2002-24-03 - Vrienden van Blijdorp

ut
3:
. ~
111
- Z
Z
w
C
Z
w
a::
24e jaargang nummer 3
september 2002

24e jaargang, nummer 2. oplage: 7250
......,.
Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam
Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp
en verschijnt vier maal per jaar.
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: "Het in zo breed
mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale
contributie bedraagt € 27,- , waarvoor de leden 4 keer per jaar het
verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen. alsmede 2 gratis toegangsbewijzen
voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in
Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen
aan diverse activiteiten. die speciaal voor hen georganiseerd worden.
zoals excursies en lezingen.
K. van Leeuwen. Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam
'ti ~=::::: Olt OIO .... • 461 ,,,» "
Giro: 1357803
Bank: Fortisbank nr: 98.55.33.099
AIoIeIfte "'*-
T. Slijkoort
Aernt Bruunstraat l il, 3067 JC Rotterdam
Telefoon: 010·4211931
Giro: 20 71 059
fam. H. Gerritse
Sourystraat ld. 3039 SR Rotterdam
Telefoon/fax: 0 I 0 • 466 36 82
Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 4431431 tst 210 (oude winkel)
en 250 (nieuwe WInkel)
Giro: 6217917
M. Kreuger. hoofdredacteur
Goudsesingel 235d. 3031 EL Rotterdam
Redactie-medewerkers: J. Cockshull. M. van Leeuwen-Maat.
J. Nijkamp. A. Nijkamp-Hosman, A. Peters. A. Schouten,
G. Tijssen. T. van de Velde
Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam
~ .. ~opmtwMC
Internetsite: http://www.vriendenvanblijdorp.nl
Redactie website: J. Cockshull, A. Gelderblom
Inhoudsopgave ..... .......... ..... ..................... ..... 2
Even bijpraten ................................................ 3
Zoekplaatje ............ ........................................ 3
Nieuws uit Blijdorp ........................................ 5
Zoo'n boek: Gorilla's ................................... . 12
Lijn 13 .......................................................... I 5
Koraal onder de loep:
broeders en vrijleggers .................... .. .... 16
Even voorstellen: de redactie ...................... 20
Botanisch Blijdorp: illegalen .......................... 24
Mutaties in de Diergaarde ......................... ... 29
Verslag Vriendenreis naar Keulen ................ 30
Koud Bloed: schildpaddencrisis .................... 32
Olympisch gedicht ...................... .................. 35
Oplossing zoekplaatje nummer 2002-2.. ...... 36
Digibeesten ..................................... ...... ... .... 37
Vogelwijzer: dansers in Blijdorp .................... 38
Nieuws uit andere tuinen ............................44
Blijdorpherinneringen ..................................48
Agenda! gezocht-gevonden ..... ..................... 5 I
Voor de meesten van u zit de zomervakantie er al weer op! De tijd gaat snel ... In dit nummer kunt
u nog een beetje (na)genieten van 's-zomers Blijdorp. Desalniettemin kondigen de winterlezingen
zich al weer aan. Het belooft weer een leuk programma te worden. Noteert u de data maar vast in
de agenda.
Wist u de oplossing van het zoekplaatje uit het vorige nummer? Of heeft u de oplossing opgezocht
op onze webiste: www.vriendenvanblijdorp.nl? Op pagina 36 vindt u de oplossing van vorige keer.
Hartelijk dank overigens voor de positieve reacties op onze website. Onze vrijwillige internetredacteuren
Astrid Gelderblom en Jenny Cockshull doen erg hun best om u zoveel mogelijk service en
informatie te bieden. Met succes, vind ik.
In dit nummer treft u meer informatie aan over het koraalonderzoek van Diergaarde Blijdorp waaraan
de Vrienden een substantiele financiele bijdrage hebben geleverd. U ziet: uw geld wordt goed
besteed. Over geld gesproken: heeft u nog een extraatje overgemaakt voor het nieuwe tijgerverblijf?
Het zou toch fantastisch zijn als Blijdorp in ons jubileumjaar 2003 (40 jaar Vrienden!) kan gaan bouwen.
Rest mij u veel leesplezier te wensen. Heeft u vragen en/of opmerkingen? Stuur of mail die dan naar
de redactie. We zijn blij met alle suggesties!
Met vriendelijke groet,
Marcel Kreuger.
T. van de Velde:
Spaansekade 20. 30 I I ML Rotterdam
Telefoon: 0 I 0·4 127994
s.._IIIII:.II"~""",'~.t",,,
Voorzitter CM. Groenhorst
Vice-voorzitter T. Slijkoort
Secretaris
K. van Leeuwen
Tweede secretaris S. Noordijk
Penningmeester A.M. Bos
Leden
H. Gerritse. M. Kreuger
.I~
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van
de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie
behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren.
Toegezonden foto's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf
rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder
winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk
anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in
het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet
geretourneerd.
Foto voorpagina: Yvonne Raaijmakers
Wie herkent deze Blijdorpbewoner? Kijk voor het juiste antwoord op de website:
www.vriendenvanbliidorp.nl of wacht tot het volgende nummer van Vriendennieuws.

In de zomer is Diergaarde Blijdorp een weelderige groene oase. Mede door de groei van wilde planten
worden sommige verblijven omgetoverd tot een stukje echte natuur. Dat maakt het weleens
lastig om een dier te ontdekken. Maar het geeft ook voldoening als je een dier in zijn 'natuurlijke'
leefomgeving hebt gevonden.
Het gorilla-eiland is in enkele jaren uitgegroeid tot een fraai groen decor voor onze gorilla's. In tegenstelling
tot voorgaande jaren waren de dieren deze zomer veel buiten te zien. Er zijn namelijk schuiven
geplaatst tussen de doorloopkooi en het eiland. Deze doorloopkooi (koepel) was het vroegere
buitenverblijf van de gorilla's. Zij bIeven
hier vaak hangen, buiten het zicht
van de bezoekers.
Dankzij de schuiven kunnen de verzorgers
de dieren nu bij goed weer
buitensluiten, op het eiland.
Ook Ernst en Kim mogen geregeld
gebruik maken van het ruime buitenverblijf.
Met name 's avonds en 's nachts kunnen
zij over het eiland beschikken. Zij
zitten dus niet altijd in het voormalige
orang-verblijf. De groepssamenstelling
bij de gorilla's w isselt nog weleens.
Dit om het leven van alle dieren
zo aantrekkelijk en afwisselend
mogelijk te maken.
FIlNPR0Evms
Verhuizingen
De Françoislangoeren hebben het Henri Martinhuis verruild
voor een gloednieuw onderkomen in de Chinese
sfeertuin. Zowel voor de dieren als de bezoekers is dit
een verbetering. Het nieuwe verblijf biedt de dieren
gelegenheid om zich zo natuurlijk mogelijk te gedragen.
Zij leven hoog in de bomen, en zitten dan ook het liefst
bovenin hun zes meter hoge buitenverblijf. Binnenkort
komt vanuit Belfast een nieuwe, onverwante fokman
naar Blijdorp om de groep te versterken. Natuurlijk
hoopt men weer op nageslacht van deze bijzondere
apen . Tot nu toe bracht moeder Shibi al twee jongen ter
wereld. Voor het publiek is volop informatie te vinden
bij dit fraai e nieuwe verblijf. Insiders onder u hebben
vast al ontdekt welke Bekende Blijdorper model heeft
gestaan voor de alleseter .....
Infobord Françolslangoerenverblijf
Foto: Koos van Leeuwen
De voormalige Amazonehal is omgebouwd tot een
nieuw verblijf voor Komodovaranen. Waar vroeger de

Nieuws uit Blijdorp
Nieuws uit Blijdorp
zeeschildpadden Flappie en Peddel hun rondjes zwommen, is nu een stukje Indonesisch oerwoud
gerealiseerd. Het verblijf is ingericht met veel tropische planten. De bodem bestaat uit zand en klei
waarin de dieren lekker kunnen graven. Doordat het verblijf een stuk groter is dan dat in de
Rivièrahal, lijkt de mannelijke Komodovaraan een stuk kleiner dan hij in werkelijkheid is . Hij meet al
ruim twee meter! Regelmatig geniet hij van zijn zwembad, dat in de zomer zelfs een openluchtbad
kan worden: het dak kan namelijk open. Omdat Komodovaranen solitaire dieren zijn, is het vrouwtje
nog steeds gehuisvest in de Rivièrahal. Deze dieren zijn ook nog eens broer en zus, dus als
Blijdorp wil gaan fokken zal er eerst een ruil moeten plaatsvinden met een andere dierentuin.
In de publieksruimte van het nieuwe verblijf is veel informatie te vinden. En niet alleen over de
Komodovaranen; er wordt een video getoond over de schildpaddencrisIs in Azië. Het blijft natuurlijk
hard nodig om daar aandacht aan te schenken, in de hoop het tij te keren.
Ten.tg naar aft
De vlinders zijn terug in de
Reesemakas. Op deze plek
startte Blijdorp enkele jaren
geleden met het vlinderproject,
als proefopstelling voor
het Oceanium. Hoewel het
in de kas uitstekend lukte
om vlinders aan het publiek
te tonen wilde dat. in het
Oceanium.maar niet iukken.
Aan alle voorwaarden voor
een succesvolle vlinderkweek
werd voldaan: tem­
Reratuur en lucHtvochtighe
d waren prima in orde,
d juiste planten waren aan­
Amerikaanse zijdemot - Foto: Koos van Leeuwen
Vy'ezig. Alleen verbleven de
vlinders het liefst achter de aquaria, op plaatsen waar ze door het publie niet te zien waren. Diverse
pogingen om dit te veranderen leverden niet het gewenste resultaat. iteindeJijk is ervoor gekozen
om de vlinderkas weer in ere te herstellen. De noodopvang voor Aziatische schildpadden werd
opgeruimd nadat alle dieren naar hun uiteindelijke bestemming waren vertrokken. Daa na wera de
kas heringericht voor vlinders. Natuurlijk met planten die vlinders nodig hebben om hun eitjes af te
zetten. Ook de bromeliacollectie heeft haar plekje in de kas behouden, en het is een zeer aantrekkelijk
geheel geworden. Niet in de laatste plaats door de vele prachtige vlinders die al spoedig de kas
bevolkten. Naast de vertrouwde passiebloemvlinders zijn er nieuwe soorten als Aziatische pages,
monarchvlinders en reusachtige motten te bewonderen; sommige wel zo groot als een hand!
Interessant is de rupsenkweek. Vroeger vond deze achter de schermen plaats. Nu kan het p,ubH'ek
meegenieten van deze vraatzuchtige diertjes in allerlei fasen . De 'poppenkast' is weer ter g, en met
een beetje geluk is het wonder te zien van een vlinder die uit zijn coéon kruipt. OOK de buitenkant
van de kas is niet vergeten. Vlinderstruiken moeten met hun geyrige bloemtrossen inheemse vlinders
aantrekken. Wie zelf een vlinderstruik in de tuin heeft, weet dat deze 's zomers afgeladen kan
zitten met vlinders!
Oceanium
Vanuit Lissabon verhuisde zeeotterdame Micas naar Diergaarde Blijdorp. Het is de bedoeling dat zij
te zijner tijd samen met Eyak een gezin gaat stichten. Micas werd een jaar geleden geboren in
Lissabon en is daarvoor nu nog te jong. Zij mag al wel regelmatig spelen met haar toekomstige echtgenoot.
Chulugi gaat naar Antwerpen, om daar zijn charmes in de strijd te gooien bij twee Belgische dames.
Wat was hij klein en pluizig toen hij in 1995 als weesje naar Rotterdam kwam. Weet u het nog, zijn
waterbedje in de voormalige giraffenstal? In het begin was hij volkomen afhankelijk van zijn verzorgers.
Uren stond ik daar voor de ruit te kijken als hij zijn flesje kreeg, of werd drooggewreven na een
zwemles. Chulugi was toch wel een heèl bijzondere bewoner: de eerste zeeotter van Diergaarde
Blijdorp. Als je een dier. jarenlang hebt gevolgd is het altijd een beetje moeilijk om afscheid te nemen.
Gelukkig is An~e,rpen 'niet zo ver weg, dus ik ga zeker nog eens bij hem op bezoek!
Als u goed hebt opgelet in de haaientunnel, is het u vast opgevallen dat daar nieuwe bewoners zijn
gekomen. De vier barracud 's uit het Caribische gebied hadden het in Blijdorp zo naar hun zin, dat
zij uit hun bak groeiden. Na enig rijp beraad werd besloten de dieren de vrijheid te geven in de grote
bak. Zo'n vissen-verhuizing dient zorgvuldig te worden voorbereid. Toen de grote dag eenmaal daar
was, werd' het aquarium van de barracuda's bijna leeggepompt. Een laagje water van 50 cm diep
bleef achter, en daarin werd een verdovingsmiddel opgelost. AI snel waren de roofvissen onder zeil,
w aarna zij voorzichtig in plastic zakken werden geschept. De dieren werden zo snel mogelijk naar
het grote bassin gebracht, en losgelaten in een apart gedeelte dat was afgescheiden met een net.
Daar kwamen ze weer bij hun positieven. Korte tijd later kregen zij dan echt de vrijheid. Dat was
wel even wennen: zoveel ruimte, en zulke grote medebewoners! In de bak in het Caribische gebied
is een groepje jonge barracuda's geplaatst.
Jonge diere
Het gaat goea met de wolven in Blijdorp. Nadat er vorig jaar vier jongen waren geboren, kreeg wolvin
Nova dit jaar een nest met maar liefst zes jongen! Eentje daarvan heeft het helaas niet gered, dus
zijn er nog vijf over. Van de j nge dieren van vorig jaar verblijven de drie vrouwtjes nog steeds in de
Diergaarde. Hun broer is ver uisd naar de dierentuin van Kopenhagen. Dat brengt de wolvenroedel
nu op tien dieren. Mede dankzij de nieuwe kijkplek zijn ze heel regelmatig te zien . De drie grote zussen
kunnen een steentje bijdragen in de opvoeding van de kleintjes.
Evellals vorig jaar kregen de zeeleeuwen flinke gezinsuitbreiding. Vijf van de zeven vrouwtjes kregen
dit voorjaar een jong. Twee daarvan werden helaas doodgeboren. De andere drie maken het gelukkig
goed. Hoewel w e elk jaar kunnen genieten van jonge zeeleeuwen, blijven ze toch onweerstaanbaar.
In het publiekslaboratorium zijn negen dwergzeepaardjes te zien. Het betreft een volwassen exemplaar
en acht jongen die in Blijdorp zijn geboren. Een primeur, want nog niet eerder waren in Blijdorp
zulke mini zeepaardjes te zien . Volwassen dwergzeepaardjes zijn ca. twee centimeter en de jongen
zijn bij de geboorte slechts een halve centimeter klein.
Twee maanden geleden arriveerden er in de Diergaarde drie volwassen dwergzeepaardjes.
Twee overleden en één mannetje, dat eieren in zijn buidel droeg, overleefde en zorgde uiteindelijk

