Spelen met letters Tekstverwerking tips - XMS

Spelen met letters
Tekstverwerking tips
• Inleiding ............................................................................ 2
• Letters en hun benamingen .............................................. 3
• Typografisch en metrisch maatsysteem ........................... 4
• Positioneren van letters .................................................... 5
Aan- of afspatiëren
Letterbeeld verbreden of versmallen
Aan- en afspatiëren + schaalwijziging
• Automatisch afspatiëren tussen letters .............................. 6
• Handmatig aan- of afspatiëren tussen letters .................... 7
• Voor de beeldvorming van letters hebben we nog meer
gereedschap tot onze beschikking .................................... 8
• Symboolmenu .................................................................... 9
• Initialen .............................................................................. 10
• Verticale letterverplaatsingen ............................................ 11
• Regelafstand en aanvullende interlinie ............................. 12 - 13
• Tekstvakken ...................................................................... 14 - 15
• Toepassingen van tekstvakken ......................................... 16
Briefhoofd, pagina-opmaak
Tekst en foto samenvoegen in Tekstvak
Tekstvakken koppelen
• Autovormen ........................................................................ 17
• Tekenen met Word .............................................................. 18
• Letterfonts installeren ........................................................ 19 - 20
• Lay-out voorbeelden ....................................................... 21
• Alinea inspring-instructies................................................... 22
• Tekstafbakeningen (Opmaakstramien)................................ 23
• Opgemaakte pagina …………………................................... 24
• Adreskaartjes …………………………................................ 25

Spelen met letters
Tekstverwerking tips
Inleiding
Deze workshop is opgezet om zowel voor beginners, als ook voor hen die gewend zijn alleen
correspondentie te verwerken op een pc, meer inzicht te verschaffen in het gebruik
en toepassing van letters, en tevens naar eigen inzicht teksten en afbeeldingen te leren
plaatsen. Of anders gezegd, wegwijs te maken in de speelse mogelijkheden die tekstverwerkingsprogramma’s
bieden. En tegelijkertijd kennis te laten maken met een aantal interessante
instructies. (basiskennis van Word 2000 of Word 2003 is wel zo prettig, om
deze workshop met gemak te volgen. Voor Word 2007 gebruikers zijn, waar nodig, de instructies
in blauwe kleur weergegeven en beginnen met [2007]
Dagelijks werken we op pc’s met teksten, ofwel zien we diverse soorten letters ons oog
passeren, zonder aandacht te schenken aan letterbeeld of soort letter die is gebruikt.
Wanneer irritatie bij de leesbaarheid optreedt, staat men er veelal niet bij stil wat de oorzaak
kan zijn. Dat is maar goed ook, want men leest tekst voor de inhoud. Echter het is
wel zo prettig, als het lezen op zich niet storend overkomt en dat is de opgave waar een
ontwerper of layout samenstellers voor staan. Na deze workshop kijkt ook u met wat meer
kennis naar de geschriften op het beeldscherm.
We gaan u kennis laten maken met zinnig en misschien ook soms onzinnig gebruik van
letters, en dat er meer is dan de letter Times of Arial, die standaard op pc’s worden gebruikt.
Verwacht in deze workshop geen hoogstandjes op het gebied van lay-outen, dat valt buiten
het kader, voor geïnteresseerden is er voldoende vakliteratuur verkrijgbaar.
Wij beginnen met enige theorie en voor dat het taaie kost wordt stappen we over naar
praktische toepassingen.
2

Letters en hun benamingen
Op de pc’s beschikken we over een rijke verscheidenheid van lettersoorten, welke zijn verdeeld in
letterfamilies en lettergroepen.
Onder letterfamilies wordt verstaan de benamingen, zoals:
Times, Garamond, Arial, Comic Sans, etc.
Iedere letterfamilie heeft een onderverdeling in, romein (ook wel genoemd, normaal, licht, mager),
cursief, vet; en vetcursief.
Onder lettergroepen wordt verstaan de karakteristieke eigenschappen van overeenkomende
soorten, zoals letters met schreven en schreefloze, schrijfletter, fantasieletter, gotische letter, etc.
Letters met schreven:
Schreven zijn de ‘voetjes’ aan boven- en onderkant van de letters, die sierlijk uitlopen.
(Letters met schreven hebben hun oorsprong bij de Romeinen, die ze gebruikten om hun teksten in steen te beitelen, waarvan dan ook
de benaming romein afkomstig is.)
Times, Garamont, etc.
H
schreef (kleine uitsteeksels aan het uiteinde van de letters)
Egyptienne-achtigen:
Ook deze letters zijn voorzien van een soort schreven, die zijn echter zwaarder en rechthoekiger
uitgevoerd, zoals bij de bekende schrijfmachineletters.
Courier, Rockwell, etc.
H rechthoekige schreven
Schreefloze letters:
De lijnen van de letters veelal even dik en hebben geen schreven.
Arial,
H
Schrijfletters:
NewsGothic, Swiss, (gelijk aan Helvetica,) etc.
geen schreven
Min of meer nabootsingen van handschriftletters
ShelleyAllegro Kunstlerschreibschrift Kaufmann Hand Writing
Fantasieletters: (smoutletters)
Broadway Comic Sans Mistral
Times, in 1932 speciaal ontworpen voor dagblad Times.
In het loodzetseltijdperk beschikte iedere drukkerij wel over een aantal corpsen
Times. Tot op heden is het nog steeds een actueel lettertype.
Garamont, ontworpen in 1540 door Claude Garamont, daarna vele malen
bijgewerkt en in de 20 e eeuw als het ware herontdekt. Diverse lettergieterijen
hebben een eigen versie uitgebracht, waardoor er meerdere versies in
omloop zijn gebracht. Deze letter leent zich bij uitstek voor boekwerken.
Microsoft heeft Arial als variant op Helvetica laten ontwikkelen,
men vond de licentie te duur. Helvetica is nog steeds een veel
gebruikte letter in de grafische bedrijven.
Veelal toegepast bij tijdschriften en studieboeken, laat een
zakelijk en voor het oog een rustgevend letterbeeld zien.
Gotische letters:
Fluted Germanica Shadowed Germanica Plain Germanica
Old English
3

