Eindrapport 2005 - Natuurpunt

Vogels Voeren en Beloeren
Resultaten 2004-2005
Voeren en beloeren is een project van de dienst communicatie van
Natuurpunt en de Natuurpunt Vogelwerkgroep.
Deze aktie wordt gesteund door
Delhaize - Tom & Co,
Leica en Vivara
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
1

OVERZICHT
1.
Inleiding
2.
Maandelijkse Top-10
3.
Resultaten Telweekend 5 & 6 februari 2005
4.
De Top-10 nader bekeken
5.
Opmerkelijk
6.
De weersomstandigheden
Bijlage
•
•
•
Tabellen aantallen vogels in Vlaamse tuinen
Hoe waarnemen
Invulformulier
Gegevens verwerking en teksten : Wim Van den Bossche
Gegevens invoer : Mia Luyckx, Eric Sève, Norbert Verbauwen en Wim Van den Bossche.
Speciale dank aan : Guy Himschoot, Jan Wouters, Igor Stuyver, Jenny Dedoncker en Natuurpunt
Vogelwerkgroep.
Weerdata: uit Halo: tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Weerkunde. V.u. Yvan Naessens, Vrijheidsstraat
36, 8310 Assebroek
Voor meer informatie kan je terecht bij:
Natuurpunt
Wim Van den Bossche, Dienst Communicatie
Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen
Tel: ++32 15 29.72.20
Fax: ++32 15 42.49.21
e-mail: wim.vandenbossche@natuurpunt.be
Website: www.natuurpunt.be/tuinvogels
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

1. Inleiding
Allereerst van harte dank aan alle medewerkers die aan de actie ‘Vogels voeren en beloeren’ hebben meegewerkt!
Tijdens de winter 2004-2005 hebben we uit 641 tuinen gegevens ontvangen die in dit rapportje verwerkt
zijn. Van het telweekend op 5 & 6 februari 2005 hebben we 4.638 bruikbare formulieren ontvangen.
In totaal werden sinds november 2000, 126 vogelsoorten en 21 zoogdiersoorten in de tuinen gemeld. Tijdens
het telweekend op 5 & 6 februari 2005 werden meer dan 211.000 vogels geteld.
Winter 2004-2005 was er één met een warme aanloop, wat koudeprikjes en een sneeuw- en koudeoffensief
in de tweede helft van februari.
Heel wat soorten bereikten hun hoogste aantallen sinds het begin van de telling. Kauw en Turkse tortel
zetten hun opmars voort. De vinkensoorten en dan vooral vink en keep waren opvallend afwezig bij de
voederplaatsen.
Deze winter is al de 5de opeenvolgende keer dat we de tuinvogels tellen bij de voederplaatsen. Noteer alvast
4 & 5 februari 2006 in je agenda! Dan proberen we uit zoveel mogelijk tuinen telgegevens te krijgen, schakel
dus je vrienden, buren en kennissen in om mee te doen. Vergeet niet dat je maandelijkse waarnemingen
ook welkom blijven!
Je kan je waarnemingen ook via de Natuurpunt website kan ingeven. Ga naar:
http://www.natuurpunt.be/tuinvogels
Of rechtstreeks via www.vlaamsevogelwerkgroep.be je hoeft GEEN paswoord of code in te voeren! gewoon
klikken op voeren en beloeren.
Op de laatste bladzijden van dit rapport vind je de beschrijving van de waarnemingsmethode en een invulformulier,
we kijken nu al vol spanning uit naar het nieuwe winterseizoen.
Veel succes!
Voeren en Beloeren wordt mede mogelijk gemaakt door de steun van Tom & Co, Delhaize,
Leica en Vivara.
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
3

