Praktische fiches - Biodiversiteit@bedrijven - Natuurpunt

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Groendaken
Wat
Er bestaan 2 soorten groendaken: intensieve en extensieve. De eerste zijn eigenlijk
echte daktuinen, waar struiken en bomen op kunnen groeien en wandelpaden
mogelijk zijn. Deze grondaken vragen dan ook een dikke (en zwaardere
300-1500kg/m2) grondlaag. Bij extensieve groendaken gaat het over
daken met vetplanten, kruiden en mossen. Een extensief groendak weegt 20
tot 200 kg per m². Het kan perfect op bestaande daken worden aangebracht.
Zelfs op hellende daken (hellingsgraad < 45°C) zijn groendaken mogelijk.
Ecologische winst
Groendaken zijn de laatste jaren steeds meer te zien. Aan dit soort dak zijn
dan ook tal van voordelen verbonden.
*Groene omgeving
Terwijl een klassiek dak zo goed als geen natuurwaarde heeft, heeft een
groendak heel wat te bieden. Bloeiende vetplanten zijn een nectarbron voor
bijen, vlinders en andere insecten. Voor sommige ongewervelden zal een
groendak een geschikt leefgebied zijn.
TIP Download via natuurpunt.be/bedrijven de uitgebreide folder over groendaken
van de KU Leuven en het Agentschap voor Natuur en Bos.
Praktisch
Aanpak
De aanleg van een groendak gebeurt best door een daarin gespecialiseerde
firma (contacteer bedrijven@natuurpunt.be). Een vakkundige aanleg is cruciaal.
Hierbij moet erop worden gelet dat er geen beschadiging aan het bestaande
dak wordt aangebracht. Eens het groendak is aangelegd, wordt het
natuurlijk moeilijker waterlekken op te sporen. De meeste moderne groendaktypen
omvatten echter degelijke waterkerende lagen.
Bij de aanleg van een groendak kan gewerkt worden met vegetatiematten
(slechts mogelijk voor een beperkt aantal soorten) of met zaadmengsels die
worden aangebracht. Het zaaien gebeurt best tussen eind april en eind september.
Afhankelijk van de draagkracht van uw dak kan je kiezen voor een dunne of
dikke substraatlaag, met bijhorende vegetatie:
• substraatdikte van 2 tot 6 cm: mossen en sedums
• substraatdikte van 6 tot 10 cm: sedums, mossen en kruiden
• substraatdikte van 10 tot 15 cm: sedums, grassen en kruiden
Onderhoud
Vooral vlak na de aanleg kan een groendak onderhoud nodig hebben. Zeker
bij ingezaaide plantjes moet in het begin voldoende water gegeven worden

zodat de planten de kans krijgen zich te vestigen. Ook erg jonge vetplantjes
zijn gevoelig voor uitdroging. Eens de vegetatie zich goed ontwikkeld heeft, is
maar weinig onderhoud nodig. Enkel bij uitzonderlijke omstandigheden (bijv.
hittegolf) moet ervoor worden gewaakt dat de planten niet sterven door verdroging.
Bemesting van een groendak is niet nodig.
Ongewenste plantengroei kan je best in de beginfase verwijderen. In een latere
fase is dit minder noodzakelijk. Op daken met een substraatdikte van
10cm of meer moet je opletten voor kiemende berken of dennetjes.
Voordelen
*Isolatie van geluid en warmte
Een groendak zorgt zowel voor thermische als voor geluidsisolatie. Op die
manier kan de aanleg van een groendak resulteren in energiebesparing.
*Levensduur van het dak
Je zou het misschien niet denken, maar groendaken gaan langer mee dan
klassieke daken. Dat komt omdat een groendak de dakbedekking beschermt
tegen extreme weersomstandigheden die op lange termijn schade kunnen
aanrichten aan een dak (hagel, hitte, vorst, wind).
*Waterhuishouding
Niet al het regenwater dat op een groendak valt, wordt afgevoerd. Afhankelijk
van de dikte van de vegetatielaag wordt een deel opgenomen door het
groendak. Zo wordt de afvoer van regenwater naar riolering beperkt.
*Visueel & esthetisch
Groendaken kunnen visueel erg aantrekkelijk zijn. De vetplanten krijgen ondermeer
witte, gele en roze bloemen. Indien de draagkracht van het dak het
toelaat, kan je ze inrichten als een groene ruimte die ook betreden kan worden.
*Ideale combinatie met zonnepanelen
Een groendak koelt het dak af, wat zorgt voor een hogere energieproductie
(bij te hoge temperatuur neemt de energieproductie van een zonnepaneel
af). Daarnaast zorgt een groendak ook voor een handige versteviging van het
onderstel van zonnepanelen.
Kosten
Op het eerste zicht betekent de aanleg van een groendak een niet te onderschatten
meerkost. Men betaalt voor een groendak tussen de 40 en 80 EUR
per m², bovenop de prijs van een klassiek dak. Door de langere levensduur van
een groendak wordt de meerkost deels gecompenseerd. Daarnaast bestaan
er ook subsidies die de overheid geeft. Die bedragen minimum 25 of 31 EUR
per m². Meer info: www.vlaanderen.be > Premies en subsidies > Milieu en
Energie > Subsidie voor de aanleg van een groendak
Info en contact:
bedrijven@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Roodhooft, Edgard Verhasselt, ANB, Marcel Bex, Pia Zanetti

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Groenschermen & hagen
Wat
Tal van bedrijven bakenen het bedrijfsterrein af met een steriel hekwerk. Een
‘groene’ omheining is een ecologisch én esthetisch alternatief. Door het aanplanten
van inheemse struiken en/of kleine bomen geef je jouw bedrijf meteen
een nieuwe look. En de natuur profiteert mee.
Nuttig voor natuur…
Door te kiezen voor inheems plantmateriaal zorg je er onbewust voor dat je
een nieuw leefgebied voor heel wat dieren creëert. Voorbeelden zijn algemene
zangvogels zoals merel, heggenmus, zwartkop en roodborst. Ook kleine
zoogdieren zoals egel maken dankbaar gebruik van de beschutting die hagen
en houtkanten bieden. Inheemse struiken zijn tenslotte een bron van leven
voor een waaier aan insecten: van wilde bijen tot vlinders of zweefvliegen.
Die vormen op hun beurt weer een belangrijke voedselbron voor bijv. vogels
of vleermuizen. Inheems plantmateriaal betekent dus meer leven! In de klassieke
coniferenhaag valt er voor de meeste dieren weinig te rapen.
Niet alleen als leefgebied zijn hagen en houtkanten nuttig. Ze doen ook
dienst als natuurverbinding. Vlinders en kleine zoogdieren die onderweg zijn
naar een nieuw leefgebied maken tijdens hun reis gebruik van lijnvormige elementen
in het landschap. Hagen en houtkanten zijn zo’n nuttige landschapselementen.
Van vleermuizen weten we dat ze ervoor terugschrikken om grote
open vlaktes (gazons of velden) over te vliegen. Ze volgen liever een haag of
houtkant.
… en de mens
Misschien is het een kwestie van smaak, maar natuurlijke hagen moeten vanuit
een esthetisch oogpunt niet onderdoen voor een kaal hekwerk.
Hagen en heggen kunnen variëren in hoogte en worden regelmatig gesnoeid.
Lage heggen zijn hooguit 1,5 m hoog, hogere heggen zijn hoger dan 2 m.
Houtkanten zijn geschikt op bedrijfsterrein waar voldoende ruimte aanwezig
is. Voor een houtkant reserveer je best een strook van enkele meters breed.
De struiken die je hierin aanplant, moeten niet jaarlijks gesnoeid worden. Je
creëert een groene singel, bijv. rondom een bedrijfsgebouw. Hagen en houtkanten
kunnen ook aangeplant worden om grote bedrijfsterreinen in verschillende
‘compartimenten’ op te splitsen of een visueel aantrekkelijk ruimtelijk
patroon te scheppen.
Wie op zijn bedrijfsterrein een verloren hoekje heeft, kan de aanplant van
een vogel- of bloesembosje overwegen. Daar kunnen aangeplante bomen en
struiken zich ontwikkelen zonder dat je ermee veel onderhoudswerk hebt.