Typografisch en metrisch maatsysteem
Corpsgrootte
De grootte van een letter wordt aangeduid in corpsgrootte.
Corpsgrootte wordt standaard altijd in punten opgegeven.
Maatstelsel in punten komt voort uit de grafische industrie.
Het is gebaseerd op het Amerikaans grafische maatstelsel, genoemd Pica,
een 12-delig stelsel, waarbij het inch-maatstelsel als basis is gebruikt.
12 pica-punten is gelijk aan 1 pica en 6 pica is gelijk aan één inch. (1 inch = 25,4 mm)
1 pica is gelijk aan 4,23 mm en 1 pica punt is gelijk aan 0,35 mm.
In Europa werd in de grafische industrie een iets grotere punt gehanteerd,
zogenaamde Didot punten. Echter tijdens de ontwikkelingen rondom fotografische tekstvervaardiging,
is men ook in Europa het pica maatstelsel gaan toepassen.
Opgelet: een 12 punts letter heeft geen 12 punten beeldgrootte, maar is getekend
binnen 12 punts hoogte.
jdepfH
12 punten
Metrisch maatsysteem
Het metrisch maatsysteem wordt standaard toegepast voor hoogte- en breedtematen, d.w.z.
alle maatinstellingen, die geen direct verband houden met berekening van letters.
Op de volgende wijze is het mogelijk het maatsysteem te wijzigen.
[2007] Office-knop
[2007]
Klik op Office-knop > klik op Opties voor Word > klik op Geavanceerd > (rechterzijde schuif naar
onderen bewegen tot aan: Afmetingen weergeven > Afmetingen weergeven in eenheden van: klik
in het raampje, er verschijnt een keuzemenu met de volgende maateenheden:
Inches – Centimeters – Millimeters – Punten – Pica’s
Instellen: Extra > Opties > kies tab: Algemeen > ga naar Maateenheden, klik in het raampje,
er verschijnt een keuzemenu met de volgende maateenheden:
Inches – Centimeters – Millimeters – Punten – Pica’s
Let op:
Maateenheden wijzigen blijft
van kracht voor alle daarna
te openen nieuwe documenten.
Tip:
Corpsgrootte kunnen we
ook handmatig per ½ punt
instellen.
Instellen: linker muisklik op
corpsvak, wijzig handmatig
naar het gewenste corps en
met enter-toets bevestigen.
4

Positioneren van letters
Aan- of afspatiëren
Wij gaan nu witruimtes tussen de letters wijzigen, d.w.z. meer of minder ruimte tussen letters aan
te brengen.
Normaal, schaal 100
Tekstverwerking normaal
Tekstverwerking
Tekstverwerking
1 punt aanspatiëren
1 punt afspatiëren
Letterbeeld verbreden of versmallen:
Het is ook mogelijk het letterbeeld te verbreden of te versmallen, het normale beeld wordt
weergegeven in schaal 100. Door nu de schaal te wijzigen, verbreden of versmallen we het
letterbeeld
Tekstverwerking schaal 100
Tekstverwerking schaal 125
Tekstverwerking schaal 80
Zo worden we in staat gesteld talloze variaties te bedenken, bijvoorbeeld:
Aan- of afspatiëren + schaal wijziging
Tekstverwerking schaal 100
Tekstverwerking 1 punt aanspatiëren + schaal 120
Tekstverwerking 1 punt afspatiëren + schaal 80
Tekstverwerking schaal 100
[2007] Tab: Start > Groep: Lettertype, > klik op > Tab: Afstand en positie,
kies Tekenafstand, Verbreden of Versmallen, bij Met: een waarde invullen
Instellen: Opmaak > Lettertype > Afstand en positie,
kies Tekenafstand, Verbreden of Versmallen, bij Met: een waarde invullen
Schaal wijzigen:
5

Automatisch afspatiëren tussen letters
Aan de hand van onderstaande voorbeelden zien we dat diverse tekencombinaties zonder
afspatiëring, esthetisch gezien te veel witruimte krijgen, dit is nog een overblijfsel uit het
boekdruktijdperk, waar alle tekens op loden rechthoekige staafjes waren geplaatst.
Nu heeft men de keuze, bij hiervoor aanmerking komende tekencombinaties, tussen wel of
niet afspatïëren. Bij automatisch afspatïeren ontstaat een evenwichtiger beeldvorming.
Hieronder voorbeelden van lettercombinaties bij wel of niet afspatïeren.
1. F. P. Ta To Tr Tu Tw Ve We
2. F. P. Ta To Tr Tu Tw Ve We
1. F. P. Ta To Tr Tu Tw Ve We
2. F. P. Ta To Tr Tu Tw Ve We
regel 1. zonder automatisch afspatiëren tussen diverse lettercombinaties.
regel 2. met automatisch afspatiëren tussen diverse lettercombinaties.
Automatisch afspatiëren voor de totale tekst, d.w.z. de lettercombinaties die er voor in
aanmerking komen, worden afgespatieerd.
[2007] Tab: Start > Groep: Lettertype > klik op > Tab: Afstand en positie, Afspatiëring voor lettertypen,
aanvinken. Dan nog invullen de corpsgrootte van waaruit het afspatïëren mag
beginnen. sluiten met OK.
Instellen: Opmaak > lettertype > tab: Afstand en positie > Afspatiëring voor lettertypen,
aanvinken. Dan nog invullen de corpsgrootte van waaruit het afspatïëren mag
beginnen. sluiten met OK.
Afspatïeren voor lettertypen
vanaf 8 punten.
Let op: In een Tekstvak moet
de afspatiëring apart worden
ingevuld.
Indrukken ‘Standaard’, aangebrachte
wijzigingen zijn dan
voor alle nieuw te openen documenten
van kracht
6

Handmatig aan- of afspatiëren
Tussen twee letters de afstand handmatig wijzigen, bijvoorbeeld om meer of minder
spatiëring aan te brengen.
Voorbeeld: Workshop tussen ‘W en o’ nog iets ruimte verminderen
Resultaat: Workshop
Nu de uitvoering:
In dit voorbeeld markeren we de letter W, (in gedachte houden dat de spatiewijziging
altijd aan de rechterzijde van een letter plaatsvindt.)
[2007] Tab: Start > Groep: Lettertype > klik op > Tab: Afstand en positie, Tekenafstand >
Versmald, waarde instellen en OK.
Instellen: Opmaak > lettertype > tab: Afstand en positie > Tekenafstand > Versmald,
waarde instellen en OK.
Ontwerp een eigen monogram
HJ
A G
Voor verticale letterverplaatsingen,
zoals hierboven toegepast, zie blz. 11.
Praktijk voorbeeld:
! uitroepteken in het midden van de cirkel plaatsen, cirkel markeren en
daarna experimenteel een tekenafstand opgeven.
! in dit geval was een afspatiëring van 21 punten nodig.
Cirkel komt uit font Almanac MT, 36 punts en het uitroepteken uit font Arial, 24 punts.
Indien nodig kunnen we de tekens daarna ook nog eens verticaal aanpassen.
7

