2001-23-03 - Vrienden van Blijdorp

23e jaargang • nu~~er 3
september 20

I
• • • •
23e joorgang, nummer 3, oplage: 7250
Vereniging Vrienden WIn 8Jijdorp
Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam
VriendemietMs is een uirgaye \i(Jn de 'kreniging Vrienden \i(Jn Blijdorp
en verschijnt vier mooi per )00'
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:
"Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde
Blijdorp ". De jaarlIjkse minimale contributie bedraagt
p. 55, - , waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan
VriendennielM'S ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor
Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien
worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten,
dIe speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals
excursIes en lezingen.
Secretariaat:
K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: OIO - 467 66 37
Vriendenfax: OIO - 467 66 37
Email: info@vriendenvanblijdorp.nl
Giro: 13 57 803
&nk: \!SB bank nr: 98.55.33.099
Afdeling Reizen:
T. Slijkoort
Aernt Bruunstraat 111, 3067 Je Rotterdam
Telefoon: 0 I 0-4211931
GIro: 20 71 059
Promotieteam:
fom. H. Gemtse
Sourystraat I d, 3039 SR Rotterdam
TelefoorVfax: 0 I 0 - 466 36 82
Telefoon Vnendenwlrl/t.el: 0 I 0 - 443143 1 tst 220
(oude WInkel) en 2Sfl(nieuwe wmkel)
Giro: 6217917
Redactie-adres V~euws :
M. Kreuger. hoo~teur
Goudsesingel 23Sd, 303 I EL Rotterdam
Redactie-medewerkers: M. van L_n-Maot,
I NijkcJmp, A NijkcJmp-Hosman, A. ~,A. ~
G. Tijssen, I van de Velde
IblTTlgevlng en druk: K van AaIderen - MuJu NIoiI B. \t
Vrienden van 8Jijdorp op Internet
Internetsite: http://Mwv.vnendenvanblijdarp.n/
Advertentiewerving Vriendennieuws:
T. van de 'klde:
Spaansekade 20, 3011 ML Rotterdam
Telefoon: 010-4127994
Samenstelling Verenigingsbestuur:
VoorzItter CM. Groenhorst
Vice-voorzitter I Slijkoort
Secretans K van Leeuwen
1Weede secretaris S. Noordijk
Penningmeester AM. Bos
Leden
H. Gemtse
M. Kreuger
Colofon/Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ............................................. 2
Even bijpraten .............................................. 3
Nieuws uit Blijdorp , .................................... ..4
Giften ............................................................ 9
Vogelwijzer: Koninklijk ijspaleis .................. I I
ZOO'n boek: Handbook birds of the
world .......................................................... 15
Mutaties in de Diergaarde .......................... 17
Gulo Gulo Gulo ........................................... 19
Blijdorp Logistiek: Topdagen in Blijdorp .... . 24
Botanisch Blijdorp: Over zware jongens en
zware geuren ....................... .. .. ..... .............. 26
Ik ga wel eens vreemd ........... ......... ............ 30
Gorilla's onder de loep ................ ............... 34
Lijn 13 ......................................................... 39
Koud bloed: Het venijn zit in de staart? .... .40
Fotogallery: Rob van Leeuwen .................. .43
Nieuws uit ander tuinen ............................ .45
Blijdorpherinneringen ......................... , ....... 49
Agenda ...... , ................. , ... , ........................... 50
Gezocht-aangeboden .................................. 50
• • • • • • • •
Even bijpraten ...
De vakantie is voor de meesten van u voorbij. In de agenda van dit Vriendennieuws treft u alweer informatie
over de winterlezingen. Noteert u de data alvast! Verder de gebruikelijke rubrieken: Botanisch
Blijdorp, de Vogelwijzer. Koud Bloed, etc. We staan ook stil bij de commotie in de gorillagroep en de
nieuwe bewoners van het oude ijsbeerverblijf
De redactie van Vrienden nieuws verkeert in de gelukkige omstandigheid dat ze altijd kan beschikken
over mooie foto's. Niet alleen zijn sommige redacteuren zelf fanatieke fotografen, ook krijgen
we regelmatig fantastische prenten toegezonden. Soms zijn de foto's zo mooi dat je er bijna een artikei
omheen zou willen schrijven. Hoogste tijd dus om eens wat meer aandacht te besteden aan onze
fotograferende Vrienden en Vriendinnen. Met ingang van dit nummer stellen wij er aantal aan u voor.
Veel leesplezier!
Marcel Kreuger,
Hoofdredacteur.
Ga ook eens kijken bij Cito
.
naar die
I .... w...·
bijvOOrbe
De Subaru Impreza
Sportswagon,
standaard met
All Wheel Drive voor
de beste grip op de weg.
ISSN: 1568-3400
Art,kelen geschreven door derden vertegenwoordigen de memng van
de auteur en met noodzakelijkerwijs die van de redaeDe. De redac­
[Je behoudt ZJch het recht voor artikelen In te korten of te weIgeren.
• Voorpagina: Jonge sneeUWUIl
Foto: Momque van Lee",!en

• • • • • • • •
Nieuws uit Blijdorp
• • • • • • • •
Zoals gebruikelijk zijn er in het voorjaar weer een heleboel dieren geboren in Diergaarde Blijdorp.
Dit keer was daar een aantal bijzondere geboortes bij. Verder in deze rubriek nieuws over nieuwe
aanwinsten voor de tuin, verhuisperikelen en andere belangrijke Blijdorpzaken.
MKZ
Sinds maandag 25 juni is Nederland officieel MKZ-vrij verklaard. Daardoor konden alle voorzorgsmaatregelen
weer worden opgeheven. De matten en de voeten bakken met citroenzuur bij alle
ingangen zijn verdwenen. Ook mochten de geiten en cavia's terug naar de kinderboerderij.
Er is nog steeds geen duidelijkheid over het opheffen van het inentingsverbod voor dierentuindieren.
In het najaar wordt er weer over vergaderd; het is te hopen dat er dan een doorbraak komt en
dat dierentuinen mogen gaan enten.
Nieuwkomers
Met het opheffen van de MKZ maatregelen kwam de weg vrij voor twee veelvraten. AI geruime tijd
zaten deze reuzenmarters te wachten om vanuit Ouwehands Dierenpark te verhuizen naar
Rotterdam. Ze zijn danig in hun sas met de nieuwe behuizing. Elders in dit nummer treft u een uitgebreid
artikel over hen aan. In de rubriek 'vogelwijzer' worden de koningspinguïns voor het voetlicht
gehaald.
Met hun komst vanuit Amerika was het Oceanium pas echt compleet. Op 27 juni vond de officiële
opening plaats door burgemeester Opstelten van Rotterdam die, nadat hij zich een weg over enkele
wankele ijsschotsen had gebaand, waarbij hij ook nog een sneeuwbui op zijn hoofd kreeg, het
Oceanium voor geopend verklaarde. De pinguïns in hun zwarte smokingjasjes trokken zich niets aan
van al dat feestgedruis: zij moesten nog bijkomen van een jetlag. Eerst wilden ze het water niet in.
Nadat verzorger Fred Rueb, gehuld in duikpak, voor had gedaan hoe je van de rots het water in kunt
glijden was het ijs gebroken. Zelfs de pinguïn die in het Amerikaanse Seaworld bekend stond als een
dier met watervrees is regelmatig in het bassin te bewonderen. ~
Er zijn nog meer nieuwkomers voor het Oceanium en wel vioolroggen. Deze diersoort spreekt mij
als violiste natuurlijk heel erg aan. Ze krijgen een plekje bij de neerkijkers. De zeeotters hebben een
nieuwe overbuurman gekregen. Het is een heuse octopus. Omdat deze dieren beruchte uitbrekers
zijn, is eerst het aquarium 'octopus-proof' gemaakt. Hij weet zich goed te verstoppen achter de
grote steen in het bassin, maar doet ook af en toe zwemoefeningen of zit met zijn zuignappen tegen
de ruit geplakt.
Bijzondere geboortes
Na 10 jaar is het eindelijk zover: er zijn jonge wolven (foto)! Nadat er in februari diverse paringen
werden waargenomen verdween het vrouwtje half mei bijna een week uit beeld. Toen ze op 21 mei
weer tevoorschijn kwam was ze een stuk slanker en waren haar tepels opgezwollen. Alle tekenen
wezen erop dat ze jongen gekregen had. Het bleef echter spannend voor de verzorgers w ant de
eerste weken bleven de jongen in het hol onder de huilrots. Het bleef dus de vraag of er echt jongen
waren geboren en zo ja: hoeveel?
Na een week of drie was het zover en kwam moeder Nova met vier puppies in haar gevolg uit het hol.
Sindsdien waren de jonkies af en toe te bewonderen. Evenals de trotse verzorgers die regelmatig bij
de kijkplekken te vinden waren. Het was dan ook een schitterend gezicht toen ik ze zelf voor het
eerst kon zien . Ze leken een beetje op herderpups met
hun stevige lijfjes. Pa en ma gedroegen zich zeer
beschermend ten opzichte van de jongen. Toen ze vonden
dat er teveel kraamvisite tegelijk op bezoek kwam
maakte ma wolf met enkele bromgeluiden duidelijk dat
de kinders naar hun kamer moesten. En braaf verdwenen
ze in hun hol onder de huilrots. Het is zeer waarschijnlijk
dat u ze nu veel vaker kunt zien ravotten in de
wolvenvallei.
Bij de zeeberen heeft het ook tien jaar geduurd voordat
er weer gezinsuitbreiding was. Op 2 juni werd
LouLou geboren. Zij is een dochter van Lady en Franco.
Kort na de bevalling vinden er alweer paringen plaats en
inmiddels heeft Blijdorp een nieuwe fokman: Orlando.
Deze beer is negen jaar geleden geboren in de
Diergaarde en heeft een aantal jaren in Duitsland doorgebracht.
Orlando was niet zo gediend van een kleine
pottenkijker bij het paringsritueel en zette zijn tanden
in haar, maar gelukkig liep het goed af. Het is wel de
reden dat LouLou voor haar veiligheid achter het hek
op het zeeberenterras moest blijven. Moeder Lady mag
gedurende een aantal uren van de dag op bezoek bij
Orlando in de hoop dat zij opnieuw gedekt wordt. Dat
leverde het tafereel op van LouLou hangend in de
tralies, en klaaglijk roepend om haar moeder (foto). Als
Foto: Momque van Leeuwen
de paartijd voorbij is mag zij in de groep. Ze moet immers ook nog zwemles krijgen.
Bij de vogels zorgden de Laplanduilen voor een Blijdorp- primeur. Zij kregen drie jongen. De oplettende
bezoeker kon af en toe drie koppies in een van de nestkasten zien (foto). Ook de oehoes ~

• • • • • • • •
en de sneeuwuilen kregen jongen. Zij hielden hun
kroost op de grond verborgen tussen de begroeiing.
Tegen sluitingstijd waren de pluizige oehoes
regelmatig te zien. Uilskuikens zijn niet bepaald
moeders mooiste als ze net uit het ei zijn. Maar een
dieet van muizen en eendagskuikens doet wonderen!
AI na enkele weken waren het indrukwekkende
halfwas-uilen en waren ze druk bezig met vliegoefeningen.
• • • • • • • •
vervolg
Nog meer klein grut
Er zijn heel wat dieren die elk jaar voor nageslacht
zorgen. Daardoor lijkt het al bijna gewoon dat
Blijdorp een kuifhertje en een witliphertje rijker is.
Ook bij de penseelzwijnen was er gezinsuitbreiding.
Op 2 mei wierp moeder Mona vier jongen.
De verbouwing van het verblijf heeft nogal wat
stress opgeleverd bij de dieren. Dat is de reden dat
uiteindelijk maar een jong overleefde. Dit biggetje,
Tineke genaamd, was nauwelijks te zien. Het leek
wel of de penseelzwijnen les hadden genomen bij
de olifanten. Iedereen bemoeide zich met de
opvoeding van de kleine. Tineke wilde maar wat
graag op onderzoek in dat mooie nieuwe buitenverblijf.
Moeder Mona, tante Usa en de grote zussen
verdrongen zich rond de dame om haar te
Foto: Momque van Leeuwen
beschermen tegen al die nieuwsgierige blikken. Zo kon men alleen door te bukken een paar kleine
pootjes tussen de anderen zien rondlopen. Maar het lekkerste was toch wel een dutje doen tegen
het warme lijf van moeder.
Eveneens op 2 mei kregen de bizons een dochter. Met de geboorte van Mirjam bestaat de kudde nu
uit 8 dieren en het lijkt me een fantastisch gezicht om ze straks in hun nieuwe Vriendenverblijf te
zien rondlopen.
Nog niet zo lang geleden kregen de vissende katten uit de Maleise bosrand drie
jongen. Kort nadat deze waren vertrokken naar een andere tuin werden er op 29 april wederom
drie jongen geboren (foto). De speelse diertjes wekten veel vertedering bij het publiek.
De zeeleeuwen hebben zoals ieder jaar voor een aantal jongen gezorgd. Alleen voor het eerst nu in
het nieuwe verblijf. Tessa beet op 25 mei de spits af. Zij bracht zoon Terry ter wereld die daarmee
de eerste zeeleeuw is die in het nieuwe verblijf is geboren. Tari volgde haar voorbeeld door op 3
juni een dochter te baren. Helaas is dit meisje korte tijd later gestorven. Tessa en Tari waren zo aan
het vechten om het beste plekje op het strand dat de kleine daarbij teveel in het gedrang is gekomen.
Dit gedrag is heel natuurlijk, en ook in het oude verblijf maakten de dames al ruzie om de beste plek.
Het is wel jammer dat dit nu ten koste van het kleine dier is gegaan. Er stonden echter nog meer
jongen op stapel. Op 6 juni werd Esprit geboren, dochter van Eline. Zij deed het gelukkig erg goed,
ondanks het feit dat haar moeder met vier jaar nog erg jong is. Tenslotte beviel Willy van een zoon . •
jonge Vissende katten' - Foto: Koos van Leeuwen
De blinde Willy is al 20 jaar, en zij had niet genoeg melk voor haar kind. De verzorgers hebben hun
best gedaan om het jong te voeden, maar het is uiteindelijk aan een longontsteking bezweken.
En vader Billy? Die trekt zich niets aan van zijn ruziënde dames en geniet van zijn enorme zwembad.
Tenslotte nog belangrijk olifantennieuws. Bernhardine is weer zwanger! Bij het verschijnen van dit
nummer is ze enkele maanden in verwachting. Het duurt dus nog een hele tijd voor er mogelijk weer
een jonge olifant is te bewonderen . Laten we duimen dat het deze keer goed af loopt.
Klein maar fijn
"Wat een schatjes" ! Deze kreet kon je in de vroege zomer regelmatig horen bij de reptielenopfok
in de Rivièrahal. Dwergbaardagames, Afrikaanse doornstaartagames, ridderanolisssen, Ambonese
doosschildpadden en slangehalsschildpadden waren daar allemaal in miniatuurvorm te zien.
De diertjes meten net uit het ei maar enkele centimeters en lijken wel op speelgoedbeestjes uit de
Vriendenwinkel.
Vogelnieuws
In het vorige Vriendennieuws konden we u melden dat de flamingo's druk doende waren om paren
te vormen en nesten te bouwen. Inmiddels zijn er al tien grijze donsballen uit het ei gekropen.
Maar er waren veel meer jonge vogels, bijvoorbeeld in de Victoriaserre. Daar waren onder andere
jonge roelroels te vinden. Ook de prachtige Congopauwen liepen trots rond met twee kuikens.
Ik moet u eerlijk bekennen dat mijn interesse in vogels dankzij de artikelen in Vriendennieuws aanmerkelijk
is gegroeid. Wat zijn er veel soorten, en wat zijn ze mooi! •

