor toepassing als een brandstof:
viscositeit bij 50°C 20-30 mPa.s
Fe
0,02-0,05 mg/kg
P
2-5 mg/kg
Alle andere metalen < detectiegrens
Vocht < 0,05%, meestal 0,01%
Asgehalte < 0,01%
Chloor < 0.01%
Zwavel < 0.1%
Uit analyse gegevens bij KEMA blijkt dat dierlijk vet zeer lage gehalten aan chloor, zwavel en
zware metalen heeft. Dat maakt het in principe als brandstof zeer geschikt. Ten opzichte van
veel andere biomassa brandstoffen is dit een essentieel voordeel. Een nadeel is echter de
lage pH (hoge zuurgraad) waardoor het bij contact met metalen als corrosief te boek staat.
Dit is door verestering met alcoholen (methanol of ethanol) te neutraliseren, maar vereist
extra bewerkingstappen en maakt het product dus duurder. Een betere optie is waarschijnlijk
om bij de verbrandingstechnieken materialen te gebruiken die tegen de hogere zuurgraad
bestand zijn.
Een niet onbelangrijk nadeel is dat dierlijke vetten als “vuile” brandstof zijn geoormerkt door
de EU en dus ook door VROM/InfoMil. De vraag is echter of deze vetstromen als afval
moeten worden aangemerkt. Afval is immers een bijproduct uit een proces waarvan de
ontdoener zich wil ontdoen. Dierlijk vet komt niet als afvalstroom vrij. Het is het hoofdproduct
van vetsmelters (bijvoorbeeld Ten Kate in Musselkanaal). Men kan moeilijk volhouden dat
een dergelijk bedrijf in hoofdzaak afvalstromen produceert. Een ander positief aspect is dat
dierlijk vet wel genoemd is in het LAP, maar dan alleen in relatie tot destructie (in hoofdzaak
door het bedrijf Rendac uitgevoerd). Het is de vraag hoe de vergunningverlener hiermee
omgaat.
2 Specifiek Risico Materiaal, Laag Risico Materiaal.

-15- 50361520-KPS/MEC 04-7051
De geur is sterk afhankelijk van de zuiverheid. De vetten hebben nauwelijks een geur bij
kamertemperatuur. Men kan verwachten dat het verbranden van het vet een vergelijkbare
geur heeft als dat van spek (het is namelijk reuzel).
5.2 Hoeveelheden
In tabel 4 zijn de productiecijfers gegeven van dierlijke vetten in Nederland.
Tabel 4
Productiecijfers van dierlijke vetten in Nederland (en Duitsland)
Nederlandse productie kton 2000 1999 1998 1997 min max
Gesmolten varkensvet 54 61 52 41 41 61
Gesmolten rundvet 40 44 45 50 40 50
Andere gesmolten dierlijke vetten 130 134 158 141 130 158
Totaal productie ruw gesmolten 225 239 225 232 232 255
Totaal prod. ruw gesm. Duitsland 564 595 561 530
Bewerkte varkensvet 28 26 24 20 20 28
Bewerkte rundvet 13 21 22 16 13 22
Totaal bewerkte dierlijke vetten 43 50 51 42 43 51
Totaal bewerkt + visolie 113 112 78 140 78 140
Prijs gesmolten varkensvet 318-454 272-408 340-431 431-658 272 658
EUR/ton (FFA ≤ 1)
Prijs gesmolten rundvet
EUR/ton (FFA ≤ 1)
318-454 318-454 408-499 431-658 318 658
Figuur 3 geeft een overzicht van de productie van dierlijke vetten in de loop van de tijd (bron:
MVO).