Voor de beeldvorming van letters hebben we nog meer
gereedschap tot onze beschikking
Schaduw
Reliëf
Verzonken
KLEIN KAPITAAL
[2007] Tab: Start > Groep: Lettertype > klik op > Tab: Lettertype zie: Effecten, keuze maken en
aanvinken.
Beëindigen, vink verwijderen.
Instellen: Opmaak > Lettertype, zie: Effecten, keuze maken en aanvinken.
Beëindigen, vink verwijderen.
Voorbeeld:
Van harte gefeliciteerd
48 punts Shelley Allegro
en 5 punten laten zakken.
28 punts
Garamond cursief
en Schaduw
Er wacht u een
waardevol geschenk
8

Symboolmenu:
In Tabblad: Speciale tekens, daar willen we een paar tekens apart toelichten, gezien het
overblijfselen zijn uit loodzetsel tijdperk.
[2007] Tab: Invoegen > Groep: Symbool > Meer symbolen > Tab: Speciale tekens
Kies: Invoegen > Symbool > Tab: Speciale tekens
Em-spatie; — Em-streepje: (Em is een Engelse term voor “Embedding”)
Een Em-spatie geeft een breedteverplaatsing die gelijk is aan een gekozen lettergrootte.
Typografisch wordt deze maat een vierkantje genoemd.
Een Em-streepje wordt typografisch een kastlijn genoemden, het is een liggend streepje
waarvan de lengte gelijk is aan de lettergrootte.
En-spatie; – En-streepje:
En staat voor de helft van de lettergrootte, in het zettersjargon, werd dit een pasje genoemd.
Dan is het meteen duidelijk 1/4 em-spatie gelijk staat aan ¼ van een vierkantje.
Bij de huidige tekstverwerking zal men wel toepassingen vinden voor de streepjes,
echter de vaste spaties zullen nog nauwelijks worden benut.
… Weglatingsteken: Drie puntjes op de breedte van een vierkant. Bij loodzetten was dat
een handige toepassing. Nu typt men vlotter drie puntjes.
Vaste spatie: hoewel het eigenlijk bij het bovenstaande niet thuishoort, willen we er toch
nog eens op wijzen, gebruik de vaste spatie altijd wanneer je twee woorden bijelkaar op
één regel wilt houden. Bijvoorbeeld: € 20,—: St. Carolus, of 12 augustus.
Het is een kwestie van even oefenen, een vaste spatie typen: Ctrl+Shift+SPATIEBALK
Let op: Met Alt+Ctrl+5 typen we het euroteken, maar als het gebruikte font niet over een
€-teken beschikt, dan haalt het systeem een euroteken uit een ander font, maar blijft
daarna in dat andere font staan. Vooral bij schreefloze fonts valt het niet direct op dat je in
het verkeerde font verder werkt. Halen we het euroteken op via Symbolen dan wijzigt het
font niet. Let er wel op in Symbolen een bij benadering vergelijkend font in te stellen.
9

D
Initialen
Initialen aanbrengen zoals in boekwerken toegepast. Bijvoorbeeld elk hoofdstuk begint met een
groot, fraai opgemaakte ornament- of sierletter, veelal twee of drie regels hoog, geplaatst
binnen de tekstregels, d.w.z. linkslijnend. Er zijn meer mogelijkheden, zoals buiten de bladspiegel
plaatsen. Ook is het mogelijk lijnend met de eerste regel, dus bovenuit stekend.
Initialen worden ook wel toegepast in gedichten of religieuze werken, of verder wat de eigen
creatie ingeeft.
Voorbeelden:
D
e belangrijkste functie van de letter is dienen. Nooit mag een letter zelf betekenis hebben, dus zo
naar voren komen, dat het weergegevene op de achtergrond raakt. Nog maar al te vaak worden
boeken gedrukt in een slechte, of te kleine letter. De lezer begint dan met tegenzin aan de lectuur
en dan beantwoordt de letter niet aan het gestelde doel.
[2007] Initiaalletter markeren, Tab: Invoegen, ga
naar Groep: Tekst en kies: Decoratieve initiaal >
klik aan: ‘In tekst’, lettertype kiezen; aantal regels
invullen en de afstand tussen initiaalletter en de inspringende
tekstregels invullen. De grootte van het
initiaal wordt automatisch bepaald door het aantal
opgegeven regels
Instellen:
initiaalletter markeren, kies:Opmaak > Decoratieve
Initiaal > klik aan: ‘In tekst’, lettertype kiezen;
aantal regels invullen en de afstand tussen
initiaalletter en de inspringende tekstregels invullen.
De grootte van het initiaal wordt automatisch
bepaald door het aantal opgegeven
regels
Op dezelfde wijze toegepast maar nu de initiaal in de marge geplaatst
e belangrijkste functie van de letter is dienen. Nooit mag een letter zelf betekenis hebben, dus zo naar
voren komen, dat het weergegevene op de achtergrond raakt. Nog maar al te vaak worden boeken gedrukt
in een slechte, of te kleine letter. De lezer begint dan met tegenzin aan de lectuur en dan beantwoordt
de letter niet aan het doel.
Initiaal op één regel
Passen we nu dezelfde methode toe, een initiaal op één regel, dan hebben we een probleem, het
letterbeeld is te klein, vergroten we handmatig, dan is het resultaat dat er weer meer regels worden
ingesprongen. Hier moeten we dan ook overgaan op een andere methode.
Hier zien we de foutsituatie die er optreedt
ls de lezer de volmaakte terughouding en de zeldzame tucht van een nieuw schrift niet
zien, dan is het misschien een goede letter.’ (STANLEY MORISON)
Door nu een initiaal in een tekstvak te plaatsen, en het begin van de regel met spaties in te springen
verkrijgen we de benodigde ruimte voor het tekstvak met daarin het initiaal. Met een tekstvak
kunnen we tot op eentiende millimeter nauwkeurig positioneren.
(Toepassing van tekstvakken wordt apart behandeld.)
A ls de lezer de volmaakte terughouding en de zeldzame tucht van een nieuw schrift niet zien, dan
is het misschien een goede letter.’ (STANLEY MORISON)
10