• • • • • • • •
Woningruil
De stokstaartjes brachten de zomer door in het
oude berenverblijf. Zij ontsnapten steeds uit
hun verblijf, en gingen zo ver van huis dat het
een beetje te gortig werd. Het oude berenterras
is met alle spannende hoekjes en gaatjes een
interessant verblijf voor de diertjes. Zij gaan wel
weer terug naar hun oude stekkie, maar dat
moet eerst beter beveiligd worden tegen deze
boefjes.
In het stokstaartenverblijf mochten nu de sporenschildpadden
uit de Rivièrahal vakantie vieren
(foto). Normaal gesproken wonen zij naast
de krokodillen. In het najaar gaan zij weer terug
naar hun warme w interverblijf, zij kunnen niet
tegen de Hollandse w inter.
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Bronnen: persberichten Diergaarde Blijdorp
en 'De Nieuwsbrief', maandelijkse uitgave van
de vrijwillige rondleiders in Blijdorp
vervolg
Hang eens
Cftt
een olifant aan de muur
Olifantenkalender
Het is altijd weer prachtig om de olifanten van
Diergaarde Blijdorp te zien. De kalme stappen
van de ouderen, de ravottende jongen.
Ook leuk is de nieuwe kalender van
Vrienden van de Olifant. Twaalf maanden
lang, elke maand een prachtige nieuwe
foto van olifanten in het wild. Afrikaanse
en Aziatische olifanten, jonge en oude,
op de steppe en in het water. En volop
interessante weetjes. De kalender voor
2002 van Vrienden van de Olifant kost
slechts 27,50 gulden. Voor dat bedrag
krijgt u er een paar leuke wenskaarten bij.
Bestellen? Maak fl. 30,32
(= fl. 27,50 + fl . 2,82
verzendkosten) over op
Postbanknummer 22 11 20,
t.n.v. Stichting Vrienden
van de Olifant, Arnhem.
Meer kalenders tegelijk
bestellen, kan natuurlijk
ook.
Bel dan (026) 321 56 66
• • • • • • • •
De afgelapen maanden mochten we weer veel giften in ontvangst nemen. Onderstaand een overzicht.
Alle gevers weer hartelijk dank!
A. Bos,
Penningmeester.
Aue, E.J., Hoogvliet, 45 ,-; Bartsch, 1. , Heemskerk, 25 ,-; Bliek, P.Ae., Rotterdam, 5,-; Claus-lievense,
L.W, Capelle ad Yssel, 100,-; Degeling, M., Rotterdam, 600,-; Dijk, F.J . van , Westmaas, 35 ,-;
Dortland, JA, Berkel en Rodenrijs, 1500,-; Droppert-Stout MAJ., 's Gravenhage, 400,-; Engelsman,
J.G., 30,-; Feteris, M.We., Leiden, 150,-; Gif ten pot Vriendenwinkels, 740,-; Guise, e.S.M.,
Rotterdam, 10,-, Hille, E., Rotterdam, 250,-; Hoenders, J.F.A, Rotterdam, 500,-; Jutte-Melman,
M.J.T., 's Gravenhage, 20,-; Kats, A , Rotterdam, 100,-; Klein-Duppen, L., Dieren, 100,-; Koffiegeld
lezingen, 597.25 ,; Kooy, J.G., Hoogerheide, 25 ,-; Kunst, F. , N ieuwerkerk ad Ijssel, 25 ,-; Kwant, G.
de, Capelle ad Ijssel, 150,-; Lamers, J., Vlaardingen, 50,-; Lange, J., Kampen, 75 ,-; Lely, fam. v.d.,
545,- (40 jarig huwelijk); Lenderink, G.F. , 2000,- (legaat); Lezing de lier, 76,-; Lezing Delfgauw, 60,­
; Lezing Hardinxveld-Giessendam, 125,-; Lezing Holy Zuid, 40,-; Lezing Leerbroek, 53 ,-; Lezing
Lekkerkerk, 35 ,-; Lezing Monster, 60,-; Lezing s Gravenzande, 50,-; Lezing Streefkerk, 150,-; Lezing
Zevenhuizen,75 ,-; Mol, E.J. de, Schiedam, 25,-; N .N ., Rotterdam, 380,-; Netten-Stierman, D.e.,
Rotterdam, 100,-; Onderdelinden, D ., Rotterdam, 10,-; OV-onderzoek NEA BY, 7,50-;
Rothengatter-v.Zalingen, B, Wassenaar, 65 ,-; Schiphorst, J., W itmarsum, 100,-; Sijbenga, AJ ., 25 ,-;
Simonis, G.M.M., Rotterdam, 25 ,-; Opbrengst Sponsorloterij, 16.825,-; Starre, GAM., Delft, 20,-;
Stip, A , Rotterdam, 50,-; Sutter, D.D., Rotterdam, 100,-; Tetterode, H.N ., Rotterdam, 50,-; Verkaik,
J.P.E., Rotterdam, 25 ,-; Vermeer, J., Hoogvliet, 235 ,-; Vlugt, W vd , Rotterdam, 50,-; VSB Fonds, 900,­
(Verdubbeling gift Degeling); VSB Fonds, 55 ,- (Verdubbeling gift Dubbeldam-Donk); VSB Fonds,
175,- (Verdubbeling gift vd Steenhove), Westdijk-Wessel, 111 .616,36 (Nalatenschap).
Draag uw steentje bij aan een
bizondere wei!

Hobby CENTRUM
MAGAZijN Blï dORp
Hillevliet 15
Tel. : 0104859657
Fax: 010-485 00 27
ECHTE BAKKER
De Vriend
voor U"W
ogen en oren
Keulen
BRlLLEN CONTACTLENZEN HOORTOESTELEN
I S lat e nw eg 108 , Ro t terdam, 010 466605 21
E#;~II:JI
jefr..~v ti
CJ'heo v.d.Wam . '...
Tevens uw levera ncier voor ho reca en catering
Groene Hilledijk 255a
Tel. : 0104232339
Lange Hilleweg 117
Tel. 010 484 78 35
el e
Vogelwijzer
Koninldijl< ijspaleis
Blijdorp is sinds kort een prachtverblijf met koninklijke gasten rijker. In het Oceanium is namelijk het
nieuwe verblijf geopend voor de koningspinguïns. Pinguïns zijn vreemde vogels. Ze vliegen niet (tenminste.
niet in de lucht) en ze hebben vreemde veren die wel wat op schubben lijken. Ook inwendig
zijn ze anders dan andere vogels. Zo zijn hun botten gevuld met merg in vergelijking met lucht bij andere
vogels. die juist zo licht mogelijk moeten zijn om te kunnen vliegen. Geen wonder dus dat een beroemde
Franse admiraal. toen hij in 1620 voor het eerst pinguïns zag. dacht dat het vissen met veren waren!
Pinguïns
Er bestaan 17 soorten pinguïns. De grootste en zwaarste is de keizerspinguïn ( I 13 cm, 19-46 kg) en
de kleinste is de dwergpinguïn (43 cm, I kg). Ze komen voor op Antarctica en ruime omgeving, maar
ook ik Afrika! De in Blijdorp bekende zwartvoet pinguïn bijvoorbeeld leeft aan de westkust van Zuid­
Afrika.
Alle pinguïns zijn niet-vliegende zeevogels, maar ze stammen wel degelijk af van vogels die konden
vliegen. Hun lijf is echter in de loop van de evolutie aangepast aan
het leven in het water. Onder water leveren ze hun grootste prestaties:
zo duikt een keizerspinguïn tot wel 500 meter diep en blijft hij
met gemak 15 minuten onder water. Tijdens het duiken laten pinguïns
hun buikorganen tot zo'n I IOC afkoelen. Dit bespaart hen veel
energie, welke naar hersenen en spieren kan. De smalle flippervormige
vleugels zijn prima voor het 'vliegen' onder water. Ze geven
weinig weerstand en pinguïns halen dan ook snelheden tot 36
km/ uur. Aan wal hebben pinguïns een raar waggelend loopje. Toch
bespaart juist dat waggelen hen een hoop energie: wel zo'n 80%!
Tijdens dit waggelen verleggen ze namelijk steeds hun zwaartepunt,
waardoor het lopen veel 'energie-vriendelijker' gebeurt.
7)ierenspeciaafzaak 60
Ruim assortiment aan
dieren en -benodigdheden
Op vertoon
van deze advertentie
ontvangt u een kanarie
plu, kool vO"] 45, •
Pretoria laa n 24 -26 • 3072 EN Rotterdam
telefoon: 010 485 39 00
Brasserie • Café-Restaurant
Ons bedrijf is een verhaal apart.
Kom het zelf ontdekken op loopafstand
van Diergaarde Blijdorp. Voor een
eenvoudige maaltijd van onze scherp
geprijsde kleine kaart of een uitgebreid
diner. Uw receptie, feestavond of
vergadering verzorgen wij geheel naar uw
wensen in onze inpandige
zalenaccomodatie.
Wij verstrekken u graag informatie.
Tot liens!
Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam
Telefoon 010 467 75 77
'/

• • • • • • • •
• • • • • • • •
vervolg
Omdat de Engelse luchtmacht veel oefenvluchten uitvoert werd door onderzoekers serieus gekeken
naar wat er gebeurde met de pinguïns als er helicopters laag overvlogen. Gelukkig bleek er niks
aan de hand. De vogels vielen zeker niet om. Sterker nog, ze keken niet eens op naar de helicopters!
Overigens was dit voor onderzoekers een prettige manier om pinguïns te bekijken (vanuit de
lucht). Vanaf de grond onderzoek doen naar deze vogels is erg vervelend: ze zijn vaak erg besmeurd
en vies en stinken dan ook dienovereenkomstig. Daarnaast is het een heel karwei om aan de strenge
hygiënemaatregelen te voldoen om te voorkomen dat onderzoekers ziekteverwekkers (m.n. via kippenvlees)
overbrengen op de pinguïns. Zo is het bijvoorbeeld nodig alle menselijke ontlasting te
koken om de ziektekiemen te doden!
Koningspinguïns in Blijdorp
In het Oceanium zijn de koningspinguïns inmiddels in hun prachtverblijf te bewonderen.
Maandagavond 18 juni kwamen de vogels aan vanuit drie Amerikaanse Sea World-parken. Twintig
vogels, jonge en oudere. Mogelijk komen er in de toekomst nog twee vogels bij uit Zwitserland
(Basei). Het verblijf is overigens groot genoeg voor een nog grotere groep pinguïns. Ze zijn na aankomst
direct in hun definitieve verblijf geplaatst waar alle quarantaineregels golden. Voorlopig wil
men in Blijdorp eerst ervaring opdoen met de koningspinguïns en zijn dus de oorspronkelijke
plannen om ook Gentoo-pinguïns en rotsspringers in het verblijf te plaatsen gewijzigd.
zonder ijs en sneeuw, meestal dicht bij het water, in de periode van november tot april. Er wordt
één ei gelegd dat door beide ouders wordt bebroed. Als het vrouwtje het ei heeft gelegd draagt ze
dit over aan de man, die het dan 14 dagen bebroedt, terwijl zijn vrouwtje twee weken de zee op
gaat om zich 'rond' te eten. Na die twee weken worden de rollen omgedraaid. Koningspinguïns
broeden het ei uit op de poten, verborgen en warm gehouden onder een dubbele buikplooi. Het
feit dat ze op de poten het ei uitbroeden wijst erop dat ze lang geleden broedden in gebieden met
permanent sneeuwen/of ijs. In totaal duurt het twee maanden voordat de jonge koningspinguïn uit
het ei kruipt.
De baby-pinguïn heeft een zwart-wit-grijs veren pak dat sterk verschilt met dat van zijn ouders.
Vroeger dacht men dan ook, wanneer men ouders en kinderen zag, dat het twee soorten pinguïns
betrof. Zodra het jong geboren is wisselen de ouders de zorg om de twee tot vier dagen met elkaar
af. Soms moeten de ouders dan zeer grote afstanden (tot wel 900 km) afleggen om aan voldoende
voedsel voor het jong te komen. Ondanks al deze inspanningen van de ouders redden veel jongen
het de eerste maanden niet, door voedselgebrek of rovers (skua's, orka's, zeeolifanten e.d.) komen
ze om. Na enige tijd verandert het verenkleed in 'saai' bruin en pas na zo'n twaalf tot dertien maanden
krijgen ze het uiterlijk als dat van hun ouders en ook dan pas worden ze volledig zelfstandig.
Vanwege deze lange periode brengen koningspinguïns maximaal slechts twee jongen in de drie jaar
groot. Toch blijkt deze trage voortplanting voldoende, want gelukkig worden ze niet bedreigd in hun
voortbestaan.
Koningspinguïns zijn begin 200 I nog in het nieuws geweest. Er ging namelijk het gerucht dat de
vogels zouden omvallen, iedere keer als er een vliegtuig van de luchtmacht over hen heen vloog op
de Falklands. Door het omhoogkijken zouden de pinguïns duizelig worden en omvallen . ...
Voordat het zover was moest er een hoop gebeuren. Veel plannen, tekeningen, aanpassingen, nieuwe
tekeningen en ook leren van anderen die al koningspinguïns in hun collectie hebben. Vandaar dat
Fred Rueb, vogelverzorger, begin dit jaar een bezoek bracht aan Sea World San Antonio in Texas.
Van dit bezoek heeft hij een uitgebreid verslag gemaakt, wat in Blijdorp heeft bijgedragen aan besluitvorming
over het verblijf en de verzorging. Het falklandverblijf heeft een constante temperattuur van
acht tot tien graden. In het verblijf is het oppervlak aan land even groot als het oppervlak aan water.
Het bassin is gemiddeld drie meter diep (maximaal vier). Op het land zijn delen bedekt met keitjes.
Het is de bedoeling dat de vogels hierop tezijnertijd gaan broeden.
Met lampen wordt in het verblijf een dag-nachtritme gecreëerd voor de vogels. Omdat er maar één
lampsoort wordt gebruikt is het niet echt mogelijk een zonsopkomst en zonsondergang te simuleren.
De groep vogels die Blijdorp heeft ontvangen bestaat uit twaalf mannen en acht vrouwen. Deze dieren
zijn door middel van DNA-onderzoek gesekst, want op het uiterlijk is het bijna niet mogelijk het
geslacht te bepalen. Door middel van 'tie-raps' zijn de individuele vogels wel goed te onderscheiden.
Tie-raps' zijn gekleurde bandjes die los rond het smalle gedeelte van de vleugels hangen. Elk cijfer
heeft zijn eigen kleur, zodat iedere vogel via een aantal 'tie-raps' een eigen nummer heeft. In Sea
World kunnen de verzorgers hun dieren hierdoor prima uit elkaar houden. Zo praten ze daar over
101 die diarree heeft en 68 die net een ei heeft gelegd.
Het is belangrijk dat de verzorgers de vogels uit elkaar kunnen houden, want iedere dag worden ze
ook met de hand gevoerd. Zo kunnen de verzorgers erop toezien dat elke vogel in ieder geval een
bepaalde hoeveelheid voedsel, verrijkt met vitamines, binnen krijgt. De rest van het voer kunnen de
vogels uit het water halen of uit de bakken die in het verblijf staan. Het hoofdbestanddeel van het
menu bestaat uit haring en verder krijgen ze capelinen sprot in de bakken en in het water. Een volledig
vismenu dus voor de koningspinguïns in Blijdorp.
De introductie van de koningspinguïns in Blijdorp is eigenlijk probleemloos verlopen. Het enige
probleem was dat de vogels aanvankelijk het (zoute) water niet in wilden. Het voordeel hier van ...

