Het interview met Roger Nobels vind je hier.

DOSSIER
HELP! IK HEB STRESS!
WIE IS
Roger Nobels
Roger Nobels begeleidt mensen
die lijden aan alcoholproblemen
ten gevolge van stress. Hij werkte
een ‘stressdossier’ uit waarin
hij samen met de patiënten op
zoek gaat naar de oorzaken en
oplossingen. Bovendien inspireert
Roger ook collega’s tijdens
vormingen over stress.
HELP!
IK HEB
STRESS!
Misschien ben jij wel die ene vrouw of man op de 5 die last heeft van erg
veel stress op het werk. Maar het kan even goed je partner, vriend, collega
of baas zijn, ook al komt hij of zij daar zelf niet altijd voor uit. “Iemand
die stress heeft, is soms bang dat men zal zeggen: ‘Hij of zij kan het niet
aan’”, zegt Roger Nobels, therapeut in P.K. Broeders Alexianen Tienen.
Maar van waar komt die stress en hoe gaan we er best mee om? Hoe kan
je stress bij je collega’s of bij jezelf detecteren? Kan je als leidinggevende
aan stresspreventie doen in je afdeling, leraarskamer, school of voorziening?
Dichtbij zocht het voor je uit.
REDACTIE > Mattias Devriendt FOTOGRAFIE > Francis Tilborghs, Mattias Devriendt
WIE IS
Heidi Verbist
Heidi Verbist werkt als leerkracht
in het BuBaO Kristus-
Koning te Brecht. Ze kreeg op
haar 14de geregeld migraine.
Een drietal jaar geleden ging ze
naar de dokter omdat ze elke dag
hoofdpijn en pijn in haar nek had.
De huisdokter onderzocht haar,
ze praatten wat en de dokter
stelde voor om 4 weken thuis te
blijven en naar een psycholoog
te gaan. Heidi snapte totaal niet
waar zij het over had. Toch deed
ze het en vrij snel zag ze in dat ze
‘een stresskalkoen’ was en zwaar
lijdt aan stress en spanning.
Daarna was het afkicken van
40 jaar leven met een lichaam
waarin stress en spanning huizen.
Hoe ze dat deed, vertelde ze
aan Dichtbij.
dichtbij Februari 2012 > 15

DOSSIER
> Heidi Verbist: “We hebben ontdekt
dat ik hoogsensitief ben. Dat betekent
dat mijn zintuigen heel snel geprikkeld
worden en dat ik ook heel erg
goed gevoelens aflees van mensen.
Het is voor mij belangrijk om grote
drukte te vermijden en af en toe stilte
en rust op te zoeken.”
Het is de schuld van de
maatschappij
> Roger Nobels: “In onze maatschappij
gaat alles veel sneller dan
vroeger. Daardoor hebben we vaak
het gevoel tijd te kort te komen, wat
zorgt voor schuldgevoelens. Omdat
we diepvriesmaaltijden klaarmaken
of omdat we met twee gaan werken
in plaats van met de kinderen bezig te
zijn. Probeer die handelingen wat te
relativeren.”
> Heidi Verbist: “Er is een verschil
tussen wat je doet en wie je bent.
Fouten worden hard bestraft waardoor
er een heel hoge druk is op
mensen en mensen zich snel schuldig
voelen. In het buitengewoon onderwijs
staan veel leerlingen onder grote
druk om boven hun mogelijkheden te
presteren. Ze zijn bang om fouten te
maken.”
> Roger Nobels: “Kiezen is verliezen.
Er moeten elke dag heel wat keuzes
gemaakt worden. Veel mensen krijgen
stress doordat ze keuzes uitstellen
om niets te verliezen.
> Heidi Verbist: “Kiezen is voor mij
een groot probleem. Ik ben nu al aan
het denken of ik de trein of de auto zal
nemen binnenkort. Doordat ik vooraf
niet weet wat de beste keuze is, stel
> “Het is eenvoudiger en efficiënter om jezelf aan te pakken
dan om je omgeving te veranderen”, zegt Roger Nobels.