Verticale letterverplaatsingen
Voor het wijzigen van de verticale positie van lettertekens staan er twee mogelijkheden tot onze
beschikking.
1. verticale verplaatsingen instellen:
Één of meerdere letters markeren, daarna bij ‘Positie’, ‘verlaagd’ of ‘verhoogd’ instellen en het
aantal punten verticale verplaatsing aangeven.
[2007] Tab: Start > Groep: Lettertype, klik op > Tab: Afstand en positie > Positie >
kies verlaagd of verhoogd, aangeven in aantal punten.
Instellen: opmaak > Lettertype > Tab: Afstand en positie > Positie > kies verlaagd of verhoogd,
aangeven in aantal punten.
3 punten hoger
Voorbeelden:
Workshop
3 punten lager
HJ
A G
Tikkeltje overdreven.
Storm en bliksem
Bruiloftswijn
2. op het tabblad lettertype, zie superscript (= verhoogd) en subscript (= verlaagd), waarbij de lettergrootte
automatisch wordt verkleind.
Instellen: Opmaak > Lettertype zie effecten, daar aanvinken:
superscript of subscript / OK / de benodigde tekens typen / daarna vinkje verwijderen.
De betreffende tekens zijn nu verticaal verplaatst en tegelijkertijd verkleind.
Voorbeelden:
H 2 O 2 3 ⁄ 16 inch Digitaallaan 73 A
Bij hoog en laag beweren
Veel voorkomende breukcijfers, zoals 1/2, 1/3, 1/4, kunnen tijdens het typen automatisch tot
breukcijfers worden omgezet. Afhankelijk van een fontsamenstelling is het
beperkt tot een klein aantal breukcijfers.
Instellen: Extra > AutoCorrectie-opties > tab: Auto opmaak tijdens typen,
hier aanvinken: ‘Breuken (1/2) door breuktekens (½)’ .
AutoOpmaak in [2007]
De functie AutoOpmaak is niet direct beschikbaar.
We kunnen deze functie wel toevoegen aan de
werkbalk 'Snelle Toegang'.
Klik op de Office-knop en klik vervolgens op
Opties voor Word. Klik op Aanpassen.
Ga in het dialoogvenster Opties voor Word. naar
de lijst Kies opdrachten uit en klik op
Alle opdrachten. Ga in de lijst met opdrachten
naar de geselecteerde categorie en klik op
AutoOpmaak. Klik vervolgens op Toevoegen.
11
Klik in het snelmenu op icoon AutoOpmaak,
dan verschijnt venster AutoOpmaak, activeer
'Automatisch opmaken en elke wijziging verwerken',
kies Opties, eindelijk zien we dan het vertrouwde
venster AutoCorrectie, waarin we voorkeuren
door aan- of uitvinken kunnen aangeven.

Regelafstand en aanvullende interlinie
Aan de regelafstand, zoals bij correspondentie, hoeven we maar zelden iets te wijzigen.
De regelafstand is standaard ongeveer 116 % van de in gebruik zijnde corpsgrootte.
De regelafstand bij een bepaalde corpsgrootte, kunnen we echter ook zelf wijzigen.
Regelafstand wijzigen:
[2007] Tab: Start > Groep: Alinea, klik op > Er verschijnt onderstaand menu >
klik op: inspringingen en afstand, kies regelafstand en daarin de gewenste regelafstand, bij
Tenminste, Exact of Meerdere kan men de gewenste regelafstand instellen.
Instellen: Opmaak > Alinea > Er verschijnt onderstaand menu >
klik op: inspringingen en afstand, kies regelafstand en daarin de gewenste regelafstand, bij
Tenminste, Exact of Meerdere kan men de gewenste regelafstand instellen.
Bij Regelafstand hebben we de volgende keuzemogelijkheden:
Enkel: De standaard ingestelde optimale afstand. Deze afstand wordt bepaald door het
grootste lettercorps dat in een regel voorkomt.
Anderhalf en Dubbel: De norm is hier ook het gekozen lettercorps, waarbij dus anderhalf
of dubbele regelafstand wordt berekend (overblijfsel uit het schrijfmachine tijdperk).
Meerdere: De standaard afstand is drie regels, ook hier is de norm het gekozen lettercorps.
In het bijbehorende vak Op kunnen we een gewenste factor voor het aantal regels
instellen (van 0 tot 132 regels), voor het vergroten (groter dan een regel) of het verkleinen
(kleiner dan een regel). (tip: de waarde in Op kan handmatig met 0,1 regelhoogte worden
gewijzigd)
12

Ten minste: Met deze optie voorkomt men dat de regelafstand die in het vak Op is ingevoerd,
kleiner wordt dan de ingevulde corpswaarde. Echter bij een groter corps dan de
ingevulde waarde, wordt de optimale afstand aangehouden.
Exact: Met deze optie wordt de regelafstand precies ingesteld zoals die is ingevuld in het
vak Op. Als de lettergrootte groter is dan de ingestelde afstand, dan worden de
tekens op het scherm aan de bovenzijde afgekapt, echter op de afdruk lopen de tekstregels
in elkaar over. In bepaalde situaties kan men hiervan een nuttig gebruik maken.
Bijvoorbeeld de interlinie instellingen rekenkundig onder controle houden, een
gebruikelijke werkwijze bij grafische tekstverwerking. De bijgevoegde Pica-maatlat kan
hierbij goed van pas komen.
Voorbeeld zoals we het op het scherm waarnemen:
Printafdruk:
Onder Afstand zien we Voor: en Na: Met deze instructies kunnen we interlinie aanvullen
boven (Voor:) en/of onder (Na:) een regel, bijvoorbeeld een practische toepassing bij
tussenkopjes in een kolom tekst. Waarbij een tussenkopje uit een groter corps wordt gezet
en met de aanvullende interlinie, de ruimte van twee tekstregels inneemt. (Bij meer
kolommen-opmaak bereiken we dat de regels horizontaal met elkaar in één lijn staan.)
Voorbeeld:
…………worden de gezonde granaatappelen
ook bij ons steeds populairder.
Supergezond
De granaatappel is een roodroze
vrucht, iets groter dan een sinaasappel.
12 punten
24 punten
© Samensteller: Thon Adriaanse
13