• • • • • • • •
vervolg
was wel dat Blijdorp met haar koningspinguïns uitgebreid in het nieuws kwam! Gelukkig hebben ze
inmiddels ook leren zwemmen in het Blijdorpse water. Het voeren van de vogels heeft ook geen
problemen gegeven, de vogels kwamen natuurlijk ook al uit een dierentuin naar Blijdorp toe. In Sea
World worden jonge pinguïns na een maand bij ouders weggehaald en verder met de hand grootgebracht.
Het voordeel hiervan is dat de vogels minder schuw worden en de verzorgers ze, als dat
nodig is, goed kunnen benaderen (bijvoorbeeld om ze te voeren of voor medische verzorging).
Gelukkig lijken de vogels het onderling ook goed met elkaar te kunnen vinden (voor zover je daar
na een paar weken al iets over kunt zeggen). Met ziekten is in Blijdorp gelukkig nog niet veel ervaring
opgedaan. Toch is er uit Sea World wel bekend dat een aantal ziektes een probleem kunnen
geven: Aspergillose (een schimmelziekte waarmee Blijdorp in Bass Rock al veel te maken kreeg),
'bumble feet', een soort likdoorns op de poten, omdat ze relatief veel tijd op het land doorbrengen,
malaria en maagdarmstoornissen. Hopelijk zal al deze ellende de Blijdorpse vogels bespaard blijven.
Laten we hopen dat het met de koningspinguïns zo goed blijft gaan als in deze eerste weken en dan
kan Fred Rueb tijdens de winterlezing van maart 2002 ons een succesverhaal vertellen over de eerste
10 maanden koningspinguïns in Blijdorp.
Zoo'n book
New Worlds, new animals
Dit boek handelt over de geschiedenis van dierentuinen en heel beknopt ook aquaria tot en met de
negentiende eeuwen is uitgegeven door het Smithsonian Institute; de bekende Amerikaanse wetenschappelijke
organisatie. waar de dierentuin van Washington deel van uitmaakt.
Het boek begint met de geschiedenis van menagerieën vanaf de oudheid en hun ontwikkeling in
Europa en de Verenigde Staten Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de betekenis van het woord
menagerie en de rol van dieren in de mythologie van bepaalde culturen.
'New Worlds, New Ammals'
Dierentuinen hebben verschillende achtergronden wat betreft
hun ontstaanswijze. In twee grote hoofdstukken wordt de
ontwikkeling van verschillende dierentuinen besproken. Het
eerste hoofdstuk handelt voornamelijk over Europese dierentuinen,
en zeer merkwaardig worden ook enkele dierentuinen
in voormalige koloniën van deze landen besproken.
De huidige dierentuin van Hamburg heeft zich ontwikkeld uit
een vismarkt, die zich ontwikkelde tot een dierenhandel en
tenslotte een dierentuin werd. Andere Europese tuinen
waaraan aandacht besteed wordt zijn die van Berlijn, Wenen,
Parijs en Londen. Zoals aangegeven wordt ook aan enkele
niet Europese dierentuinen een stukje gewijd. De zoo van
Melbourne was oorspronkelijk een station voor de acclimatisatie
van vee dat van de Oude Wereld naar Australië gevoerd
werd. De dierentuin van Calcutta wordt als voorbeeld
gesteld van een tuin waarbij iemand uit de lokale bevolking
van een kolonie zeer belangrijk was voor de ontwikkeling van
de tuin.
Kenmerk van de oude Europese dierentuinen was het elitaire karakter. De toegang was slechts
voorbehouden aan een kleine groep die kon griezelen, genieten of zich verbazen over de dierenwereld.
Het elitaire karakter werd geleidelijk verminderd, na de Franse Revolutie en de ontwikkeling
van de burgerij in Europa.
Het andere hoofdstuk handelt over de geschiedenis van Amerikaanse dierentuinen.
Amerikaanse dierentuinen hebben zich tussen 1830 en 1880 ontwikkeld uit rondreizende dierenshows
en circussen, Een speciale rol was en is weggelegd voor de National Zoo in Washington, die
speciaal is opgericht ter bescherming van bedreigde diersoorten.
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman.
Met dank aan Fred Rueb, Diergaarde Blijdorp.
In de addenda wordt nog aandacht besteed aan de architectuur van de Washington Zoo en de waarde
van fotomateriaal over dierentuindieren. Hierbij zijn bijzondere foto's te zien van o,a. de Javaanse
neushoorn, de Kaspische tijger en de buidelwolf. Allen zeer zeldzaam in dierentuinen of uitgestorven,
AI met al voor de geïnteresseerde in de geschiedenis van dierentuinen een zeer interessant boek dat
via internet nog goed verkrijgbaar is.
Boek: New Worlds, new animals (engelstalig)
From menagerie to Zoological Park in the Nineteenth Century. ISBN nummer 0-8018-5110-7
Redactie: R.J. Hoage, WA Deiss. Prijs: ongeveer fI 75 ,-
Recensie: Gerhard Tijssen

Mutaties in de Diergaarde
(26 april - 26 juli 200 I)
In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Vaar deze lijst is gebruik gemaakt
van diverse (interne) Blijdarpuitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook
kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst
vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo 's.
Ontvangen
12 groene bladtakken, 5 agaatslakken, I roodknievogelspin, 100 strandkrabben, 6 kappersgarnalen,
8 Pederson garnalen, 31 poetsgarnalen, 5 vioolroggen, 6 koeneusroggen, 15 schopvissen, 60 silver jenny's,
7 lipvissen, 3 palometa's, 7 harders, 10goudbrasems, 6 zeebaarzen, 9 hondshaaien, 3 kathaaien,
8 woestijnpadjes, 2 hondskopboa's, I koningsslang, I grijze rattenslang, 20 koningspinguïns, 8 zeekoeten,
2 toktoks, I toko toekan, I dwergoeistiti, I Zuid-Amerikaanse zeebeer, I Pacifische reuzen-octopus,
30 sepia-eieren, 24 zee-egels, 19 zeeslakken, vlinderpoppen, 7 Maleise reuzentakken, 6 pijstaartroggen,
6 gladde haaien, 2 matamata's, I halsband leguaan, 2 Californische lintslangen, I roodsnaveltoekan,
14 textorwevers, 2 rotseekhoorns, I netgiraffe, I poedoe.
Geboren
39 bruine grondhaaien, 5 zilverbrandingbaarzen, 7 Ambonese doosschildpadden, 3 mangrovevaranen,
4 Stoke's stekelstaartskinks, 15 dwergbaardagames, I ringpython, 3 rode flamingo's, 8 roze famingo's,
I aalscholver, 5 gele boomeenden, 4 nonnetjes, 5 sikkeleenden, 12 mandarijneenden, I kluut, I kroonplevier,
4 Lady Amherstfazanten, 2 Palawan pauwfazanten, I Germain pauwfazant, 3 Kongopauwen,
4 Braziliaanse tangara's, 5 witkruinroodborsttapuiten, 5 Dominicaanse kardinalen, 6 Balispreeuwen,
I voskoesoe, diverse korenwolven, I pinché, 3 grottenslangen, 3 brilduikers, 3 Bahama pijlstaarten,
5 grote zaagbekken, 2 kluten, I kroonplevier, 9 roeiroeis, 4 Australische grielen, 3 kookaburra's, I manenduif,
I witte muskaatduif, 2 Europese oehoes, 3 sneeuwuilen, 3 Laplanduilen, I muisvogel, I blauwgezichthoningeter,
2 vuurkruinbaardvogels, I diadeemtimalia, 2 sneeuwkaproodborsttapuiten, 4 roodoorbuulbuuls,
2 geelstuitbuulbuuls, 2 grote textorwevers, 18 rijstvogels, 2 Molonetispreeuwen, I grijze reuzen
kangoeroe, 3 zandwallabies, 2 kleine panda's, 3 vissende katten, 4 Scandinavische wolven,
2 Californische zeeleeuwen, I zeebeer, I penseelzwijn, I bizon, I witliphert, I kuifhert, 2 Indische antilopen.
Verzonden
I Californische murene, 2 blaublaus, 5 zwartkopibissen, 5 koereigers, I Koklasfazant, I toko toekan,
I Balispreeuw, I driekleureekhoorn, I Borneo orang oetan, I manoei, I Californische zeeleeuw, 52 bruine
grond haaien, 4 Ambonese doosschildpadden, 2 Moorse landschildpadden, I Kohn's landschildpad,
2 ridderanolissen, 2 maisslangen, I hyacinthara, I roeiroei, I Temminck tragopan, I rode reuzenkangoeroe,
5 grijze reuzenkangoeroes, 4 Indische antilopen.
Verloren
I Texas woestijnschorpioen, 3 gladde haaien, I koeneusrog, 3 vioolroggen, I pijlstaartrog, I zeenaald,
I goudvoorhoofdkaakvis, 3 silver jenny's, I loodsbaars, I schol, I witte harder, 2 steenbolken, I Managuacichlide,
I rietkikker, I Australische slangenhalsschildpad, I dwerhbaardagame, I grijze rattenslang, 3 bergeenden,
2 gele boomeenden, 2 Baikaltalingen, 3 mandarijneenden, I Koklass fazant, 2 parelhoenen,
2 roeiroeis, 3 muisvogels, I blauwe ekster, 2 sneeuwkaproodborsttapuiten, I geelstuitbuulbuul, 4 rijstvogels,
I kruisbek, I Balispreeuw, I Mongoolse renmuis, I babiroessa, I roodknievogelspin, I wielwebspin,
Ikathaai, 2 Caraibische zeepaardjes, I groene lipvis, I Cortez-koraalvlinder, I pacu, I neongoby,
I kardinaal baars, I juweelkardinaalbaars, I rode poon, 2 harders, I horsmakreel, 2 schopvissen, 2 stekelstaartvaranen,
I Fillipijnse zeil hagedis, I Jemen-kameleon, I koereiger, I zilverreiger, I grijsvleugeltrompetvogel,
I vorkstaartscharrelaar, I gestreepte muisvogel, I driekleurglansspreeuw, I koningsglansspreeuw,
3 Moloneti-spreeuwen, I stokstaartje, I votsotsa, 8 Cubaanse hutia's, 3 Europese hamsters,
I slanke lori, I pinché, I manenwolf, I anoa, 2 Nubische geiten, 2 Indische antilopen.