Nieuws uit Blijdorp
voor nageslacht. Zeepaardjes hebben namelijk een merkwaardige wijze van voortplanting waarbij de
jongen niet door het vrouwtje maar door het mannetje worden 'gebaard'. Het mannetje is voorzien
van een broed buidel. Bij een paring deponeert het wijfje haar eieren rechtstreeks in de buidel van
het mannetje. Dan duurt het nog enkele weken voordat de eieren uitkomen en de jongen naar buiten
komen. De baring is vaak een inspannend karwei, waarbij het mannetje zich in allerlei bochten
wringt om de jongen naar buiten te persen.
De kleine zeepaardjes verhuizen uit voorzorg naar het marien laboratorium achter de schermen
waar ze nog beter kunnen worden geobserveerd. In ieder geval blijven er in het publiekslab nog altijd
een aantal zeepaardjes te zien, maar dan van twee andere soorten. Het betreft de opvallend grotere
Caribische zeepaardjes (hier is al eerder mee gekweekt) en de gestreepte zeepaardjes. Het voedsel
van de diertjes bestaat uit kleine kreeftachtigen zoals pekelkreeftjes die ook in het publiekslab zijn
te zien .
Zeepaardjes behoren tot een van vele vissoorten waar Blijdorp mee wil kweken om zo de eigen
populatie in het Oceanium in stand te houden. Van zeepaardjes is bekend dat er populaties worden
bedreigd door overbevissing. Helaas worden zij veelvuldig in gedroogde vorm toegepast in de traditionele
geneeskunst. Zeepaardjes komen in een aantal soorten voor langs de gematigde en tropische
kusten van praktisch alle continenten. Dwergzeepaardjes leven vooral langs de kust van Florida,
Texas en de Bahamas.
In Diergaarde Blijdorp is verder een zeldzaam Prins Alfredhertje geboren. Het jong is een mannetje,
Baloy genaamd. Met moeder Althea, vader Chico en zusje Aparri woont hij samen met de veel grotere
koedoe-antilopen. Ondanks het contrast tussen de grote, imposante koedoes en de kleine Prins
Alfredherten, kunnen beide diersoorten het prima met elkaar vinden. Vooral de kleine Baloy, echt
'een dwergje onder de reuzen', zoekt regelmatig contact met zijn grote 'vrienden'. Elke morgen huppelt
hij vrolijk als eerste naar de koedoes toe om ze te besnuffelen ter begroeting. Op hun beurt buigen
zij dan vriendelijk voorover naar hun piepkleine vriendje voor een wedergroet. Zelfs de volwassen
bok met grote horens lijkt van de kleine Baloy gecharmeerd. Moeder Althea lijkt er doorgaans
niet veel moeite mee te hebben, hoewel ze de begroetingen vanaf een afstandje in de gaten blijft
houden en soms ingrijpt als ze dit echt nodig acht. Dan blijkt dat uiterlijk kan bedriegen: De kleine
hertjes kunnen behoorlijk dapper en fel zijn in tegenstelling tot de gemoedelijke koedoes.
In 1999 ontving Blijdorp vier Prins Alfredherten uit twee verschillende tuinen. Uit dit groepje konden
twee onverwante fokstellen worden samengesteld. Het doel was en is om samen met de dierentuinen
van Mulhouse, West-Berlijn, Münster, Chester, Chemnitz en Agrate Conturbia (Italië) een
bijdrage te leveren aan het internationale fokprogramma van deze diersoort. Een jaar later werd het
eerste jong al geboren. Voor Althea is dit het derde jong. Het andere paartje is te vinden in de
Maleise bosrand van het Azië-gedeelte.
Prins Alfredherten leven van nature op de Filippijnen, op de westelijke Visaya eilanden Negros en
Panay. Helaas is nog maar een fractie over van de oorspronkelijke fauna op de eilandengroep.
Ontbossing en jacht hebben veroorzaakt dat de herten op minder dan vijf procent van hun eigenlijke
leefgebied voorkomen. In 1988 kreeg het Prins Alfredhert van de IUCN officieel de status 'bedreigd',
maar desondanks is de soort sindsdien alleen maar verder teruggedrongen en plaatselijk zelfs verdwenen.
In gevangenschap leven nog zo'n 100 dieren. Door met deze herten in dierentuinen te fokken
, wordt getracht op korte termijn een 'reservebestand' in gevangenschap op te bouwen. Het
Europese fokprogramma werkt samen met dat op de Filippijnen. Op de Filippijnen wordt bovendien
geprobeerd het natuurlijk leefgebied zoveel mogelijk te beschermen. Op bescheiden wijze draagt
Blijdorp ook bij aan de bescherming van de Filippijnse flora en fauna ter plaatse. Dit gebeurt met
inzet van financiële middelen, maar ook met kennisuitwisseling.
Logeerpartij
Vanuit Amersfoort kwam olifantenkoe
Winthida logeren. Het is reeds voor de
derde keer dat deze dame naar de
Rotterdamse Diergaarde kwam, in de
hoop zwanger te raken. Tot nu toe is
dat niet gelukt, hoewel Alexander elke
keer zijn best heeft gedaan. Bij olifanten
kun je via bloedmonsters vrij nauwkeurig
berekenen wanneer zij vruchtbaar
zijn. Waarschijnlijk zat men er de
vorige keren net naast. Winthida verbleef
een kleine maand op het buitenperk
bij Alexander. Op 18 juli vertrok
zij naar Arnhem, als gezelschapsdame
voor een eenzame soortgenoot aldaar.
Er is nog een reden waarom zij niet
terugging naar Amersfoort. Winthida is
met haar 35 jaar de leid koe van de
Palong aan het spelen - Foto: Koos van Leeuwen
Amersfoortse kudde. Zij ziet niets in de
10-jarige bul Sammie. De jongeman kreeg dan ook geen enkele kans om met de andere dames te
paren. Er was dus veel onrust in de kudde. Als Winthida zwanger is mag zij over een jaar terugkeren
naar Amersfoort.
Meteen nadat Winthida was vertrokken, werd de bruidssuite opnieuw in gereedheid gebracht.
Ditmaal kreeg Palong visite, en wel van Thong Thai. Deze 14-jarige olifantendame is afkomstig uit
Münster. De Allwetterzoo Münster is ons wel bekend omdat Bernhardine daar enkele jaren
gewoond heeft. Ook Alexander komt uit deze tuin. Voor Palong geeft deze logeerpartij hopelijk de
nodige afleiding. De speelse bul tobt al maanden met een pijnlijke en stijve voorpoot. Nu maar hopen
dat hij en Thong Thai elkaar heel aardig vinden!
Nieuw verblijf Komodovaranen
De Komodovaranen hebben de beschikking gekregen over een nieuw, super-de-luxe ingericht verblijf
in de voormalige Amazone-hal van het Rivièrahal-complex. De beide Rotterdamse
Komodovaranen werden in 1994 geboren in de National Zoo van Washington DC Ze verhuisden in
oktober 1995 naar Blijdorp en het mannetje is inmiddels al ruim twee meter lang. En daar kan nog
wel een metertje bij komen! Tegen die tijd weegt hij dan een kleine honderd kilo. Het vrouwtje (dat
nu ongeveer anderhalve meter is) zal niet veel groter worden dan twee meter en blijft onder de 50
kilo lichaamsgewicht.

,
Zoo'n boek
Komodovaranen komen uitsluitend voor op
enkele kleine eilanden in Indonesië: Komodo,
Rinca en Flores . Hoewel de soort in Indonesië
wettelijk beschermd is, betekent het kleine verspreidingsgebied
een kwetsbare positie voor de
wilde populatie, die
enkele duizenden Komodovaranen
omvat.
Amerikaanse en Europese
dierentuinen willen
er daarom alles
aan doen om ook buiten
Indonesië een
gezonde populatie
Komodovaranen op te
bouwen en in stand te
houden.
Diergaarde Blijdorp coördineert het Europese fokprogramma voor de Komodovaranen en heeft
daarmee dus een voorbeeldfunctie te vervullen. Het nieuwe verblijf voldoet in alle opzichten aan de
geformuleerde eisen voor een maximale behuizing. Het Komodovaranen-verblijf is ongeveer 120 m 2
groot en is ingericht met veel tropische planten. De bodem bestaat uit zand en klei , zodat de varanen
kunnen graven en een ruim bassin wordt door de dieren zeker erg op prijs gesteld. Het dak en
twee wanden laten natuurlijk daglicht in het verblijf doordringen en in de zomer kan het dak geopend
worden.
Voorlopig bewoont alleen de mannelijke varaan het nieuwe verblijf: het vrouwtje is elders in de
Rivièrahal ondergebracht. Komodovaranen hebben een solitaire levenswijze en ook het (nog jonge)
paar heeft tot dusverre weinig met elkaar op. Het nieuwe verblijf biedt veel meer ruimte om de dieren
aan elkaar te laten wennen en er is rekening mee gehouden, dat plaatsing van een eventueel
noodzakelijke scheid ingswand mogelijk is.
Rotterdamse prairie
Enkele weken na de opening van het nieuwe bizonverblijf, verhuisden ook de volwassen bullen naar
de Oceaniumzijde. Het oude bizon perk is gereed gemaakt voor de onagers. Deze halfezels stonden
sinds de aanleg van het gorilla-eiland een beetje afgezonderd achter de Kiboko.
Met de indrukwekkende stieren erbij is het beeld van de bizon kudde weer compleet. Regelmatig reis
ik 's avonds met de trein vanuit de richting Utrecht naar Rotterdam. Vroeger zocht ik liefst een plaats
links aan het raam, om nog even een bl ik op de dierentuin te kunnen werpen. Sinds de opening van
de nieuwe bizon prairie, kies ik liever een plaats aan de rechterkant. De bizons lopen s'avonds regelmatig
met z'n allen boven op de heuvel. Een fraai gezicht, zo'n kudde bizons in het late zonlicht, met
op de achtergrond de skyline van Rotterdam.
Tekst: Monlque van Leeuwen-Maat
Bronnen: persbenchten Diergaarde BIljdorp en "De Nleuwsbnef,
maandelijkse uitgave van de vnjwillige rondleiders In BIljdorp
over apen, apen en nog eens apen
Veel dierentuinbezoekers worden door apen aangetrokken. Of dit nu komt doordat apen veelal
actieve dieren zijn, waarnaar het dus leuk is te kijken. Of dat het komt door de gelijkenis en de verwantschap
die wij met deze dieren hebben. Er is een speciale band tussen aap en mens. Wist u overigens
dat de verwantschap tussen chimpansees en mensen groter is dan tussen chimpansees en gorilla's?
De recent uitgebrachte vierdelige serie boeken over apen is voor dierentuinfans dan ook een
genoegen. De boeken zijn verschenen in
de BBC-serie 'Cousins'.
Deel één heet 'Apen, onze verwanten'
en is geschreven door Robin
Dunbar en Louise Barrett. Beiden hebben
zelf uitgebreid onderzoek naar primaten
gedaan. Dit deel bevat vier
hoofdstukken met de titels: 'de wereld
van de primaten', 'de halfapen', 'de
apen' en 'de mensapen'.
In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd
wat primaten onderscheidt van andere
zoogdieren. Er zijn momenteel zo'n 230
primaten bekend, maar er worden nog
steeds nieuwe soorten ontdekt zoals
bijvoorbeeld de recent ontdekte 'Prins
Bernhard-aap'. Zijn officiële naam is
Callicebus bernardi. Zijn Nederlandse
ontdekker heeft hem zo genoemd in
verband met zijn oranje baard.
Het boek beschrijft dat primaten in drie
hoofdgroepen worden onderverdeeld: de mensapen, waartoe ook de mens behoort, de apen en de
halfapen (bijvoorbeeld lemuren). In de dr ie volgende hoofdstukken worden deze groepen een voor
een besproken. Ieder hoofdstuk begint met een algemeen informatiegedeelte over de betreffende
groep, daarna volgt een deel waarin een aantal soorten specifieker wordt beschreven en waarin ze
getoond worden middels een 'pas(oto'.
Dit boek is zeker geen encyclopedie waarin alle primaten beschreven worden, wel geeft het boek
een prima indruk over primaten en hun leefgewoontes, leefgebieden en uiterlijk. Door de vele
prachtige foto's is het ook een heel plezierig boek om door te bladeren.
De overige drie deeltjes zijn kleiner van formaat en ook aanzienlijk dunner. In deze boeken wordt
steeds één apengroep behandeld: bavianen, gorilla's en chimpansees. Navraag bij de uitgever leert
dat er helaas geen andere delen meer zullen verschijnen. Wijzelf hadden graag ook nog deeltjes over
gibbons en orang oetangs uitgegeven zien worden. Maar helaas dus.