2. Maandelijkse Top-10
De talrijkheid van een soort blijkt uit het gemiddeld aantal vogels per soort per tuin en is opgesomd in
tabel 1. De verspreiding van de soorten, of anders gezegd in hoeveel procent van de Vlaamse tuinen werd
de soort waargenomen, vind je in de rechterkolom van tabel 1.
Merel en koolmees komen in bijna alle tuinen voor, maar toch is huismus de meest in groepen waargenomen
soort wanneer we het gemiddeld aantal vogels per voederplaats bekijken. Soorten als huismus en
spreeuw komen vaak in groep voor en zijn dus vrij talrijk maar zeker niet in alle tuinen aanwezig. Roodborst
en heggenmus zijn meer eenzaten en komen in kleinere aantallen, maar in meer Vlaamse tuinen
voor.
Tabel 1: Top-10 van de talrijkste vogels en de meest verspreid voorkomende vogelsoort bij voederplaatsen
in Vlaamse tuinen (gemiddelde oktober 2004 tot en met maart 2005)(Gegevens uit 641 tuinen).
Soort Gemiddeld aantal Soort Frequentie
Huismus 7,2 1 Merel 98 %
Turkse tortel 3,7 2 Koolmees 98 %
Merel 3,6 3 Roodborst 96 %
Koolmees 3,3 4 Pimpelmees 90 %
Pimpelmees 2,6 5 Turkse tortel 86 %
Vink 2,5 6 Heggenmus 81 %
Spreeuw 2,4 7 Vink 76 %
Groenling 2,1 8 Huismus 75 %
Staartmees 1,7 9 Ekster 70 %
Ringmus 1,5 10 Winterkoning 60 %
Uit tabel 1 blijkt dat huismus net als vorige winters veruit de talrijkst waargenomen soort rond de voederplaatsen
was. Koolmees en vink waren relatief weinig talrijk. Er staat nog steeds geen enkele kraaiachtige
in de Top-10 van talrijke vogels op de voederplaats.
Merel en koolmees zijn de meest verspreide vogelsoorten die in 98 % van de tuinen bij de voederplaats
werden waargenomen. Roodborst werd in 96 tuinen op 100 waargenomen. Groenling, spreeuw, ringmus
en staartmees vinden we niet bij de 10 meest verspreide soorten. In de plaats hiervan vinden we roodborst,
ekster, heggenmus en winterkoning.
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

3. Resultaten Telweekend 5 & 6 februari
De aantallen vogels op de voederplaatsen tijdens het telweekend waren net als in 2004, 20 tot 30% lager
dan de gemiddelden per maand (vergelijk tabel 1 en 2). Bij koolmees zijn de aantallen wel in dezelfde
grootteorde. Dit lagere aantal in vergelijking met de maandelijkse tellingen kan meerdere oorzaken
hebben. We blijven daarom beide gegevenssets apart voorstellen. Met het telweekend bereiken we een
ruimer en iets ander publiek dan met de maandelijkse telling. De maandelijkse teller doet speciale inspanningen
voor de vogels in de tuin en met het telweekend bereiken we ook mensen die nog niet eerder
tuinvogels voederden. En zoals je zelf ongetwijfeld al hebt gemerkt krijg je meer vogels als je meer en gevarieerder
voeder geeft en je tuin vogelvriendelijk inricht. Hoe langer je observeert hoe groter de kans dat
je extra soorten en een hoger maximum aantal vaststelt.
Tabel 2: gemiddeld aantal vogels per tuin en per provincie tijdens het telweekend van 5&6 februari 2005.
Naam Vlaanderen Antwerpen Brussel Limburg Oost-Vl. Vl-Brabant West-Vl.
Aantal tuinen 4638 1570 47 416 1049 845 711
Huismus 4,96 3,91 (1) 2,04 (4) 6,33 (1) 4,63 (1) 4,34 (1) 7,89 (1)
Koolmees 3,36 3,26 (2) 2,49 (1) 4,37 (2) 3,40 (2) 3,51 (2) 2,79 (4)
Merel 3,10 3,14 (3) 2,17 (3) 3,29 (3) 3,14 (3) 2,87 (3) 3,17 (2)
Turkse tortel 2,55 2,53 (4) 1,66 (7) 2,53 (5) 2,74 (4) 2,01 (5) 3,00 (3)
Pimpelmees 2,24 2,16 (5) 1,87 (5) 2,96 (4) 2,22 (5) 2,53 (4) 1,72 (6)
Spreeuw 1,62 1,34 (9) 2,26 (2) 0,96 (14) 1,63 (7) 1,60 (7) 2,67 (5)
Vink 1,62 1,43 (7) 0,61(12) 2,01 (7) 1,89 (6) 1,71 (6) 1,36 (7)
Houtduif 1,36 1,40 (8) 1,79 (6) 1,31 (9) 1,43 (9) 1,44 (9) 1,07 (11)
Staartmees 1,35 1,55 (6) 0,24(17) 1,78 (8) 1,59 (8) 1,17 (11) 0,60 (15)
Ekster 1,18 1,12 (11) 1,24 (8) 1,19 (11) 1,16 (10) 1,48 (8) 0,97 (12)
Heggenmus 1,12 1,09 (12) 0,59(13) 1,30 (10) 1,05 (11) 1,10 (12) 1,07 (10)
Roodborst 1,05 1,08 (13) 0,97 (9) 1,14 (12) 1,01 (12) 1,06 (13) 0,97 (13)
Ringmus 1,00 0,83 (14) 0,34(14) 1,07 (13) 0,96 (13) 1,20 (10) 1,18 (9)
Groenling 0,99 0,73 (15) 0,28(16) 2,19 (6) 0,91 (15) 1,01 (14) 0,97 (14)
Kauw 0,92 1,14 (10) 0,10(19) 0,78 (15) 0,95 (14) 0,29 (17) 1,32 (8)
In tabel 2 zie je de grote verschillen tussen de provincies in de gemiddelden per voederplaats. West-
Vlaanderen steekt ver boven de andere regio’s uit voor huismus , kauw, spreeuw en Turkse tortel maar
slechts weinig pimpelmees, vink, houtduif, staartmees en ekster. Vlaams-Brabant scoort goed voor ekster,
vink en ringmus. Op de voederplaatsen in Oost-Vlaanderen werden voor vink en staartmees gemiddeld
hogere aantallen geteld dan gemiddeld over gans Vlaanderen. Limburg springt eruit voor vink en
vooral koolmees, huismus en groenling ! Antwerpen scoort lage gemiddelden voor huismus en hoge voor
staartmees. Het aantal tellingen in het Brussels Gewest zijn nog beperkt maar spreeuw en houtduif zijn
talrijke vogels.
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
5