HOTELCOMPLEX
HOTEL - RESTAURANT
BIJ GREENSIDE
VOELEN DE GASTEN ZICH
IN HUN ELEMENT ...
Blij dorp zor~t ~oed voor haar dieren
en Greenside voor haar ~asten .
Wilt u zich thuisvoelen
als een zeehond in de Waddenzee
of de meeuwen in de Slufter,
dan is een verblijf bij
HoteIcomplex Greenside
echt iets voor u.
Bel ons en vraa~ naar de
speciale arran~ementen .
Tot ziens op Texel...
• • • • • • • •
Gulo Gulo Gulo
Na het vertrek van Mien en Katrien stond het ijsberenverblijf enkele maanden leeg. In het collectieplan
had Blijdorp aangegeven meer marterachtigen in de tuin te wil/en hebben. En Ouwehands
Dierenpark had veelvraten in een (te) klein verblijf Kortom. de beslissing was snel genomen het ijsberenverblijf
om te toveren in een veelvratenverblijf In dit artikel leest u meer over deze prachtige
dieren, die de Latijnse naam Gulo Gulo Gulo hebben meegekregen.
Sprookjes
Over de veelvraat is eeuwenlang niet veel bekend geweest omdat het een vrij zeldzaam dier is dat
in de afgelegen noordelijke streken van Amerika en Eurazië leeft. De eerste beschrijving van de veelvraat
in 1518 spreekt van "een dier dat van aas leeft en buitengewoon vraatzuchtig en gulzig is. Hij
eet tot zijn maag uitpuilt en dan wringt hij zich in een nauwe opening tussen twee bomen. Hierdoor
wordt het voedsel uit zijn maag geperst en kan de veelvraat weer verder gaan met eten tot het karkas
geheel opgevreten is" .... Dit fabeltje was in de 18e eeuw nog steeds wijdverbreid. In die tijd was
zelfs de beroemde bioloog Linnaeus er niet zeker van of de veelvraat tot de marterachtigen of tot
de hondachtigen hoorde. In de eerste uitgave van zijn Systema naturae ( 1735) was de veelvraat maar
helemaal weggelaten. Hoewel het een onverschrokken roofdier is, is de naam waarschijnlijk een verbastering
van het oud-Noorse 'fJelirass' (= rotskat) en heeft dus niets te maken met een buitensporige
eetlust van de dieren ..
Vee/vraat
Oe 'l8elYraat .. tM groe1 te Of\det Oe eehte mart.,!> tM! 1$ n.&t
moeilijk dV verwantschap •• zaan met bijvooroeeto de das maar
de veetvraat IS duo ooIc tamS .. van het "el~..:1If! oas maar
ongeveer tWWlbg Cftnltmeterlang IS ~'lCIse ZeM09n
hebben dt naam veelvraat'lang gMdetl ov~ ...,'"
de Norett die /'\t1 dier tjetth'aa noemden ( tnlsP.3:I )
WOESTELING
Oe ~eelvraat lilkt .. .., "" dtef .«mder angst te lJift. H gaat op
alles af wa&r"ian oe geur m ltlfl neus komt Kieine C1teten zoab
eekhooma e., muilen, maar OOk 'onse voge.t1$ ais net .auethOer:
en het a.neeuwhoen Htj eet VMk .. dlal Ni soms afpakr ..,an
andtlfe roofdieren of hlf ~t 10 In een tliOkhut ." ver;t:ltPt
ZJCh aan atle voeosel dal hiJ VI.odt Ht! ptunder, ~ maAI'
J8&Qt 00f0; op VOIMr'\ marter$ renclfenttl. et.IInden en z.et:rs tyfl:}lfl"'"
KOUDE NOORDEN
Veetvraten ~ !')et hOge noorden. van ~egen Yla
Sibenè al ean.cta tot Gtoenland Een ferntorNm ~ enorm l
tOl t""";'.».zend Ytetkante kilometer &j hef doont ~ van Mln SOOI"t
.zwemvtIezen. ~ hij tn de ~ terI 5.1 ... )1( SNII8et ,.
dan andere t:hrM'l
'/n(ooord B/ijdorp' - Foto: A/ex Schouten
Hotel-Restaurant Greenside, Stappeland 6, 1796 BS de Koo~ , Texel
Telefoon 0222-327222 - Fax 0222-327333
E-mail: ~reenside @ tref.nl - Internet: www.hoteI~reenside . com
Alleseters
Veelvraten zijn forse dieren, die zowel in lichaamsbouw als in voortbeweging iets weg hebben van
een mini bruine beer. Het is echter een marterachtige, die groter is dan onze das. Z ijn maten spreken
voor zich: een volwassen man kan wel 30 à 35 kg wegen (vrouwtjes 10 kg lichter) en is maximaal
1.30 m lang. De dieren kunnen 15 jaar oud worden (in gevangenschap tot 18 jaar). ~

I
• • • • • • • •
vervolg
De bouw van een veelvraat is tamelijk gedrongen. De donkerbruine vacht is lang en dik en de
dieren hebben grote, brede poten.
Foto: Momque van Leeuwen
Een veelvraat houdt geen
winterslaap en moet dus
gedurende het hele jaar op
zoek naar voedsel. Op het
menu staan allerlei dieren,
variërend van insecten tot
jonge rendieren. Grote
prooien zoals volwassen
schapen en herten worden
voornamelijk in de winter
gevangen. Dankzij zijn
brede poten is de veelvraat
geruislozer en sneller in de
sneeuw dan zijn prooien,
die er met hun hoeven veel
dieper in wegzakken. Hij
springt ze op de nek en bijt
net zolang, tot zijn prooi
instort. Een karkas wordt
meestal wel geheel gebruikt
(zelfs de dikke beenderen
worden doorgebeten),
maar niet direct opgegeten.
Eerst wordt het in stukken
verdeeld en op ver uit
elkaar gelegen plekken verstopt
(rotsspleten) of
begraven (in moerassen).
Deze voedselvoorraden
worden soms pas zes
maanden later door een
wijfje gebruikt om zichzelf
en haar jongen te voeden.
Door het goede reukvermogen is de veelvraat zelfs in staat sneeuwhoenders, muizen en lemmingen
onder de sneeuw op te speuren.
Veel ruimte nodig
Het territorium van de veelvraat is enorm: 50 tot 350 vierkante kilometer toendra of halfopen taiga
voor een vrouwtje en 600 tot 1000 vierkante kilometer voor een mannetje. De territoria van mannetjes
overlappen de gebieden van verschillende vrouwtjes en die van andere mannetjes. Door geurmarkering
(urineren en het deponeren van uitwerpselen) en agressie worden de grenzen gehandhaafd.
De bevolkingsdichtheid is dus erg klein: in een gebied zo groot als Nederland zou maar ruimte
zijn voor 50 à 100 mannetjes!
Op zoek naar voedsel wordt het territorium intensief doorkruist via vaste wissels. Onvermoeibaar .
• • • • • • • •
vervolg
worden, met korte martersprongen, vele kilometers afgelegd. Door de noordelijke ligging van het
leefgebied, met zijn maandenlange 'poolnacht' en 'pooldag', heeft de veelvraat weinig aan een dagnacht
ritme, maar is afwisselend 3 à 4 uur actief of in rust. Slapen gebeurt in een holle boom of in een
zelfgegraven hol. Na een rustperiode wordt de zwerftocht door het territorium weer voortgezet.
Foto: Koos van Leeuwen
De dieren leven het grootste deel
van het jaar solitair. Alleen gedurende
de paartijd (lente) leven ze enige
weken samen. De zwangerschap
wordt vertraagd, zodat de jongen
pas in de volgende winter worden
geboren in een hol, dat meestal in
de sneeuw is uitgegraven. De I tot
4 jongen blijven de hele zomer bij
hun moeder.
Kemi en Elli
Voor het eerst in de 144-jarige
geschiedenis van Blijdorp zijn er
_ veelvraten te zien. Het zijn het
mannetje Kemi (geboren in 1997 in
de dierentuim van Kolrnarden in
Zweden) en het vrouwtje Elli (in
1994 geboren in de dierentuin van
Ahtari in Finland). De dieren zijn
verwant aan elkaar: de moeders
zijn zussen en de vaders zijn broers.
Hoewel de reis van Ouwehands
naar Rotterdam niet al te lang is,
verliep het begin niet soepeltjes. De
dieren waren gevangen en in een houten transportkist achterin een auto gezet, terwijl de verzorgers
nog even snel ' een bakkie ' deden. Bij terugkomst bij de auto was de schrik groot: er zat een
veelvraat op het dak van de auto! Het mannetje had zich door de bodem van de kist geklauwd en
was via een openstaand raam naar buiten gegaan. Gelukkig ging de veelvraat bij het zien van al die
grote, verbaasd kijkende verzorgers uit eigen beweging weer de auto in en kon uiteindelijk verdoofd
worden. U zult begrijpen dat de reis naar Rotterdam vervolgens in een stalen kist heeft plaatsgevonden.
Overigens staat in de richtlijnen van de EAZA (Europese dierentuinorganisatie) een houten
transportkist voorgeschreven. Blijkbaar is Kemi een sterke vent .....
Architecten
De dieren zaten in Rhenen gescheiden omdat ze met elkaar vochten, maar in Rotterdam leven ze
samen in het verblijf. Ze graven samen, lopen samen door het verblijf, maar slapen apart. Het voorjaar
is trouwens de ideale periode voor de introductie omdat ze in het wild in deze periode veel met
elkaar optrekken. Hopelijk zijn Elli en Kemi ook de rest van het jaar goede maatjes. Voorwaarde
hiervoor is dat het buitenverblijf groot genoeg is zodat de dieren elkaar kunnen ontlopen. Omdat
het echte kilometervreters zijn (vandaar mischien de naam?), is elk dierentuinverblijf in feite te klein.
Maar hoe meer afwisseling, hoe beter. Vandaar dat een flinke lading grond in het voormalige .

• • • • • • • •
vervolg
ijsberenverblijf is gestort, waardoor ze lekker kunnen graven. Ook zijn er heuvels aanlegd zodat de
dieren een eigen circuit kunnen maken en uit elkaars zicht kunnen blijven. De struiken en vele
boomstronken zorgen voor aangename slaapplekjes.
Naast het buitenverblijf hebben ze ook nog 4 ruime binnenverblijven tot hun beschikking. Overigens
waren Kemi en Elli het met de inrichting van het binnenverblijf niet helemaal eens. Ze hebben struiken
uit het buitenverblijf mee naar binnen genomen om het daar wat op te vrolijken. Als pronkstuk
is inmiddels ook een hele boom naar binnen gesjouwd. Het buitenverblijf lijkt inmiddels geteisterd
door een lokale wervelwind. De dieren laten weinig over van de inrichting en graven holen en gaten.
Ach, misschien lijkt dit nog wel het meeste op het oorspronkelijke leefgebied, de toendra. De kippen
die de verzorgers in de boom hangen worden niet allemaal verorberd, maar ook begraven. Voor
het geval er mindere tijden aanbreken .... Behalve kip krijgen de dieren ondermeer pens en rat te
eten en tweemaal per week als aanvulling op dit vleesmenu een mengsel van groenten.
MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapel bakken.
Toekomst
In Scandinavië gaat het in de natuur niet goed met veelvraten. Met name de illegale jacht door hoeders
van rendierkudden vormt een bedreiging voor ze. Ook in gevangenschap wil het nog niet echt
lukken. In totaal waren er in 1998 maar 50 veelvraten in Europese dierentuinen. Er is een Europees
fokprogramma (EEP) dat door de Zweedse dierentuin Nordens Ark geleid wordt, waaraan circa 20
(voornamelijk Scandinavische) dierentuinen deelnemen. De oorzaak van de matige voortplantingsresultaten
in gevangenschap is niet bekend. Blijdorp wil graag bijdragen aan het fokprogramma, maar
zit met een dilemma: de dieren zijn aan elkaar verwant. Dit jaar zijn de dieren (hopelijk) na het paarseizoen
bij elkaar gezet. Misschien zit er voor volgend jaar een ruil met een andere dierentuin in,
zodat in de toekomst veelvraat jes te bewonderen zijn.
In ieder geval is Blijdorp van plan de dieren ook in de collectie te houden als het huidige verblijf ooit
nog eens een Tijgerjungle mocht worden. Tot die tijd kunt u in plaats van Mien en Katrien genieten
van Kemi en Elli.
Tekst:
Met dank aan:
Bronnen:
Alex Schouten en Angeline Peters
Simone de Vries, Diergaarde Blijdorp
persbericht Diergaarde Blijdorp en 'De Nieuwsbrief' van de vrijwillige rondleiders
in Blijdorp.
REPARATIE, VERKOOp,
VERKOOp, STALLING,
STALLING, NIEUW &
NIEUW & 2E HANDS.
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
VERKOOp, STALLING,
STALLING, NIEUW &
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
, VERKOOp' STALLING,
lING, NIEUW & 2E
EUW & 2E HANDS.
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
, VERKOOp, STALLING,
Schepenstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon 010466 54 52
MAVEMAT B. V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186 60 09 77
Telefax 0186600487
Email info@mavemat.nl
Website www.mavemat.nl
a
.,1uIu1lt

Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een ander aspect van de dierentuinorganisatie. In deze
aflevering wordt weer een van die zaken belicht waar je als bezoeker meestal ongemerkt aan voorbij
gaat. Deze keer gaat het over de vraag: hoe regel je dat? Die dagen dat er bijna een dubbel aantal
bezoekers binnen de hekken is.
Bezoekers
Wanneer gaan we naar de dierentuin? Als het lekker weer is, of als we denken dat het wel rustig zal
zijn? Hoewel men in de loop der jaren door ervaring gelukkig wel enig inzicht heeft gekregen in het
verloop van de bezoekersaantallen, is het niet altijd te voorspellen. Van grote invloed zijn natuurlijk
het verschil tussen zomer en winter en de vaste dagen die traditioneel voor topdrukte zorgen zoals
tweede paasdag, tweede pinksterdag, hemelvaartsdag en de jaarlijkse kortingsdag (de vroegere knakendag).
Hoe dan ook: meestal komen we met heel veel mensen tegelijk op het zelfde idee. Dat
maakt het voor de organisatie niet eenvoudig.
Bezoekers die zich heel lastig laten
inschatten zijn de abonnementhouders.
Het komt wel voor dat er slecht weer
verwacht wordt, de depressie eerder
overtrekt en aan het eind van de morgen
de zon onverwacht doorbreekt. De
reguliere dagjesmensen zullen dan niet
massaal komen, de abonnementhouders
soms wel. Zij komen vaak niet
voor de hele dag maar wel voor een
paar uur. De invloed van de seizoenen
wordt overigens door de opening van
het Oceanium merkbaar kleiner. Kon
de bezoeker zich vroeger met slecht
weer alleen in het Rivièracomplex vermaken,
tegenwoordig kan hij met slecht
weer ook in Taman Indah en het Oceanium terecht. Hierdoor is het aantal bezoekers aanzienlijk
gestegen en over meer dagen gespreid. Een topdrukke dag betekent ongeveer 17.000 mensen
binnen de hekken, hoewel uitschieters tot boven de 22.000 bezoekers steeds vaker voorkomen.
Cluster Publiekservice
De cluster Publiekservice is verantwoordelijk voor de bezoekersstromen en bevat een viertal afdelingen:
Horeca, Winkels, Entree en Bezoekersservice. Elk jaar wordt er een plan gemaakt dat o.a.
rekening houdt met de vakantieperioden zoals school- en de bouwvakvakanties. Binnen dit plan
vindt er elke week een bijstelling plaats, waarbij de weersvoorspelling een belangrijke rol speelt.
Vooraf wordt geprobeerd in te schatten of alle winkels open moeten zijn en welke van de restaurants.
Er wordt bekeken hoeveel mensen er aan de kassa's moeten zitten en of er soms meer suppoosten
gewenst zijn. Als er veel schoolgroepen verwacht worden kunnen extra suppoosten wenselijk
zijn.
Flexibiliteit
Binnen deze cluster wordt een flexibele instelling verwacht van de medewerk(st)ers. Het merendeel
van het personeel is oproepkracht. Tijdens de pieken kan het zijn dat slechts 20% van het personeel
uit vaste medewerkers bestaat en er zo ' n 100 uitzendkrachten rondlopen. Voor het beschikbaar
hebben van de oproepkrachten heeft men hulp van het uitzendbureau Tempo Team ...
• • • • • • • •
Regelmatig komt het voor dat de planningen niet
aansluiten bij de bezoekersstroom, dan moet er
creatief met de personeelsleden worden omgegaan.
Bijvoorbeeld iemand uit het restaurant plaatsen
in de Zoovenierswinkel of een suppoost inzetten
bij het toegangshek. Door gebruik te maken van
de brede inzetbaarheid van het personeel worden
mogelijkheden aanzienlijk verruimd. Er zijn op dit
gebied natuurlijk grenzen. Als je van een maximaal
aantal flexwerkers en uitzendkrachten gebruik
maakt, dan belast je daarmee de vaste krachten
meer. Zij moeten dan een goed ingewerkte stevige
Foto: Theo vld Velde
basis zijn. Bovendien is het lastig als je als vaste
kracht elke keer weer zou moeten samenwerken met nieuwe collega's. Men tracht dit enigszins op
te vangen door met flexwerkcontracten te werken. De losse krachten zijn zodoende toch vaak
regelmatig terugkerende mensen.
Het assortiment
De klant is in de loop der jaren veeleisender geworden. Hij (of zij) wil meer keuze dan een patatje
met, hoewel dit nog altijd een bestseller is. Het assortiment moet vooral vers en 'groen' zijn. De
keuzemogelijkheden dienen ook nog eens over de verschillende verkooppunten verdeeld te worden.
Met de thematische Lotusserre is in die hoek de keuze al vastgelegd. Er is bewust gekozen voor een
fritesvrij verkooppunt. Voor het snelle patatje (met mooi weer) zijn er twee verkooppunten die als
het rustig is makkelijk gesloten kunnen blijven, de Toko Tjitjak bij de takins en de patatkraam vlakbij
de bongo's. Het restaurant De Terraszaal en het nieuwe restaurant De Lepelaar hebben meer mogelijkheden.
Er zijn plannen om in het Afrika-gebied ook een thematisch restaurant te openen. Los van
de combinatie frituur en diepvries zorgen ook de halfproducten die ter plekke afgebakken kunnen
worden voor een vooral vers en flexibel aanbod. Met een grillige bezoekersstroom is het onmogelijk
om alles kant en klaar aan te voeren. De huidige nieuwbouw zorgt ook voor meer opslagcapaciteit.
Openingstijden
Net als in ieder bedrijf volgt ook de Diergaarde de wensen van de klant, voor zover deze niet de
belangen van de dieren schaadt natuurlijk. Een eenvoudig rekensommetje leert dat je als je zeven
dagen in de week open bent, 's zomers van 09.00 tot 18.00 met nog een zomeravondopening erbij,
per week 67 uur draait. Dus als je de vakantiedagen meerekent heb je voor elke volledige arbeidsplaats
meer dan twee mensen nodig. En omdat niemand er de hele openingstijd zijn kan, betekent
het dat het werk constant moet worden overgedragen en er meer eisen (lees: tijdsverlies) aan de
communicatie gesteld moeten worden. Dit is niet een specifiek Blijdorpprobleem, het speelt ook bij
grote warenhuizen, continubedrijven en dergelijke.
U begrijpt het al. Hier is slechts een indruk gegeven van wat er zoal omgaat binnen de cluster
Publiekservice. Als na een topdag de bezoekers de poort uit zijn, de planning een beetje uitkwam,
de enkele klacht goed is afgehandeld, de rijen aan de kassa's niet te lang waren en het parkeren geen
chaos is geworden, dan mogen de mensen van deze cluster heel tevreden zijn. AI deze zaken zijn
voor de bezoeker natuurlijk vanzelfsprekend; maar dat wil niet zeggen dat het vanzelf gaat.
Tekst: Theo van de Velde
Met dank aan: Alette Geerts, Diergaarde Blijdorp