-16- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Figuur 3
Nederlandse productie van gesmolten dierlijke vetten, 1990-2000 (kton/jaar)
Het bedrijf Saria in Duitsland doet opgave van de hoeveelheden diermeel en dierlijk vet dat
in het jaar 1999 in de EU is geproduceerd, zie tabel 5.
Tabel 5
Productie van dierlijk vet (kton/jaar) dat uit destructie is vrijgekomen
Land slachtafval diermeel vet
België en Luxemburg 402 119 38
Denemarken 815 214 97
Duitsland 2695 702 310
Engeland 1670 102 114
Finland 73 26 9
Frankrijk 3397 540 345
Griekenland 30 10 4
Ierland 450 102 56
Italië 2200 434 210
Nederland 1100 253 105
Noorwegen 140 41 24
Oostenrijk 346 88 24
Zweden 97 40 10
Spanje 1700 420 194
TOTAAL EU (afgerond) 15000 3000 1500

-17- 50361520-KPS/MEC 04-7051
5.3 Prijsniveau
Prijsniveau’s indien FFA (Free Fatty Acid)

-18- 50361520-KPS/MEC 04-7051
6 SRM VET VANUIT DESTRUCTIE
Beschikbare hoeveelheid per jaar: 50 kton/jaar, prijsniveau niet stabiel, 2001: 50-100
EUR/ton. Kadavers van dieren vormen samen met de slachtbijproducten dierlijk
restmateriaal. Rendac (als monopolist) verzamelt en verwerkt dit dierlijk restmateriaal op een
verantwoorde wijze tot nuttige grondstoffen voor de mengvoeder, honden- en kattenvoer- en
meststoffenindustrie. Rendac legt jaarlijks verantwoording af van de hoeveelheden verwerkt
materiaal. SRM-materialen mogen niet meer omgezet worden in nuttige producten, maar
worden na voorbewerking vernietigd door verbranding. Dit kan geschieden in de eigen
Rendac installaties, maar ook in energiecentrales of hoogovens. Rendac heeft ook
vestigingen in België. Het aandeel van Rendac in de Europese markt van producten uit
destructie van dieren is ruim 10% (diermeel en dierlijk vet, beiden rond 10%). In de EU wordt
jaarlijks 4,5 Mton eindproduct uit destructie gemaakt: 3 Mton diermeel en 1,5 Mton dierlijk
vet. De markt voor dierlijk vet is dus een internationale markt, in- en uitvoer van SRM vet
(mits gemeld) is toegestaan voor nuttige toepassingen. Omdat het dierlijk materiaal betreft, is
het niet toegestaan om als brandstof in verwarmingsketels toe te passen (men krijgt geen
vergunning).
7 CONCURREREND GEBRUIK VAN BIO-OLIËN IN BIO-DIESEL
Bij de Europese Unie is een sterke tendens om bio-olie in te zetten als biodiesel. Hiervoor
zijn EU-doelstellingen geformuleerd (enkele % van het totale verbruik van biodiesel dient in
2010 vervangen te zijn door biodiesel). Met name in Frankrijk en Duitsland is de introductie
van bio-diesel al op gang gekomen. Ook in Nederland zijn initiatieven gestart: in Friesland, in
de Flevopolder, in Venlo en in Arnhem zijn initiatieven gestart om tot biodiesel productie te
komen. De toegevoegde waarde van bio-olie in biodiesel is waarschijnlijk hoger dan dat er
betaald kan worden voor bio-olie als brandstof in de glastuinbouw. Dit kan ertoe leiden dat
de prijs van bio-olie stijgt, indien ook andere dan schone plantaardige bio-olie in de route
kunnen worden opgenomen. Volgens het ministerie VROM zijn er momenteel geen
blokkades om dierlijk vet in te zetten in biodiesel. Bovendien verleende de Ministerraad zijn
goedkeuring aan het voorstel tot omzetting van de Europese richtlijn 2003/30 van 8 mei 2003
ter bevordering van het gebruik van biobrandstoffen of andere hernieuwbare brandstoffen in
het vervoer (januari 2004). Aanvankelijk was de Nederlandse overheid terughoudend om
biodiesel te gaan stimuleren.