Zoo'n boel<
De drie delen zijn door drie verschillende auteurs geschreven, maar vormen toch een duidelijk
geheel. Ten opzichte van het eerste, grotere deel komen de foto's, die hier vanzelfsprekend kleiner
zijn, wat minder mooi uit. Grote foto's zijn immers meestal mooier.
'Gorilla's, de grootste apen' is voor Blijdorpliefhebbers waarschijnlijk het leukste deel. In het eerste
hoofdstuk wordt wat algemene informatie gegeven over deze mensapen: Wat eten ze? Waar
leven ze? Welke soorten zijn er? En hoe zien ze eruit?
In de daaropvolgende hoofdstukken is er uitgebreid aandacht voor het sociale leefpatroon van de
gorilla's, de leidende mannetjes in de groepen en de intelligentie van de gorilla. Die intelligentie blijkt
erg groot. Zo weten gorilla's waar ze in welk seizoen moeten zijn om voedsel te vinden en weten
ze bovendien op een intelligente manier voedsel op te nemen. Zo hebben ze bijvoorbeeld een listige
manier om brandnetels te kunnen eten zonder zich te bezeren.
Het boek vertelt ook iets over de relatie gorilla - mens. Aan de ene kant brengt de mens de gorilla
op de rand van uitsterven, terwijl er aan de andere kant mensen en dierentuinen zijn die er alles voor
doen dit niet te laten gebeuren. Gorilla's, de grootste apen is geschreven door Michael Bright.
Tamsin Constabie studeerde onder andere dierkunde en heeft het deel over de chimpansees
geschreven:'Chimpansees, sociale woudbewoners'. In 94 pagina's weet zij op een aantrekkelijke
manier veel informatie over deze dieren te vertellen. Jammer is wel dat er relatief weinig aandacht
voor de bonobo's is. Ook chimpansees blijken zeer intelligente dieren. Dankzij een stukje hersenen
dat over de beide hersenhelften heen ligt, de neocortex, kunnen deze dieren denken. In de ingewikkelde
groepsstructuren waarin deze dieren leven is dat een groot goed. Wat wij ook niet wisten
is dat er wel vier ondersoorten bestaan: de gemaskerde chimpansee, de zwartkop chimpansee, de
langhaar chimpansee en de Pan troglodytes vellerosus, die nog geen populaire naam heeft.
agressie. Het zal u inmiddels niet meer verbazen als blijkt dat ook dit stuk van hun gedràg veel ingewikkelder
in elkaar zit dan je had gedacht.
Net als de andere delen eindigt ook dit boek met een handig lijstje met andere boeken over de
behandelde onderwerpen en toepasselijke internet websites.
Alles bij elkaar is met het verschijnen van deze vier boeken op een prettige manier een heleboel
informatie beschikbaar gekomen over een groot aantal apensoorten. Voor hen die zich al flink in
apen hebben verdiept is er misschien weinig nieuwe informatie (maar wel prachtige foto's!). Voor
alle 'aapanalfabeten', zoals ook wij, zijn het mooi uitgevoerde informatieve boeken. Eigenlijk typisch
boeken die in souvenirwinkels van dierentuinen te koop zouden moeten zijn. Om de prijs hoeft u
het in ieder geval niet te laten.
Apen, onze verwanten
Robin Dunbar & Louise Barrett
Gorilla's, de grootste apen
Michael Bright
----
Chimpansees, sociale woud bewoners
Tamsin Constabie
Bavianen, overlevenden van het
Afrikaanse continent
Louise Barrett
ISBN: 90 246 0626 8 Prijs: € 31.75
ISBN: 90 246 0628 4 Prijs: € 13.50
ISBN: 90 246 0627 6 Prijs: € 13 .50
ISBN: 90 246 0625 X Prijs: € 13.50
Tekst: Jos en Anne Mane Nljkamp Hosman e
Het boek beschrijft uitgebreid het groepsgebeuren inclusief de gelaatsuitdrukkingen en de geluiden
die daarbij worden gebruikt. Ook het opgroeien van jongeren in de groep wordt beschreven. Het
aardige is dat je je na het lezen van dit boek realiseert dat iedere chimpansee een echte eigen identiteit
heeft en buitengewoon intelligent is. Ongelooflijk dat juist deze dieren zo door de mens in het
nauw zijn en worden gebracht.
Deel vier tenslotte leverde ons de meeste nieuwe informatie op. omdat het een groep apen
beschrijft die wij niet zo goed kenden: de bavianen. Schrijfster Louise Barrett gaf dit deel de naam:
'Bavianen, overlevenden van het Afrikaanse continent'. Net als de andere boeken begint ook
dit deel met een algemene beschrijving van het leven van de bavianen, die overigens van alle
Afrikaanse apen het grootste verspreidingsgebied hebben. Jammer is dat de vijf ondersoorten in dit
hoofdstuk niet met een foto naast elkaar worden getoond maar met niet al te beste tekeningen. Zo
blijft het onderscheiden lastig. De verschillende ondersoorten blijken in gedrag soms sterk van elkaar
te verschillen. Ook voor bavianen blijkt het een hele toer te zijn hun groepsleven goed te doorgronden.
Vandaar dat de jongen lang bij hun moeder blijven teneinde alles goed te leren. Overigens
blijken jonge chimps en jonge bavianen met elkaar te spelen. wat nogal opvallend is als je weet dat
chimpansees ook bavianen vangen en opeten!
Het laatste hoofdstuk van dit boek behandelt hetgeen ons al het meest bijstond van deze apen: hun
ZomerhofMuys ~
Makelaars & Taxateurs o.g.
Uw NVM makelaar in de buurt!
Gespecialiseerd in: * Aan- en verkoop van woningen
* Nieuwbouw / * Taxaties
Hoofdweg 480, Rotterdam, Telefoon 010-207 22 22
www.zomerhofmuys.nIE-mail: rotterdam@zomerhofmuys.nl
Tevens vestigingen in Bergambacht, Rhoon, Hellevoetsluis en
Woonmail Alexandrium III in Rotterdam.

GEREEdschAPPEN • IJZERWAREN
ElEkTRA • SANiTAiR • VERf • SlEUTElsERVicE
Hillevliet 15
Tel.: 0104859657
Fax: 010-4850027
De Vriend
voor uW"
ogen en oren
1 !S~C~EN~O~E!!
,I Stall"Oweg 108 . Rotterdam. OIO . i.l666052 1
Ee(rf;~u'l
ECHTE BAKKER ;élr-.~fl' ~
crheo v.d.GJfam . '
Tevens uw leverancier voor horeca en catering
Groene Hilledijk 255a
Tel.: 0104232339
I "//('
.!.!; -
www.facet.nl
010 - 4611988
Lange Hilleweg 117
Tel. : 0104847835
t l e
V
Brasserie • Café-Restaurant
Ons bedrijf is een verhaal apart.
Kom het zelf ontdekken op loopafstand
van Diergaarde Blijdorp. Voor een
eenvoudige maaltijd van onze scherp
geprijsde kleine kaart of een uitgebreid
diner. Uw receptie, feestavond of
vergadering verzorgen wij geheel naar uw
wensen in onze inpandige
zalenaccomodatie.
Wij verstrekken u graag informatie.
Tot liens!
Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam
Telefoon 010 467 75 77
Lijn 13
Geit
Zakynthos, voorjaar 2002.
Dit is pas een eiland. Het ruikt hier een beetje naar zwembad . Het hotel is niet volgeboekt dus vinden
we ligstoelen waar nog geen handdoeken op liggen. We zijn moe van het verteren van ons ontbijt.
Aan de overkant proberen twee entertainers de her en der aanwezige Engelsen te toetsen op
hun parate kennis. Prijzen en persoonlijke aandacht worden in het vooruitzicht gesteld: "Can
anyone out there teil me which town the capitol of Italy is?" Een bloemetjesbadpak steekt haar hand
op. "Ga nou effe mee Suzan , we lopen rond het hotel, een stukje naar de zee ... "
"Echt niet! Dan zijn we vanavond nog niet terug, " zegt ze.
"What is the name of the football player who is married w ith Posh 'Spice'? De man van het bloemetjesbadpak
veert, met het sportieve
figuur van een beroepsdarter van achter
zijn krant overeind. Zijn hoofd gloeit als
hij het goede antwoord heeft gegeven.
"Zullen we toch maar gaan , pa?" Het
wordt zelfs haar te veel.
We lopen over een begroeid aflopend
paadje. Rechts van ons ligt tussen olijfbomen
een boerderijtje. Het ruikt naar
bas ilicum en insecten zoemen.
Paradijs .. .!
" Pa, het stikt hier van de
bijen. Bhwaa, een vlieg, ik ga terug
hoor!"
"Hee, Suus, kijk een geitje." Het beestje
staat met een lijn vast aan een pin in de
grond, lekker van het onkruid te knabbelen. Even verderop staat er nog één , angstig weggedoken in
een struik. We trekken haar voorzichtig naar ons toe, ze wil weg. Het touw zit veel te strak om haar
keel; het steekt wel een centimeter diep in het vlees . Boven het touw is haar nek gezwollen.
"Wat heeft ze?" vraagt Suzan . Ze kijkt beteuterd. Op deze leeftijd vinden kinderen dierenleed erger
dan mensenleed. Ik leg uit dat het touw te strak zit, de knoop niet los kan en ze ziet zelf dat de geit
begint tegen te stribbelen. Het boerderijtje ligt er verlaten bij, daar is ook geen hulp te verwachten.
Het geitje zo achter laten? Dat kan niet. W ij terug om een zakmesje te halen. Bij de andere geit snij
ik een stuk van de lijn af. We knopen het touwtje ruimer om de nek van ons geitje en halen het door
de bevestigingsring. Nu moet ik de strop nog doorsnijden. Mijn vingers zitten vast tussen het oude
touwen haar keel. "Suzan, hou haar vast! Ik heb haar kop, pak jij de achterkant."
"We zijn nou net Steve en Terry van Discovery Channel, Pa. Ik ben blij dat dit geen krokodil is! "
Gelukkig, het touw is door, ze maakt een reutelend geluid alsof je een vacuüm pak koffie open knipt
en springt zonder een blijk van dank haar struik w eer in.
Terug bij het zwembad krijgt het bloemetjesbadpak net d'r prijs, ze had 18 van de 24 vragen goed ..
Maar w ij hebben een geit gered.
Theo.

Koraal onder de loep
Koraal onder de loep
Broeders en Vrijleggers
In het vorige Vriendennieuws heeft u kunnen lezen dat de Vrienden het koraalonderzoek van de
Diergaarde ondersteunen. Dit onderzoek loopt nu bijna een jaar en dus is het de hoogste tijd om de
achtergronden voor dit onderzoek te belichten.
Nep
Iedere bezoeker van het Oceanium geniet van de vele koralen die daar zijn te zien. Maar wist u dat
de meeste koralen, zoals in het grote haaien bassin en de Cara"lbische aquaria, niet echt zijn maar van
rubber? Blijdorp wil de bezoeker als het ware een duik laten maken in de Cara"lbische zee om de
pracht van de riffen te laten zien. Koralen horen daar vanzelfsprekend bij . Maar koralen zijn zeer
gevoelige organismen die de hoogste kwaliteit water nodig hebben. Oneerbiedig gezegd zorgt een
aquarium vol knabbelende en poepende vissen niet voor het allerbeste leefmilieu voor koralen.
Vandaar dat in de meeste aquaria nepkoraal is gebruikt. Een andere zeer belangrijke reden voor het
gebruik van nepkoraal heeft te maken met de doelstellingen van Blijdorp. De Diergaarde streeft
ernaar alleen dieren in de collectie te nemen waarmee kan worden gekweekt zodat de dieren niet
uit de natuur hoeven te worden gehaald. Dit geldt dus ook voor de koralen. In de periode van de
bouw van het Oceanium was van de voortplanting van koralen en andere zeeorganismen in gevangenschap
nog maar weinig bekend. Daarom is in het Oceanium ook een marien laboratorium
gebouwd dat zich toelegt op wetenschappelijk onderzoek. Eén van de onderzoeksprojecten betreft
het onderzoek naar de geslachtelijke voortplanting van steen koralen.
SECORE
In 200 I nam een koraalspecialist van de
Universiteit van Essen, Dirk Petersen, contact
op met Blijdorp. Hij had een onderzoeksvoorstel
opgesteld voor onderzoek naar koralen . In
samenwerking met Blijdorp, de Universiteit
van Essen en het Curaçao Seaquarium is dit
voorstel verder uitgewerkt en het vormt de
basis voor het project SECORE, wat staat voor
Sexual Coral Reproduction oftewel geslachtelijke
voortplanting van koralen. Met de uitkomsten
van dit onderzoek hoopt Blijdorp het
kweken van koralen te kunnen stimuleren.
Aquaria zijn dan niet meer afhankelijk van koralen
uit de natuur, maar kunnen gekweekte
koralen in hun collecties opnemen. Een veel
Michaël Laterveer en D irk Petersen bekijken koraalkolonies belangrijker aspect is dat de in het laboratorium
gekweekte koralen kunnen worden
gebruikt om aangetaste riffen in de natuur te herstellen. Op dit moment is een groot gedeelte van
de koraalriffen ernstig bedreigd. De oorzaken hiervoor zijn divers: klimaatveranderingen zorgen
ervoor dat de groeiomstandigheden bij bestaande riffen steeds slechter worden. Daarnaast zorgen
ontbossingen voor een continue aanvoer van slib in de kustgebieden. De koraalriffen raken hierdoor
als het ware verstikt. Verder groeit de kustbevolking en wordt watertoerisme steeds populairder. AI
deze factoren zorgen ervoor dat de conditie van de koralen steeds verder achteruit gaat waardoor
ze ook kwetsbaar worden voor ziektes. Sommige riffen bestaan nog maar voor 10% uit levende
koraalpoliepen. Gelukkig dringt het steeds meer door dat de riffen moeten worden beschermd door
het opzetten van onderwaterreservaten en het nemen van wettelijke maatregelen voor het gebruik
van koralen. Het onderzoek in Blijdorp kan zoals gezegd ook een bijdrage leveren aan het herstel
van beschadigde riffen door het terugplaatsen van gekweekte koralen mogelijk te maken.
Plant of dier?
Koralen behoren tot de zogenoemde neteldieren. Nu zullen veel mensen bij het bekijken van een
koraal niet meteen denken aan een dier. Maar als je door een vergrootglas zou kijken zie je op een
stuk koraal talrijke kleine poliepjes die met tentakeltjes prooidiertjes proberen te vangen. Elk poliepje
is een klein diertje dat als het ware bestaat uit een dubbelwandig zakje dat aan de bovenkant open
is. Langs de rand van de opening zitten tentakeltjes. De opening dient zowel om voedsel op te nemen
als om afvalstoffen uit te scheiden. De vertering van het voedsel vindt in de lichaamsholte plaats. Aan
de onderkant gaat het zakje over in een voetschijf waarmee het poliepje vast staat op de ondergrond.
Zoals gezegd bestaat koraal uit ontelbare poliepjes die samen een kolonie vormen. Zodra een poliepje
afsterft blijft het kalkrijke voetje over en wordt het plekje al gauw ingenomen door een ander
poliepje. Op deze manier groeit een koraalkolonie met gemiddeld I cm per jaar en ontstaat na duizenden
en duizenden jaren een koraalrif. Bij sommige koraalsoorten is het mogelijk een nieuwe
koraalkolonie te krijgen door een stukje af te breken. Deze vorm van voortplanting wordt ongeslachtelijke
voortplanting genoemd en is te vergelijken met het stekken van een plant. Hierdoor ontstaat
wel een soort monocultuur van koralen, immers bij het 'stekken' zijn alle poliepjes afkomstig
van dezelfde voorouder. Het zijn dus klonen met dezelfde erfelijke eigenschappen als de moederkolonie.
D it heeft als nadeel dat de kolonies kwetsbaar worden voor bijvoorbeeld ziektes en veranderingen
in de leefomgeving.
Broeders en vrijleggers
Naast de bovengenoemde ongeslachtelijke
voortplanting bestaat er bij koralen ook nog
een geslachtelijke voortplanting. Deze
manier van voortplanten is heel belangrijk.
Bij geslachtelijke voortplanting worden nieuwe
kolonies gevormd door het uitgroeien
van een bevruchte eicel. Door de bevruchting
zijn allerlei combinaties van erfelijke
eigenschappen mogelijk waardoor de nakomelingen
zeer divers zijn. De diversiteit
zorgt voor een veel grotere flexibiliteit en
mogelijkheden om weerstand op te bouwen
tegen ziektes.
Elk poliepje in een koraalkolonie kan zowel
eicellen als spermacellen produceren.
Sommige soorten koraal, de zogenoemde
vrijleggers, laten één of twee keer per jaar
gedurende een paar nachten enorme
Koraallarfjes