Op 28 april werd het akapiverblijf officieel geopend. Bij ieder nieuw Vriendenproject breken de bestuursleden
zich het hoofd om een bijpassend openingsritueel te bedenken. Ditmaal kwam het idee voor de
opening van Constance Alderlieste, die namens Diergaarde Blijdorp sterk betrokken was bij de organisatie
van dit Vriendenfeest je. De openingshandeling bestond uit het planten van een boom.
Niet verwonderlijk als u bedenkt dat okapi's echte bosbewoners zijn, die oorspronkelijk leven in de
ondoordringbare regenwouden van Kongo.
Jammer genoeg kun je in ons klimaat niet zo'n tropisch bos planten. Dus is er gezocht naar alternatieven
om het verblijf toch een enigszins Afrikaans tintje te geven. Het nieuwe buiten voor de okapi's
is in vrij korte tijd gerealiseerd. De stallen waren er natuurlijk al, dus er hoefde niet gebouwd te
worden. Daardoor lijkt het allemaal zo eenvoudig: je ruimt wat oude bijgebouwen en maakt gewoon
het perk een stuk groter. Toch is er wel meer bij komen kijken. Want juist door middel van beplanting
kun je de sfeer van een biotoop bepalen.
Een stukje Afrika in Nederland
In 1998 is de werkgroep Afrika opgericht. In zo'n
werkgroep zitten mensen uit allerlei afdelingen van
de tuin. De deelnemers van de botanische afdeling
zijn toen gestart met het zoeken naar planten die
goed zouden passen in Afrika. Dat is niet eenvoudig,
omdat veruit de meeste Afrikaanse planten
onze winters niet overleven. Je kunt ze wel hier en
daar toepassen door ze in de zomer met kuip en al
in te graven. In de winter moeten ze echter een
plaatsje krijgen in een kas, en de ruimte in Blijdorp
is zeer beperkt.
Een kado lidmaatschap,
daar maak je
vrienden mee!
giftig zijn. Met hun
I snel bij de sappige
let okapiverblijf zijn
gen de okapi's heien
immers een uitgeijf
binnen de kortste
'oeneiland' gemaakt.
tje de suggestie van
Maar het heeft nog
~gd dat de bezoeker
)ewonderen zonder
'e bezoekers.
s om een enigszins
leer wensen op het
, de Diergaarde ook
laken wordt er veel
ijn niet zo heel veel
s Hollandse klimaat.
men deze hier juist
'Okapi'S' - Foto: Momque von Leeuwen
Dus ging men op zoek naar planten die wel het hele
jaar buiten kunnen blijven. Een aantal Noord­
Afrikaanse soorten kunnen wel tegen een stootje,
en verder kun je gebruik maken van planten uit
andere delen van de wereld die lijken op Afrikaanse
soorten. Wat wij als bezoeker niet realiseren is dat
Blijdorp door middel van de beplanting de suggestie
wil wekken dat we werkelijk in een bepaald
werelddeel rondlopen. Zo is er in Azië heel veel
bamboe gebruikt. Om een eigen sfeer in het Afrika
gedeelte te creëren moest men dus op zoek naar
iets anders. Dan is het ook nog zo dat de grens tussen twee werelddelen niet al te 'hard' mag zijn.
Er zijn daarom overgangszones waar je plantensoorten uit de verschillende continenten tegenkomt.
Een mooi voorbeeld daarvan is het pad tussen Taman Indah en de bongoweide. Door planten van
de ene kant van het pad af en toe over te laten springen naar de andere kant krijg je toch een bladerdek
dat niet totaal afwijkend is.
Verlanglijstje
Als de beplantingslijst voor een dierenverblijf wordt samengesteld, worden de soorten allereerst
onderzocht op giftigheid. Zeker voor gevoelige bladeters zoals de okapi's is het heel belangrijk ..

Op 28 april werd het
sleden zich het hoo"
opening van Constar
satie van dit Vriende
Niet verwonderlijk c
ondoordringbare regl
Jammer genoeg kun
tieven om het verblij
pi's is in vrij korte tij(
worden. Daardoor lij
het perk een stuk gro
ting kun je de sfeer ~
• • • • • • • •
vervolg
dat de planten binnen hun reikwijdte niet giftig zijn. Met hun
lange nek en hun lange tong kunnen ze al snel bij de sappige
blaadjes komen. Alle planten in en rond het okapiverblijf zijn
dus niet giftig voor de dieren. Eigenlijk mogen de okapi's helemaal
niet van de beplanting eten. Zij krijgen immers een uitgebalanceerd
dieet. Bovendien zou het verblijf binnen de kortste
keren worden kaalgegeten .
Midden in het verblijf is een zogenaamd 'groeneiland' gemaakt.
Zo'n groeneiland geeft een heel klein beetje de suggestie van
de omgeving waar de dieren thuishoren. Maar het heeft nog
een andere reden. Het verblijf is zo aangelegd dat de bezoeker
vanaf diverse kijkplekken de dieren kan bewonderen zonder
dat hij oog in oog komt te staan met andere bezoekers.
::'
c:
"' >
c:
CU
"'C
c:
CU
'i:
>
L()
L()
L()
o
(Y')
E
ro
-0
~
Q)
+-'
+-'
0
0:::
c:::l
S
0
(Y')
0
(Y')
-
-
-- :
- --
-
-:
-
Naast de mate van giftigheid en de wens om een enigszins
Afrikaanse sfeer te creëren staan er nog meer wensen op het
verlanglijstje van de botanische afdeling. Om de Diergaarde ook
in de winter zo aantrekkelijk mogelijk te maken wordt er veel
gewerkt met groenblijvende planten. Er zijn niet zo heel veel
Foto: Monique van Leeuwen
soorten die in de winter groen blijven in ons Hollandse klimaat.
Bovendien is een aantal soorten al gebruikt in Azië en zoals eerder gezegd wil men deze hier juist
niet gebruiken.
Dan is er nog de geldkwestie. Op de verlanglijst van
de Botanische afdeling komen de gewenste soorten
te staan, maar ook de gewenste maten. Het liefst
worden al wat grotere planten aangeschaft omdat
het geheel dan meteen wat beter oogt. Bijzondere
soorten kosten meer, maar ook grotere planten zijn
duurder in de aanschaf. Een grotere plant levert de
kweker namelijk meer werk op. Zo'n plant moet
onder andere vaker worden uitgegraven om hem
zo te stimuleren om een compact wortelstelsel te
ontwikkelen. Voor sommige planten is zelfs een
bepaalde grondsoort gewenst. Maar het budget laat
lang niet altijd toe dat alle wensen in vervulling gaan.
'Oknpl'S' - Foto: Monique
iets anders. Dan is hE
Er zijn daarom overg
Een mooi voorbeeld
de ene kant van het
derdek dat niet totaa
Verlanglijstje
Als de beplantingslijs
onderzocht op giftigl
De realiteit
Na al het denkwerk en het opstellen van de wensenlijst
komt dan het moment van bestellen en aanplanten.
Om een Afrikaanse sfeer te krijgen is vooral
gebruik gemaakt van kleinbladige planten. Zo
ontstaat er uiteindelijk een transparant bladerdek.
Bomen die vanwege hun kleine bladvorm zijn aangeplant
zijn wilgen (Salix purpurea) en schijnacacia­
's (Robinia pseudoacacia). Voor het winteraanzicht
zorgen onder andere hulst en liguster. Daarbij is
gekozen voor een hulstsoort die geen bessen ~
Fow: Momque van Leeuwen

• • • • • • • •
• • • • • • • •
vervolg
Begin maart kwam er een enorme kraan aan te pas om de bomen van hun plek te lichten. Boom en
kluit wegen samen wel 10.000 kilo. Het is een indrukwekkend gezicht om de kluit heel langzaam
omhoog te zien komen en de boom weerloos te zien bungelen in de touwen.
Met een dieplader werd de zware lading naar de nieuwe plek gereden. Bij twee van de drie exemplaren
verliep de operatie succesvol. Nummer drie had geen goed wortelstelsel gemaakt en kon dan
ook niet herplant worden. Op verzoek van de bizonverzorger werd hij op het bizonperk gelegd. Een
mooi stukje gedragsverrijking voor de dieren: de bizons gingen de indringer eens flink te lijf en konden
hem ook goed gebruiken om hun wintervacht af te schurken.
Ook de nazorg van de verplaatste bomen is belangrijk.
Er wordt een drainagebuis rondom de stam
gelegd om de wortels direct van water en meststoffen
te voorzien. Bovendien wordt de boom een
beetje gesnoeid zodat hij minder takken van voedsel
hoeft te voorzien.
'Zwaar transport' - Foto: Monique van Leeuwen
draagt, zodat de dieren geen verkeerd voedsel binnen krijgen, De bomen en struiken die nieuw zijn
aangeplant zijn nog niet zo groot. Dat vertelt ons iets over het budget dat voor de planten beschikbaar
was.
In en rond het oude verblijf stonden nogal wat bomen uit de begintijd van Diergaarde Blijdorp.
Enkele daarvan zoals de populieren zijn verwijderd omdat deze soort al behoorlijk op leeftijd was.
De indrukwekkende vleugelnoten vlak naast de stal zijn blijven staan, evenals een aantal linden.
Het zou zonde zijn om zulke mooie bomen te kappen , en bovendien zou het tientallen jaren duren
voordat je weer zulke grote exemplaren terug hebt. Hoewel ze van oorsprong niet in Afrika thuishoren
zorgen ze toch voor de bossige sfeer en voor de gewenste schaduw voor de dieren.
Aan de kant van het pad naar het Oceanium zijn enkele lindes overgeplant die afkomstig zijn van de
weide naast de leslokalen. Omdat op deze locatie nieuwe gebouwen zijn gepland moesten de
bomen wijken. Blijdorp wilde ook deze bomen niet zomaar kappen. Aanvankelijk zouden de bomen
verplaatst worden naar het gorilla-eiland, maar om diverse redenen is dat niet doorgegaan.
Zware jongens
De verhuizing van zulke grote bomen kent een lange aanlooptijd. Enkele jaren van tevoren graaft
men regelmatig een ring rond de stam. Daardoor worden een heleboel wortels beschadigd.
De boom reageert hierop met de aanmaak van een heleboel nieuwe wortels. Daarbij wordt hij wel
een beetje geholpen door het extra toedienen van water en meststoffen. Net zoals bij dieren het
geval is als ze moeten verhuizen wordt de boom eigenlijk een beetje vertroeteld. Uiteindelijk heeft
de boom een hele compacte kluit van wortels en aarde. ~
Extra zorg voor verplante bomen Foto: Momque van Leeuwen
Ordinair?
Een plant die wel inheems is in (Noord) Afrika is de
wilde liguster (Ligustrum vulgare). Vlak bij de okapi's
is gebruik gemaakt van Ligustrum ovalifolium.
Beide ligustersoorten zijn bij ons zeer bekend als
tuinafscheiding. De liguster is een groenblijver en
prima te snoeien. Dat maakt hem zeer geschikt
voor hagen. De wilde liguster is een bossige struik.
In juni bloeit hij met trossen kleine witte bloemetjes
die stuk voor stuk wel een boeketje lijken. Het
lijkt alsof de struik in kant getooid is. De bloemen
verspreiden een bijna bedwelmende zoete geur.
Door het vele snoeiwerk bloeien onze heggen
maar met een enkel bloempje, maar een ligusterstruik
in bloei kun je al op afstand ruiken. De zware
geur wordt in sommige tuinboeken als 'onaangenaam'
beschreven! Voor mij betekent deze geur
echter dat de zomer in aantocht is. Ik kan haast niet
wachten tot de struiken rondom het nieuwe
Vriendenverblijf groter zijn. Op de eerste plaats om het verblijf een mooier aanzien te geven, en
daarnaast om in juni een bankje te zoeken bij de 'ordinaire' ligusterstruiken en te genieten van hun
heerlijke geur!
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan : Melitta van Bracht, botanische afdeling D iergaarde Blijdor p