Vanwaar komt die stress?
ik keuzes uit wat enorm veel stress
meebrengt.”
> Roger Nobels: “De grootste veranderingen
in het leven zijn geboren
worden, ziek zijn en sterven, maar die
dingen worden steeds meer uit ons
leven gebannen of verdwijnen naar
een ziekenhuis. Daardoor leren we
niet met de stress omgaan die die
gebeurtenissen teweeg brengen.”
Het is de schuld van mijn
karakter
> Roger Nobels: “Stress is zeer
individueel. Persoonlijke aanleg,
opvoeding en verleden zijn zeer
bepalend of iemand vatbaar is voor
negatieve stress”, vertelt Roger
Nobels. “Eustressers zijn flinke,
dynamische, ondernemende mensen,
die geen uitdaging uit de weg gaan.
Het zijn elastiekjes, erg flexibele mensen
die je alles kan vragen… tot het
elastiekje knapt. Eustressers krijgen
acute klachten zoals acute pijnen,
overspanning, vermoeidheid, hartklachten.”
“Aan de andere kant zijn
er distressers. Zij hebben de meeste
zaken gerealiseerd in hun leven en
sluiten zich het liefst voor alle stressoren
af. Distressers kunnen chronische
klachten krijgen zoals migraine,
spierspanningen, rugpijn. Het is de
bedoeling een evenwicht te vinden.”
Het is de schuld van
een file, een inbraak,
een overlijden
> Roger Nobels: “Stress heeft een
heel aantal oorzaken en dat hoeven
niet altijd extreme zaken te zijn zoals
de dood van een partner, een
echtscheiding of een gevangenisstraf.
Roger Nobels ziet ook een hele reeks
stressfactoren in het gewone
dagelijks leven. “Het is dan ook
belangrijk een onderscheid te maken
tussen alledaagse oorzaken (file,
belangrijke spullen verliezen, een
lange rij aan de kasse,…), en chronische
oorzaken (wonen in een werf,
samenwonen met een ziek familielid,
financiële problemen), ingrijpende
gebeurtenissen (overlijden van een
kind, echtscheiding, miskraam, ontslag,…)
en traumatische oorzaken van
stress (een inbraak, een overval, een
aanranding, verkrachting, natuurramp,…).”
“Hoewel ingrijpende of traumatische
oorzaken zeer veel stress kunnen
veroorzaken, zijn het meestal de
opeenstapeling van chronische en alledaagse
factoren die de emmer doen
overlopen. Voor 70 procent stresseren
mensen dus zichzelf door een gebrek
aan zelfzorg”, vertelt Roger.
> Heidi Verbist: “Ik sta dagelijks in
de file naar het werk. Ik heb de laatste
weken cd’s van het luisterhuis opgelegd
in de wagen om de filestress te
verminderen. Er staan korte verhalen
op, ingesproken door BV’s. Daardoor
zit ik niet meer met mijn gedachten
op het probleem van de file. Het is
een voorbeeld van een eenvoudig
trucje om de dagelijkse stress wat te
verminderen.”
16 > dichtbij Februari 2012

HELP! IK HEB STRESS!
Het is de schuld van mijn job
> Roger Nobels: “Mensen zeggen
nogal snel: ik heb stress, het komt door
het werk. Toegeven dat je stress hebt
door de thuissituatie of door je kinderen
doet je bij vrienden, collega’s of familie
al snel schuldig voelen. Heel vaak is
stress echter een combinatie van privé
en werk. Daarom begin ik tijdens een
therapie altijd bij de privé-situatie, wat
voor velen erg confronterend is”, legt
Roger uit.
Ook in een job zijn er volgens hem
alledaagse oorzaken (een zieke collega,
een computerprobleem, een
afgesprongen afspraak), maar ook
chronisch belastende omstandigheden
(te veel werk, geluidsoverlast, onregelmatige
werktijden, discriminatie,
ongewenste intimiteiten, te laag of te
hoog tempo,..) en ingrijpende gebeurtenissen
(overplaatsing, berisping,
promotie, nieuwe collega’s,…).”
Cliché of
realiteit?