-19- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Hierbij gold hetzelfde argument als welke de milieu organisaties hanteren namelijk dat de
toegevoegde waarde van biodiesel (en dan voornamelijk uit koolzaad) aan de CO 2 reducties
te klein is. Gemeld wordt dat de regering onderhandelingen zal starten met de sector met het
doel om vanaf 2005 een biobrandstof op de markt te brengen die voldoet aan de
percentages van de richtlijn en dit tegen een prijs die lager is dan deze van de andere
brandstoffen. Dit vereist ingrepen in de fiscale regelgeving voor motorbrandstoffen. Dit
onderwerp is (eerste kwartaal 2004) nog in studie bij de betreffende ministeries. Dierlijke
vetten worden nog nauwelijks in biodiesel toegepast. Dat heeft alles te maken met de
verwachting dat het publiek hecht aan een groen imago van biodiesel. Vanwege de recente
MKZ en BSE crisis wordt voor imago-gevoelige producten (zoals groene producten en
voedsel) elke link met deze zaak vermeden.
Ook vanuit energiebedrijven kan een opdrijvend prijseffect uitgaan. Electrabel heeft voor de
Clauscentrale vergunning aangevraagd voor het verstoken van bio-olie in de
gas/oliegestookte centrale. Omdat voor centrales vanwege de schaalgrootte een lage
specifieke investering nodig is, (dat wil zeggen per ton brandstof) kan voor bio-olie een
relatief hoge prijs worden betaald. Plantaardige en dierlijke oliën/vetten zijn voor centrales
daarom potentieel een aantrekkelijke brandstof. Dit wordt versterkt door de nieuwe MEP
regeling die op stapel staat en die met name groene-stroomproductie zal stimuleren.
In ieder geval is detaxatie van biodiesel essentieel om de route naar motorbrandstof een
flinke impuls te geven. Het hangt helemaal af van deze regelgeving ten aanzien van de
belastingvrijstelling (zowel het volume, de toepassing en welke grondstoffen hiervoor ingezet
mogen worden) wat het effect hiervan wordt. Het is goed mogelijk dat de overheid deze route
niet wil openstellen voor afvalstoffen. Aan de andere kant is het beleid gericht geweest op
hergebruik; door verestering van bio-olien worden frituuroliën en vetten uit het afvalcircuit
onttrokken. Dit is in lijn met het beleid. Al met is de ontwikkeling van bio-diesel een reële
bedreiging voor de inzet als brandstof in de glastuinbouw. Hoe groot deze bedreiging is valt
nu dus niet te zeggen.

-20- 50361520-KPS/MEC 04-7051
8 VERGUNNINGSASPECTEN
Voor bio-olie is recent Handleiding Energieopwekking uit frituurvetten en – oliën van
ministerie VROM en InfoMil uitgegaan.
Belangrijke punten hieruit:
• frituurvet is biomassa
• niet verwacht wordt dat deze afvalstromen gevaarlijke stoffen bevatten
• deze stromen ingezet worden in installaties die niet als hoofdtaak hebben het verbranden
van afvalstoffen
• het derhalve aanbevolen wordt dat gemeenten als Bevoegd Gezag kan optreden
• om te bepalen of het gebruikt frituurvet inderdaad 100% biomassa is kan de
verzeepbaarheid worden bepaald. Als maximum aan onverzeepbare bestanddelen in
frituurvet ligt daarom een maximum van 4% voor de hand
• frituuroliën en vetten zijn plantaardig wanneer het gehalte dierlijke oliën en vetten kleiner
is dan 10%
• emissie eisen afvalverbranding (BLA/BVA) niet van toepassing
• voor glastuinbouwers die onder de AMvB vallen, dient het bedrijf een aanvraag milieuvergunning
in bij het bevoegd gezag (BEES A). De aanvraag van de milieuvergunning
omvat de gehele bedrijfsvoering. Het bevoegd gezag hangt af van de soort bio-olie:
frituuroliën die niet onder een GMP systeem of via een ander (toekomstig)
kwaliteitssysteem zijn ingezameld zijn afval; de provincie is dan bevoegd gezag
• wat de emissie eisen betreft, is vooral NO x een punt van aandacht (die het deel rapport
“Emissiemetingen bij inzet van bio-oliën en –vetten in de glastuinbouw (opvraagbaar via
het productschap voor de Tuinbouw).