Planten van bij ons
De ene boom is de andere niet, en dat geldt zelfs binnen één soort. De meeste
‘inheemse’ eiken die worden aangeplant, zijn afkomstig uit Oost-Europa.
Daarom is er recent verhoogde aandacht voor autochtoon plantmateriaal.
Die planten verschillen genetisch van hun ingevoerde soortgenoten en zijn
beter aangepast aan de Vlaamse omstandigheden. Als het even kan, kies je
dus best voor autochtoon plantmateriaal.
TIP Ben je van plan om bomen aan te planten? Geef dan net als o.a. Recticel
Insulation en Makro je aantal bomen in op www.1miljoenbomen.be, Dit is een
actie van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen die kadert binnen het plan van
de Verenigde Naties om wereldwijd 7 miljard bomen bij te planten.
Praktisch
Stap 1. Voldoende ruimte
Ga na hoeveel ruimte je hebt om een houtkant of heg aan te planten. In functie
daarvan worden de planten gekozen. Plant ook niet teveel stuks: een haag
groeit geleidelijk aan dicht. Plant je te dicht op elkaar, dan kunnen de haagplanten
zich niet ontwikkelen of moet je later weer planten verwijderen.
Stap 2. De juiste planten
Niet alle soorten planten groeien overal even goed. Het is nodig naar lokale
omstandigheden te kijken om de juiste soorten te kunnen kiezen. Een droge
of natte bodem, voedselrijk of net heel arm. Het loont de moeite om voor
een gezonde mix van soorten te kiezen. Alle verkrijgbare soorten in één haag
aanplanten, leidt niet tot een mooi of gewenst resultaat. Beperk het aantal
soorten, maar langs de andere kant zijn hagen en houtkanten die slechts uit
één soort bestaan, net extra gevoelig voor plagen en ziekten. Diversifieer dus!
Onderstaande tabel geeft voorbeelden van aan te planten bomen en struiken.
Maak je keuze op basis van de bodemgesteldheid van jouw perceel.
Houtkant Vogel- of bloesembosje Wilde of geschoren haag
Hazelaar, Meidoorn, Kardinaalsmuts,
Zwarte els
(natte bodem), Gewone
es, Haagbeuk, Rode kornoelje,
Lijsterbes, Wilde
vogelkers
Zomereik, Boswilg, spork, Meidoorn, Haagbeuk,
Lijsterbes, Hazelaar, Meidoorn,
Sleedoorn, Hondsroos,
Kardinaalsmuts, Wilde liguster, Taxus
Gelderse roos, Zachte of
Ruwe berk, Gewone es
Stap 3. Aan de slag
Hieronder geven we een aantal nuttige tips voor de aanplant zelf:
• Laat het plantgoed niet op voorhand uitdrogen.
• Plant niet bij vriesweer, felle zon, droge oosten- tot noordenwind! Wel bij
zacht en vochtig weer. Half maart is doorgaans een ideale periode.
• Bemest niet. De planten zijn wilde soorten die geen meststoffen nodig
hebben.
• Voor hagen wordt een plantdichtheid van 1 tot 3 planten per lopende
meter aangeraden; bij een houtkant voorzie je best 1,5m tussen twee

planten. Indien je meerdere plantenrijen voorziet, laat dan ook weer
1,5m tussen twee rijen en plant de struiken geschrankt.
• Maak het plantgat niet te klein.
• Je geeft de planten onmiddellijk na de aanplant best voldoende water.
Kosten
Plantgoed van inheemse oorsprong is niet duurder dan uitheemse haagplanten.
Wie kiest voor een houtkant, rekent op hooguit 1 dag onderhoud per
jaar. Een haag die gesnoeid moet worden, vraagt meer inzet (meerdere dagen
per jaar).
Info & contact
• Een lijst met autochtoon plantmateriaal is te vinden op www.inbo.be.
• Natuurpunt heeft op vlak van aanplanten van houtkanten een jarenlange
ervaring. Bovendien kan Natuurpunt advies geven bij de soortkeuze
van het aan te planten materiaal.
• planten@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Antoon Blondeel, Geert De Kockere, Geert Vanhulle, Sigrid Verhaeghe, Frans
De Sutter, Marcel Bex, Hugo Willocx, Diane Appels, François Van Bauwel

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Vogels & nestkasten
Wat
Een aantal vogelsoorten kan ook op bedrijventerreinen gemakkelijk geholpen
worden door het aanbieden van een geschikte nestgelegenheid.
Mezen en andere zangvogels
Diverse mezensoorten (vooral Kool- en Pimpelmees) worden erg snel door
nestkasten aangetrokken. Dit zijn de klassieke nestkasten die in de meeste
tuinen worden opgehangen. De kans op succes vergroot als je ook een vogelvriendelijke
bedrijfstuin hebt (bijv. met een houtkant, waar voldoende voedsel
voor mezen (vooral rupsen en andere insecten) te vinden is. Afhankelijk
van de diameter van de vliegopening kunnen ook andere, iets minder algemene
zangvogels zoals Bonte vliegenvanger en Gekraagde roodstaart gebruik
maken van de nestkasten.
Torenvalk
Bedrijfsvoorbeeld
• Alstom, Golden Games en vele andere hingen kunstnesten voor huiszwaluwen
tegen hun gebouwen.
• BASF, Vopak en Hooge Maey lieten in de Antwerpse haven zandstocks
(tijdelijk) ongemoeid ten voordele van broedende oeverzwaluwen.
• Wilmarsdonk NV integreerde zelfs nestkastjes voor gierzwaluwen in
haar nieuwe loods
De Torenvalk is in Vlaanderen een algemene roofvogel. Het is een uitstekende
muizenvanger. Daarom is hij ook geliefd bij fruittelers en landbouwers. In
een industrieterrein in een min of meer landelijke omgeving kan de Torenvalk
perfect een geschikt leefgebied vinden. Je kan het hem gemakkelijker maken
door de juiste nestkast op de juiste plaats te hangen. De torenvalk broedt in
grote, halfopen nestkasten. Deze worden meestal vrij hoog (4-5m) in een alleenstaande
boom of bomenrij gehangen, met een vrije aanvliegroute.
Zwaluwen
Zowel de boeren-, huis- als gierzwaluw broeden het liefst in of bij gebouwen.
Nieuwbouw biedt voor deze vogels zelden geschikte nestgelegenheid. Het
ophangen van nestkasten kan dus nuttig zijn voor deze bedreigde vogels. De
kans op succes hangt echter sterk af van bestaande zwaluwpopulaties in de
onmiddellijke omgeving. Voor de details van zwaluwnestkasten verwijzen we
naar de fiches ‘Zwaluwen’ en ‘Gierzwaluw’ van de campagne ‘Biodiversiteit in
jouw gemeente’.
Kerkuil
Van de inheemse uilen is de kerkuil de enige die vrijwel zonder uitzondering
in gebouwen broedt. Net als de torenvalk verkiest de kerkuil een landelijke