FOUT
Leidinggevenden kampen vaker
met stress dan niet-leidinggevenden.
weinig werk.
gaat in ons bedrijf als we een
stressmanagementprogramma
organiseren.
GOED
Laaggeschoolden hebben vaker
stress dan hooggeschoolden.
Lachen helpt tegen stress.
Mensen die vatbaar zijn voor een
burn-out hebben de neiging om
zich onmisbaar te vinden.
Hoge werkdruk, pesten op het werk
en organisatieveranderingen zijn de
belangrijkste oorzaken van stress
op het werk.
Bron: Testaankoop, managersonline.nl
Wat kan ik
doen met
die stress?
Begin bij jezelf
> Roger Nobels: “Het is eenvoudiger
en efficiënter om jezelf aan
te pakken dan om je omgeving
te veranderen. Wie van werk verandert,
kan opnieuw onder een
slechte baas vallen of collega’s
hebben met wie het niet klikt.”
> Heidi Verbist: “Ik had een erg
nauwe band met mijn ouders.
Belden zij, dan stond ik daar onmiddellijk.
Hadden ze een probleem, dan
probeerde ik het op te lossen. Nu
besef ik dat dat niet leefbaar is en dat
ik ook tijd nodig heb voor mezelf. Ik
weet dat ik mijn ouders niet meer kan
veranderen, dus is het eenvoudiger om
zelf te veranderen.”
Pak eerst de kleine
dingen aan
> Roger Nobels: “Iedereen heeft nood
aan een succeservaring. Door eerst de
eenvoudige dingen aan te pakken en
daarin te slagen, wordt je gemotiveerd
om door te gaan.”
> Heidi Verbist: “Ik heb een weekplanning
om dingen niet te vergeten.
Dat geeft mij een zekere rust. Ik vul er
zo veel mogelijk op in en probeer geen
twee verschillende dingen na elkaar
te plannen.”
Leef in het hier en nu
> Heidi Verbist: “Doordat ik constant
bezig was met problemen uit het
verleden of met dingen die gepland
stonden, beleefde ik nooit echt wat er
gebeurde. Ik probeerde situaties al
vooraf te controleren.”
Drastische veranderingen
helpen zelden
> Roger Nobels: “Mijn job vraagt te
veel van mij. Mensen die veranderen,
solliciteren soms voor een job met
een lagere kwalificatie, waaruit ze
echter ook minder voldoening halen.
Bovendien is het goed als je samenwerkt
met mensen die dezelfde
kwalificatie hebben, dan voelen zowel
de sociale contacten als de inhoud
van je job natuurlijk aan.”
> Heidi Verbist: “Ik vraag mij soms
af of ik zou kunnen leven met een job
waar ik ’s avonds nooit meer aan hoef
te denken. Maar of ik hier op school
een discussie heb of in een fabriek, in
beide gevallen zal ik er niet goed van
zijn. Mijn job hoeft dus niet te veranderen,
ik moet zelf veranderen.”
Overbelasting: trek grenzen
> Heidi Verbist: “Ik wilde in alle
werkgroepen zitten, wou vakbondsafgevaardigde
zijn, wilde dit en dat en
overal lag de lat nog eens heel hoog.
Nu besef ik dat ik dat deed vanuit een
perfectionistische reflex om alles
goed te doen en om ook bevestiging te
krijgen. Ik moest van de psychologe 10
van de 11 activiteiten laten vallen. Nu
heb ik terug andere hobby’s, maar het
móet niet meer.”
dichtbij Februari 2012 > 17

DOSSIER
Pak je klachten aan
> Roger Nobels: “Welke klachten heb
je fysiek, psychisch en gedragsmatig?
Ga actief op zoek naar manieren om
ze aan te pakken. Verzamel de klachten
en evalueer tijdens je actieplan of
er verbeteringen merkbaar zijn.”
> Heidi Verbist: “Ik ben naar een
huis gegaan waar ze aan Tai Chi doen.
Dat in combinatie met gesprekken
met de psycholoog was voor mij een
perfecte remedie om met de stress en
de spanning te leren omgaan.”