-21- 50361520-KPS/MEC 04-7051
In schema:
Product Plantaardige olie Plantaardige
vetzuren
Gebruikte
frituurvetten
Herkomst
Extractie en persen Raffinage Horeca
van oliezaden
Levensmiddelen Ja Ja Ja
industrie
Afvalstof Nee Nee Ja
Schone biomassa Ja Ja Ja/nee 3
Emissieregiem
Bees-A of conform Bees-A of conform Bees-A/BVA 4
Bees-A
Bees-A
Geur NER NER NER
Analyseverplichtingen geen geen Gmp + inputeisen
Meetverplichtingen
analysecertificaat
De Handleiding heeft geen juridische status, zodat vergunningverleners ten alle tijde kunnen
afwijken van de aanbevelingen die zijn vermeld.
Over vetzuren
De wijze van vrijkomen van vetzuren bij het raffinageproces van de oliezadenverwerkende
industrie, komt overeen met de diverse stromen die vrijkomen bij de raffinage aardolie. Deze
vetzuren worden niet als afvalstoffen beschouwd.
Ten aanzien van geur
En initiatiefnemer zal voor een nieuwe locatie aan moeten tonen dat de activiteit niet tot
nieuwe geurhinder zal leiden. Tevens zal de initiatiefnemer aan moeten geven welke
maatregelen getroffen kunnen worden in het geval dat er tegen de verwachtingen in toch
geurhinder optreedt. Voor een bestaande installatie zal het bevoegde gezag eventueel een
onderzoek kunnen eisen waarin de mate van geurhinder wordt vastgesteld en tevens
maatregelen worden beschreven die kunnen worden ingezet om eventuele hinder weg te
nemen.
3 Er is sprake van schone biomassa indien het materiaal is ingezameld/verwerkt conform de GMPsystematiek
en het gehalte aan niet vermijdbare dierlijke vetten maximaal 10 % bedraagt.
4 Als er geen schone biomassa wordt verbrand (zie definitie in voetnoot 2) dient het emissie- en meetregiem
van het BVA te worden toegepast.

-22- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Ten aanzien van de opslag
Voor het opslaan van gebruikte frituuroliën en –vetten kunnen dezelfde richtlijnen worden
gehanteerd als voor de opslag van andere niet vluchtige brandstoffen. Alhoewel CPR 9.6
niet rechtstreeks van toepassing is, het betreft hier immers geen aardolieproducten, kan
deze richtlijn toegepast worden. Plantaardige oliën en vetten zijn relatief onschadelijk in
vergelijking met andere brandstoffen. Vanwege het hoge vlampunt zijn ze niet licht
ontvlambaar of explosief. Het Material Safety Data sheet (Veiligheidsblad) geeft informatie
over de risico’s en beheersmaatregelen bij handeling en opslag van de brandstof en in geval
van calamiteiten. Bij langdurige opslag kan de zuurgraad oplopen.
De vergunningverlening duurt dan 10 weken (indien snel) na ontvangst van indiening en
maximaal zes maanden.
In het deelrapport “Emissiemetingen bij inzet van bio-oliën en vetten in de glastuinbouw”
wordt dieper op de emissie aspecten ingegaan.