Tekstvakken
Een zeer handige voorziening in WORD, is het gebruik van ‘Tekstvakken’.
In deze workshop maken we op enkele plaatsen gebruik van tekstvakken.
In een tekstvak, het woord zegt het al, kunnen we tekst plaatsen (echter ook afbeeldingen),
de kracht van een tekstvak is dat we, de daarin geplaatste beeld en/of tekst, willekeurig
in een pagina kunnen verplaatsen en we de grootte zeer nauwkeurig kunnen
instellen, marges instellen, omkadering-lijnen wel of niet gebruiken. Zo is het mogelijk met
het gebruik van tekstvakken, totale pagina-indelingen samen te stellen, Het is zelfs mogelijk
een tekstvak 90 graden, verticaal naar links of rechts te kantelen, In deze workshop
moeten we het echter beperken tot de basisbegrippen.
Tekstvakken activeren
[2007] Tab: Invoegen > Groep: Tekst > Tekstvak, er verschijnt een lijst van opgemaakte
tekstvakken, ga naar onderaan en kies: ‘Tekstvak maken’, cursor is gewijzigd in een
+-teken, hiermee trekken we een tekstvak op geschatte grootte.
Kies: Invoegen > Tekstvak, dan verschijnt er een hinderlijk kader, ‘maak hier uw
tekening’, met de Esc-toets laten we dit kader verdwijnen, de cursor is gewijzigd in een
+-teken, hiermee trekken we een tekstvak op geschatte grootte.
‘Maak hier uw tekening’, kunnen we opheffen.
Ga naar: Extra > Opties, kies TAB ‘Algemeen’,
hier de regel ‘automatisch tekenpapier maken bij
het invoegen van autovormen’, afvinken.
Plaats de muisaanwijzer op de rand van het tekstvak, zodanig dat een n verschijnt, klik
twee maal links en het blad ‘Tekstvak opmaken’, wordt zichtbaar, klik op tab ‘Grootte’, in
de vakjes ‘Hoogte’ en ‘Breedte’ de gewenste grootte, handmatig invullen, of door op de
driehoekjes te klikken.
[2007] Plaats de muisaanwijzer
op de rand van het tekstvak, zodanig
dat een n verschijnt, klik
éénmaal rechts en klik op:
‘Tekstvak opmaken’, het blad
‘Tekstvak opmaken’, wordt zichtbaar,
klik op tab ‘Grootte’, in de
vakjes ‘Hoogte’ en ‘Breedte’ de
gewenste grootte, handmatig invullen,
of door op de driehoekjes
te klikken.
14

Kies: Tab: ‘Tekstvak’, daar kunnen
we de witmarges t.o.v. van de
kaderlijn rondom de tekst wijzigen.
Kies: Tab: Kleuren en lijnen, hier
wijzen we alleen op het instellen van
een kaderlijn. We zien onder ‘Lijn:’,
Kleur:, Streepjes:, Stijl:, Lijndikte:. Ga
hiermee experimenteren en u ontdekt
een reeks van toepassingen.
In het kader van deze workshop
is het niet mogelijk alle
toepassingen uiteen te zetten.
TIP:
Tijdens het +-teken slepen de:
Shift-toets indrukken: Hiermee maak je een perfect vierkant tekstvak
Ctrl-toets indrukken: Hiermee vergroot je het tekstvak symmetrisch vanuit het
centrum, ofwel niet alleen in de sleeprichting.
Alt-toets indrukken: Als er geen rasterlijnen worden weer gegeven, vergroot Alt het
vak in discrete stappen die uitgelijnd zijn op het onzichtbare
raster.
De Shift-, Ctrl- en Alt-toets mag u combineren. Hun effecten worden dan gecombineerd.
15

Toepassing van tekstvakken
Briefhoofd
Pieter Janssen
Digitaalstraat 10
1122cc Windowsstad
Telef.: 021 – 122 33 44
44
Tip: Standaard verplaatst een tekstvak met het
aanvullen van alinea’s, boven een tekstvak.
Dit kunnen we als volgt uitschakelen.
Uitschakelen: dubbelklik op tekstvaklijn > Tekstvak
opmaken >Tab: Indeling, klik onderaan op:
‘Geavanceerd’ > Opties > afvinken: Object met
tekstverplaatsingen > OK > OK
Let op: Hierna kan men de Pagina-instelling niet
meer wijzigen, want de tekstvakken staan gefixeerd.
Niet alleen is de kwaliteit van de
granaatappelen naar tevredenheid,
maar er wordt over het algemeen
ook minder concurrentie op de
markt verwacht. In oktober komt er
doorgaans druk op de markt door
aanvoer uit India. "Het regensei-
Pagina-opmaak
intro
hoofdkop
zoen maakt het de teelt in India
momenteel moeilijk. Er worden
daarvandaan kleinere volumes
verwacht", zegt Martin Oudenes.
[2007] Tip: Standaard verplaatst een tekstvak met
het aanvullen van alinea’s, boven een tekstvak.
Dit kunnen we als volgt uitschakelen.
Uitschakelen: éénmaal rechts klik op tekstvaklijn >
Tekstvak opmaken >Tab: Indeling, klik onderaan
op: ‘Geavanceerd’ > Opties > afvinken: Object
met tekstverplaatsingen > OK > OK
Let op: Hierna kan men de Pagina-instelling niet
meer wijzigen, want de tekstvakken staan gefixeerd.
Tholen - De afgelopen twee weken
vinden er bij Hagé International
binnenkomsten plaats van Egyptische
granaatappelen van de nieuwe
oogst. Op dit moment vindt de
aanvoer nog plaats per luchtvracht,
maar over een aantal weken worden
er grote volumes per container
verwacht. Martin Oudenes van
Hagé International heeft positieve
verwachtingen over het huidige
seizoen.
De kwaliteit van de Egyptische
granaatappelen is volgens hem
goed. "Wij importeren de variëteit
Balady. Die hebben een hoog suikergehalte
en zijn doorgaans groter",
zegt Martin Oudenes. De
vraag naar granaatappelen neemt
de afgelopen jaren steeds verder
toe
De consument wordt zich steeds
bewuster van het gezondheidaspect
van het fruit. Hoewel de vraag
in Nederland serieus toeneemt,
exporteert Hagé International haar
granaatappelen binnen Europa en
daarbuiten. "Granaatappelen zijn
'booming'. In de toekomst zal de
markt in West-Europa steeds belangrijker
worden voor de afzet van
granaatappelen", zegt Martin Oudenes.
De aanvoer van Egyptische granaatappelen
zal lopen tot eind oktober.
Tot half december zullen er
ook nog granaatappelen leverbaar
zijn, die hiervoor worden opgeslagen
in koelhuizen. Over een aantal
weken zullen er ook Israëlische
granaatappelen op de markt komen,
welke eveneens door Hagé
International geïmporteerd zullen
gaan worden. Hagé International
importeert immers jaarrond granaatappelen.
Het fruit is afkomstig
uit Iran, India, Egypte, Israel en
Spanje.
Tekst en foto samenvoegen in Tekstvak
Tekstvak geactiveerd:
Kies: Tab: Kleuren en lijnen > Kleur >
Opvuleffecten > Tab: Afbeelding > Afbeelding
selecteren; OK > OK
Daarna kunnen we tekst in de afbeelding
plaatsen. Voor de leesbaarheid kiezen we bij
voorkeur een lichte letterkleur.
Let op: Op fotopapier afdrukken, printer eerst instellen
op het juiste fotopapier.
Tekstvakken koppelen
Bij de opgemaakte pagina hebben we voor de
“platte tekst” gebruik gemaakt van “doorlopende
tekstvakken” ofwel “Tekstvakken koppelen”.
Prettige Kerstdagen...
en een Gelukkig Nieuwjaar
Foto: Kerstfeest in Tasmanië
Twee of meer tekstvakken koppelen: Klik met de rechtermuisknop éénmaal op de rand van het
tekstvak en selecteer “Tekstvakkoppeling maken”. Er komt een schenkbekertje in beeld, beweeg
nu de muis (zonder klik) naar het gewenste tekstvak en klik links, de koppeling is gemaakt. Zo
kunnen we meerdere tekstvakken koppelen. De tekst die er moet invloeien hebben we intussen in
een kladblaadje geplaatst, d.m.v. tekst selecteren en Crtl+C, daarna gaan we naar het eerste
tekstvak en halen de tekst op met Ctrl+V en de tekst loopt keurig door naar de gekoppelde vakken.
Tot zover het gebruik van tekstvakken, mogelijkheden te over, zelf experimenteren, is het devies.
16