omgeving. Daar jaagt hij vooral op spitsmuizen. Kerkuilen broeden vooral op
zolders, in schuren, boerderijen of kastelen. In principe kunnen sommige bedrijfsgebouwen
ook voor kerkuilen bruikbaar zijn. In dat geval moet er een
geschikte plek waar een nestkast geplaatst kan worden (bijv. op de bedrijfszolder)
en moet er een invliegopening in de muur aanwezig zijn.
Praktisch
Laat je adviseren!
Het ophangen van nestkasten gebeurt best met enige deskundigheid, als je
voldoende kans op succes wil. Daarom betrek je best lokale vrijwilligers van
een natuurvereniging die tips kunnen geven bij het ophangen van de nestkasten.
Zij kunnen eveneens inschatten of uw bedrijfsterrein geschikt is voor bijv.
zwaluwen of torenvalk.
TIP Naast Natuurpunt zijn er nog andere natuurverenigingen actief op dit vlak.
Voor advies m.b.t. kerkuilen neem je contact op met de Kerkuilwerkgroep
Vlaanderen. www.kerkuilwerkgroep.be
1. Aankoop
Nestkasten van verschillende types worden aangeboden in de Natuurpuntwinkel.
VIVARA biedt een ruim gamma nestkasten aan.
2. Zelf maken
Op de website (zie onderaan) van Natuurpunt kan je zelfs een bouwplan voor
een mezennestkastje downloaden.
3. Eenvoudige plaatsing
Het plaatsen van mezenkastjes is het meest eenvoudige. Die hang je op een
hoogte van ca. 1,5-2 m. De invliegopening is best naar het oosten of zuidoosten
gericht. Aan de plaatsing van een nestkast voor zwaluwen en torenvalk
begin je niet zonder deskundig advies. Vaak zullen vrijwilligers willen helpen
bij de plaatsing.
4. Weinig onderhoud
Nestkastjes voor mezen worden best éénmaal per jaar gereinigd. Dat gebeurt
in de vroege herfst (september). Bij nestkasten voor zwaluwen, torenvalk of
kerkuil is er in principe niet veel onderhoud nodig. Wel kunnen opnieuw vrijwilligers
betrokken worden bij de opvolging van de nestkasten. Is er broedsucces?
Zo ja, dan kunnen de jongen geringd worden voor wetenschappelijk
onderzoek.
5. Kosten
• de aankoop van nestkasten is doorgaans een beperkte kost. Afhankelijk
van het type betaal je voor een nestkast tussen 15 en 75 EUR.
• Het ophangen van de nestkasten kan bijkomende kosten genereren.
Nestkasten voor (gier)zwaluwen die onder een dakrand geplaatst worden,
worden soms met behulp van een hoogtewerker aangebracht.
Info en contact
www.natuurpunt.be/nestkasten
vogels@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Edgard Verhasselt, Guy Robbrecht, Veerle Christiaens, Kathleen Quick

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Paddenstoelen
Ecologische situatie
Bij acties voor meer natuur vallen paddenstoelen meestal uit de boot. Onterecht,
want met zo’n 4000 soorten in Vlaanderen maken zij een belangrijk
deel van de biodiversiteit uit. Meestal zijn paddenstoelen niet echt geliefd.
Velen denken dat paddenstoelen in de eerste plaats schadelijk, en misschien
wel giftig, zijn. Daarom zijn de meeste mensen paddenstoelen liever kwijt
dan rijk. Zwammen vervullen echter bijzonder belangrijke functies: sommige
helpen dode takken en bladeren opruimen, anderen helpen bomen groeien.
Het aandeel paddenstoelen dat bomen sneller laat sterven, de zogenaamde
parasieten, is beperkt in aantal. Zij verschijnen meestal op bomen als die bomen
door droogte, ziekte of ouderdom al verzwakt zijn.
Bijzonder interessant zijn zwammen die samen leven met bepaalde bomen
of struiken, de zogenaamde symbionten. Zij geven bomen extra water en mineralen
via het wortelstelsel en zijn dus –vanuit menselijk standpunt- zonder
twijfel nuttig. Paddenstoelen kunnen een bondgenoot zijn in plaats van een
te bestrijden vijand! De meest gekende soort uit deze groep is de Vliegenzwam,
rood met witte stippen.
Je ziet de meeste paddenstoelen enkel in het najaar, maar dat zijn enkel de
‘vruchtlichamen’. Onder de grond bevindt zich nog een belangrijk deel van
de zwam: de zwamvlok, die er het hele jaar door aanwezig is. Paddenstoelen
staan ook in Vlaanderen onder druk. Sommige soorten hebben sterk te lijden
onder luchtvervuiling of vermesting. Ook onder de paddenstoelen zijn er dus
heel wat bedreigde soorten.
Ecologische winst
Paddenstoelen hebben niet veel nodig. Voor sommige soorten volstaan enkele
vierkante meters gazon of één omgevallen boom als geschikte groeiplaats.
Dat maakt dat zelfs kleine tuinen, plantsoenen of een enkele knotwilg al voldoende
kunnen zijn voor een onverwachte zwammendiversiteit. Om paddenstoelen
te krijgen, hoef je niets bijzonders te doen. Je moet er enkel opletten
dat je bepaalde dingen precies NIET doet.
TIP Organiseer voor je personeel een paddenstoelenwandeling in een bos in de
buurt, of op je eigen bedrijfsterrein als er voldoende te zien is. Bij Natuurpunt
vind je ervaren paddenstoelgidsen die je voor een wandeling van enkele uren
kan inhuren. Meer info op www.natuureducatie.be
Praktisch
Verschillende soorten paddenstoelen verkiezen verschillende groeiplaatsen.
Er zijn graslandpaddenstoelen die je in gazons ziet verschijnen, er zijn bospaddenstoelen
die eerder op afgevallen bladeren groeien, er zijn er die liefst op
houtsnippers of op dikkere takken en stammen groeien, …
1. Graslandpaddenstoelen
Deze groep van zwammen groeit in gazons die niet te sterk bemest zijn.
* Geen gazons omfrezen/omwoelen. Wie een gazon omspit of freest, vernietigt
de zwamvlokken.