Ontwikkel een slaapritueel
> Heidi Verbist: “Door de stress had
ik een inslaapprobleem. De oplossing
voor mij was een boekje van 30
pagina’s dat mijn vriend me gaf,
waarin alleen de essentie van slapen
staat. Ik heb het al drie keer gelezen
en slaap sindsdien als een blok.”
Zoek sociaal contact
> Roger Nobels: “Bij mensen met
stress merken we na verloop van tijd
een verarming van de sociale contacten.
Vrouwen zijn doorgaans beter in
het terug uitbouwen van een sociaal
leven. Zij spreken vaak makkelijker
over hun gevoelens, wat ontstressend
werkt.”
Zorg voor een goede conditie
> Roger Nobels: “Een betere conditie
zorgt voor een beter zelfbeeld, meer
uithouding, meer weerstand en betere
prestaties.”
Stress preventie op
het werk? Het kan!
> Roger Nobels: “In een psychiatrische
kliniek is het normaal dat
gezondheid en welzijn belangrijk zijn,
maar meer en meer worden ziekenhuizen,
scholen en voorzieningen
ook bedrijven”, vertelt Roger Nobels.
“Stressmanagement doe je als voorziening
niet alleen voor de gezondheid
en het welzijn van je medewerkers,
maar ook voor het verbeteren van de
kwaliteit en de productiviteit van de
organisatie. Slechts dan zal ook een
directie geïnteresseerd zijn in het
opzetten van een volwaardig antistressprogramma.
De steun en medewerking
van een directie zijn nodig om
zo’n programma op langere termijn te
laten slagen. In onze kliniek krijgt elk
personeelslid de gelegenheid om 1 u
per week aan sport te doen binnen de
werkuren. Tevens worden er ook lessen
gegeven rond lichaamsbeweging
en staan er fitnesstoestellen in de tuin
van het domein”, zegt Roger. “Belangrijk
is ook dat allerlei initiatieven die
genomen worden, gepromoot worden
via een aantrekkelijke en originele
communicatie”.
Ook de diensthoofden hebben een
heel belangrijke rol in het proces.
“Iemand die stress vertoont, mag niet
gelabeld worden als ‘Hij/zij kan het
niet aan’. Goede gesprekken en een
open communicatie zijn cruciaal om
stress te detecteren. Een functioneringsgesprek
is daarvoor een goed
instrument, op voorwaarde dat je ook
ervaart dat er iets mee gedaan wordt.
Cijfers
HELP! IK HEB STRESS!
> Iemand die stress vertoont, mag niet
gelabeld worden, zegt Roger Nobels.
Mensen die willen, de mogelijkheden
geven om door te stromen en hen
bijscholingen aanbieden, zijn ook effectieve
manieren”, zegt Roger nog.
> Heidi Verbist: “Mijn probleem
is tot nu nooit écht uitgesproken in
onze lerarenkring terwijl ik weet dat
andere collega’s ook stress hebben.
Het is goed als er voldoende communicatie
en begrip is tussen collega’s
zonder dat er dan een overdreven
medelijden uit ontstaat of dat ze mij
elke dag moeten helpen of mij niet
meer op mijn fouten mogen wijzen.
Mensen zijn te weinig op de hoogte
van wat er leeft bij elkaar en van wat
elkeen nodig heeft om op zijn tempo
te functioneren.”
> Voor 70 procent stresseren
mensen zichzelf.
> 15 % van de mensen op kantoor
verveelt zich intens
> 1/5 van de werkende bevolking
in België kampt met stress op het
werk
Verderop in dit magazine staan kortingsbonnen
voor boeken rond stress en kan je
hangmatten winnen. Win je niet, dan kan je
ze tegen een voordelig prijsje bestellen.
Stress is een lichamelijke reactie
op interne of externe stressoren.
> 1/10 was afgelopen jaar afwezig
op het werk wegens te veel stress.
Gemiddeld bleven zij 3 weken thuis
> 900 miljoen: zoveel dagen
ziekteverzuim door aanhoudende
werkstress waren er in 2008 in
België
18 > dichtbij Februari 2012