-23- 50361520-KPS/MEC 04-7051
9 CONCLUSIES
In onderstaande tabel is een overzicht van bio-oliën die in aanmerking komen gegeven.
Bio-olie
Hoeveelheid
Ton/jaar
Prijs 5
EUR/ton
frituurvetten 100.000 150-300 lost afvalprobleem voor horeca op
prijsniveau acceptabel
inzamelstructuur aanwezig (gmp)
plantaardig
goede opening bij overheid (Handleiding)
redelijk hoeveelheid
input eisen bij vergunning mogelijk
vetzuren 60.000 150-300 Geen afval
goedkoop
wisselende kwaliteit
lost afvalprobleem op
weinig alternatieven (?)
dierlijke vetten /oliën
(B en C kwaliteiten
dus met hoger FFA
dan 1)
>500.000
(60.000
technisch
kwaliteit)
250-600 niet altijd afval?
acceptabele prijsmarges
goede kwaliteit (komt uit voedingsmiddelen
circuit)
Niet toegestaan als brandstof bij glastuinbouw
palmolie
>praktisch
onbeperkt
250-600 Grote hoeveelheden
niet zo goedkoop, maar prijs fluctueert
goede kwaliteit
leveringszekerheid
geen afval
gemengde oliën 40.000 150-300 Inzamel en afleveringsstructuur aanwezig
acceptabele prijs (maar fluctueert)
aandacht voor kwaliteitscontrole (GMP)
input eisen bij vergunning mogelijk
Of de tuinder gewoon kan kiezen voor de goedkoopste soort bio-olie hangt af van
• zijn vergunning
• zijn installatie: welke eisen stelt de installatie aan de kwaliteit bio-olie.
5 Prijzen fluctueren, hier is bandbreedte gegeven van prijzen van afgelopen twee jaar.

-24- 50361520-KPS/MEC 04-7051
Opgewerkte frituuroliën komen als eerste in aanmerking als brandstof bij de glastuinbouw.
Maar ook de technische vetzuren vormen een aantrekkelijke brandstof. In beide gevallen
moeten specifiek aandacht geschonken worden aan corrosierisico’s: hieromtrent is een apart
deelrapport opgesteld.
Palmolie is meestal te duur geweest om dit succesvol in te zetten in de glastuinbouw. Echter,
prijsfluctuaties en mindere kwaliteiten (voor consumptie) kunnen maken dat deze bio-olie
toch interessant kan zijn voor de glastuinbouw. Een voordeel is dat het niet afval wordt
beschouwd waardoor de vergunningverlening iets eenvoudiger is en er minder imagoproblemen
bestaan.
In principe kan een tuinder die soort bio-olie kan inzetten, die de goedkoopste is. De keuze
wordt echter beperkt door de volgende factoren:
• de vergunning: indien geen afvalstoffen mogen worden verstookt (en dat is het geval bij
een gemeentelijke vergunning), vallen frituurvetten en oliën af
• de mogelijkheden om de brandstof te verwarmen: frituuroliën bijvoorbeeld hebben een
lager smeltpunt dan frituurvetten
• de materialen die zijn gekozen voor de opslagtank, de leidingen, de brander en andere
hulpstukken. Sommige bio-oliën zijn corrosiever dan anderen, men dient de
brandstofspecs hierop goed af te stemmen.
Er wordt gewerkt aan een systeem van certificering van de bio-olien. Als dit systeem van
toepassing wordt verklaard en wordt geïntroduceerd, moeten de kosten daarvan worden
doorberekend naar de prijs van de bio-olie. Wat het effect ervan is op de prijs hangt af van
de eisen die aan de brandstofanalyses en de (mogelijke) voorbewerking worden gesteld.
Daar kan nu nog geen uitspraak over gedaan worden.

-25- 50361520-KPS/MEC 04-7051
BIJLAGE A
LEVERANCIERS VAN BIO-OLIE IN NEDERLAND
naam plaats telefoon
Vierhouten Vet B.V. ERMELO 0341 - 563820
Noba/Rotie B.V. ZWANENBURG 023 - 5551755
Gerbuvet B.V. ERMELO 0341 - 561004
v.d. Kooy Pijnacker B.V. PYNACKER 015 - 3693200
van Wijk en Olthuis B.V. DRONTEN 0321 - 386406
Vetveredeling Moerdijk B.V. MOERDYK 0168 - 412266
Modern By-products MIDDELBURG 0118 - 633447
Beneluxvet DRONTEN 0321 - 381155
Gerestijen BARNEVELD 0342 - 404565
GTI Energy solutions B.V. OUD-BEIJERLAND 0186 - 577120
Wiersma&Zonen Oliehandel SNEEK 0321 - 386406