* Geen gazons ontmossen. De meeste zwammen zijn erg gevoelig voor het
verticuteren van gazons. Daarbij wordt de zwamvlok doorgaans beschadigd.
Helaas zijn veel mensen erg onverdraagzaam als het op gazons aankomt:
mos of andere planten in gazons zijn meestal niet toegelaten.
* Niet bemesten en geen pesticiden gebruiken
* Maaien mag. Ook in kortgeschoren gazons kunnen paddenstoelen voorkomen.
Dat je met grasmaaier een paddenstoel omver rijdt, is geen ramp!
Voorkom wel bodemverstoring die de zwamvlok kan beschadigen.
2. Snipperpaddenstoelen (opruimers)
Wie kiest voor de aanplant van een houtkant of vogelbosje (zie fiche Groenscherm/haag),
hoeft onder de bomen en struiken geen afgevallen takjes en
bladeren op te ruimen. Dat doen paddenstoelen zelf wel (geholpen door
bacteriën, regenwormen en andere beestjes). Laat op zo’n plek een humuslaag
ontwikkelen.
Op sommige plekken in je bedrijfsterrein kan het aan te raden zijn houtsnippers
te gebruiken, bijv. onder een beukenhaag of in een bepaald plantsoen.
Door een dergelijke laag houtsnippers aan te brengen vermijd je het opschieten
van onkruid. Die houtsnippers verteren langzaamaan. In de herfst
zul je verschillende soorten paddenstoelen zien verschijnen op de snippers.
Als je de paddenstoelen ook wat wil gunnen, kies je niet snippers die louter
uit dennenschors bestaan.
Op plaatsen waar ze niet storen, kunnen dode bomen een bron van leven
zijn. Als de veiligheid niet in het gedrang komt, kan je overwegen om een
dode boom te laten staan. Een maatregel die zowel paddenstoelen als dieren
(denk aan spechten) ten goede komt en die je maar weinig moeite kost.
3. Boombegeleidende paddenstoelen (symbionten)
Deze groep van paddenstoelen verschijnen steeds onder of in de nabije omgeving
van bepaalde bomen of struiken. Het liefst groeien ze onder bomen
waaronder geen bladeren zich ophopen, bijv. onder een boom die in een
gazon staat.
Niet alle bomen zijn geschikt voor de zogenaamde begeleiders. Beuk, eik,
berk, hazelaar, zwarte els, populier en linde zijn bomen met symbionten.
Bij es, kastanjes, plataan, esdoorn en tal van uitheemse soorten vinden we
geen symbionten. Door de juiste bomen aan te planten kan je dus de zwammenrijkdom
bij jouw bedrijf vergroten. Ook de maatregelen voor graslandpaddenstoelen
zijn gunstig voor deze groep.
4. Houtzwammen (parasieten)
Indien je een door zwam aangetaste boom wenst te redden, roep je best de
hulp van een boomchirurg in. Helaas is het vaak al te laat en is een dergelijke
reddingsactie een erg kostelijke grap.
6. Kosten
Om iets voor paddenstoelen te doen, hoef je amper kosten te maken. Het
gaat hem vooral om het niet-uitvoeren van sommige tuiningrepen. Dat betekent
dat we iets meer verdraagzaamheid aan de dag moeten leggen: mos
in een gazon kan, en dat er onder de haag dode bladeren liggen is ook geen
ramp.
Info & contact
www.natuurpunt.be/paddenstoelen
paddenstoelen@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Chris Bruggeman, Roosmarijn Steeman, Edgard Verhasselt, Leo Janssen

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Pestsoorten
Wat
Meer biodiversiteit op je bedrijfsterrein: allemaal goed en wel, maar bestaat
de kans niet dat je ook ongewenste soorten aantrekt? Wat met eksters, mollen,
wespen, etc?
Distels
Vooral waar de bodem omgewoeld is, kunnen distels verschijnen. Deze ongewenste
planten gedijen niet meer in bloemenweides waarin de vegetatie is
dichtgegroeid. Nog steeds bestaat er regelgeving die dateert uit de 19e eeuw
en die distelbestrijding verplicht. In de praktijk komt het erop neer dat vrijwel
uitsluitend grote distelhaarden in de nabijheid van landbouwgebieden nog
worden aangepakt. Elders doen distels eigenlijk weinig kwaad. Integendeel,
de roze tot paarse bloemen vormen een belangrijke voedselbron voor vlinders
en andere insecten. Wie zich echt stoort aan een enkele distel, kan deze
handmatig verwijderen. Dat doe je best voor de distel in zaad komt. Meermaals
per jaar maaien kan ook voor minder distels zorgen. Maar indien ze niet
meteen storend zijn, kan je ze beter laten staan en zullen ze in een periode
van ca. 5 jaar verdwijnen.
“distels breken is distels kweken, distels maaien is distels zaaien, distels trekken
is distels stekken,
maar distels laten staan, is distels kapot laten gaan.”
Kraaien, kauwen en eksters
Vogels mogen dan de meest populaire diergroep zijn, sommige vogels vallen
duidelijk uit de boot. Kraaien, kauwen en eksters zijn niet meteen geliefd. In
Vlaanderen komen deze opportunisten wel aan hun trekken: zij zijn op vlak
van voedsel niet kieskeurig (zowel plantaardig als dierlijk) en hebben geen
voorkeur voor een bepaald type leefgebied. In industriegebieden kunnen ze
perfect overleven.
Kauwen zijn misschien de grootste lastigaards: zij maken hun nest vaak in gebouwen,
bijv. in schoorstenen, wat na verloop van tijd zelfs tot schouwbrand
kan leiden. Kauwen hou je buiten door –voor de start van het broedseizoen in
maart- de nestplaats af te sluiten. Je kan een schoorsteen bijv. overspannen
met kippengaas.
Kraaien en eksters zijn moeilijker te verjagen. Zij richten in principe geen
schade aan. Hun slechte naam danken zij aan het feit dat ze wel eens jonge
zangvogeltjes verorberen, maar wetenschappers zijn er nog niet in geslaagd
aan te tonen dat kraaien en eksters effectief voor minder zangvogels zorgen.
Ze hebben in feite een zeer gevarieerd menu.