Autovormen
Met Autovormen beschikken over een uitgebreid scala van mogelijkheden, waarmee we
tekst en beeld in allerlei grillige vormen kunnen weergeven. We gaan een tipje oplichten,
het verder experimenteren is aan u.
We gaan een foto en tekst plaatsen in een autovorm.
Klik op: Autovormen en kies een vorm, klik links op de vorm en ga naar het document, klik
opnieuw links, ingedrukt houden en sleep tot de gewenste grootte.
Nu op de vorm 2x links klikken dan verschijnt : Autovormen opmaken,
kies: Afbeelding invoegen: Kies: Tab: Kleuren en lijnen, dan Opvulling,
vervolgens Kleur: klik op: en klik op: Opvuleffecten, Tab: Afbeelding
klik op: Afbeelding selecteren, kies de gewenste foto, nu 2x OK klikken, en de foto staat in
de autovorm.
Een lange weg? even oefenen, en de mogelijkheden zijn legio.
[Word 2007] Klik op Tab: Invoegen kies in Groep Illustraties, Vormen, maak een keuze
en plaats een vorm in het document. Op de vorm rechts klikken dan verschijnt menu
AutoVormen opmaken Klik op: Opvuleffecten, dan verschijnt een menu Opvuleffecten
Klik op Tab: Afbeelding, klik op: Afbeelding selecteren, kies de gewenste foto.
Beide menu's met OK weg klikken.
Een lange weg?
even oefenen,
en de mogelijkheden
zijn legio
Tekstvak in Autovorm
plaatsen, ook dat behoort tot
de mogelijkheden.
17

Tekenen met Word
Onder de grafische mogelijkheden van Word behoort ook de tekenfunctie.
Met een speciale werkbalk kunt u tekst van grafische objecten zoals rechthoeken,
lijnen, pijlen of tekstvakken voorzien. Het bevat een complete tekendoos voor het
maken van tekenobjecten.
Taakbalk voor Tekenen inschakelen, in de werkbalk links aanklikken, dan verschijnt
onderin het scherm de onderstaande Tekenbalk. (uitschakelen op dezelfde wijze).
[2007] Tab: Invoegen > Groep Illustraties > klik op: , etc.
object selecteren lijn pijlstreep rechthoek tekstvak opvulkleur lijnstijl streepstijl schaduw
ovaal WordArt invoegen illustratie invoegen lijnkleur tekstkleur pijlstijl 3D
Spoelbak
50 cm rond
Het repertoire bij de tekenfuncties is zo groot, dat we daar een aparte workshop aan zouden
kunnen besteden. Wij geven hierbij enkele basistips om wat makkelijker aan de slag te kunnen.
We beginnen met een raster in te stellen, waarop de lijnen, etc. worden uitgelijnd.
Klik links onder op: Tekenen, kies voor raster
[2007] Tab: Pagina-indeling > Groep: Schikken > Uitlijnen > Rasterinstellingen > Menu: Tekenraster
In het tekenraster zien we een aantal instellingen,
waarmee we kunnen experimenteren.
Om te beginnen nemen we de instellingen van de
afbeelding over, d.w.z. aanvinken “Objecten op raster
uitlijnen”, “Marges gebruiken”, dan de “Horizontale
afstand” en Verticale afstand” op 1 mm.
We hebben nu bereikt dat alle lijnen, etc. zich op 1 mm
nauwkeurig uitlijnen op het niet zichtbare raster. “Rasterlijnen
op scherm weergeven” aanvinken, dan is het
raster op het scherm zichtbaar. Let op, minimaal de
interval op 2 mm instellen.
Tot slot op Standaard... klikken daarmee leggen we het
nu ingestelde als standaardinstelling vast, voor alle op
NORMAL-sjabloon gebaseerde documenten.
Vanuit deze basisinstelling kunnen we naar hartelust
gaan experimenteren.
Tip:
Tijdens het +-teken slepen de:
Shift-toets indrukken: Verspringt de getrokken lijn onder een hoek van 15° of een
veelvoud daarvan.
Ctrl-toets indrukken: Een lijn of een cirkel wordt dan vanuit het centrum getrokken.
18