• • • • • • • •
Ik ga wel eens vreemd ...
De redactie van Vriendennieuws verkeert in de gelukkige amstandigheid dat ze altijd kan beschikken
over mooie foto 's. Niet alleen zijn sommige redacteuren zelffanatieke fotografen , ook krijgen we regelmatig
fantastische prenten toegezonden. Soms zijn de foto 's zo mooi dat je er bijna een artikel omheen
zou willen schrijven. Hoogste tijd om eens wat meer aandacht te besteden aan onze fotograferende
Vrienden en Vriendinnen.
• • • • • • • •
We bijten het spits af met Yvonne Raaijmakers. In het vorige
nummer kon u nog een mooie foto van gorilla-man 'Ernst'
bewonderen. De eerste vraag is natuurlijk hoe iemand er bij
komt om dierenfoto's te gaan maken. "Ik heb fotograferen altijd
al leuk gevonden. Ik ben ooit begonnen met het maken van foto­
's op bruiloften van vriendinnen. Dat was zo leuk dat ik besloot
er meer mee te willen doen. Ik heb toen zo'n vier jaar een opleiding
gevolgd waarbij we heel veel foto's moesten maken. De
techniek interesseerde me niet zoveel, maar het met elkaar
bespreken van foto-opdrachten des te meer. Nu fotografeer ik
professioneel. Naast mijn werk als directiesecretaresse -wat ik
erg leuk vind- fotografeer ik op vrijdag bruidsparen. Ik ben een
soort freelancer. Soms benadert men mij zelf, soms werk ik
samen met andere fotografen. Erg leuk allemaal! "
" Dieren hebben mij altijd geïnteresseerd. Thuis heb ik drie katten. Die moeten natuurlijk regelmatig
op de foto. Mijn moeder had vroeger een abonnement op Blijdorp. We kwamen er dus vrij regelmatig.
Een tijdje ben ik niet meer geweest. De liefde is weer opgebloeid toen ik een personeelsuitje
naar Blijdorp organiseerde. De tuin was erg veranderd. Ik vond het zo mooi dat ik direct een
abonnement heb genomen."
Het abonnement was de
start van een stevige relatie.
Inmiddels is Yvonne alweer
drie jaar rondleider. Verder
is ze lid van de coördinatie-
.• groep infopunten, u weet
wel, die leuke stands die bij
verschillende verblijven
extra achtergrondinformatie
geven.
" Het leuke van het rondleiden
is dat je steeds meer
weet over de dieren. Je
kunt de bezoekers best veel
vertellen. Ik doe kinderrondleidingen.
Natuurlijk
moet de rondleiding een
feestje zijn, maar je hoopt
toch ook dat er wat blijft ..
hangen bij die kids. Het is belangrijk dat ze zich al
vroeg bewust worden van het belang van natuurbehoud.
Ik ben best trots op Blijdorp. Het is er
niet alleen mooi, maar de Diergaarde loopt ook
voorop bij allerlei ontwikkelingen. Ik oefen nu
voor de rondleidingen in het Oceanium. Als je ziet
wat een techniek daar achter de schermen zit, dat
is fantastisch. Het rondleiden is overigens een
serieuze zaak. Je moet enorm veel leren, examens
afleggen, gesprekken voeren, etc. Het kostte mij
meer moeite om rondleider te worden dan om
een baan te vinden ... "
Rondleiden en fotograferen gaat niet altijd samen.
"Tijdens het rondleiden kan je natuurlijk niet telkens
stil gaan staan om een mooie foto te maken.
De grote camera kan dus niet mee. In het begin
dacht ik 'het zal me toch niet gebeuren dat ik tijdens
de rondleiding iets heel bijzonders zie en dan
geen camera bij me heb .. .'. Ik heb toen een kleine
aps-camera aangeschaft, zodat ik altijd iets vast
kan leggen." ..

• • • • • • • •
• • • • • • • •
Zo heb ik eens een stel gefotografeerd
in de netten van de
speeltuin."
Worden er ook niet-Blijdorp
dieren gefotografeerd? " Ik ga
wel eens vreemd ... Laatst heb
ik nog mooie foto's gemaakt in
de Apenheul, hoewel ik het
minder vind dat de apen daar
tot een soort attractie zijn
geworden door tussen de mensen
te lopen. Maar ik ben een
echte Blijdorp-fan. Blijdorp is
toch het mooiste'"
Natuurlijk hebben we deze fanatieke fotografe gevraagd
naar tips waar andere Vrienden gebruik van kunnen
maken. " De belangrijkste tip vind ik dat je niet naar
Blijdorp moet gaan met het idee dat je even snel een foto
gaat maken. Je moet geduld hebben. Verder moet je
nooit één foto maken. Maak er een paar. Loop langs het
verblijf. Bekijk het vanuit verschillende perspectieven.
Het is verder erg handig om een 300-400 millimeter lens
te hebben. De verblijven worden steeds mooier. Soms
zitten de dieren best op een afstand. Ik heb er veel aan
gehad dat ik de dieren beter heb leren kennen. Je ziet
meer: wanneer eten ze, hoe slapen ze, etc."
Blijdorp is vanzelfsprekend één van de favoriete locaties
om bruidsparen te fotograferen. ''l\ls mensen het aan mij
overlaten gaan we bijna altijd naar Blijdorp. Ik maak dan
vaak een 'rondje Azië'. Het begin van het moerasgedeelte
met die rode rotsen vind ik een erg mooie plek. Of in
de buurt van Taman Indah, met een olifant vaag op de
achtergrond. Blijdorp heeft heel veel moois te bieden.
Ook botanisch. Prettig is ook dat je verschillende binnenlocaties
hebt. Sommige mensen zijn in voor gekke dingen.
Ook daar kan ik in Blijdorp mee uit de voeten. ~
Tekst: Marcel Kreuger
Foto's: Yvonne Raaijmakers

• • • • • • • •
Gorilla's onder de loep
Om meer te weten te komen over het wel en wee van gorillaman Ernst en zijn familie wordt er regelmatig
gedragsonderzoek gedaan. Zo wordt bijvoorbeeld sinds twee jaar bekeken of het nieuwe buitenverblijfvan
de gorilla's aan alle verwachtingen voldoet. Daarnaast vormt de turbulente introductie
van de nieuwe jonge gorilladames Tamani en Luena aanleiding de groep weer eens onder de loep te
nemen.
Even voorstellen
Zoals alle gorillafans wel zullen weten is Ernst de leidende zilverrug van de gorillagroep van Blijdorp.
Hij heeft gezelschap van vier volwassen dames: Kim, Xara (makkelijk te herkennen omdat zij een
been mist), Annet en Dura. Annet heeft nog drie kinderen 'thuis wonen': de negenjarige Ashmar, zijn
zesjarig zusje Astra en de tweejarige peuter Abeeku. Dura heeft de zorg voor zoon D'jeeco.
Daarnaast loopt Aya nog rond, de zesjarige kleindochter van Annet. Aya is uiteindelijk in Blijdorp
achtergebleven toen haar moeder Anja naar Tel Aviv verhuisde.
Sinds december 2000 zijn er twee nieuwe gorilladames in Blijdorp aangekomen. De achtjarige
Tamani uit Apenheul en de vierjarige Luena uit de gorillacrêche van Stuttgart.
Naar buiten!
Tot een paar jaar geleden maakte de groep gorilla's
nauwelijks gebruik van hun buitenverblijf, de 'koepel'
aan de zijkant van het binnenverblijf. Dit verblijf
was vrij kaal en er was eigenlijk niet zo veel te beleven.
Niet zo vreemd dus dat de dieren meestal
binnen te zien waren. Blijdorp wilde toch graag de
gorilla's in hun natuurlijke omgeving tonen. Dat is
niet alleen leuker voor het publiek maar natuurlijk
ook goed voor het natuurlijke gedrag van de dieren
zelf. Vandaar dat een aantal jaren geleden is besloten
de gorilla's een prachtig eiland te geven,
gesponsord door de Vrienden.
Ontwerpplan
Bij het ontwerpen van het gorilla-eiland is veel aandacht
besteed aan de zichtbaarheid van de gorilla's.
.om te zorgen dat het publiek een prachtig eiland
mét gorilla's te zien krijgt, moet het eiland aan allerlei
voorwaarden voldoen. De gorilla's kunnen
schuilen tegen wind, regen, koude èn zon.
Bovendien is het mogelijk zich te verschuilen voor
elkaar, maar ook voor het publiek. Om aan deze
eisen te voldoen zijn er diverse shelters op het
eiland gebouwd. Een aantal shelters is voorzien van
een verwarmde wand zodat het zelfs bij wat kouder weer voor de gorilla's aantrekkelijk wordt buiten
te blijven. Natuurlijk geven ook de bomen, die op het eiland zijn geplant, beschutting. Door de
veelheid aan schuilplaatsen kunnen de gorilla's zich in de shelters afzonderen van elkaar en van het
publiek. Een ingenieus systeem van onregelmatig openspringende voerpotten en een diverse beplanting
die deels ook als voer is bedoeld, moet het eiland aantrekkelijk en verrassend maken.
~
• • • • • • • •
'Annet en Abeeku' • Foto: Rob van Leeuwen
Zichtbaarheid
Maar hoe bepaal je nu of het eiland aan de verwachting
voldoet? Daarvoor is vorig jaar een observatie onderzoek
gedaan. Hierbij heeft een stagiaire gedurende vele
weken gekeken of er gorilla's op het eiland te zien
waren en zo ja, wie er buiten was en wat dit dier deed.
Hierbij werd ook genoteerd wat voor weer het was.
Blijdorp streeft naar een zichtbaarheid van 100%. Dit
betekent dat een bezoeker altijd een gorilla op het
eiland moet kunnen zien. Over het algemeen viel de
zichtbaarheid wat tegen. Bijvoorbeeld vanaf de kijkplek
aan de zijkant, bij het voormalig orang oetanverblijf,
was in 600/0 van de observatiemomenten een gorilla te zien. Met name puber Ashmar en zijn moeder
Annet met Abeeku waren buiten te vinden. Dit heeft echter wel voornamelijk te maken met de
voerpotten. Zodra de buit gevonden is, eten ze het voer binnen op. Om de dieren meer naar buiten
de lokken wordt er nu meer voer buiten aangeboden. Daarnaast blijft de schuif ook 's nachts
open en hebben de dieren minder binnenverblijven beschikbaar.
Koude douche
De gorilla's dwingen om naar buiten te gaan, is niet succesvol
gebleken. In zo'n geval worden de dieren met
een waterstraal uit het binnenverblijf 'gepest'. Het
binnenverblijf wordt vervolgens afgesloten en de dieren
hebben dan de koepel (het oude buitenverblijf) en het
eiland tot hun beschikking. Ook in deze situatie blijken
maar weinig leden van de familie veel op het eiland te
zitten, de meesten blijven in de koepel. Ook het
gebrUik van sproeiers in de koepel zorgt niet altijd voor
de gewenste actie. Het idee achter de (zachte) dwang
is dat, als de dieren éénmaal door hebben dat het op
het eiland goed toeven is, ze vanzelf naar buiten zullen
gaan. Helaas blijkt dit in de praktijk niet zo te zijn. De
meeste dieren zoeken alleen een droog heenkomen op
het eiland zolang de sproeiers aanstaan. Dura, één van
de volwassen vrouwtjes, heeft echter nog nooit meer
dan twee poten op het eiland gezet. Zelfs met de
sproeiers in actie, gaat zij niet verder dan de drempel
tussen de koepel en het eiland. Dat de groep niet zo blij
was met deze douches is logisch. De groep werd
onrustig en een aantal dieren begon stressgedrag te
vertonen. En dat is natuurlijk niet de bedoeling.
Gewend aan het buitenleven?
Ook dit jaar wordt er weer een observatie-onderzoek uitgevoerd door twee stagiaires van de Vrije
Universiteit van Amsterdam. In eerste instantie hebben zij gekeken of de veranderingen in voedselaanbod
op het eiland er voor zorgt dat de gorilla's vaker en langer op het eiland zitten. Uit de eerste
voorlopige resultaten blijkt dat ook dit jaar Annet met Abeeku weer vaak buiten zit, meestal is zij vergezeld
door dochter Astra en kleindochter Aya. Ook Ashmar laat zich weer regelmatig buiten zien .~