Koraal onder de loep
Even voorstellen ...
hoeveelheden geslachtscellen vrij in het water. Bij andere soorten, de broeders, worden alleen de
spermacellen vrijgelaten. Deze worden door naburige kolonies opgenomen om de eicellen te
bevruchten. Na de bevruchting ontwikkelt de eicel zich tot een larfje van enkele millimeters groot.
Bij de vrijleggers vindt dit in het water plaats. Bij de broeders ontwikkelen de larfjes zich binnen in
de poliepen. Zodra de larfjes groot genoeg zijn komen ze vrij uit de poliepen. Bij beide soorten koraal
laten de larfjes zich nu meevoeren met de stromingen op het rif op zoek naar een geschikt plekje om
zich te vestigen. Is dit plekje gevonden dan transformeert het larfje zich tot een primaire poliep en
hecht zich aan de ondergrond via de voetschijf. Het jonge poliepje heeft dan nog maar één doel: zo
snel mogelijk groter groeien. Bij een bepaalde grootte is de kolonie groot genoeg om zelf weer
geslachtscellen te gaan produceren en is de cirkel rond. Afhankelijk van de soort duurt het I tot 10
jaar voordat de kolonie 'volwassen' is.
Het redactieteam
Nadat wij in deze rubriek in de voorgaande afleveringen het bestuur van onze vereniging hebben
voorgesteld, leek het ons wel aardig om u ook eens kennis te laten maken met het redactieteam.
Het team bestaat uit acht vrijwilligers; ieder met een eigen inbreng, die vaak aansluit bij persoonlijke
interesses. Het is daarom niet vreemd dat hierdoor een mix van stijlen en invalshoeken ontstaat die
bijdraagt aan het speciale karakter van ons blad.
Onderzoek in Blijdorp
Het onderzoek in de Diergaarde heeft drie invalshoeken die allemaal betrekking hebben op de
voortplanting van steenkoralen. Ten eerste wordt bekeken welke omstandigheden een rol spelen bij
de productie van de geslachtscellen. Is dat eenmaal bekend dan kunnen deze omstandigheden in
kweeklaboratoria worden nagebootst om voldoende geslachtscellen te krijgen voor de kweek. Het
tweede deel van het onderzoek kijkt naar de vestiging van de larve. Uiteraard spelen zuurstof en
voedselvoorziening een belangrijke rol. Maar er zal ook worden gekeken of er een voorkeur bestaat
voor een horizontale of verticale ondergrond en bepaalde materialen. Tot slot wordt gekeken hoe
de jonge poliepjes het beste kunnen worden opgekweekt.
Eerste successen
Zoals gezegd loopt het onderzoek nu een jaar.
Vorig jaar september zijn, met alle benodigde
vergunningen en hulp van het Curaçao
Seaquarium, een aantal volwassen koraalkolonies
uit de Cara'lbische riffen gehaald. Deze
kolonies zijn in het marien laboratorium
onder verschillende omstandigheden gehuisvest
om de juiste condities voor de productie
van geslachtscellen te onderzoeken. Eén van
de gebruikte koraalsoorten, het golfbalkoraal,
een 'broeder', heeft inmiddels larf jes geproduceerd.
Dus dat is een goede start!
In het volgende nummer van Vriendennieuws
zal verder op het onderzoek en de tot nu toe
behaalde resultaten worden ingegaan. Eén
ding is duidelijk: Blijdorp draagt met ondersteuning
van de Vrienden een steentje bij aan
het behoud en herstel van de koraalriffen.
Tekst: Alex Schouten en Angellne Peters
Met dank aan: Michaël Laterveer en Dirk Petersen.
Diergaarde BIljdorp.
Foto's. Diergaarde Blijdorp •
Tot 1996 was de productie van ons blad een eenmanskarwei van het toenmalig bestuurslid Marc
Damen. Tot hij Marcel Kreuger tegen kwam die aanbood hem te helpen. Nadat zij in Vriendennieuws
lezers hadden gevraagd om te schrijven over andere dierentuinen, kwam een stuk binnen van Alex
en Angeline. Ook hun werd verzocht mee te werken. Jos, Anne Marie en Gerhard volgden kort daarop.
Monique versterkte het team vanaf begin 1998 met haar botanische artikelen en eind 1998 werd
het team uitgebreid met Theo en in 200 I was het internet een reden om ons team te complementeren
met Jenny.

--- - - Even voorstellen ...
Monique van Leeuwen-Maat is onze plantenliefhebster. Naast haar liefde voor
dieren en dierentuinen is zij van ons het meest geïnteresseerd in de flora.
Artikelen over de beplanting, de botanische dienst of nieuwe inrichtingen
schrijft zij sinds 1998. De rubriek 'Nieuws uit andere dierentuinen' is ook regelmatig
van haar hand. Wil je haar voor een onmogelijke keus plaatsten dan zou
je deze concertvioliste en muzieklerares moeten vragen te kiezen tussen leven
zonder muziek of leven zonder dierentuinen. Met haar ruim 40 leerlingen,
twee jeugdensembles en het orkest waar ze zelf in speelt, klaagt Monique rond
de Pasen en Kerst wel eens over tijdgebrek. Waar anderen last krijgen van een
'muispols', dreigt bij haar een 'strijkerselleboog' . Monique hecht veel belang
aan de juiste sfeer tijdens onze vergaderingen. Kritiek best, maar zeg het een
beetje aardig. En, 0 ja, ze is ook nog getrouwd met Koos, de secretaris van
onze vereniging.
Jos Nijkamp is een goedmoedige huisarts uit Delft. Hier gaat achter een flink
postuur een amateurornitholoog schuil. Zijn interesse gaat uit naar alle dieren
, als er maar veren op groeien. Het is grappig om te zien hoe hij over een
verblijf van zeldzame primaten heen naar een net aangefladderd vogeltje
staat te kijken, en zich afvraagt of dit misschien de bij nog niemand bekende
geelgestreepteblauwsnaveltjiftjaf is. Jos is iemand die zichtbaar en aanstekelijk
genieten kan van de kleine dingen van het leven. Naast vogels kijken en
fotografie is koken (en genieten van het resultaat) ook één van zijn favoriete
bezigheden. De stukjes Vogelwijzer worden geschreven door Jos en Anne
Marie. Dit wisselen ze af door ook regelmatig iets over zoogdieren te schrijven.
Anne Marie Nijkamp-Hosman is binnen ons team nogal veelzijdig, en vooral
praktisch. De artikelen schrijft zij samen met Jos, haar man. Ze mag graag de
rode draad tijdens de vergaderingen vasthouden. Zij is ook meestal degene
die ons eraan herinnert dat we de data voor volgende bijeenkomsten nog
moeten vastleggen. Naast doktersassistente is ze lerares ziektekunde, heeft
interesse voor muziek, zingt (zowel in de badkamer als in amateurgezelschappen,
en verzamelt kerstgroepen (de inhoud van de stallen). Anne Marie
is iemand, die beroepshalve geoefend is om zich af en toe 'stevig op te stellen'.
Zij is duidelijk in haar mening en attent. Wie Jos en Anne Marie leert
kennen vraagt zich niet af wanneer zij elkaar hebben ontmoet, zij waren altijd
al samen.
Het tweede stel in de redactie zijn Alex Schouten (milieu-adviseur) en Angeline Peters (wekzaam bij
de Dierenbescherming). Zij schrijven vaak over onderzoeken, fokprogramma's, het Bernardinefonds
e.d .. Ze zijn net als Jos nogal geïnteresseerd in vogels. Naast vogels hebben apen hun bijzondere aandacht.
Er wordt hiervoor zelfs overspel gepleegd want ze geven rondleidingen op Apenheul. Maar
als zelf Ton Dorresteyn in het bestuur van Apenheul zit, moet het doen van vrijwilligerswerk in 2 dierentuinen
toch ook kunnen! De toewijding van A&A blijkt alleen al uit het feit dat ze voor onze vergaderingen
vanuit Utrecht moeten komen.
De lievelingsdieren van Alex zijn de dwergoeistities: omdat ze zo brutaal uit
hun oogjes kijken en voor niets of niemand bang zijn. Onder andere boeit hem
de vraag hoeveel nog niet ontdekte kleine apensoorten er nog zouden kunnen
zijn in de Amazone. Dat de meeste bezoekers het verblijfJe in Blijdorp voorbij
lopen op weg naar hun grote broers de gorilla's kan hem niet deren. Alex voelt
zich niet bezwaard om tijdens vergaderingen zo nu en dan een flink kritisch
geluid te laten horen.
Angeline laat zich omschrijven als 'er zijn, maar niet
direct op de voorgrond' Angeline kiest voor de serieuze
benadering. Misschien opvallend dat de stokstaartjes tot
haar lievelingen behoren; omdat ze volgens eigen zeggen, 'heerlijk brutaal zijn
en zich door niets of niemand laten tegenhouden.' Ze vindt het fantastisch dat
zoveel knappe koppen en hand ige handen in diverse dierentuinen, niet in staat
zijn een stokstaartbestendig verblijf te maken.
Sinds 1996 zitten zij in de redactie nadat ze een stuk hadden ingezonden over
' behavioural enrichment' in de Zoo in Glasgow. Als dierentuinliefhebber in de
redactie van een dierentuinblad gevraagd worden. Wat wil je nog meer ??? Hun
toewijding blijkt alleen al uit het feit dat ze voor onze vergaderingen vanuit
Utrecht moeten komen.
Gerhard Tijssen is apotheker in een ziekenhuis in Dordrecht. In zijn vrije tijd
versterkt hij het team dat de rondleidingen verzorgt. De diersoorten die zijn
belangstelling hebben geven weinig warmte; vandaar de titel 'Koud bloed'.
Reptielen, aquaria en terraria dat is wat Gerhard boeit. Bovendien heeft hij
interesse in de ontwikkeling, en historie van dierentuinen over de gehele
wereld. Toen we laatst met het redactieteam de dierentuin in Overloon
bezochten, gaf Gerhard tijdens de koffie al de bezoekersaantallen weer uit het
jaarverslag. Ook tijdens vakanties zijn natuur en dierentuinen belangrijke elementen
voor hem. Nieuws uit andere dierentuinen en verslagen van de nimmer
volprezen Vriendenreizen zijn vaak van zijn hand. Zijn vrouw Marianne
weet hij regelmatig te strikken voor boekbesprekingen.
Jenny Cockshull is onze laatste aanwinst van het redactieteam. Op dit moment is zij beroepsloos
maar waarschijnlijk niet lang meer; de rust wordt haar te veel. Zij doet sinds een jaartje mee. Jenny
is van oorsprong Engels maar heeft er zo'n 30 jaar in Nederland opzitten. Een inburgeringcursus is
voor haar niet meer nodig. Jenny is nogal automatiseringstechnisch aangelegd. Zij heeft 25 jaar ervaring
in allerhande soorten computerwerk. Zij onderhoudt de fotodatabase voor de Vrienden en
assisteert met hand- en spandiensten voor onze website http://www.vriendenvanblijdorp.nl die verzorgd
wordt door Astrid Gelderblom (over haar meer in een volgend nummer van Vriendennieuws)
Digibeesten en het Zoekplaatje zijn ook van de hand van Jenny. Zoals zij zelf zegt: 'Ik heb meer verstand
van computers dan van dieren.' Haar lievelingsdier is met stip de leeuw. Maar takins en otters
zijn ook heel leuk. Het functioneren van Jenny heeft iets van een Engelse taxi: is wendbaar, en trekt
vanuit stilstand heel snel op. Jenny is een echte regelaar en napluizer. Met de juiste benadering kunnen
we nog veel gepast misbruik van haar maken.