Letterfonts installeren:
Op de volgende wijze kunnen we letterfonts installeren:
Start > Configuratiescherm > klik op map Lettertypen >
Bestand > Nieuw lettertypen installeren, om het venster Lettertypen toevoegen te openen.
Kies bij Mappen en Stations de map waarin de bestanden met de
nieuwe lettertypen zijn opgeslagen.
Zie Lijst met lettertypen: en markeer met linker-muisklik, een lettertype en klik daarna
op OK. Herhalen tot alle gewenste lettertypen zijn geïnstalleerd, daarna Sluiten, en de
betreffende fonts zijn dan direct beschikbaar in WORD.
Letterfonts ophalen via internet, bij voorkeur opslaan op een diskette of een usb-stick.
Opslaan in “Mijn Documenten”, op het "Bureaublad" kan ook, maar het is daarna een wat
langere weg om later via C:\Windows, etc., letterfonts op te zoeken.
Windows kan maximaal 1000 lettertypen beheren, u kunt echter beter maximaal 200 lettertypen
installeren, bij een groter aantal gaan de toepassingen wat trager werken.
Voor een keuze uit meer lettertypen, ga dan eens naar www.dafont.com (meer dan 8000
fonts zijn daar als zipbestanden beschikbaar).
Of neem eens een kijkje in www.1001freefonts.com
19

Letterfonts in Word 2007 installeren
Een gedownload letterfont is bijvoorbeeld geplaatst op een usb-stick, zoals onderstaand voorbeeld.
Klik met de rechtermuisknop op het lettertype dat u wilt installeren en klik
vervolgens op: Installeren.
Installatie van een lettertype in Word 2007 ongedaan maken
1. U kunt Lettertypen als volgt openen: klik op de knop Start , klik op Configuratiescherm,
klik op: < Vormgeving en persoonlijke instellingen > aanpassen en klik vervolgens op:
< Lettertypen >.
2. Klik op het lettertype dat u van de computer wilt verwijderen. Als u meerdere lettertypen
tegelijk wilt selecteren, houdt u de Ctrl-toets ingedrukt terwijl u op elk te verwijderen
lettertype klikt.
3. Klik in het menu Bestand op < Verwijderen >.
Druk op ALT als u het menu Bestand niet ziet.
20

Layout voorbeelden
Conventionele opmaak,
maar wel mooi en evenwichtig,
Let ook altijd goed op de
verticale ruimte-indeling.
Visueel niet storend ?
dan is het goed.
Blij en gelukkig zijn wij met de geboorte van onze
zoon en broertje
Richard Marnix
Arian Goldflower
Astrid Goldflower-Anderson
Mieke
Op de omslag of deze bladzijde,
een foto met moeder en de
pasgeborene geeft er een meer
persoonlijk tintje aan.
15 juni 1998
Zalmstraat 00
0000 QX Tuinstad
Tel. 000 – 0 00 00 00
Daar ben je dan
lief mensenkind
zojuist bij ons geboren
in warme armen neergelegd
wij hebben je al ‘gedag’ gezegd
gekust, gesust
begroet, bemind
ons kleine lief
ons pasgeboren kind!
Hier is één lettertype gebruikt, maar in meerdere corpsgrootte. Door gebruik te maken van tekstvakken,
kunnen we bijvoorbeeld het gedichtje, onafhankelijk van de overige tekst plaatsen.
Het welbekende adreskaartje mag natuurlijk niet ontbreken. Samenstellen met gebruik van Tekstvak.
Grootte: 102 x 63 mm. Dat is de standaardmaat voor een adreskaartje. Bij een één-regelige naam
plaatsen we de onderkant van de regel op het midden van het kaartje, en bij twee
regels, de tweede regel met de x-hoogte tegen het midden. (x-hoogte? zie stippellijn op het kaartje)
J. van der Hoeven
M. van der Hoeven-Smit
Sluisweg 124 Telefoon: 00 – 000 00 00
Digitaalstad
E-mail: j.v.d.hoeven@hccnet.nl
Tekstvak: Grootte 102 x 63 mm, marges instellen
op links en rechts 5 mm, onder 6 mm.
(onder 1 mm meer voor het onderuit hangen
van de stokletters, dan komen we optisch toch
op 5 mm.)
De adresregels op ‘uitgevuld’, we plaatsen
vaste spaties tussen de woorden, en de
middenruimte opvullen met gewone spaties,
uitvullen activeren d.m.v. Shift + Enter-toets.
Willen we heel nauwkeurig werken dan plaatsen
we steunlijntjes van 5 mm., natuurlijk na
meting lijntjes weghalen. Vooraf hebben we
het Tekenraster aangevinkt op ‘Objecten uitlijnen
op ander objecten’, dan sluiten de lijntjes
automatisch aan op de tekstvaklijntjes.
Men zegt wel eens ‘vele wegen leiden naar Rome’. Zo’n eenvoudig kaartje kan men ook visueel
meten en na een paar proefprints bent u tevreden. Maar u hebt nu wel de tekstvakmarges leren
gebruiken en een meetmethode die u bij andersoortige werken kunt toepassen.
21

Alinea inspring-instructies
Eerste regel van een nieuwe alinea,
0,5 cm inspringen.
Ga naar: Opmaak > Alinea >
Tab: Inspringen en afstand.
Onder Inspringen: Speciaal: openklappen
en kies: eerste regel.
In Met: 0,5 cm invullen. Afsluiten met OK
Verkeerd-om inspringen van een nieuwe
alinea, 0,5 cm inspringen.
Ga naar: Opmaak > Alinea >
Tab: Inspringen en afstand.
Onder Inspringen: Speciaal: openklappen
en kies: verkeerd-om.
In Met: 0,5 cm invullen.
Vervolgens openen we links onderaan
Tabs..., Bij Standaardtabs 0,5 cm invullen.
Afsluiten met OK
Resultaat:
De eerste regel is nu 0,5 cm ingesprongen
en het inspringen herhaalt
zich na een einde-alinea (enter toets).
Een nieuwe alinea beginnen zonder
inspringen, doen we met een
shift + enter.
Zo hebben we het wel of niet inspringen
bij een einde alinea volledig onder
controle.
Resultaat:
• Na het balletje, tabtoets, weet u nog?
Ingesteld op 0,5 cm.
Het verkeerd-om inspringen herhaalt
zich na einde-alinea (enter toets).
• Verkeerd-om inspringen wordt op
vele manieren toegepast. Denk
maar aan het vrijhouden van
uur-aanduidingen in omroepgidsen.
Een nieuwe alinea beginnen met behoud
van inspringen, u raadt het al.
Doen we met een shift + enter
Een laatste tip: Omgaan met tekstverwerking leer
je niet door er veel over te lezen. Je moet er
gewoon mee aan de slag gaan.
Zelf onderwerpen zoeken en uitproberen.
De poes met 6 jongen, waar je vanaf moet,
een pracht van een geboortekaartje voor de
kennissenkring.
22