Mollen
Mollen maken er een puinhoop van! Je nieuw aangelegd grasperk wordt haast
tot een heuvelland herschapen. Nochtans verrichten mollen ook nuttig werken:
zij verorberen emelten en andere beestjes die aan gazonwortels knagen.
Wie de mol echt beu is, kan hem proberen op een natuurlijke manier te verjagen:
bijv. door het aanplanten van geurende planten aan de rand van het
grasveld. Keizerskroon, kruisbladwolfsmelk en Helleborus-soorten kunnen
effect hebben. Je kan ook in olie gedrenkte steentjes in mollengangen deponeren,
waarvan de geur door de mol niet geapprecieerd wordt (Mol-out).
Wespen & hommels
Insecten die kunnen steken zijn we liever kwijt dan rijk. Toch zijn al die beestjes
op hun manier nuttig: wespen verorberen in het voorjaar talloze bladluizen,
hommels zijn onmisbare bestuivers.
Hommels zijn buitengewoon zachtaardige diertjes. Ze zijn niet agressief en
zullen nooit aanvallen. Hommels verdelgen is dan ook totaal onnodig. Wespen
kunnen wel agressief zijn, zeker in de buurt van hun nest. Het verwijderen
van wespennesten laat je best aan de brandweer over.
Rupsen
Sommige struiken en bomen kunnen in het voorjaar aangetast worden door
een massa kleine rupsen die de hele plant bedekken in een wit spinsel. Een
haast angstaanjagend zicht. Toch is dit een perfect natuurlijk fenomeen: spinselmotjes
die in grote groepen samenleven en planten letterlijk ‘inspinnen’.
De aangevreten struiken en bomen kunnen zich perfect herstellen. Het is bijzonder
lastig een ecologisch verantwoorde bestrijding van de rupsen uit te
voeren. Een ander verhaal wordt het wanneer de rupsen ook voor mensen
schadelijk zijn. Dit is het geval bij de Eikenprocessierups, een soort die vooral
in de oostelijke helft van Vlaanderen voorkomt. Eikenprocessierupsen leven
in grote groepen in zomereiken en de rupsen zijn in het voorjaar volgroeid. In
juni hebben ze hun maximale lengte bereikt en zorgen dan voor overlast: de
haren van de rupsen vallen ook wel uit de eiken en veroorzaken jeuk indien ze
in contact komen met de menselijke huid.
Processierupsen bestrijden is op verschillende manieren mogelijk. Indien het
nest, een halfbolvormig spinsel op de stam, niet te hoog zit, kan dit verbrand
worden. Het preventieve bespuiten van eiken is niet aan te raden omdat ten
eerste de efficiëntie ervan sterk afhangt van de weersomstandigheden en het
moment waarop je dit doet, en ten tweede omdat het gebruikte middel ook
andere vlinderrupsen, bijv. die van de Eikenpage, verdelgt.
Kosten
afhankelijk van de maatregel
Info & contact
bedrijven@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Rita Declerq, Walter Van Spaendonk, Hugo Willocx, Jacqueline Vlimmen,
Geert De Kockere, Dré Vansteenvoort

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Tuin & gazon
Wat
Hoe klein uw bedrijfsterrein ook is, door enkele vuistregels uit het ecologisch
tuinieren te hanteren, creëer je een interessante omgeving voor tal van dieren
en planten. Deze actie leidt dus voor erg uiteenlopende soorten tot positieve
resultaten. Zowel vlinders, vogels, kikkers als egels kunnen erdoor voordeel
ondervinden.
Gebruik geen pesticiden
De achteruitgang van vlinders en heel wat andere soorten wordt in verband
gebracht met het toenemende pesticidengebruik gedurende de voorbije decennia.
Een pesticidenvrij bedrijfsterrein is dan ook een must.
Bemest niet
Het bemesten van gazons is in principe totaal onnodig. Bemesten doe je enkel
als je wil oogsten, bijv. in een moestuin. In een bedrijfstuin zal dit doorgaans
niet het geval zijn. Door het strooien van allerlei mestkorrels achterwege te
laten, geef je bijv. insecten en paddenstoelen meer kansen.
Vermijd kale bodems
Het onderhoud van kale grond is bijzonder arbeidsintensief. Of het nu gaat
om de bodem onder een haag of in een bloemenborder: onkruid schiet overal
op en het bestrijden ervan neemt veel tijd in beslag. Door het gebruik van
houtsnippers en/of bodembedekkers zorg je ervoor dat harken op lange termijn
onnodig wordt.
Creëer gelaagdheid in je begroeiing
Natuur werkt meestal niet met scherpe overgangen: een kaal gazon afgeboord
met een kaarsrechte haag is dan ook onnatuurlijk. In een natuurlijke
bosrand zie je een opeenvolging van lage en hoge kruiden, struiken en bomen.
Die structuur, een geleidelijke overgang van laag naar hoog, kan je op microschaal
nabootsen op je bedrijfsterrein. Maak ruimte voor borders waarin zowel
lage als hoge planten voorkomen. Die variatie wordt door tal van dieren
geapprecieerd.
Bedrijfsvoorbeeld
Bobinindus - machinebouw en stroomaggregaten in Puurs - heeft reeds sinds
zeer lang (meer dan 20 jaar) een gedeelte van haar bedrijventerrein ingericht
als hooilandje. Dat wordt oordeelkundig gemaaid en gehooid.

Wees creatief met je gazon
Maar al te vaak worden gazons gedegradeerd tot groene biljartlakens waarin
geen andere plantensoort geduld worden dan ingezaaid gras. Tegenover wilde
planten en mos wordt een toenemende onverdraagzaamheid vastgesteld.
Vanuit natuurstandpunt zorgt variatie in je gazon voor meer biodiversiteit:
kleine insecten kunnen er beter overleven dan in steriele pelouses.
Kies voor inheemse planten
Of het nu om bomen, struiken of lagere planten gaat, wie kiest voor inheemse
plantensoorten, boekt sowieso winst op natuurvlak. Inheemse plantensoorten
kennen een veel groter insectenleven dan exotische soorten. Die insecten
trekken op hun beurt vogels en andere dieren aan.
Ecologische winst
Een bedrijfsterrein dat volgens bovenstaande principes beheerd wordt, wordt
op twee manieren een uniek groen plekje:
*voor een aantal soorten wordt je bedrijfsterrein een geschikt leefgebied. Ze
vinden er voedsel en een plek om een nest te maken.
*voor migrerende soorten kan een groene tuin de plek bij uitstek zijn om even
uit te rusten en bij te tanken. Door de klimaatverandering zal de noodzaak
aan dergelijke groene stapstenen alsmaar groter worden.
Praktisch
Het is gemakkelijker om ecologische principes vanaf de inrichting van de tuin
toe te passen dan pas in een later stadium. Bekijk op voorhand welke open
ruimte er nog rest op je bedrijfsterrein en wees realistisch: op een kleine oppervlakte
een poel, hooilandje, vogelbosje, etc. combineren hoeft ook weer
niet. In kleine tuinen kies je best voor enkele elementen (bijv. houtkant) die je
voldoende kansen en ruimte kan geven.
Voor je start met de aankoop van plantmateriaal, kan je je zo goed mogelijk
informeren. Niet alle plantensoorten zullen immers even goed gedijen op
jouw bedrijfsterrein: sommige soorten verkiezen een vochtige klei- of leembodem,
andere een droge zandbodem. Bestudeer eerst welke omstandigheden
je op jouw bedrijfsterrein vindt (bodem, vochtigheid, zon/schaduw, etc.).
Afhankelijk daarvan maak je de keuze in het plantmateriaal.
Min of meer dezelfde denkoefening maak je bij de aanleg van verharde oppervlaktes
(parkings, opritten, etc.). Bekijk eerst hoe groot deze moeten zijn
en overdimensioneer niet.
Gaat het om verhardingen die intensief of extensief gebruikt worden? Afhankelijk
daarvan kan je kiezen voor grastegels of voor dichte verhardingen. De
eerste kan je maaien, in de tweede krijgen onkruiden amper kans.
TIP
Zoals hierboven vermeld is het kiezen van de juiste planten belangrijk. Over
planten in ecologische tuinen bestaat er heel wat literatuur. Het handboek van