Even voorstellen ...
Marcel Kreuger is onze hoofdredacteur en tevens de verbinding met het
bestuur van de vereniging. Marcel is in Even voorstellen al uitgebreid als
bestuurslid aan bod geweest. Wat toen onvermeld is gebleven is zijn voorliefde
voor aardbeienmilkshakes van een zeker merk met rood embleem en een
gele letter!
Theo van de Velde geeft beroepshalve im- en exportvoorlichting
en zit sinds 1998 in de redactie. Van zijn
hand is Lijn 13 en zijn de Logistieke onderwerpen. Hij
heeft volgens eigen zeggen van veel dingen weinig verstand.
Zijn voorkeur gaat uit naar reptielen, met name slangen ; die zijn heel fascinerend.
Is nog een overblijfsel van een fobie uit de kleutertijd. Hierin vindt hij
binnen de redactie slechts Gerhard als medestander. Eigenlijk vindt hij de mensen
in de Dierentuin haast net zo leuk als de dieren. Met Lijn 13 probeert hij
met een knipoog iets luchtigs toe te voegen. Naast het redactionele werk is het
ook fijn om met elkaar mee te werken aan bijzondere projecten, zoals de openingen
e.d. 'Het laat je merken dat het leven in Rotterdam niet alleen om containers
draait. '
De voor dit werk noodzakelijke vergaderingen proberen wij vaak een thema mee te geven. De laatste
keer was het een pizzaoverleg. Dit zegt iets over de aard en omvang van sommige van de leden.
Regelmatig gaan we op 'werkbezoek' naar andere dierentuinen en eten we met elkaar. Haast overbodig
maar toch even gezegd, natuurlijk voor onze eigen rekening.
Als u zich afvraagt wat deze zo uiteenlopende mensen bindt, dan kunnen we zeggen: belangstelling
voor dierentuinen, liefde voor de natuur en houden van lekker eten!
Met deze introductie wordt gepoogd u een beeld te geven van de mensen die het blad maken. Zij
doen dit met veel plezier en steken er heel wat tijd in. Mede met het oog op het komende jubileumjaar
vragen wij u te reageren op de stukken die u van ons leest. Vertelt u ons gerust waar u meer
over wilt lezen, wat u goed of minder goed vindt. Anekdotes misschien? Wij plaatsen normaliter geen
ingezonden brieven maar kunnen uw inbreng wel goed gebruiken. Ook voor leuke ideeën voor ons
40 jarig jubileum kunt ons schrijven en natuurlijk e-mail en via onze website. Uw reacties worden
gebruikt om te beoordelen of we nog op het goede spoor zitten.
Tekst: Theo van de Velde
REPARATIE, VERKOOp'
E HANDS. REPARATIE,
VERKOOp, STALLING,
REPARATIE, VERKOOp,
STAlLING, NIEUW &
, VERKOOp, STALLING,
NIEUW & 2E HANDS.
G, NIEUW & 2E
HANDS. REPARATIE,
IEUW & 2E HANDS.
REPARATIE, VERKOOp,
HANDS. REPARATIE,
VERKOOp, STALLING,
REPARATIE, VERKOOp'
STALl G E ERKOO S"" LlING,
Schepenstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon OIO 466 54 52
I CU~opQ CHp~CII.
De specialist voor uw touringcarreis, zoals:
• Dagtochten • Bruiloften
• Personeelsreizen • Schoolreizen
• Excursies
• Meerdaagse reizen
$dt. lPO/.IV f!lJuu'W.IV
ASSURANTIE-ADVISEURS
uis - Fax 0181 312 368
-
• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •
Noordsingel208 - 210 • 3032 BM Rotterdam
tel.: 010 465 85 77 • fax: 01046645 45
nva::1;1id
Yldoocatenkantoor mr Cj( CXuiJer
yespeclallseerd In o.a.:
9!rbeldsrechl
ÖlraJrechl
Cfámllierechl
91illeoliel 124 Ie Cfiolferdam . Ielefoon 0104(3665 44
I

Illegalen
leder jaar binden we de strijd aan, mijn buurman
en ik. Zadra het weer wat beter wardt nemen
we de wapens ter hand. Het is haast een wedstrijd:
wie verschijnt er het eerst in de arena? Nu
moet u niet denken dat we een hekel aan elkaar
hebben, mijn buurman en ik. Wij hebben een
gezamenlijke vijand: we strijden tegen het
Terwijl ik voor het zoveelste jaar het zevenblad,
een plaag voor iedere tuinier, probeer terug te
dringen, voel ik tegelijkertijd een enorme
bewondering voor deze plant. Wat ik ook uitspook
om zijn groeikracht te stuiten, hij weet
het altijd weer van me te w innen, en steekt ieder
jaar zijn kop weer boven de grond. Dit jaar zoek ik mijn heil in een spuitbus met een of ander goedje
dat ik op de bladeren moet spuiten, waarna de plant zal afsterven. Het werkt geweldig! In een dag
zijn alle blaadjes bruin en verschrompeld; dat had ik jaren eerder moeten doen!
Na een week verschijnen er echter doodleuk nieuwe bladeren, en begint het spel weer van voren af
aan ... .. Nu meet mijn tuintje tien bij tien meter, dus dat is nog wel te overzien. Hoe gaan ze in Blijdorp
te werk, zo vraag ik me af.
Inlandse flora
In een gesprek met Reinier de Jong van de botanische afdeling leer ik dat we veel beter kunnen spreken
van inlandse flora. Onkruid is namelijk niets anders dan planten die niet gewenst zijn tussen onze
cultuurgewassen. Het zijn inheemse planten die hier van nature thuishoren, en gewoon een plekje
zoeken om te kunnen groeien en zich te vermeerderen. Doordat zij in onze streek thuishoren, gedijen
zij vaak veel beter dan de planten die wij zo graag in onze tuin willen hebben, maar die veelal uit
andere streken komen. In onze tuin willen we alles eigenl ijk te netjes maken, en daardoor brengen
we onszelf in de probLemen. Als we de tuin gedeeltelijk laten verwilderen heeft hij een veel natuurlijker
uiterlijk. De wilde planten zijn een verrijking voor de tuin. Zij maken het beeld minder steriel.
Bovendien trekken zij allerlei dieren zoals vogels en vlinders aan.
Toch doet ook Blijdorp er van alles aan om de groei van de inlandse flora binnen de perken te houden.
Als dat niet zou gebeuren , zouden deze planten uiteindelijk de anderen overwoekeren.
Zo is het zaak om de borders flink vol te planten. Waar planten staan groeit immers geen 'onkruid'.
In de natuur gaat het nu eenmaal zo dat elk stu kje kale aarde meteen wordt bezet door wilde planten.
Planten hebben zo'n enorme expansiedrift; het kleinste stukje grond is al genoeg om er iets te
laten groeien. Ze kunnen zelfs tussen stenen groeien. Daarvan zijn fraaie voorbeelden te vinden in
de Diergaarde. In de Maleise bosrand bijvoorbeeld, kunt u tussen de stenen onder andere tongvarens
aantreffen. Oorspronkelijk waren ze in een border aangeplant , maar ze zaaien zich spontaan uit
en zorgen voor een natuurlijk beeld. Als planten eenmaal een plekje hebben veroverd kunnen de
wortels grote dr uk uitoefenen; zo kunnen sommigen zich zelfs een weg banen door beton en asfalt
heen!
Wieden en nog eens wieden ...
In de Diergaarde wordt 'onkruid' meestal met de hand gewied. U zult er geen grote maaimachines
aantreffen, en ook de schoffel komt er nauwelijks aan te pas. Gif is natuurlijk uit den boze in een tuin
waar zoveel dieren leven en bezoekers komen.
De borders worden regelmatig bijgehouden. In de separatiestukken (dit zijn de groeneilanden in de
dierverblijven) worden de meeste wilde planten aangetroffen. Pas als de begroeiing echt te ruig
wordt, gaat men daar aan het wieden. Hoewel zeer arbeidsintensief, heeft het handmatig wieden als
voordeel dat je heel selectief te werk kunt gaan. Doordat je er met je neus bovenop zit kun je beter
bepalen wat je weg wilt halen, en wat je wilt laten staan .
Niet alle wilde planten worden namelijk verwijderd.
Vanwege hun fraaie bloeiwijze worden juist veel planten
getolereerd. Denkt u daar bij maar eens aan de gele toortsen
in het moerasgebied en planten als vingerhoedskruid,
ooievaarsbek en balsemien. Deze planten worden niet
aangeplant, maar komen spontaan aanwaaien.
Heel veel inheemse soorten zijn te vinden in Blijdorp, van
ordinaire tot heel bijzondere zoals de wespenorchis.
Zulke bijzondere soorten zijn natuurlijk heel welkom.
Wilde planten worden in de regel niet verplaatst: planten
groeien immers beter op de plek die ze zelf hebben uitgekozen.
Alleen als zij bedreigd worden door bouwwerkzaamheden
wil men weleens ingrijpen.
De grootste 'plagen' voor de hoveniers zijn brandnetel,
distel en haagwinde. En toch hebben ook zij een belangrijke
functie in de natuur. Vlinders zoals de dagpauwoog
zetten hun eitjes af op de brandnetel, en putters en
groenlingen zijn verzot op distelzaden. D us ergens is het
maar goed dat er geen tijd is om alle borders even zorgvuldig
'onkruidvrij' te maken.
Gele toorts tussen de stenen
Foto: Monique van Leeuwen
Bijzondere gasten
Zaden en sporen van planten komen op verschillende manieren de Diergaarde binnen. Zij kunnen
meeliften op kleding en schoeisel van mensen, of in de vacht van zoogdieren. De wind zorgt voor de
nodige verspreiding, evenals zogenaamde straalstromen. Dit zijn harde, hoge winden die een snelheid
van wel 300 km per uur kunnen bereiken (Dergelijke straalstromen zijn ook verantwoordelijk
voor het dunne laagje woestijnzand, waarmee onze auto's soms bedekt raken). O ok vogels zorgen
ervoor dat planten zich spontaan uitzaaien. Sommige zaden kunnen pas kiemen als zij een vogel maag
gepasseerd hebben.
Er komen ook wel zaden en sporen mee via voer en materialen die Blijdorp binnenkomen. Op die
manier is de traliezwam Blijdorp binnengesmokkeld. Deze paddestoelensoort komt oorspronkelijk
uit Zuid-Frankrijk. Via een partij bamboe is hij jaren geleden de tuin binnengekomen, en nu is hij een
jaarlijks terugkerende gast. O nderzoek door de gemeente naar de in heemse planten in D iergaarde
Blijdorp heeft onlangs opgeleverd dat er alleen al ruim tweehonderd soorten paddestoelen in de tuin
voorkomen!

Nu tref ik zelf regelmatig bekende
soorten als elfenbankjes (zie foto
voorpagina), vliegenzwammen en
eekhoorntjesbrood aan . Maar
heeft u weleens gehoord van de
zadelkluifzwam, de bleke franjehoed
of het gewoon korthaarsch
ijfje? Paddestoelen met de
meest fraaie namen blijken in de
Diergaarde voor te komen.
Gelukkig staan deze geheimzinnige
planten veelal op onopvallende
plaatsen, waar ze op onverwachte
momenten opduiken. Sommige
hebben een cyclus van maar 24 uur. Binnen die
tijd komen ze tot ontwikkeling, zetten hun sporen
af, en verdwijnen weer onder de grond. Veel
paddestoelen groeien op dood hout. Een boomstronk
in de grond is een prima plek voor paddestoelen.
Er zijn ook soorten die in bomen
groeien, zoals de oesterzwam en de honingzwam.
Hoewel zij fraaie plaatjes kunnen opleveren
helpen zij hun gastheer helaas wel om zeep.
Opzoomeren In BlIJdorp - Foto: Momque van Leeuwen Onder de hoveniers waren op 5 juli ook nogal
wat illegalen te vinden (zie foto). In het kader van
het Opzoomeren had de staf aangeboden om een dag te helpen in de strijd tegen het 'onkruid'.
Onder deskundige leiding van de 'echte' groene vingers waren heel wat helpende handen bezig.
Rotterdamser kan het eigen lijk niet!
Tuindip
Terug in mijn eigen tuintje schrik ik van de tuin van de buren: hij is helemaal kaal gemaakt!!!
Er is een grote vijver gegraven die wel een kwart van het oppervlak beslaat. Daarin drijft alvast een
plastic eend. Mijn buurman, die al geruime tijd in een 'tuindip' zat, heeft de strijd opgegeven. Hij
begraaft zijn strijdbijl samen met het onkruid onder worteldoek. Daarover heen komen houten vlonders.
Enkele planten heeft hij gered en in potten geplaatst, de rozenstruiken vinden een plekje in mijn
tuin.
Twee weken later kruip ik, met mijn spuitbus in de aanslag, als een soort revolverheld door de struiken.
Wederom ben ik op jacht naar zevenblad. Terwijl mijn haar steeds verder verward raakt in de
liguster, werp ik af en toe steelse blikken op mijn buurman. Met een biertje in de hand zit hij aan de
rand van de vijver. Hij kijkt tevreden rond in zijn onkruidvrije tuin. Toegegeven : een beetje jaloers
ben ik we!. ...... maar opgeven? Dat nooit!
Tekst: Monlque van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Reinier de Jong, botanische afdeling Diergaarde Blijdorp
t).()
.-
C
t).()
.-
.-. N --
.-
~
Cl.)
I.
-C
RI
Adreswijziging
J a, ik ga verhuizen en wil ook in de toekomst
Vriendennieuws blijven ontvangen. Daarom
stuur ik deze adreswijzing op.
Oude gegevens
Dh ~/mevr : --------------------------------------------
Lidnummer (indien bekend):
Adres: -----------------------------------------------
Postcode: ----------W'oonplaats: -------------------------
Telefoon: ____________________________________________ _
Nieuwe gegevens
Verhuist per (datum): --__________________________________ _
Adres: ______________________________________________ __
Postcode: ___________ Woonplaats: ________________________ _
Telefoon: _ __________________________________________ __
E-mail: _____________________________________________ _
Giro-/Banknummer: ____________________________________ _
Sonoystraat 6a - 3039 ZT Rotterdam - Tel: OIO - 4676637

MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapelbalcken.
MAVEMATB.V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186 60 09 77
Telefax 01866004 87
Email info@mavemat.nl
Website www.mavemat.nl