Tekstafbakeningen
Voor het opmaken van pagina’s en andere opmaakwerkzaamheden
is Tekstafbakeningen een zeer nuttig hulpmiddel. In samenwerking
met het Tekenraster, is men in staat een volledig opmaakstramien
samen te stellen en daarbinnen teksten, tekstvakken en
andere componenten zeer precies te plaatsen.
Instellen: Extra > Opties > Tab: Weergave >
ga naar: Opties voor afdrukweergave en Weblay-out >
aanvinken: Tekstafbakeningen, sluiten met OK
[2007] Open Office-menu ga naar rechts onderin, klik aan:
Opties voor Word en kies in het volgende menu: Geavanceerd, met
de schuifliniaal naar: Documentinhoud weergeven, vervolgens
Tekstafbakeningen weergeven, aanvinken.
Zie verder ook eens naar de vele andere instelmogelijkheden.
Voor een zo groot mogelijke nauwkeurigheid gaan we bij
pagina-opmaak het Tekenraster op 0,05 cm. instellen.
Voor instellen zie blz. 18.
23

Deze pagina is opgemaakt met gebruik van tekstvakken
Als u de inhoud van deze syllabus hebt doorgewerkt bent ook u in staat om complete
pagina's samen te stellen.
Ter verduidelijking hebben we de tekstvakken met grijze omkadering aangegeven.
In de werkelijke uitgave is hier geen omkadering.
Hoe oud we worden, wordt maar voor 30 procent bepaald door ons
DNA, en voor de rest door omgevings- en leefstijlfactoren. Genoeg wat
je zelf kunt doen dus om langer fit te blijven.
Tekst Linda
Waar wonen de
gezondste 100+ers?
Op de Japanse eilandengroep
Okinawa! Ze zijn slank, lenig,
hebben sterke botten, een laag
cholesterolgehalte en geen last
van aderverkalking, Wetenschappers
ontdekten vijf
pijlers die leiden tot de “eeuwige
jeugd”:
• Een sterk sociaal netwerk
en hechte familiebanden.
• Dagelijks mediteren.
• Het beoefenen van oosterse
en westerse geneeswijzen.
• Voldoende beweging.
• Weinig en gezond eten
(volkoren granen, gevarieerde
groenten en fruit, veel vis,
nauwelijks zuivel).
Liever
niet...
• veel en langdurig
zonnebaden of
onder de zonnebank
liggen.
• te weinig slapen.
• maaltijden overslaan
of herhaaldelijk
streng lijnen.
• piekeren.
• lange tijd onder
druk
staan.
Leer lachen
Lachen is gezond, maar we doen het te weinig. ter vergelijking:
kinderen lachen zo’n vierhonderd keer per dag, volwassenen
slechts vijftien keer. Als je lacht, produceren je hersenen het gelukshormoon
endorfine. Dit hormoon heeft een ontspannend
effect, versterkt het afweersysteem en werkt pijnstillend. Meer
lachen? Doe dan eens mee aan een speciale lachwerkshop.
Buiten bewegen
Dagelijks bewegen is dé manier om je lichaam gezond te houden.
Het liefst in de buitenlucht, want daar krijg je meer zuurstof binnen
dan in de sportschool waardoor je je nog lekkerder voelt. Een ander
voordeel is dat, onder invloed van de zon, vitamine D in de huid
wordt aangemaakt. En dat is belangrijk voor het behoud van stevige
botten en een gezond gebit. Helemaal naarmate we ouder worden,
want dan neemt de productie van vitamine D af.
Info: www..lachmeditatie.nl en www.lachmeditatie.info.
Slaap lekker
Bewegen is gezond voor je maar
goed uitrusten middels een goede
nachtrust net zo goed. Hoeveel slaap
heeft een mens eigenlijk nodig? Dat is
voor iedereen anders, maar leidraad
is: als je je maar fit en uitgerust voelt
als je wakker wordt. Wel is het zo dat
de meeste mensen wat korter en gefragmenteerder
gaan slapen naarmate
ze ouder worden. Belangrijke stelregel:
pas je levensritme zo veel
mogelijk aan aan je veranderende
slaapbehoefte.
Levertraan? Het werkt!
Opa en oma hadden vroeger gelijk: een druppel levertraan per dag is echt goed
voor je. Alleen, nu kennen we het vooral als de zogeheten omega-3 vetzuren, die
veel voorkomen in (vette) vis zoals makreel en zalm. Volgens de Franse psychiater
dr. David Schreiber zijn omega-3 vetzuren de smeerolie van onze hersenen.
Ze hebben ook een positieve invloed op onze stemming waardoor we minder makkelijk
depressief worden. Wil je dagelijks voldoende mood food binnenkrijgen? Dan
kun je kiezen voor een supplement met visolie.
Optimisten blijven
19% langer leven
dan pessimisten
Zo ontdekten onderzoekers van Mao Clinic in Minnesota
24

KASTEEL GROENEVELD
Dagelijks geopend van 10.00 – 17.00 uur
Drakenburgerweg 00 Baarn
Telefoon: 000 – 000 00 00
U
- SMID
Jan van der Hoeven
HOEFSMID EN
CONSTRUCTIEWERKPLAATS
Sluisweg 124 – Barendrecht 9999XX
Telefoon: 000 – 000 00 00
E-mail: j.v.d.hoeven@xmsnet.nl
Kleurachtergrond kiezen
Klik 2x links op tekstvakrand
Kies tab: kleuren en lijnen
Kleur: kies: Opvuleffecten
Zie: Kleurovergang
En dan maar experimenteren
Veel plezier met
experimenteren en
succes met de werkstukken.
Samensteller: Thon (maart 2009)
25