Velt van E. Fiers, De ecologische siertuin, is een toonaangevend standaardwerk.
Onderhoud
Een ecologische tuin is op lange termijn minder arbeidsintensief dan een
‘klassieke’ tuin. Uiteraard heeft een tuin, zeker in de beginfase, onderhoud
nodig.
Voor het onderhoud van verhardingen zijn alternatieven voor pesticiden. Je
kan bijv. gebruik maken van borstelmachines of laserbranders om onkruid
te verwijderen.
Kosten
Moeilijk te bepalen, afhankelijk van plantenkeuze en het gewenste aantal
planten. In ieder geval meestal goedkoper dan uw huidige kosten voor
groenonderhoud.
Info & contact
www.velt.be
bedrijven@natuurpunt.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Jan Feryn, Marcel Bex, Bert Heirweg, Hugo Willocx

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Verlichting
Wat
Bedrijfsvoorbeeld
Op aanvraag van Natuurpunt dooft Aldi ’s nachts de lichten zodat het nachtleven
van de dieren in de Bourgoyen (Gent) minder gestoord wordt
Tal van bedrijven zijn sterk verlicht. Dat heeft zo z’n redenen: soms wordt er
ook na zonsondergang doorgewerkt en moet het bedrijfsterrein goed verlicht
zijn, andere bedrijven willen indringers afschrikken of willen een modern bedrijfsgebouw
letterlijk en figuurlijk in de schijnwerpers zetten.
Helaas heeft die in het oog springende bedrijfsverlichting vaak onbedoelde
neveneffecten die nefast kunnen zijn voor natuur. Sommige dieren worden
door de lampen onnodig aangetrokken. Nachtvlinders, in Vlaanderen vertegenwoordigd
met meer dan 2000 soorten, leiden vaak een kort leven (van
enkele dagen). Individuen die door lampen worden aangetrokken, verspillen
op die manier hun kostbare tijd die ze beter zouden spenderen aan het vinden
van een partner.
Glimwormen kunnen in een te sterk verlichte omgeving geen partner meer
vinden. Sommige vleermuizen worden afgeschrikt door kunstmatige verlichting.
Honderden insecten sneuvelen als ze tegen spots vliegen.
Sterk verlichte hoge gebouwen oefenen een grote aantrekking uit op ’s nachts
vliegende trekvogels. Die sneuvelen vaak tegen (verlichte) glazen wanden
van bedrijfsgebouwen. Kikkers en padden zoeken verlichte parkings op.
Je ziet het, er zijn tal van dieren die door al dat nachtelijk licht in de war worden
gestuurd. En dan zouden we bijna vergeten dat je in Vlaanderen op een
onbewolkte nacht hooguit 600 sterren kan waarnemen dankzij al dat overtollige
licht. In onverlichte gebieden zie je meer dan 3000 sterren!
Ecologische winst
Door op een goede manier te verlichten kan je een win-win-situatie bereiken.
Het is mogelijk je bedrijfsterrein op een degelijke manier te verlichten én voor
natuur ongewenste neveneffecten tot een minimum te beperken. Bovendien
leidt een aangepaste verlichting ook tot energiebesparing: beter voor uw factuur
én voor het klimaat.
Over effecten van verlichting kan overigens gediscussieerd worden. Dat een
bedrijfsterrein waar ’s nachts buiten gebouwen nog gewerkt wordt verlicht
moet zijn, staat buiten kijf. Maar of overdadige verlichting helpt bij het afschrikken
van criminelen, staat niet vast. Diverse studies wijzen uit dat extra
verlichting om die reden weinig effect heeft. Verlichting zorgt voor een verhoogd
veiligheidsgevoel, maar niet altijd voor een verhoogde veiligheid.
Juridisch
De Vlaamse milieuwetgeving VLAREM II bevat ook enkele (vaak weinig concrete)
bepalingen rond lichthinder. Zo wordt gesteld dat “de exploitant de

nodige maatregelen moet nemen om lichthinder te voorkomen”. Ook wordt
bepaald dat verlichting functioneel moet zijn: “Het gebruik en de intensiteit
is beperkt tot de noodwendigheden inzake uitbating en veiligheid”. Door een
bedrijfsterrein nodeloos en overmatig te verlichten, hou je dus geen rekening
met de bestaande milieuwetgeving.
TIP
De Bond Beter Leefmilieu organiseert jaarlijks de Nacht van de Duisternis. Op
een zaterdagavond wordt dan straat- en klemtoonverlichting gedoofd. Niet alleen
gemeentebesturen, maar ook bedrijven kunnen hieraan deelnemen. Meer
info: www.nachtvandeduisternis.be.
Praktisch
Wie bewust wil kiezen voor een juiste verlichting, houdt best de volgende regel
in het achterhoofd: Steeds verlichten met een neerwaarts gerichte lichtbundel,
waar nodig én wanneer nodig, en met de juiste verlichtingssterkte.
1. Neerwaarts verlichten
Je lichtbundel op de juiste plek laten neerkomen, is een belangrijke aandachtspunt.
Vaak zijn lampen slecht geplaatst, wat voor verblinding kan zorgen.
Van lampen die omhoog schijnen, gaat de meeste energie verloren en
komt het licht meestal terecht waar het niet moet zijn!
Door armaturen aan te passen kan je lampen die momenteel hinder veroorzaken,
omvormen tot verlichting die amper of geen hinder veroorzaakt.
2. Waar verlichten?
Vooraleer je overgaat tot het plaatsen van al dan niet dure verlichting, denk je
best eens na waar je deze precies plaatst. Is het functioneel om een bomenrij
te verlichten? In welke mate is verlichting van paden, opritten, … noodzakelijk?
3. Wanneer verlichten?
Klemtoonverlichting op het bedrijfsgebouw moet niet de hele nacht branden.
Functionele buitenverlichting (zoals verlichting op parkings) kan je best
uitschakelen als het bedrijf gesloten is. Zeker tussen 24h en 06h zal jouw
bedrijfsgebouw amper aandacht krijgen van de weinige passanten. Spots die
om veiligheidsredenen werden aangebracht, kan je laten aanspringen via bewegingsmelders.
Dat betekent meteen een heuse kostenbesparing!
4. Sterk verlichten?
Vooraleer je een lamp plaatst, bekijk je best welk doel je met die plaatsing
beoogt. Sterke spots plaatsen wanneer lampen met een lager vermogen volstaan,
is onnodig. Bestaande lichtpunten vervangen door lampen met een
lager vermogen zal opnieuw tot een kosten- en energiebesparing op lange
termijn leiden.
5. Kosten
Het aanpassen van armaturen of het aankopen van nieuwe armaturen kan
een reële kost zijn. Daarnaast kan kiezen voor goede verlichting ook tot energiebesparing
leiden en bijgevolg in een goedkopere factuur resulteren.
Info & contact
www.lichthinder.be
www.preventielichthinder.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Anatoli Styf, Jan Van Der Voort, Edgard Verhasselt, kennislink.nl,
Wim Veraghtert, lichthinder.be, LNE, httpen.academic.ru