Mutaties in de Diergaarde
HOTELCOMPLEX
HOTEL - RESTAURANT
BIJ GREENSIDE
VOELEN DE GASTEN ZICH
IN HUN ELEMENT ...
Blijdorp zorqt qoed \loor haar dieren
en Greenside \loor haar qasten.
Wilt u zich thuisvoelen
als een zeehond in de Waddenzee
of de meeuwen in de Slufter,
dan is een verblijf bij
Hotelcomplex Greenside
echt iets voor u.
Bel ons en vraaq naar de
speciale arranqementen.
Tot ziens op Texel...
(23 april 2002 - 30 juni 2002)
In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik
gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd.
Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest
actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's.
Ontvangen
2 zwarte dikkopschildpadden, 2 Afrikaanse doornstaartagames, I roodsnaveltoekan, I roodstaartkaketoe,
2 kraagpapegaaien , I vuurkruinbaardvogel, 2 paradijstangara's, 2 zwaluwtangara's, I geelkeellijster,
3 muismaki's, I mutslangoer, 6 Europese hamsters, I zeeotter, 2 Maleise civetkatten, I
Aziatische olifant, I poedoe. I anoa. 2 bizons.
Geboren
2 kathaaien , 15 dwergzeepaardjes, Caribische zeepaardjes, 3 Ambonese doosschildpadden, 2
Madagascar-reuzendaggekko's, 10 dwergbaardagames, 4 r ingpythons, I I Aziatische grottenslangen ,
3 rode flamingo's, 5 roze flamingo's, 5 zilverreigers, I kluut, 2 zwartvoetpinguïns, 5 aalscholvers, I
paradijskraanvogel, I jufferkraanvogel, I Vonder Decken-tok, 2 blauwvleugelkookaburra's, I toco
toekan, 2 manenduiven, I oranjebuikvruchtenduif, I zwartnekvruchtenduif, I witte muskaatduif, I
Scheepmakers kroonduif, I gestreepte muisvogel , I blauwgezichthoningeter, 3 Molonetti-spreeuwen,
2 Bali-spreeuwen, I zandwallaby, 2 dwergoeistiti's, 3 vissende katten, 3 Europese wilde katten,
5 wolven, 4 stokstaartjes, 2 kleine panda's, 3 zeeleeuwen, 2 hutia's, 2 knobbelzwijnen, I Prins­
Alfredhert, I elandantilope, I addax, I bizon.
Verloren
I makreel, 2 doktersvissen, I hertogvis, I knorvis, I poetsgrondel, I goudvoor hoofdkaakvis, 2 ridderanolissen,
2 vierstreepslangen, I maisslang, I Californische lintslang, I ringpython, I kro.eskoppelikaan,
I zwartvoetpinguin, I rode flamingo, I sperweruil, 2 Palawanpauwfazanten, 3 roodbuikparkieten,
I w itkap-Cubaduif, 2 blauwgezichthoningeters, 6 textorwevers, I zandwallaby, I relmuis, I
korenwolf, I dwergmuis, I kleinklauwotter, I kuifhert, I poedoe, I elandantilope, 2 Indische antilopen.
Verzonden
Hotel-Restaurant Greenside, Stappeland 6, 1796 BS de Kooq. Texel
Telefoon 0222-327222 - Fax 0222-327333
E-mail: qreenside@tref.nl - Internet: www.hotelqreenside.com
I roeiroei, I Temmink-tragopan, I gewone kroonduif, I oranjebuikvruchtenduif, I zwartnekvruchtenduif,
I roodstaartkaketoe, I Lapland-uil, I VonderDeckentok, 2 sneeuwkaproodborsttapuiten, I
Braziliaanse tangara, I I rijstvogels, 2 Bali-spreeuwen, I muismaki, 2 korenwolven, I jagoearoendi, 2
Europese nertsen, I Przewalskipaard, 2 Arabische oryxen, I elandantilope, I Indische antilope, 2
Szechuan-takins.

Verslag
I
Verslag
Witkapbijeneter . Foto: Ineke SIiJkoort
Vriendenreis naar de
dierentuin van
Keulen
Op zaterdag 20 april was het dan weer zover.
De eerste reis in 2002 van de Vrienden ging
weer van start. Met 52 Vrienden (en introducés)
vertrok de bus van Europa Express om acht uur
in de morgen richting Keulen, waar we om
kwart over twaalf aankwamen. Het was een hele
zit. Onderweg werd het beter weer, en de zon
kwam er ook nog door. Meegenomen dus. Bij de
poort werd er door mevr. Waldemann van de
rondleiders service een praatje gehouden, waarna
we op eigen gelegenheid de tuin in konden.
Salga • Foto: Ineke Slljkoort
Doorlopend kom je aan het einde van de tuin een
voorbeeld tegen van de vernieuwingen, die ook hier
gaande zijn, in de vorm van het tropenhuis. Nog een
beetje kaal want alles moet nog groeien en als het
buiten warm is, wat tijdens ons bezoek het geval
was, is het binnen echt tropisch benauwd. Bij het
bezoek aan dit gebouw krijg je een beetje een onbestemd
gevoel. Het is niet echt duidelijk wat hier nou
S-~ ~ ,;..""';,. de bedoeling is. Een verzameling van een aantal ver­
,.,.~~ ~ : ';- ''r J blijven die op de een of andere manier niet af zijn.
Verrassend zijn de grote volières, aan de linkerkant
van de tuin. Wat bewoners betreft, een verzameling
vogelsoorten die beslist niet overal te zien is.
Verder zijn er in de grote vijvers vele soorten eenden, ganzen en waadvogels te zien. Voor vogelliefhebbers
best aardig.
De dierenverblijven zijn over het algemeen in goede toestand en tevens voldoende ruim, zodat de
dieren uit de voeten kunnen.
In Keulen kan je als bezoeker de doorsnee verzameling dieren zien met een paar soorten die er uitspringen
zoals de witte oeakar i (al een hoogbejaarde aap) en de saiga antilope, vroeger in meer tuinen
te zien maar tegenw oordig erg zeldzaam. De tuin is bekend door de collectie apen en halfapen.
Deze dieren zitten deels in verblijven met gazen loopgangen naar buiten, waar de eveneens van gaas
vervaardigde buitenverblijven verhoogd zijn aangebracht. Voor de geïnteresseerde bezoeker nou
niet zo'n fi jne oplossing. Vaak zijn de dieren slecht te zien door al dat gaas.
Rechtsom de tuin doorlopend kom je de roofdieren tegen, en hoe kan het ook anders in Duitsland,
de beren . Een aantal soorten waaronder de grizzlybeer. De beren zijn gehuisvest in oudere, maar
nog zeer acceptabele ver bl ijven.
_-_.
-~..... Ook in deze tuin is men druk bezig met vernieuwingen. In de nabije toekomst zal er ook een nieuw
olifantenverblijf worden gebouwd, waarin deze dieren volgens de modernste opvattingen gehouden
zullen worden.
Het aquarium ligt buiten de tuin en hier moet dus ook apart voor betaald worden. Door het gebrek
aan tijd was het niet meer mogelijk om het aquarium te bekijken.
Na een geslaagd bezoek aan een aardige dierentuin werd om vijf uur in de middag de terugreis aangevangen.
Na onderweg nog wat gegeten te hebben kwamen we om half tien weer in Rotterdam
aan. En nu maar uitkijken naar de volgende reizen.
Witte Oeakan . Foto: Ineke SliJkoort
Tekst: Tom Slijkoort

De schildpaddencrisis
Ditmaal in deze rubriek geen bespreking van een bepaalde diersoort of groep van dieren· uit de
groep van de reptielen, amfibieën, vissen of overigen, maar aandacht voor de opvang van in beslag
genomen en bedreigde schildpadden uit Azië. De informatie is verkregen door een gesprek met reptielenverzorger
Henk Zwartepoorte. In
december 2001 is in de pers en ook in
publicaties van Blijdorp zelf veel aandacht
besteed aan de redding van een
partij in beslag genomen Aziatische
schildpadden in de haven van Hong
Kong. In dit artikel hopen de auteur en
de medewerker van Blijdorp iets meer
inzicht te geven in de achtergronden
van deze actie en het vervolg voor
Blijdorp en de betrokken organisaties.
Henk Zwartpoorte
Foto: Gemard 1ïJssen
Omdat Henk Zwartepoorte als bestuurslid actief is bij de TSA werd hij
ook betrokken bij de hulpvraag uit Hong Kong. Er was nauwelijks ervaring
met de opvang van zo'n grote hoeveelheid schildpadden. Toch
besloot Diergaarde Blijdorp om namens en in overleg met de EAZA
twee medewerkers te weten Henk Zwartepoorte en dierenarts Willem
Schaf ten aar naar Hong Kong te sturen om schildpadden naar Europa te
halen. Terwijl de voorbereidingen liepen werd al duidelijk dat van de
10.000 schildpadden nog 6S00 exemplaren over waren.
Uiteindelijk zijn duizend schildpadden naar Europa gehaald en verspreid
over in totaal 27 dierentuinen van de EAZA. Naar Amerika zijn circa
5000 schildpadden gestuurd. Bij de opvang en verspreiding hebben
Nederlands organisaties als Blijdorp, Burgers Zoo en Iguana
Reptielenzoo een grote rol gespeeld. Vaak moesten ad hoc zaken of
opvang geregeld worden, omdat vooralOosteuropese tuinen gedane
toezeggingen niet konden of wilden nakomen.
Het verhaal neemt, zoals bekend, een aanvang
in december 200 I wanneer een partij
van zo'n 10.000 schildpadden verpakt in
zeecontainers door de douane in Hong
Kong wordt onderschept. Dit gebeurde
omdat duidelijk was dat minstens twee
CITES soorten (zie ook Logistiek 2001 -4) in
de partij aanwezig waren namelijk: Callagur
bornensis en Cuora Ambonensis
(Ambonese doosschildpad). De containers Cuoze tin fasack _ Foto: Gerhard Tijssen
waren, dit bleek later, afkomstig uit Maleisië
en via Macau in Hong Kong gekomen. De douane zocht deskundigheid bij een lokale botanische tuin
met een kinderboerderij. Deze groeide het echter snel boven het hoofd, omdat aanvankelijk sprake
was van enkele honderden dieren terwijl dit aantal snel toenam tot 10.000.
Op dat moment zocht de tuin in Hong Kong ondersteuning bij de Turtle Survival Alliance (TSA). De
TSA is een wereldwijd werkende organisatie gericht op bescherming van schildpadden. De belangrijkste
aandachtsgebieden van deze organisatie zijn soortbehoud, de bescherming van leefomgeving
en habitat van de schildpadden en het oprichten en ondersteunen van fokprogramma's of stamboeken
. Alhoewel deze organisatie slechts enkele jaren bestaat is toch reeds besloten om de wereldwijde
organisatie op te splitsen in enkele regionale organisaties (te weten een Amerikaanse, een
Europese en een Australische afdeling). Een belangrijke taak is het contact leggen tussen de stamboeken
die bestaan voor schildpadden bij particulieren en bij dierentuinen. Iets wat tot voor kort
nauwelijks bespreekbaar was. Hierbij wordt getracht samen te werken met de EEP's en ES B's van
de EAZA.
In Blijdorp zijn de sch ildpadden opgevangen in de Van Reesemakas. Deze kas was hier eigenlijk ongeschikt
voor en is provisorisch geschikt gemaakt. Een belangrijk punt was het laten herstellen van de
schildpadden, die vaak ernstig verzwakt of beschadigd waren voor verder transport naar andere dierentuinen
. Op dit moment zijn in Blijdorp nog zes schildpadden van de Hong Kong crisis aanwezig:
vier Ambonese doosschildpadden en twee zwarte dikkopschildpadden.
Heeft de hele geschiedenis rondom de onderschepte partij uit Hong Kong nog gevolgen voor
Blijdorp of de TSA? Zou men het weer doen? Om met het laatste te beginnen. Zo'n grootschalige
actie zou men op dit moment in Blijdorp en de TSA alleen weer doen bij enkele honderden exemplaren
van een zeer ernstig bedreigde soort. Anders is het nauwelijks mogelijk of zinvol. Binnen de
TSA (en ook EAZA) is door dit gebeuren de aandacht gegroeid voor samenwerking tussen particulieren
en dierentuinen maar ook voor in situ opvang/bescherming van Aziatische schildpadden. Dit
betekent dat dierentuinen nauw samenwerken met natuurparken, opvangcentra in de landen van
herkomst om herintroductie mogelijk te maken.
Mogelijk zullen de dierentuinen van Rotterdam, Jersey en Münster hierbij een centrale rol gaan spelen.
Een stap in de goede richting is het feit dat Henk Zwartepoorte halve dagen werkzaamheden
verricht ten behoeve van de Aziatische schildpadden en dat de dierentuin van Münster een speciaal
centrum opent voor deze schildpadden.
In Blijdorp zijn op dit moment nog steeds Aziatische schildpadden aanwezig. In de collectie waren
reeds Ambonese doosschildpadden (naast de Komodovaranen), maar achter de schermen zijn nog
meer soorten als de driestreepdoosschildpad (Cuora trifasciata) en de bloemrugschildpad (Cuora
galbinifrons), Chinese streepnekschildpad (Ocadia sinensis) en de Vietnamese waterschildpad
(Mahremyx anamensis). Mogelijk zal in de toekomst in de (verbouwde) Rivierahal een speciale hoek
komen met Aziatische schildpadden, waar de schildpadden voor het publiek zichtbaar zijn ..
Tekst: Gerhard TIJssen
OndersteUning. Interviewen Informatie: Henk Zwartepoorte. replleienpost Blijdorp . •