• • • • • • • •
Het aanbieden van meer voedsel buiten lijkt zijn vruchten af te werpen. Door voer te geven dat niet
zomaar mee naar binnen genomen kan worden, hoopt men de zichtbaarheid nog verder te verhogen.
Gedacht wordt aan potten met bijvoorbeeld honing of yoghurt.
Toch blijft een aantal dieren zoals bijvoorbeeld Dura en Luena een beetje angstig om de 'veilige' koepel
te verlaten. Nu is er maar één grote in/uitgang, ontstaan door het weghalen van één van de ruiten
van de koepel. De stagiaires opperen om deze opening met behulp van beplanting in tweeën te
delen waardoor een tweede in/uitgang ontstaat, een soort vluchtroute zodat dieren elkaar niet meer
zo makkelijk buiten kunnen sluiten.
'Duro' - Foto: Ino van Seeters
Nieuwkomers
Een tweede onderzoek dat de stagiaires uitvoeren
betreft de introductie van Tamani en Luena.
Er zijn speciale lijsten gemaakt waarop allerlei
gedrag is omschreven zoals eten, rusten, slapen,
vlooien, vechten, spelen en ga zo maar
door. Gedurende bepaalde periodes worden de
dames in de gaten gehouden. Hierbij wordt op
de lijsten aangegeven welk gedrag het dier vertoont
en of daar een ander dier bij is betrokken.
Op die manier kan worden bekeken hoe de
dames zich een plaatsje in de groep verwerven.
De komst van de twee jongedames heeft het
gemoedelijke leven van de gorillagroep behoorlijk
op zijn kop gezet. Iedereen heeft natuurlijk
gelezen over de uit de hand gelopen eerste
ontmoeting van Tamani met Ernst. Ook de kennismaking
met Luena verliep niet goed. Na een
korte rustperiode reageerde Ernst wederom
agressief op de jongedames. Daarop besloot de
Diergaarde tot een drastische maatregel: de
groep zou gesplitst worden. De naastgelegen
verblijven van de orang oetans werden leeggemaakt
door de enige overgebleven orang, José,
naar Apenheul te brengen. De orangverblijven
zijn vervolgens geschikt gemaakt voor de tweede
gorilla groep.
De splitsing is niet in één keer uitgevoerd maar zal in fasen gebeuren. Bij de verdeling van de dieren
spelen allerlei factoren een rol. Allereerst natuurlijk de onderlinge relaties tussen de dieren.
Daarnaast speelt de leeftijd een rol. Inmiddels lijken Xara en Kim te oud voor kinderen. Ook Annet
komt met haar 28 jaar al op leeftijd. Voor het voortbestaan van een 'gezonde' gorillafamilie in
Blijdorp is dus vers bloed nodig. Helaas blijkt Ernst de nieuwe dames niet te accepteren. De enige
optie is dan een nieuwe fokgroep samen te stellen. Bijkomend voordeel is dat men hoopt dat een
groep jongere dieren meer gebruik van het eiland zal maken dan de oudere dieren.
Scheiden doet """""
Als eerste stap werden Ernst, Kim, Aya en Astra uit de groep gehaald. Ashmar was namelijk degene ....
• • • • • • • •
die veel katte kwaad uithaalde en de nieuwelingen uitdaagde. Hij werd daarbij gesteund door zus
Astra en nicht Aya. Door dit drietal voorlopig uit elkaar te halen hoopt men dat Ashmar minder
praatjes krijgt en zich meer als een verantwoordelijke jongeman gaat gedragen. Tamani en Luena zijn
immers huwbare dames die hij het hof moet
maken en niet moet plagen! Inmiddels blijken
Ashmar en Tamani het wel goed met elkaar te
kunnen vinden, Ashmar heeft haar tijdens een
vruchtbare periode wel 15 keer op een dag
gedekt!
'Klm' - Foto: Moreel Kreuger
Behalve Ashmar, Tamani en Luena wordt Xara,
als oudere dame, voorlopig bij de jonge groep
gelaten. Ze heeft namelijk vriendschap met
Luena gesloten en helpt haar ook bij problemen.
Daardoor wordt ze zelf wel vaak op haar
kop gezeten door Ashmar, dus zodra Luena wat
meer voor zichzelf op kan komen gaat Xara
naar de groep van Ernst. Dura (inmiddels I 3
jaar) zit samen met D'jeeco ook bij de jongere
groep. D'jeeco begint steeds meer op ontdekking
te gaan en men hoopt dat hij Dura mee
naar buiten op het eiland kan lokken.
Tenslotte zitten Annet en zoon Abeeku bij de
jongere groep. Zij zullen wel regelmatig bij
Ernst op bezoek mogen, onder andere om te
voorkomen dat Annet tijdens haar vruchtbare
periode gedekt wordt door zoon Ashmar. Ook
Dura zal tijdens haar vruchtbare periodes bij
Ernst op bezoek gaan .
Uiteindelijk is het de bedoeling dat Ernst samen met Kim, Xara en Annet van hun oude dag kunnen
genieten. Daarnaast zijn er plannen een vrijgezellengroepje op te richten bestaande uit Ashmar,
D'jeeco en Abeeku. Voor de overige dames zou er dan een nieuwe fokman moeten komen. Maar
dat is nog toekomstmuziek. Voorlopig hebben de verzorgers hun handen vol met de gorillasoap. Er
zullen regelmatig wisselingen plaatsvinden waardoor het voor de bezoeker elke keer weer afwachten
zal zijn hoe de groepen zijn ingedeeld. Het is de bedoeling dat de observaties door de stagiaires
nog een aantal maanden doorgaan om te kijken hoe de groep zich ontwikkelt. Dus als u twee dames
met pen en papier twee gorilladames ziet observeren weet u hoe de vork in de steel zit..
Door:
Met dank aan:
Bronnen:
Angeline Peters en Alex Schouten
Marlies Doeve en Sabine Klaver, stagiaires van de Vrije Universiteit van
Amsterdam; Simone de Vries, Diergaarde Blijdorp
Persberichten Diergaarde Blijdorp en 'De Nieuwsbrief' van de vrijwillige rondleiders
in Blijdorp.

cUlopa CHplCII®
De specialist voor uw touringcarreis, zoals:
• Dagtochten • Bruiloften
• Personeelsreizen • Schoolreizen
• Excursies
• Meerdaagse reizen
0181 331 222
Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368
$-dfl tJaJV 9lJUU/WJV
ASSURANTIE-ADVISEURS
• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •
Noordsingel 208 - 210 3032 SM Rotterdam
tel. : 01046585 77 • fax: 0104664545
9ldoocatenkantoor mr Cj( CJ(uijer
Qespecialiseerd in o.a.:
9lrbeidsrecbt
c5 trafteebt
Cfamiliereebt
91illeoliel 124 Ie CfiollerdtJm . Iele/aan 010 4(36 65 44
nvi?lid
"Pa, is het nou wel hier? Je moet verder doorrijden hoor. Nee, dit is de camping; je moet die auto
volgen naar de ingang van de safari . Misschien is die wel van één van de anderen?"
" Nee joh, wij zijn weer veel te vroeg."
"Is het wel de juiste datum?" Mijn vrouw deed ook een duit in het zakje. Ik geniet groot vertrouwen
van mijn gezinsleden ... Met een 'zie je nou wel' blik in mijn ogen en een licht gevoel van opluchting,
zag ik de eerste auto met redactie- en familieleden aankomen. Het was een mooie dag, zo'n dag
waarop je voor de eerste keer dit jaar het voorjaar ruiken kan.
Wij waren nu al met z'n vijven en Marcel stelde voor om alvast naar binnen te gaan . Naief vroeg ik
of de anderen dan zouden weten waar we zijn. "Ze hebben allemaal mijn nummer." Hij stelde me
gerust op een toon waarmee je gewoonlijk zegt:
" natuurlijk zijn er ijsjes. "
Net aan de koffie in het restaurant: biebelebieb .. . biebelebieb
... "Ja, vanaf de ingang naar rechts, in het
restaurant ... Tot zo!" In het net geopende restaurant
hing een flauwe geur van schoonmaakmiddelen, die me
doet denken aan net geopende Spaanse strandtent jes.
We waren inmiddels met z'n negenen.
Biebelebieb .. . biebelebieb .. . "We zijn op weg en hebben
een beetje vertraging. We rijden nu bij Breda, tot
straks."
" Nou, dan hoeven we hier eigenlijk niet te blijven
wachten. Als ze er zijn laten we wel weten waar
we zitten." Het kwam zo vanzelfsprekend uit
Anne Marie haar mond dat ik me een beetje
schaamde; ik ben nog steeds niet mobiel oproepbaar. Sterker nog, ik heb het niet zo op mobieltjes.
Vaak vind ik ze opdringerig, en de gebruikers soms ook wel! Zelfs de zebra's hoorden het: biebelebieb
... biebelebieb . . . Ze draaiden even hun oren naar ons toe.
Toen waren we met veertien personen, en die verplaatsen zich niet zo snel door een dierentuin.
Iedereen heeft zijn eigen tempo en is in verschillende dieren geïnteresseerd. Het was dan ook niet
verwonderlijk dat we elkaar later op de dag kwijt raakten. Wij stonden bij de ringstaartmaki's die
lekker met hun buikjes in de zon zaten, volgens Alex omdat daardoor de buikklieren gestimuleerd
worden die geurstoffen afscheiden, toen we beseften dat we de helft hadden achtergelaten. "Bel
Monique even waar ze zitten?" opperde één van ons. " S .. t , ze heeft hem niet aan staan ... !" Met ogen
vol onbegrip keken we elkaar aan.
" Maakt niet uit, ze heeft toch ook jouw nummer? Als ze ons missen dan bellen ze wel, hoor." En niet
lang daarna: biebelebieb ... biebelebieb .. . Het verraste ons niet de andere groep aan te treffen op een
terrasje.
Bij de uitgang spraken we af dat we met elkaar wat zouden eten in een restaurant bij de afslag Gilze.
Nu heb je daar binnen een paar kilometer twee restaurants met zo'n zelfde vogel op het dak. U
begrijpt het al. Met drie auto's stonden we bij het eerste restaurant en twee auto's waren doorgereden.
Fiedeliedie ... fiedeliedie .. . gelukkig had Monique hem weer ingeschakeld. " Waar sta je?
Nee ... komen jullie maar hierheen. wij hebben al een tafel voor veertien personen ... Tot straks,"
.. . klik. Zo werd een leuke dag afgesloten met een gezellige avond.
Toch wel handig, een mobieltje!
Theo.

Koud bloed
Het venijn zit in de staart?
Wanneer men denkt aan schorpioenen dan denkt men vooral aan warme bestemmingen met slechte
hygiënische omstandigheden, waar ongedierte continu op de loer ligt om mensen te steken, bijten of
krabben. Toch heeft Diergaarde Blijdorp besloten om schorpioenen in de collectie op te nemen. In het
volgende artikel zal een poging worden gedaan om deze dieren in een positiever daglicht te stellen.
Algemeen
Schorpioenen horen tot de klasse van de spinachtigen (Arachnida). Binnen deze klasse vormen zij
een aparte orde (scorpiones). Er zijn ruim 1500 soorten schorpioenen bekend. Schorpioenen hebben
een zeer lange bestaansgeschiedenis. Uit fossielen zijn schorpioenen bekend van 420 miljoen
jaar oud. Deze leefden waarschijnlijk in het water. De voorouders van de huidige schorpioenen hebben
een historie van 350 miljoen jaar. Hierbij zijn exemplaren beschreven van I meter lengte. Stel
je voor!
Beschrijving
Schorpioenen hebben een geleed kopborststuk, staart, vier paar gelede poten en een stekel. De
staart is relatief lang en omklapbaar naar voren. Aan het eind van de staart zit een stekel met gespierde
gifklieren. Bij de kop zitten twee poten met opvallende scharen. Volgroeide schorpioenen variëren
afhankelijk van de soort van een halve tot twintig centimeter lengte. De lengte is niet gekoppeld
aan het gewicht omdat kleinere soorten in lengte wel een zwaardere bouw kunnen hebben.
De verschillende soorten lijken veel op
elkaar en het is moeilijk om gevaarlijke en
ongevaarlijke soorten van elkaar te onderscheiden.
Algemeen wordt gezegd: 'Hoe
dikker de staart en hoe kleiner de scharen,
des te gevaarlijker de soort'. De kleur van
schorpioenen is over het algemeen bruin,
hierbij variërend van bijna zwart tot bleek
zandkleurig. Ze vallen meestal niet op in de
omgeving.
Schorpioenen leven voornamelijk in de tropische
en subtropische gebieden. De
bekendste zijn daarvan de woestijnachtige
gebieden, maar ze komen zeker ook voor in de savannen, steppen en vochtige wouden en helaas
soms ook in de bebouwde gebieden in de buurt van mensen. De levensduur is variabel van twee tot
tien jaar. Belangrijk is de temperatuur, het voedselaanbod en het regelmatig ondergaan van stress.
Gedrag
Schorpioenen zijn roofdieren, die hun prooi, een insect of een klein gewervelde met hun scharen
vastpakken en vervolgens met een steek van hun staart verlammen. Ze jagen bijna uitsluitend
's nachts. Ze kunnen goed klimmen. Overdag zitten ze verscholen onder een dunne laag zand, onder
stenen of in holtes en spleten. Behalve in een natuurlijke schuilplaats trekken ze zich ook terug in de
omgeving van mensen, in kelders, schoorstenen, houtstapels, kasten, kleren of schoenen. Het is de
meeste mensen wel bekend, dat het verstandig is in warme landen, de schoenen te controleren op
de aanwezigheid van schorpioenen.
Schorpioenen kunnen een sjirpend geluid produceren door de scharen tegen de voorste poten te
wrijven. Dit geluid gaat meestal vooraf aan een aanval of dient als waarschuwing. ~
• • • • • • • •
Is een steek gevaarlijk?
Schorpioenen gebruiken hun stekel voor verschillende doeleinden. Allereerst wordt de stekel
gebruikt voor het doden van de prooi. Dit doen ze alleen als ze de prooi niet met de scharen kunnen
doden en deze weerstand biedt. Vervolgens wordt de prooi verscheurd en de lichaamsvloeistoffen
opgezogen. Een tweede toepassing van de stekel is zelfverdediging. Vele dieren worden afgeschrikt
door de stekel. Helaas voor de schorpioen geldt dit niet voor alle predatoren. Ten derde
gebruiken sommige soorten de stekel tijdens de paring. Mogelijk worden via de stekel lokkende stoffen,
zogenaamde feromonen, uitgescheiden door de mannetjes om vrouwtjes te lokken.
'Steke/s1Qartschorp,oen'. Foto: Monique van LeeLMen
Zijn nu alle schorpioenen giftig? Ja, in principe
zijn alle schorpioenen giftig. Het effect is
wel afhankelijk van de diersoort die wordt
gestoken. Een klein aantal soorten is potentieel
dodelijk voor de mens. De meeste
schorpioenen veroorzaken slechts een bijensteekachtige
reactie bij mensen. Het is
pijnlijk, maar niet levensbedreigend.
Schorpioenengif bestaat uit verschillende
verbindingen. De werking is voornamelijk
zenuwverlammend, o .a. door eitwitafbraak,
en veroorzaakt over het algemeen
een zeer sterke brandende pijn op de plaats
van de steek. Dit geldt ook voor ongevaarlijke
soorten. Andere reacties die kunnen optreden zijn onder meer misselijkheid, braken, verminderde
reflexen en verandering van hartslag, temperatuur en ademhaling.
'Texaabse Schorpioen' . Foto: Monique van LeeLMen
Een belangrijke component van het gif is
activatie van een deel van het zenuwstelsel
waardoor adrenaline vrijkomt met alle
gevolgen van dien. Het is ook mogelijk dat
mensen op een steek reageren met een
allergische reactie, want ook overgevoeligheid
voor schorpioenengif bestaat. Het uiteindelijke
gevaar voor de mens wordt dus
bepaald door: de soort schorpioen, de conditie
en leeftijd van de persoon (kinderen
zijn soms zeer gevoelig), eventuele overgevoeligheid
en of de schorpioen wel gif heeft
geïnjecteerd.
Voortplanting
Schorpioenen vertonen baltsgedrag. Een bereidwillig vrouwtje wordt door een mannetje beetgepakt
bij de scharen en naar een plek geleid. Op een zanderige plek graaft hij een kuiltje en deponeert hierin
zijn sperma. Het vrouwtje wordt met haar cloaca boven de sperma gezet zodat zij deze kan opnemen.
Daarna gaan zij uit elkaar. Schorpioenen zijn levendbarend. Dit wil zeggen dat de eieren in het
moederlichaam uitkomen. De jongen komen met een of twee in een periode van een paar weken te
voorschijn. Na de geboorte klimmen de jongen op de rug van de moeder en rijden hierop mee. ~