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
Vijvers
Ecologische situatie
Bedrijfsvoorbeeld
Naast paddenoverzetacties en het ophangen van nestkasten legden Janssen
Pharmaceutica en Natuurpunt ook poelen aan voor amfibieën.
Amfibieën (=kikkers, padden en salamanders) en libellen zijn twee opvallende
diergroepen die aan water gebonden zijn. Voor amfibieën is een vijver
of poel is in de eerste plaats een voortplantingsplek. Padden en salamanders
zullen na de voortplanting de poel verlaten en in de zomer elders (op het
land) voedsel zoeken. Dat zomerleefgebied kan een bos(je) of houtkant zijn.
Daarin zoeken ze ook een schuilplaats om de winter door te brengen. Het
overwinteringsgebied ligt soms op een grote afstand van de voortplantingspoel.
Sommige amfibieën, zoals de Groene kikker, overwinteren wel in het
water.
Libellen zijn sierlijke insecten die vaak nabij waterpartijen vertoeven. Ze zien
er misschien wat angstaanjagend uit, maar van libellen en waterjuffers hoef
je helemaal geen schrik te hebben. Ze kunnen niet steken en het zijn voor de
mens nuttige beestjes: ze jagen bijv. op muggen en vliegen. Als larve leven
libellen verschillende jaren onder water.
Ecologische winst
Een poel op je bedrijfsterrein betekent gegarandeerd meer leven. Met poel
bedoelen we hier dus een al dan niet natuurlijke waterpartij. Het kan evengoed
om een aangelegde tuinvijver gaan.
Kikkers, padden en salamanders nemen vaak genoegen met een kleine waterpartij.
Vooral in het voorjaar tref je deze dieren daarin aan. Niet elke poel
of vijver is geschikt voor die dieren. Als je bij de aanleg en de inrichting van de
poel rekening houdt met enkele randvoorwaarden kan je met kleine ingrepen
grote resultaten op natuurvlak boeken. Bovendien is een waterpartij op je
bedrijfsterrein een aantrekkelijk landschappelijk element.
Een simpele tuinvijver kan ook verschillende soorten libellen huisvesten.
Libellen zijn goede vliegers en zullen jouw nieuw aangelegde vijver wel zelf
vinden. Ze hebben wel een voorkeur voor zonbeschenen poelen met waterplanten.
Multifunctioneel
Naast de natuur- en esthetische functie heeft een poel nog een derde belangrijke
functie. Je kan een poel namelijk gebruiken als bufferbekken voor
regenwater. Door vrij eenvoudige ingrepen kan je het regenwater dat bijv.
op het dak van je bedrijf valt, in de poel terecht laten komen. Op die manier
komt er minder regenwater in de riolering terecht en wordt overbelasting van
het rioleringsnet (met alle gevolgen vandien) vermeden.

TIP
Zet geen vissen in je vijver
In siervijvers worden vaak kleurrijke vissen uitgezet. Vissen gaan echter slecht
samen met amfibieën en libellen. Dat komt omdat de meeste vissen geduchte
rovers zijn, die kikkervisjes en libellenlarven smakelijk verorberen. Wie een waterpartij
mét natuurwaarde wil, kiest dus best voor een visvrije vijver.
Praktisch
Een mooie en functionele vijver houdt uiteraard het ganse jaar door water.
Daarom is het aan te raden te kiezen voor een folievijver of een poel op een
kunstmatige laag. Beton, bentoniet, klei, polyester of voorgevormde vijvers
zijn bestaande mogelijkheden naast folievijvers. Hiervoor ga je best ten rade
bij een tuinvijvercentrum.
Hou met de volgende factoren rekening bij de aanleg en inrichting van een
voor libellen en amfibieën geschikte poel of vijver.
• Grootte
Als het terrein het toelaat, maak je de poel best niet te klein. Als minimumgrootte
wordt 10m² vooropgesteld.
• Ligging
Leg de poel in een zonnige hoek. Amfibieën en libellen hebben het graag
warm en verkiezen dan ook Een geschikte waterpartij ligt niet te sterk
in de schaduw.
• Diepte
Ideaal is een diepte tussen 100 en 120 cm. Zorg ervoor dat de oeverhelling
niet te sterk is (een hellingsgraad van minder dan 45°) en dat er aan
de oever een ondiepe zone is. In die zone warmt het water snel op, zeker
als ze aan de juiste kant van de vijver gelegen is. Zorg er ook voor dat
amfibieën langs zo’n geleidelijke oever uit het water kunnen kruipen.
• Waterplanten
Kies als het kan voor inheemse waterplanten. Die zijn in diverse tuincentra
verkrijgbaar. Vermijd zeker exotische planten zoals de Grote waternavel
die door hun explosieve groei gemakkelijk verwilderen. Een poel
zonder waterplanten is echter ongeschikt voor libellen en amfibieën.
Goede waterplanten zijn Gedoornd hoornblad, Aarvederkruid en Middelste
waterranonkel (ondergedoken planten) en Witte waterlelie, Gele
plomp en Kikkerbeet (drijvende planten).
• Oeverzone
Schuine oevers zijn bijzonder belangrijk voor een natuurrijke vijver. Je kan
een beperkt (zonbeschenen) deel van de oever kaal laten: daar zal het
snel opwarmen, maar het merendeel van de oever wordt best beplant
met daarvoor geschikte planten: Grote waterweegbree, Zwanenbloem,
Grote kattenstaart, Gele lis, Mattenbies, Grote of Kleine watereppe,
Zwarte of Scherpe zegge zijn enkele voorbeelden van inheemse oeverplanten.
Zorg ervoor dat er niet teveel bomen en/of struiken op de oever
staan. Als de bladeren daarvan in het water terecht komen, heeft dat
grote gevolgen voor de waterkwaliteit. Naaldbomen in de nabijheid van
de vijver zijn zeker te vermijden: inwaaiende naalden maken het water
te zuur.
Hou ook rekening met bestaande regelgeving: voor poelen moet je een stedenbouwkundige
vergunning aanvragen.

Inbreng Natuurpunt
Natuurpunt kan bij de aanleg en inrichting van een vijver een adviserende
functie hebben. Betrek lokale Natuurpunters best van bij het begin: zij kunnen
ook aangeven of de ligging van de poel ideaal is. En misschien kennen zij
wel een tuinvijvercentrum in de buurt waar je de juiste planten kan halen.
Kosten
Het aanleggen van een poel of vijver is een eenmalige, maar vaak redelijke
kost. Indien de poel niet te klein is, laat je best een aannemer komen.
Erg veel onderhoud heb je normaal niet aan een tuinvijver. Verwijder tijdig
algen en dode bladeren die zich opstapelen in de vijver. Het ruimen of schonen
van een vijver gebeurt best in het najaar (van half september tot eind
oktober).
Vb kostprijs graven van een poel van 15m diameter, diepste punt 1,5 m: 200
euro (=4u kraanwerk aan 50 € per uur), of 500 euro met grondafvoer bij.
Info & contact
De amfibiënwerkgroep van Natuurpunt heeft heel wat ervaring met (het
aanleggen van) poelen.
www.hylawerkgroep.be
info@hylawerkgroep.be
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Jan Feryn, stad Genk, Diane Appels, Ann Pinceel