Mevrouw J. Boogaard uit Nieuw-Beijerland stuurde ons onderstaand gedicht.
waarbij zij zich liet inspireren door de Olympische spelen:
Word peet ouder
Een babyolifantje zonder moeder of allomoeder
(tante uit de kudde) is hopeloos verloren. Zonder
liefde en zorg sterft het binnen 24 uur. Vrienden van
de Olifant steunt twee olifantenweeshuizen die de
olifanten opvangen. verzorgen en begeleiden bij de
reïntegratie in de natuur. Eén weeshuis in Kenia en
één in Thailand. Voor 52 euro per jaar geeft u een
babyolifantje een nieuwe toekomst. U kunt zelf
kiezen of u peetouder wordt van een Afrikaans of
van een Aziatisch olifantje. U ontvangt jaarlijks een
certificaat. een foto van het olifantje. een videofilm
en elk kwartaal een nieuwsbrief.
Word abonnee
Wilt u alles lezen over olifanten? Wordt dan abonnee
van het tijdschrift de Olifant. In het enige
Nederlandse tijdschrift over olifanten vindt u mooie
foto's. reportages, interviews, achtergronden en
natuurlijk het laatste nieuws. Voor slechts 10 euro
ontvangt u de Olifant vier maal per jaar.
Kom naar het Olifant Festival
Op 8 september nemen de olifanten bezit van De Brabanthallen in 's Hertogenbosch. Voor
het Olifant Festival wordt de Paradezaal omgetoverd tot een Oosters dorpplein. U kunt er
terecht voor de expositie van Olifant in Beeld. videofilms. projectstands en nog veel meer
olifanteninformatie.ln de aangelegen Carousselbar kunt u niet alleen een consumptie
halen. maar ook uw ervaringen met andere Vrienden en peetouders uitwisselen. Als
olifantenliefhebber mag u dit Festival dus niet missen!
Op de Olympische Spelen van dieren. heeft de zilverreiger altijd wat te vieren.
AI komt hij en zijn maats. nooit verder dan de tweede plaats.
De goudvink daarentegen , boekt keer op keer de zege.
De reeën en de herten hebben het wel naar hun zin, maar meer dan een bronsttijd zit er niet in.
Ze lopen achter de omnivoren, die zich weinig aan de regels storen.
Halen zij geen plaats aan de top, vreten ze hun medespelers op.
Op het nummer atletiek, is de springbok echt uniek.
Hoe hard de anderen ook gaan , alleen de vlo kan hem verslaan.
De hanen lopen zich het schuim op de lippen, aangemoedigd door de scharrelkippen.
De katers laten zich niet onbetuigd, want, hun stoeipoezen staan aan de kant.
De apen hebben de grootste lol, als discus gebruiken ze een schol.
Het arme beest vreest voor z'n leven, had liever in de zee gebleven.
De haaien winnen van de dolfijnen, die blijven bij het zwemmen niet binnen de lijnen.
Maar bij het schoonspringen halen ze met gemak, altijd wel een gouden plak
De schildpad zit achter in het peloton, dat meedoet aan de marathon.
Hij is niet op tijd binnen, maar vindt meedoen belangrijker dan winnen.
Het nijlpaard en de neushoorn hebben ruzie, want de neushoorn heeft de illusie,
dat op de 100 meter sprint. hij met een hoorn lengte wint.
De olifanten worden gediskwalificeerd, want men had geconstateerd,
in hun slurf zat een liter nandrolon, en men vond dat dat niet kon .
Maar al waren ze de klos, ze trompetterderden er lustig op los.
Onder leiding van een baviaan, die ook voor de bijl was gegaan.
Hij won de race , maar dat was nep, want hij zat boordevol met pep.
Bij het boksen met een kangoeroe , aan z 'n vierde medaille toe.
Want geen dier wil met hem in de ring, dus krijgt hij automatisch zo 'n ding
Als dan de spelen worden gesloten, zakken ze allemaal door hun poten.
Maar als het even kan zijn zij, er over vier jaar toch weer bij!
Meer informatie?
U kunt ons bellen (026) 321 56 66 ofkijk op www.olifanten.org een email sturen mag
natuurlijk ook.
Stichting Vrienden van de Olifant zet zich in voor
bescherming van de olifant door steun aan concrete
projecten, zoals het Olifantjes Weeshuis en het
Olifanten Ziekenhuis. Met meer vrienden kunnen we
meer projecten steunen.
Het Nieuwe Land 8
6828 DZ Arnhem
r 026 321 56 66
f 026 322 9' 35
E olifantvrienden@betuwe.net
I www.olifanten.org

Oplossing zoekplaatje
DigiBeesten
Foto's Yvonne RaalJmakers
2002-2
Een digibeet is iemand die geen verstand heeft van computers, internet enz. Een DigiBeest daarentegen
weet er alles van! Bent u al een DigiBeest of wilt u er een worden? Deze rubriek laat zien hoe
veel informatie er in het digitale tijdperk op internet te vinden is over dieren, hun leefwijze, dierentuinen
enz enz .....
In 2003 bestaat de Vereniging Vrienden van Blijdorp 40 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum willen wij de
Diergaarde een bijzonder geschenk aanbieden. Op verzoek van Diergaarde Blijdorp gaan we sparen voor een
nieuw. ruim en meer natuurlijk verblijf voor de Sumatraanse tijgers (panthem tigris sumatrae). De soort Panthem
tigris kent 8 geografische rassen . Digibeesten is deze keer geheel geweid aan deze prachtige dieren.
www.museon.nl/objextra/sumatra.htm Voor het geval dat u niet weet waar Sumatra ligt ...
www.minangkabau.nl/nederlands/geschiedenis.htm Meer achtergrond informatie en geschiedenis.
members.lycos.nlltijgersite/woongebied.html Kaart met woongebieden van tijgers (h ele wereld).
www.tijger.nl.nulnteressante weetjes. mooie foto's. info over de evolutie. levenswijze, leefomgeving enz.
members.lycos.nl/tijgersite Zeer uitgebreide site met veel info. prachtige foto's, films. kleurplaten. achtergronden
.
www.pantera.nl/bibliotheekltijger Info over o.a. prooien. bedreigingen en voortplanting.
tijgersite.myweb.nl/indexned.html Fotogalerie. leuke quiz en 'Japie' de kat die denkt dat 'ie een tijger is
www.5tigers.org The Tiger Information Center heeft veel wetenschappelijk informatie (Engels)
Ga ook eens kijken bij Cito
www.wnf.nl/wnf/website/default.cfm? Op de site van het Wereld Natuur Fonds, vindt je onder de kop 'dieren'
meer info over bedreigde diersoorten - Tijger aantallen vroeger en nu.
www.esso.com/eaff/essobenelux/nI730/pagea.htmIEsso heeft een tijger als symbool van het bedrijf.
Zij ondersteunen de 'Red de Tijger' actie .
Nog meer info (in het Engels) bij www.5tigers.org/Directory/savethetigerfund.htm
www.academischeboekengids.nl/artikelen/art2001 /art02nr27.html _Een interessant cultureel-antropologisch
onderzoek over mens-dier relaties in Sumatra.
communities.zeelandnet. nI/data/ti jgersfindex.php?page - I 3&showpage -486
Tijger info + Twee korte films over (Bengaalse) tijgers en een heleboel tijger geluiden.
De Subaru Impreza
Sportswagon,
standaard met
All Wheel Drive voor
de beste grip op de weg.
Kom langs voor een
vrijblijvende proefrit
www.worldwildlife.org/fun/make tiger.cfm
World Wildlife Fund's Engelstalige pagina met een leuke doe het zelf tijger voor de kinderen.
www.creature-creations.com/siberiantigerpuzzle.htmIDownload twee (Siberische) tijger puzzels.
ambacht.net/bushidojo/ leden/humor/maak tijgerbalsam.html
Recept voor tijger balsem!
www.mandala.be/chineseastrologie/chinese3.htm
De tijger in Chinese astrologie.
www.freddo.nl/sb/tijger/tijger.htm
Spreekbeurt van Maria Westerling - ze kreeg een 8 hiervoor!
Alle links zijn direct aan te klikken op www.vriendenvanblijdorp.nl (links)
Als u een leuke site weet. stuur dan een mailtje naar info@vriendenvanblijdorp.nl
Vier onze 40-jarige vriendschap met een nieuw tijgerverblijf! Met uw hulp
gaan we dit realiseren. U kunt uw gift overmaken naar postbankrekening
1357803, o.v.v. 'gift jubileumgeschenk tijgers'. Bij voorbaat dank!
Tekst: Jenny Cockshull
--------------------------~~--

Vogelwijzer
Vogelwijzer
Dansers in Blijdorp
(Kraanvogels 11)
Wie van kraanvogels houdt komt in Blijdorp goed aan zijn of haar trekken. Maar liefst vijf soorten
zijn er te bewonderen en regelmatig is een aantal soorten ook met jongen te zien. Na in de vorige
vogelwijzer iets verteld te hebben over deze intrigerende vogels in het algemeen, vertel/en we deze
keer iets over de soorten die in Blijdorp te zien zijn.
Mantsjoerijse kraanvogel
De Mantsjoerijse kraanvogel is de grootste Blijdorpse
soort. Hij wordt maar liefst I meter 50 hoog en kan
tot wel 12 kilogram wegen. Deze vogel leeft in het
noorden van Japan, waar hij een standvogel is. Hier
komt ook zijn wetenschappelijke naam vandaan: Grus
japonensis Uapanse kraanvogel) . Broedgebieden van
deze statige vogel zijn ook in noordoost China en
zuidoost Rusland te vinden. Vogels die in deze gebieden
leven zijn wel trekvogels. In de winter trekken ze
respectievelijk naar Korea en centraal-oost China. De
Mantsjoerijse kraanvogel is sterk aan water opl,,,,,rfiiï1-
zowel in als buiten het broedseizoen. Hier vinden ze
namelijk ÓOK lïUn-voedsel: insecten, vis, amfibieën en
knaagdieren, maar ook 'gro"envoe ' als
rijst.
____
Broeden doen deze vogels in diepe water tot wel 50 cm., waar ze in de buurt van riet een hoog
nest bouwen van riet en gras. Meestal worden er twee eieren gelegd die na ruim een maand broeden
uitkomen. Beide oudervogels zorgen aarna nog zo'n drie maanden voor hun jongen. Na drie
tot vier jaar zijn deze jongen dan geslachtsri) . Ook de andere kraanvogels in Blijdorp hebben een
vergelijkbare broedcyclus.
De Mantsjoerijse kraanvogel is de op één na zeldzaamste kraanvogel: in het w ild zijn er nog maar
zo'n kleine 2000. Toch is dit relatief veel als je bedenkt dat er na WOII nog maar 33 vogels in Japan
over waren. Voedingsprogramma's en het markeren van elektriciteitsdraden bleken belangrijke
maatregelen, met name de laatste. Hierdoor nam de sterfte ten gevolge van het ertegenaan vliegen
met 70% af! Ook dierentuinen dragen hun steentie bij aan de instandhouding van deze prachtige
vogel. Veel jonge vogels zijn alweer met succes uitgezet in hun natuurlijke leefgebied.
In het Aziatisch moeras in Blijdorp vinden we ook een koppel Mantsjoerijse kraanvogels.
Deze vogels doen het goed met elkaar en hun medebewoners (eenden) in het moeras.
Had de vorige man een hekel aan woerden (mannetjes eenden), deze verdraagt ze prima. Alhoewel
u en wij het verschil tussen man en vrouw niet goed (zullen) kunnen zien, is dat voor de verzorgers
geen probleem. Zij kunnen aan de kleur van de ko'fJ-zien wie wie is.
Het huidige stel Mantsjoerijse kraanvogels in Blijdorp is bijzonder: beide vogels zijn 'wildvang' en dus
van groot belang om de genen pool (van deze vogels) in dierentuinen zo groot mogelijk te houden.
De vogels zijn gevangen in Noord Korea en zijn respectievelijk in 1992 (het vrouwtje) en in 1997 (de
man) naar Blijdorp gekomen. Helaas lukt het tot nu toe niet om met deze vogels te broeden. Ook
een poging om dit koppel, als pleegouders, eieren van een ander stel uit te laten broeden mislukte.
Waarschijnlijk zal dit stel volgend jaar worden vervangen door twee nieuwe vogels.
Overigens was Blijdorp in het verleden wel succesvol met deze soort. Van 1965 tot 1991 werden er
maar liefst 21 jongen gefokt, allemaal van slechts één vrouwtje. Ze werd uiteindelijk 42 jaar! Blijdorp
beheert voor deze vogels het EEP.
)ufferkraanvogels
Niet veel verder in het Aziatisch
moeras vindt u in de Diergaarde
een andere soort kraanvogels: de
jufferkraanvogels. Deze soort is
veel kleiner: ze worden niet langer
dan 90 cm en niet zwaarder dan
twee tot drie kilogram. Het natuurlijk
leefgebied van deze vogels vinden
we in centraal Eurazië - van de
Zwarte zee tot in Mongolië - maar
ook in India en de regio van Tsjaad
en Ethiopië, waar ze overwinteren.
Aan de voornamelijk grijze kleur is
te zien dat deze soort, meer dan de
Mantsjoerijse kraanvogel, op het
land leeft. Hun leefgebied bestaat
uit savannes, steppen en zelfs
woestijngebieden, als er maar
water in de buurt is. In bepaalde leefgebieden passen ze zich zelfs zo aan de mens aan dat ze op
akkers te vinden zijn. Ze voeden zich voornamelijk met zaden en klein op de grond levend 'grut'.
Wereldwijd leven er nog circa 200 000 jufferkraanvogels in het wild. Toch gaat het niet overal goed,
in veelleefgebieden staat hun habitat onder druk. In de 1ge eeuw zijn ze in de Balkan en Spanje zelfs
verdwenen.
De jufferkraanvogels in Blijdorp zijn al aardig op leeftijd: de man is van 1980, de vrouw van 1976. Ze
zijn nog afkomstig van de dierentuin in Wassenaar en kwamen in 1986 naar Rotterdam. Hier hebben
zij in al die jaren al voor heel wat nageslacht gezorgd. AI 26 jongen zijn van dit ouderpaar in de
Diergaarde geboren. Ook dit jaar kropen er op 24 april twee jongen uit het ei. Eén van hen is helaas
overleden aan een worminfectie, zijn broer of zus doet het prima. Het geslacht van kraanvogels
wordt in Blijdorp overigens bepaald middels DNA onderzoek van een veertje. Alle jonge kraanvogels
krijgen vijf tot zeven dagen na hun geboorte een ontwormingskuur. Omdat ze voer vanuit de
grond pikken (naast het voer dat ze aangeboden krijgen) lopen ze een verhoogd risico op worm infecties.
Helaas kwam deze kuur voor één jong dit jaar te laat.