• • • • • • • •
vervolg
Pas na de tweede vervelling gaan zij hun eigen
weg.
Schorpioenen in Blijdorp
Blijdorp heeft op dit moment een aantal soorten
schorpioenen voor en achter de schermen.
Voor het publiek zichtbaar zijn de keizerschorpioen
(pandius imperator) uit Afrika/Azië en de
Texaanse woestijnschorpioen (Centruoides gracilis)
uit het zuiden van de USA en Mexico.
Over deze soorten direct meer. Daarnaast zijn
nog schorpioenen in Blijdorp aanwezig die niet
zichtbaar zijn voor het publiek. Dit zijn vaak
verstekelingen, afkomstig van particulieren of
uit de haven, waar zij in de lading van schepen
werden gevonden. Blijdorp functioneert dan als
opvangstation, zodat op deze wijze Blijdorp
• ook bijdraagt aan respect voor de natuur bij het
haven personeel.
Fotogallery
Rob van Leeuwen
'Texaanse Schorpioen" . Foto: Momque van Leeuwen
De beide zichtbare soorten worden ongeveer
tien jaar oud. De keizerschorpioen heeft een
lichaam van ongeveer acht centimeter groot en
is zichtbaar bij de toegang van de Rivierahal . De Texaanse woestijnschorpioen wordt ongeveer vier
centimeter en zit in het Sonoragebied in het Oceanium. Beide soorten hebben geen dodelijke steek
voor de mens, maar de woestijnschorpioen kan gemene steken geven. Schorpioenen kunnen alleen
met meerdere dieren in een terrarium als er voldoende oppervlak en/of schuilgelegenheid aanwezig
is. De Sonoraschorpioenen zijn in groepsverband te zien.
Voor ongelukjes ( =steek) is een protocol aanwezig, maar gelukkig is hier nog nooit gebruik van
gemaakt. Een aantal regels moeten wel in acht worden genomen. De verzorgers dragen altijd handschoenen
wanneer zij in het verblijf gaan. Daarnaast moet je niet in gaten en holen komen met je
vingers.
Het voedsel van schorpioenen in Blijdorp bestaat voor volwassen exemplaren uit één tot twee maal
per week een krekel. Voor schorpioenen bestaan geen fokprogramma's zoals EEP's. Het is niet
bekend of sommige schorpioenen bedreigd zijn. Enkele dierentuinen tonen deze dieren. Recent is
in Blijdorp besloten om meer aandacht aan deze dieren te besteden. De Texaanse woestijnschorpioen
heeft onlangs voor jongen gezorgd, nadat het paargedrag was waargenomen. De jongen werden
door de moeder gedurende 10 dagen op de rug gedragen. Daarna begonnen ze zelf rond te
lopen en werden ze gevoed met fruitvliegjes. Helaas verstoppen ze zich vaak voor het publiek. U
moet veel geduld hebben om ze te kunnen zien.
Tekst: Gerhard Tijssen
Met dank aan : Louwerens-Jan Nederlof, insektenverzorger binnen de reptielenafdeling
Diergaarde Blijdorp

Nieuws uit andere dierentuinen
• • • • • • • •
s
I •
Dierenpark Amersfoort
In Amersfoort zijn nieuw gearriveerde manenschapen in een verblijf gezet met mantelbavianen. Het
verblijf bestaat uit drie eilanden. Tussen het eerste en tweede eiland staat een hek, dat alleen de bavianen
kunnen passeren. Het derde eiland wordt voornamelijk gebruikt door de manenschapen. Op
het tweede eiland wordt voorzichtig naast elkaar gewoond, gegeten en geleefd.
Artis, Amsterdam
Op het uitbreidingsterrein van Artis heeft ook de eerste gezinsuitbreiding plaatsgevonden. In een
holletje diep onder de grond werd een stokstaartje geboren. Toen het jong voor de eerste keer buiten
kwam viel het pardoes tegen schrikdraad dat de stokstaartjes scheidt van de grote hoefdieren
op het savanneterrein. Onmiddellijk werd het jong bij de nekvel gegrepen, zoals ook kattenouders
doen en teruggebracht naar het hol.
Sinds maart heeft het gorillahuis er een paar nieuwe bewoners bij. Vier witkeelmeerkatten zijn bij
de mensapen geplaatst om ze meer afleiding te bezorgen. Kumba, het mannetje vond het maar niets
en dreef de meerkatten steeds terug in hun vluchtkooi. De vrouwtjes hadden minder bezwaar en
gedroegen zich rustig en speelden zelfs met de meerkatten. Langzamerhand wordt het gorillamannetje
het achtervolgen van de meerkatten moe en kunnen zij zich mogelijk een plaats verwerven in
het verblijf.
Apenheul, Apeldoorn
Op zaterdag 7 april is in Apenheul een kleine brulaapje geboren. Op vrijdagavond zagen de dierverzorgers
al dat brulaap Kola weeën had. Toen de baby zaterdagmorgen nog niet geboren was, zijn er
röntgenfoto's gemakt. Hieruit bleek dat de baby heel erg groot was, waardoor een natuurlijke
geboorte niet mogelijk was. De dierenarts besloot toen de baby met een keizersnee te halen. De
baby woog 400 gram. Normaal weegt een brulaapje bij de geboorte tussen de 300 en 350 gram.
Helaas is de moeder overleden. Het jong maakt het naar omstandigheden goed. Hij zal door de verzorgers
worden gevoed tot hij ongeveer drie maanden oud is. Dat hopen de verzorgers dat een
andere brulaap pleegmoeder wil zijn. De baby verblijft in alle rust achter de schermen.
Een andere bijzondere geboorte in Apeldoorn was die van een orang oetan. Opvallend was het
gedrag van de moeder tijdens de zwangerschap. Zij had duidelijk last van emotionele buien. Soms
was zij vriendelijk. Soms was ze chagrijnig. Het was de eerste zwangerschap van het vrouwtje
Sandakan. Rondom de bevalling verdween het mannetje naar een ander verblijf om enkele dagen na
de bevalling terug te keren en zeer attent naar het vrouwtje te reageren.
Burgers Zoo, Arnhem
Er is een jong gorillaatje te zien in Burgers. De baby is een vrouwtje en wordt Numi genoemd. De
moeder van het jong is erg jong, nog geen acht jaar, en werd in Arnhem geboren. Ze is daarmee de
eerste gorilla van Arnhemse bodem, die voor nageslacht zorgt. De oma van het jong was een slechte
moeder. De moeder is gelukkig een goede moeder. Ook hier blijkt weer dat gorilla's het moederschap
moeten kunnen afkijken. Jong geleerd is oud gedaan.
Tijdens een nachtelijke duik bij het koraalrif zijn fascinerende lichteffecten te zien . Het begint al bij
de sprong in het water. De miniatuurlichtjes worden veroorzaakt door algen. Zij doen dit wanneer
zij door beweging worden gestimuleerd. In ons land is dit soms te zien bij harde wind 's nachts op
zee. Deze intro is een inleiding voor het nieuwe aquarium in Burgers Ocean met fluorescerende
koralen. Dit aquarium wordt belicht met UV lichten tijdens bezoekuren, waarna de koralen gaan ....

• • • • • • • •
vervolg
• • • • • • • •
waterplanten zoals gele lis, bies en waterzuring. Het nieuwe moeras biedt blijkbaar voldoende schuilmogelijkheid
om succesvol te broeden en er is ook volop voedsel voor de kluut jes te vinden. Olifant
Khaing Lwin Htoo heeft een gezonde baby ter wereld gebracht (foto). De kleine Aung Bo heeft
inmiddels de eerste stappen gezet op het buitenperk. De kudde bestaat inmiddels uit 15 dieren!
De Wissel, Epe
Over dit park, gespecialiseerd in kleinere dieren, zijn ook enkele heugelijke feiten te melden.
Allereerst de geboorte van vijf neusberen. Neusberen leven in het regenwoud van Midden en Zuid
Amerika. Ze hebben een lange beweeglijke neus. De sterke reukzin van de neusbeer leidt hem naar
zijn prooi: insecten, vogeleieren en jonge zoogdieren. Verder is vermeldswaard de geboorte van
een doodshoofdaapje.
Safari Beekse Bergen, Hilvarenbeek
In Beekse Bergen is eind december een jonge witte neushoorn geboren. De spenen van de moeder
waren teveel gezwollen, zodat het jong niet kon drinken. Na enkele dagen werd het jong daarom
kunstmelk aangeboden in een fles. De jonge neushoorn beviel dit wel en toonde geen interesse
meer voor de spenen van moeder. Vier maal per dag maken de verzorgers nu kunstmelk klaar, die
per emmer wordt aangeboden. In maart dronk het jong veertien liter melk per dag. Het jong is de
achttiende witte neushoorn die in Hilvarenbeek is geboren.
Zoo Pare Overloon, Overloon
In Zoo Parc Overloon is een goeldi geboren. Een goeldi is een dwergaap van ongeveer 25 centimeter
groot en 400 tot 500 gram zwaar. De goeldi is pikzwart en zijn kop lijkt op die van een gorilla.
Vandaar dat deze dwergaap door zijn verzorgers ook wel mini-gorilla wordt genoemd. Goeldi's
leven in Brazilië, Bolivia, Peru en Colombia. Ze eten fruit en halen zo nu en dan ook vogelnesten
leeg. In het park leven op dit moment vijf goeldi's te weten vader, moeder, twee zonen en het pasgeboren
jong met nog onbekend geslacht.
fluoresceren. Dit fluoresceren wordt
veroorzaakt door algen in de koralen.
Hierover heeft u eerder uitgebreid kunnen
lezen in de rubriek Koud Bloed
In Vriendennieuws 2000-2.
Noorderdierenpark, Emmen
In de Zuidamerikaanse vogeltuin van
het Noorderdierenpark barst het van
het jonge leven. Hoog in de bomen zitten
maar liefst tien kuikens van de rode
ibissen op het nest. Het is een drukte
van belang want de felrood gekleurde
oudervogels vliegen af en aan om hun
hongerige jonkies van lekkere hapjes te
'Ste/tkJuten in Emmen'· Foto: Noorder Dierenpark voorzien. Tussen de waterplanten
scharrelen vier donzige kuikentjes van de steltkluten (foto). Vader en moeten steltkluut houden hun
kuikens nauwlettend in de gaten en roepen ze bij het minste of geringste teken van onraad bij zich.
De steltkluutjes zijn uit het ei gekropen in een nieuw aangelegd moerassig gebied met veel ~
In Overloon is ook een ringstaartmaki tweeling geboren. De tweeling blijft veel bij elkaar. Ze laten
zich graag door hun moeder vervoeren. Een jong hang daarbij aan de buik, de ander zit op de rug
van de moeder. In de natuur worden meestal eenlingen geboren, terwijl in dierenparken wel vaker
een tweeling wordt geboren. Dit komt voornamelijk door de voeding. Ringstaartmaki's zijn halfapen
en komen oorspronkelijk voor op Madagaskar. Zij leven vooral van zoete vruchten en sap van de
schors van bomen. Een ringstaartmaki kan ongeveer 27 jaar oud worden.
Nieuw in Overloon zijn twee witwanggibbons. Zij zijn afkomstig van Cleres in Frankrijk en
Apenheul. De gibbons leven op een heel groot eiland. Op dit eiland staan veel bomen, die met dikke
touwen met elkaar zijn verbonden. Zo kunnen de apen van boom tot boom slingeren.
Ouwehands dierenpark, Rhenen
Eerder werd melding gemaakt van de komst van 'witte' leeuwen naar Ouwehands. Deze dieren
maken deel uit van de Witte vallei. In deze vallei gaat het om wit of niet wit. Er zijn dieren die altijd
wit zijn. Komt dit door het leefgebied. door het klimaat? Wat is de functie van wit? Ook zijn er dieren
met een normale kleur maar soms een witte variant zoals de witte leeuwen of dieren van gedurende
het jaar van kleur verwisselen zoals de sneeuwhaas en het sneeuwhoen.
Tekst: Gerhard Tijssen

~~~f~?at~~ys I
Uw NVM makelaar in de buurt!
• • • • • • • • • • • • • • • •
Gespecialiseerd in:
* Aan- en verkoop van woningen
* Nieuwbouw
* Taxaties
Kleine Beer 4, 3067 ZW Rotterdam
Telefoon 010-207 22 22
www.zomerhofmuys.nl
E-mail: rotterdam@zomerhofmuys.nl
Tevens vest igingen in Bergambacht, Rhoon, Hellevoetsluis en
WoonmalI Alexandrium lil in Rotterdam.
Heeft u een
dagje over, 1+1
kunt u
bij elkaar tellen
en leuk met klanten omgaan?
kom da
ns
P.romotieteam
versterken.
Voor Inlichtingen kunt lJ bellen
of faxen naar: (010) 46t 36 .'
Een bnefje is ook welkorn: h l>! mise
Sourystraat 10 • 3039 SR ~otterdam

22 september
3 t/m 7 oktober
4 november
9 december
13 januari
10 februari
10 maart
2001
2001
2001
2001
2002
2002
2002
Uitgestelde voorjaars reis naar de Krefeld Zoo.
Uitgestelde meerdaagse reis naar Frankrijk.
I 1.00 - 12.30 uur. Winterlezing Robert van Herk - Educatie in de
moderne dierentuin.
I 1.00 - 12.30 uur. Winterlezing Maurice Hinterding - Botanische
aspecten van het Oceanium.
11 .00 - 12.30 uur. Nieuwjaarslezing Ton Dorresteyn.
I 1.00 - 12.30 uur. Winterlezing Henk Zwartepoorte - De bedreiging
van Zuidoost-Aziatische schildpadden en rol
van Blijdorp bij de bescherming er van.
I 1.00 - 12.30 uur. Winterlezing Fred Rueb - Een klein jaar koningspinguïns
in het Oceanium.
De winterlezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de
genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst. en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het
betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan
.
Gezocht-aangeboden
Te koop: ruim 300 uilen van diverse afmetingen. AJ. Hanselman, 's-Gravendeel, Tel. 078-6732017.
Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u
wel wilt af staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen. Er zijn wel een paar
spelregels. De gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd. U dient naam en telefoonnummer
te vermelden. Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol.
Wij behouden ons het recht voor om -bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrek- advertenties niet of later
te plaatsen.
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vriendennieuws
M. Kreuger
Goudsesingel 23Sd
303 I EL Rotterdam