Biodiversiteit in jouw gemeente: Technische fiche
vlinders
Wat?
Bedrijfsvoorbeeld
Bij de opmaak van het actieplan dat Lanaken voor hun geadopteerde soort
‘het klaverblauwtje’, werd het bedrijf Sappi betrokken. Terreinbezoeken leidden
tot advies over het maaibeheer van terreinen en bermen.
Dagvlinders vormen een populaire insectengroep. Helaas gaat het niet zo
goed met de vlinders. Zelfs de veel voorkomende soorten gaan sterk achteruit.
Het is dan ook van belang dat, waar mogelijk, inspanningen worden
gedaan om vlinders te behouden.
Vlinders hebben uiteenlopende behoeften. Een vlinder zelf heeft voedsel nodig:
nectar die hij bloemen haalt. Bloemenborders omvormen tot heuse nectarkroegen
is dan ook een eerste actiepunt. En een saai, uitgestrekt gazon kan
een mooie bloemenweide worden. Op die manier kunnen vlinders die op hun
reis van het ene natuurgebied naar het andere jouw bedrijfsterrein kruisen,
even bijtanken.
Daarnaast willen vlinders zich, als het even kan, ook voortplanten. De rupsen
zijn planteneters en elke vlindersoort heeft zijn eigen voorkeur. De kleine
vuurvlinder verkiest schapenzuring en het icarusblauwtje is dol op rolklaver,
terwijl de rupsen van het oranjetipje liefst pinksterbloemen eten. Zeker op
grotere bedrijfsterreinen kunnen verloren hoekjes ruimte bieden aan de zogenaamde
waardplanten voor rupsen.
Een nectarkroeg
Klassieke borders hebben vaak weinig te bieden voor vlinders. Bodembedekkers
zijn doorgaans geen uitbundige bloeiers en ‘dubbele’ bloemen zijn ook
geen nectarbronnen. Door te kiezen voor de ‘juiste’ planten creëer je een
voor vlinders feestelijk buffet. Daarbij is het mogelijk het esthetische aan het
functionele te koppelen: kies voor planten met kleuren die bij elkaar passen,
die in verschillende perioden van het jaar bloeien (lente- versus zomerbloeiers)
en die voldoende nectar produceren.
Een gazon als groen biljartlaken wordt door vlinders als oninteressant beschouwd.
Bedrijven met voldoende ruimte kunnen er dan ook voor opteren
grote gazons ten minste gedeeltelijk om te vormen in een bloemenweide.
Een bloemenweide voor vlinders bestaat uit meerjarige bloemen, zoals echt
knoopkruid, rode klaver, grote kaardebol, slangenkruid, wilde margriet, gewone
brunel, veldsalie, goudsbloem, luzerne en witte honingklaver. In dit
soort grasland vinden vlinders zowel voedsel voor henzelf als geschikte planten
om eitjes op af te zetten. In de buurt van de waardplanten verpoppen
de rupsen. Daarom is het aangewezen om een gedeelte (15 tot 20%) van de
bloemenweide (bijv. een randzone) niet te maaien zodat de rupsen of poppen
ook in najaar en winter beschutting kunnen vinden. Ook andere dieren, zoals
lieveheersbeestjes, sprinkhanen, enz. profiteren mee van deze maatregel.

Tenslotte stellen vlinders ook een diverse vegetatiestructuur op prijs. Hiermee
bedoelen we bijv. geleidelijke overgangen tussen grasperk en haag (van
lage naar hoge planten) en variatie tussen lage en hoge planten in bloemenweiden.
TIP
Natuurpunt organiseert elk jaar de telactie Vlinder mee. In het eerste weekend
van augustus worden dan in duizenden Vlaamse tuinen vlinders geteld. Niets belet
jouw bedrijf hieraan deel te nemen. Meer informatie op www.vlindermee.be
Praktisch
Borders
Voor bloemenlijsten bestaan lange lijsten vlinderplanten. Kies niet willekeurig
maar kijk naar de bodemgesteldheid van jouw terrein en selecteer de
planten daarnaar. De tabel op de volgende pagina geeft de top tien van nectarplanten
weer.
Zaaien & maaien
Wie een bloemenweide wil inzaaien, moet eerst de plek zaaiklaar maken.
Daarvoor bestaan verschillende manier. Je kan bijv. het perceel frezen en
ongewenste planten in de grond frezen. Dit gaat vrij snel en kan voor grote
oppervlakten een goede methode zijn. De ongewenste planten kunnen echter
wel snel terug in de bloemenweide voorkomen. Een andere manier is het
afsnijden van de vegetatie. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van een machine
die de bestaande vegetatielaag ondergronds afsnijdt. Deze laag wordt
verwijderd en men bekomt een zuiver zaaibed. Hierin kan men de bloemenweide
inzaaien en de kiemplanten hebben nauwelijks last van concurrentie.
Een graszodensnijder is te huur in de meeste verhuurcentra.
Bloemenweides geven de beste resultaten op bodems die niet of nauwelijks
bemest zijn.
Het inzaaien van bloemenweides doe je best eind maart/begin april, als het
niet meer vriest. Het mengsel dun inzaaien is aan te raden (meng het zaad
met wat droog wit zand, dat vergemakkelijkt het dun inzaaien). Na het zaaien
de zaadjes lichtjes inharken en daarna de grond aanrollen of aandrukken.
Het maaien van een bloemenweide gebeurt het best met een bosmaaier, één
tot tweemaal per jaar. Laat het maaisel een paar dagen liggen, zodat de zaadjes
eruit kunnen vallen. Maaisel moet altijd worden afgevoerd.
Kosten
Voor een pakje zaadmengsel van 50 gr, goed voor 25m², moet je ongeveer 5
EUR rekenen.
Info & contact
vlinders@natuurpunt.be
www.vlinderwerkgroep.be
Voordelen
groen imago, meer aantrekkelijke bedrijfsomgeving, sensibiliserend + educatief
voor personeel

Soort Bloeiperiode Kleur Hoogte Bodem
Vlinderstruik
(Buddleja davidii)
Ijzerhard
(Verbena bonariensis)
Beemdkroon
(Knautia arvensis)
Hemelsleutel
(Sedum spectabile)
Herfstaster
(Aster novi-belgii)
Lemon Queen
(Helianthus)
Juli-oktober Wit, roze & paars 1,5-2,5m Droog
Juni-oktober Purper 1.2-1.5m Vochtig; zon
Juni-oktober Lila 0.3-0.8m Droog, halfschaduw
Augustus-oktober Roze 0.3-0.4m Droog
Augustus-oktober Wit 0.8-1.2m Vochtig; zon
Juli-september Roze 0.9-1.5m Vochtig
Juni-juli Blauwpaars Ca. 0.5m Zon
Maart-oktober Lila Ca. 0.3m Droog
Mei-juli Lila, wit 0.5-1.0m
Mei-oktober Geel & oranje 0,2-0,7m
juli-septem-
Eind
ber
Koninginnekruid
(Eupatorium cannabinum)
Lavendel
(Lavandula ‘Munstead’)
Vaste muurbloem
(Erysimum ‘Bowles
Mauve’)
Damastbloem
(Hesperis matronalis)
E n k e l b l o e m i g e
afrikaantjes
(Tagetes sp.)
Geel
tot 2m
Ontdek alle voordelen, mogelijkheden en voorbeeldbedrijven op www.natuurpunt.be/bedrijven
V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen
foto’s: Bob Hogeveen, VVV Heuvelland, Hugo Willocx, Marcel Bex, Jokke Smets,
Diane Appels