Witnekkraanvogels
Ook de witnekkraanvogel leeft in Azië. Het EEP
van deze soort wordt beheerd door de dierentuin
van Neurenberg. U vindt ze in Blijdorp in de
Maleise bosrand.
Zijn wetenschappelijke naam is 'Grus vipio'.
Vipio staat voor het Spaanse woord dat kleinere
eetbare kraanvogelsoort betekent. De witnekkraanvogel
wordt ongeveer 1.2S m hoog en
weegt zo'n 5 kilogram. Zijn leefgebied zijn de
wetlands en de rivierdalen in noordoost
Vv'tnel kraanvogel me1 Jongen· Foto: Jas Nllkamp Mongolië, noordoost China en zuidoost Rusland .
Net als bij de jufferkraanvogels is hun dieet voornamelijk plantaardig, alhoewel ze zeker in de broedtijd
ook wel insecten en kleine ongewervelden eten. Momenteel leven er zo'n 5000 witnekkraanvogels
in het wild. Groot probleem voor deze soort is dat ze gevoelig zijn voor ziektes.
In Blijdorp valt dat laatste gelukkig reuze mee, behalve worminfecties en 'ongelukjes', komen ze zeIden
bij de dierenarts, zoals trouwens alle kraanvogels in Blijdorp. Ook het stel witnekkraanvogels is
allang in Blijdorp (sinds 1976) en heeft al voor 32 nakomelingen gezorgd. Misschien heeft u ook dit
jaar genoten van de twee kleintjes die op I en 2 april uit het ei kropen. Deze onschuldig uitziende
baby's zijn tegen elkaar echter soms flink agressief. Zo zelfs dat dit jaar gedurende een maand de
beide ouders elk met een jong gescheiden moesten worden omdat het oudste jong het op het jongste
jong gemunt had. Gelukkig lijkt het nu weer goed te gaan en staan alle vier de vogels weer bij
elkaar. Ook de oudervogels kunnen, met name als ze
jongen hebben, flink agressief zijn. Verzorgers kunnen
nooit alleen bij deze vogels omdat ze naar je
ogen pikken, met alle ernstige gevolgen van dien.
Vandaar dat u bij hun verblijf ook een bordje vindt
met de waarschuwing dat deze vogels soms naar je
gezicht kunnen pikken. Net als alle andere kraanvogels
krijgen de witnekkraanvogels in de Diergaarde
watervogel korrels te eten. Levend voer en groen
zoeken ze doorgaans zelf in hun verblijf. Wanneer er
jonge vogels zijn wordt er aan dit voer een mengsel
van gehakt, meelwormen, kalk en kippenopfokmeel
toegevoegd. Dit mengsel moet dan wel minimaal
drie keer per dag worden aangeleverd. In Blijdorp
zijn immers altijd een hoop mee-etende gasten.
Paradijskraanvogels
Helemaal aan de andere kant van de dierentuin, aan
het eind van het papegaaienlaantje, tegen de spoorlijn
aan , vindt u het verblijf van deze indrukwekkende
vogels. De paradijskraanvogel is een
Afrikaanse soort die, net als de jufferkraanvogel, voornamelijk grijs is en dus ook voornamelijk op het
land leeft. Ze leven gedurende het gehele jaar op graslanden in de oostelijke en zuidelijke delen van
Zuid-Afrika. Het zijn echte alleseters die alles opnemen wat ze voor de snavel komt.
De wetenschappelijk naam voor deze soort is Änthropoides paradisea'. Anthropoides komt uit het
Grieks en betekent: 'lijkend op een vrouw'. In vroegere tijden werden deze kraanvogels vergeleken
met vrouwen vanwege hun gracieuze dansen, hun intelligentie en waakzaamheid. De paradijskraanvogels
worden ongeveer 1.15 meter hoog en wegen rond de vijf kilogram. Bijzonder aan deze soort
is dat het de enige soort is wier kop volledig bevederd is. Alle andere soorten hebben kale, meestal
gekleurde delen op hun kop. Bij de paradijskraanvogels zijn de man en vrouw te onderscheiden aangezien
de man groter is. Opvallend bij deze vogels is de 'cobra-achtige' kop.
Met de paradijskraanvogels gaat het helaas ook niet goed. Sinds de jaren tachtig nemen hun aantallen
flink af. In de Transvaal bijvoorbeeld is hun aantal met 90% gedaald . AI met al zijn er waarschijnlijk
niet meer dan 21000 vogels in het wild over en als zo vaak is het verlies van habitat de belangrijkste
oorzaak. Sinds tien jaar worden er gelukkig maatregelen genomen om deze vogels met hun
prachtige kop te behouden. De Diergaarde bezit momenteel vier paradijskraanvogels, waarvan er
echter twee zijn 'uitgeleend'. Het 'eigen' stel is er sinds midden jaren tachtig. De vrouw is afkomstig
uit Keulen , de man uit Krefeld. Sinds 1989
kropen er in de Rotterdamse Zoo elf kuikens
uit het ei. Ook dit jaar werd er weer een jong
geboren. Het is een fantastisch gezicht om de
ene ouder met het jong bezig te zien terwijl
de ander ons bij het hek probeert weg te
jagen. Van de paradijskraanvogels wordt er
een Europees-stamboek (ESB) bijgehouden
door de dierentuin van Lodz.
Kroonkraanvogels
Zonder twijfel is de kroonkraanvogel dankzij
zijn kroon, die bestaat uit opgerolde veren, de
bekendste soort onder de kraanvogels. Ook
dit is een Afrikaanse soort die in Blijdorp volledig
op zijn plaats is bij de okapi's. Er bestaan
twee soorten kroon kraanvogels die erg op
elkaar lijken: de grijze of te wel de oostelijke
en de zwarte of te wel de westelijke kroonkraanvogel
(Balearicum pavonina). Deze soorten
zijn vooral uit elkaar te houden door de
kleur van de kale huid achter de ogen. Bij
beide is deze plek wit met rood. Bij de zwarte
zit het rode gedeelte aan de onderkant, bij
_
de grijze aan de bovenkant. De grijze heeft dan echter ook nog een ondersoort waarbij het rood
zowel boven als onderaan zit: de Balearicum regulorum gibbericeps. En dit is de vogel die we in
Blijdorp kunnen bewonderen. (Het bordje bij het verblijf klopt dus niet).

Ze worden ongeveer een meter hoog en wegen drie tot vier kilogram. Tot nu toe is het de
Diergaarde niet gelukt met deze soort te fokken. Maar misschien keren de kansen nu er sinds maart
dit jaar een nieuwe man is gekomen bij de vrouw die sinds 1998 in Rotterdam verblijft. Beide vogels
zijn afkomstig van het N.O.P. (een papegaaienopvangcentrum in Veldhoven).
•
I
~
Siberische kraanvogels
Zoals u heeft kunnen lezen heeft Blijdorp veel en goede ervaringen met kraanvogels. Vandaar dat het
ook niet zo gek is dat de diergaarde het EEP gaat bijhouden voor de Siberische kraanvogels (Grus
leucerogeranus). Wie weet is ook deze prachtige sneeuwwitte kraanvogel binnenkort in Blijdorp te
bewonderen.
Tenslotte vragen we aan de verzorger wat het meest indrukwekkend is aan kraanvogels in het algemeen.
Het dansen! Paarbinding is bi j kraanvogels erg belangrijk. Het moet klikken. Om dit voor
elkaar te krijgen en te onderhouden dansen kraanvogels. En ook wij vinden dit een zeer indrukwekkend
gezicht.
Tekst: Jos en Anne Mane Nljkannp Hosman
Met dank aan Tjerk Wlersma en Rob Be~el·man. Diergaarde BIljdorp

Dierenpark Amersfoort, Amersfoort
De neushoorns (Indische, waaronder een uit Blijdorp) hebben hun eerste duik reeds genomen in het
nieuwe buitenbad van maar lieft 250.000 liter water. Daarnaast zijn ook sinds kort twee Perzische
panters te zien. Het vrouwtje is afkomstig uit Frankrijk. Het mannetje komt uit Duitsland.
Burgers Zoo, Arnhem
In Burgers is een breedlipneushoorntje geboren in het safaripark. Het bijzondere aan deze gebeurtenis
is dat het maar liefst tweeëntwintig jaar geleden is dat de moeder haar eerste jong kreeg.
Jammer genoeg is dat jong na vijf dagen gestorven. In de tussentijd heeft ze geen andere jongen
gekregen: Verder is het nieuwe jakhalzenverblijf in gebruik genomen. Het verblijf is gelegen tussen
de Sri-Ianka panters en de rendieren . Het heeft dezelfde fraaie constructie als het panterverblijf en
vormt daarmee nu een geheel. Hopelijk kan in dit nieuwe verblijf de goede foktraditie met deze
soort worden voorgezet.
Artis, Amsterdam
In de maanden mei en juni zijn veel jonge dieren geboren: wisenten, kleine panda's, kapucijnerapen,
mara's, zeeleeuwen, bidsprinkhanen, lepelaars, ooievaars, jan-van-genten, reuzenijsvogels en
Victoria kroonduiven. Voorts zijn circa 65 zeepaardjes te zien in het aquarium. In mei is zeekoe man
JooP overleden. Dit dier heeft 42 jaar in Artis geleefd. Op zich een zeer bijzonder feit. Artis heeft nu
nog slechts I jong zeekoemannetje. Omdat Artis besloten heeft de zeekoe uit de collectie te halen,
zal dit mannetje op termijn verhuizen naar dierenpark Randers in Denemarken. In Artis is verder een
nieuwe gorillaman gearriveerd: Ivo. Hopelijk zal deze wel bijdragen aan het fokprogramma van gorilla's
binnen Artis. Zijn voorganger bleek helaas onvruchtbaar. Tot slot ook in Artis wordt nog steeds
gewerkt aan verbetering en verandering van de zoo. Rondom de voormalige zebrastallen wordt
gewerkt aan de Pampa. In dit gebied komen allerlei Zuidamerikaanse dieren zoals de capybara,
manenwolf, miereneter, nandoes en lama-achtigen.
Noorderdierenpark Emmen
Door een nieuw waterzuiveringssysteem kunnen
de nijlpaarden sinds kort genieten van schoon
water. Veel mest van deze dieren komt in het
water terecht en met het oude systeem bleef het
water troebel. Het nieuwe systeem pompt het
water onder het stadscentr um van Emmen door
naar een speciale waterfabriek waar het water
gezuiverd wordt en hergebruikt. Dit alles maakt
het mogelijk om de nijlpaarden zelfs op de
bodem te zien lopen.
Opnieuw is een olifant geboren in het
Noorderdierenpark. Het is de tweede olifantenbaby
dit jaar in een te verwachten reeks van vier.
Het is het derde kind van de moeder. Bij de
geboorte was niemand aanwezig. Alle jongen in
Emmen van de afgelopen jaren zijn van dezelfde
stier Naing Thein. Omdat de oudste dochter
geslachtsrijp begint te worden wordt nu uitgekeken
naar een andere stier .
. Vier reusachtige soepschildpadden (tegenwoordig
groene zeeschildpad) zijn verhuisd naar het
nieuwe rifaquarium, dat gebouwd is op de nieuwe
locatie van het park op de Noordbargeres.
De schildpadden zijn al bijna dertig jaar in het
park. Ze zijn in die periode zo gegroeid dat ze te
groot geworden zijn voor het oude verblijf. Het nieuwe verblijf is wel zes keer zo groot en heeft een
strandje waar eieren gelegd kunnen worden. Om de zwaargewichten van 200 tot 300 kilo te verplaatsen
moesten de verzorgers gebruk maken van een hijskraan en een vrachtwagen. Tenslotte is
de locatie Noordbargeres in gebruik genomen. In de eerste fase van realisatie vallen vooral het grote
verblijf voor Humboldtpinguins en Wallangada op. Wallangada is een spectaculaire combinatie van
geluid, licht, beeld, geur, interactieve ontdekkingsinstrumenten en levende dieren.

Nieuws uit andere tuinen
Dolfinarium Harderwijk
Dit jaar viert het Dolfinarium haar vijfjarig lustrum van de Lagune. Een uniek en natuurlijk biotoop
voor dolfijnen, zeeleeuwen en vissen. Dit jaar vinden allerlei activiteiten plaats om dit te vieren; o.a.
een nachtje slapen bij de dolfijnen. Verder vermeldenswaardig zijn de geboorte van een
Stellerzeeleeuw en een zeehond.
Apenheul; dependance Kerkrade
De afgelopen maanden is hard gewerkt aan het ontwerp van een nieuwe dierentuin te Kerkrade; het
Gaia park. Dit park moet de dierentuin van de toekomst worden. Het park zal ontwikkeld worden
in twee fasen. Bij de start zal het park een omvang hebben van IS hectare. Dit is vergelijkbaar met
Artis of het (oude) Noorderdierenpark.Het bijzondere volgens directeur De Boer van Apenheul is
dat de bezoeker een reis maakt in de tijd. De opening van het park wordt verwacht met Pasen 2005.
Tekst: Gerhard TiJssen
Kroonprins Willem Alexander maakt kennis met de Humboldt -plngulns In de nieuwe uitbreiding
van het Noorder Dierenpark. I I Juni 2002

Van de familie Koppenolontvingen we deze
oude Blijdorp-ansichten.
Misschien komt de toren ooit weer terug.

~ FOTOGRAFIE
t~ Yvonne Raaijmakers
TROUWPLANNEN?
En u wilt een spontane, sfeervolle
en stijlvolle bruidsreportage?
Maak dan een vrijblijvende afspraak
om showalbums te bekijken.
21 september 2002
10 november 2002, I 1.00 -12.30 uur.
8 december 2002, I 1.00 - 12.30 uur.
12 januari 2003, I 1.00 - 12.30 uur.
9 februari 2003, I 1.00 - 12.30 uur.
9 maart 2003, I 1.00 - 12.30 uur.
Najaarsreis naar dierenpark Amersfoort
Winterlezing Martin van Wees
Tijgers in BJijdorp.
Winterlezing Ben Westerveld
Hoefdieren in BJijdorp
Nieuwjaarslezing Ton Dorresteyn.
Winterlezing
Winterlezing
De winterlezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de
genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het
betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan
.
Let op: Vanaf de eerste winterlezing kunt u bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eaud itorium uitrijkaarten
voor het parkeerterrein kopen!
Adresgegevens Blijdorp
Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam.
Bezoekersinformatie: 0 I 0-4431495.
Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam.
Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur.
Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur.
,
Gezocht / Aangeboden
Aangeboden: Blijdorpgeluiden vanaf augustus 1967. D. Bouwens, Hilledijk 220, 3074 GB
Rotterdam, tel. 0 I 0-4864882.
Voor meer informatie of voor het maken van
een afspraak kunt u bellen naar: 0104588979
of kijkt u op: www.bruidsfotografie.myweb.nl
Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u
wel wilt af staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen. Er zijn wel een paar
spelregels. Het gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd. U dient naam en telefoonnummer
te vermelden. Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol.
Wij behouden ons het recht voor om - bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrek- advertenties niet of later
te plaatsen.
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vrienden nieuws
M. Kreuger
Goudsesingel 235d
303 I EL Rotterdam
----~~----------------------------------------------------