2008-12-15-svr-rapport2008-4 - Vlaanderen.be

5.2 Normatief karakter
“Good governance” omvat in essentie een evaluatie van het functioneren van het
overheidsapparaat. Deze evaluatie berust op een diversiteit aan criteria, die onvermijdelijk
normatief geladen zijn (Van de Walle, 2005). De criteria voor een dergelijk oordeel vinden
hun oorsprong in verschillende bronnen, zoals grondwetten, verklaringen inzake
mensenrechten, maar veelal rusten deze ook op een aantal populaire overtuigingen. Dit
omvat zowel het oordeel van het overheidssysteem door “insiders” (bv. ambtenaren) als door
“outsiders” (bv. academici en drukkingsgroepen). Het veranderen van de criteria bij deze
evaluatie leidt natuurlijk tot een verandering in de mate waarin er “good governance” is. Een
traditionele conceptualisering van “good governance” geeft dan ook in zekere zin aan hoe
een ideale overheid zou moeten werken.
De waardegeladenheid van de veranderingen in het kader van het New Public Managment,
wordt soms over het hoofd gezien. Hervormingen in het kader van New Public Management
genereren nu eenmaal potentiële conflicten tussen “moderne hervormingswaarden” en
“klassieke publieke waarden”. Het New Public Management haalt nu immers zijn inspiratie bij
de private sector, het neo-liberalisme en een eerder individualistische kijk op de mensheid
en de politiek (Jorgensen, 2006, 510). Deze waardegeladenheid is dan ook essentieel om
rekening mee te houden wanneer we het hebben over het toepassen van criteria inzake
“good governance” in bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking. Ondanks de goede intenties,
zijn de typisch westerse modellen en waarden niet noodzakelijk compatibel met de lokale
politieke culturen (Jorgensen, 2006, 511).
Maar over welke waarden gaat dit nu? In zijn analyse komt Jorgensen (2006) alvast tot de
vaststelling dat er een 70-tal publieke waarden te onderscheiden zijn. Hoewel deze op het
eerste gezicht wat chaotisch overkomen, is er volgens deze auteur een aantal clusters te
onderscheiden. Een aantal van deze waardeclusters heeft betrekking op het
overheidspersoneel (vb. integriteit), de interne organisatie (vb. efficiëntie), de administratieve
omgeving (vb. transparantie), de burger (vb. vraaggerichtheid), et cetera. Niet al deze
waarden zijn altijd even belangrijk en er is een zekere hiërarchie van waarden. Daarnaast
kunnen waarden contradictorisch zijn. Bij het voeren van beleid is het balanceren tussen
potentieel conflicterende waarden en doelstellingen veelal essentieel. Zo durven
democratische overwegingen en deze inzake efficiëntie wel eens botsen (Van de Zande &
Strikwerda, 2008).
Jorgensen (2006, 519-520) maakt verder een onderscheid tussen vier types van governance:
hiërarchisch, clan, netwerk en markt governance. Hiërarchisch government komt tot uiting in
de representatieve democratie en de parlementaire “chain of command”. Een waarde die hier
thuishoort is loyaliteit. In deze invulling van governance zijn verticale lijnen in de organisatie
belangrijk en is er veel aandacht voor autoriteit.
In “clan governance” staan onafhankelijke professionele standaarden centraal. Hier is
gedrevenheid in het goed/professioneel werken belangrijk, ondanks bijvoorbeeld de
kostprijs en de politieke prioriteiten.
Netwerkgovernance van zijn kant vindt dan weer zijn oorsprong in een pluralistische traditie,
waarbij consensus, compromis en politieke stabiliteit hoog op het prioriteitenlijstjes prijken.
Bij marktgovernment is het dan weer vooral de klant die koning is. Centrale waarden hier
zijn efficiëntie en vraaggerichtheid.
Daarnaast merkt Jorgensen (2006) op dat waarden niet los te zien zijn van de functionele
netwerken van politieke actoren. Met deze netwerken doelt hij op de contexten waarin men
als actor opereert. Deze context ziet hij binnen een organisatie als functionele netwerken,
met name stabiele gedragspatronen rond een aantal kwesties, bv. hoe omgaan met
“klanten”, hoe de dagdagelijkse activiteiten plannen, hoe omgaan met het middenveld, et
cetera. Zo maakt hij een onderscheid tussen politieke, administratieve, professionele en
corporatieve netwerken, naast wat hij noemt het “daily production network” en het “user
network”. Binnen elk van deze netwerken zijn ook specifieke waarden dominant. Bij een
“deugdelijk bestuur” is het dan ook essentieel om de verschillende opduikende problemen te
plaatsen in het juiste functionele netwerk, wat inhoudt dat specifieke waarden worden
aangesproken in specifieke omstandigheden.
26 / Good governance Studiedienst van de Vlaamse Regering