Ook bij de meest verspreid voorkomende soorten scoren bijna allen minder dan bij de maandelijkse
tellingen. Zo werd de koolmees tijdens het telweekend maar in 91 op de 100 tuinen waargenomen en
tijdens de maandelijkse tellingen in 98 op de 100. Toch is de samenstelling van de Top-10 bijna gelijk,
enkel de houtduif is hier opnieuw de nieuwkomer.
Tabel 4: Top-10 van de meest verspreid voorkomende vogelsoort op voederplaatsen tijdens het
telweekend van 5&6 februari 2005.
Soort
Frequentie
1 Merel 96 %
2 Koolmees 91 %
3 Roodborst 88 %
4 Pimpelmees 75 %
5 Turkse tortel 72 %
6 Huismus 64 %
7 Heggenmus 59 %
8 Vink 54 %
9 Ekster 54 %
10 Houtduif 50 %
4. De Top-10 nader bekeken
We bekijken de aantallen en de aantalsevolutie van de talrijkste 10 vogelsoorten even in meer detail. Bij
elke soort hoort een tabel en 2 grafieken.
In de linkerkolom van de tabel vind je het gemiddelde aantal vogels per tuin voor de ganse winter dus van
oktober tot en met maart en dit per provincie.
In de tweede kolom is aangegeven bij Vlaanderen het gemiddeld aantal per tuin tijdens het telweekend op
5 en 6 februari 2005.
Voor Wallonië gaat het om de tellingen op 7 & 8 februari 2004 (bron Natagora), Nederland is de telling
op 18 en 19 december 2004 (bron Vogelbescherming Nederland), Groot-Brittannië is de telling in januari
2005 (bron RSPB) en Duitsland de telling op 20 tot 22 mei 2005 (bron NABU). Het gaat hier steeds om het
gemiddelde aantal vogels per tuin.
De eerste grafiek geeft de evolutie weer van het aantal vogels per tuin voor de ganse winterperiode van
oktober tot en met maart in de periode 2000 tot 2005. Dit wordt gecombineerd met de resultaten van het
telweekend op 7 & 8 februari 2004 en 5 & 6 februari 2005. De tweede grafiek geeft het aanwezigheidspercentage
weer, berekend over alle tuinen voor de periode 2000 tot 2005.
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

Huismus
De gezellige huismus blijft veruit de meest talrijke vogel op voederplaatsen in Vlaamse tuinen. Tijdens het
telweekend werden er 5,0 huismussen per tuin geteld. De soort werd tijdens de maandtellingen in 75 % van
de tuinen vastgesteld. Er werden opnieuw grote aantallen huismussen geteld in de landelijke gebieden in
West-Vlaanderen en Limburg. Mogelijk is de afname minder want de soort wordt op meer voederplaatsen
en in grotere aantallen waargenomen. De aantallen in Vlaanderen liggen met 5,0 per tuin tijdens het telweekend
van 5 & 6 februari 2005 in de grootteorde van de buurlanden. In Wallonië echter werden tijdens
het telweekend op 7 & 8 februari 2004 wel dubbel zoveel mussen geteld !
Status in Vlaanderen : Achteruitgaand, maar momenteel niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels
2000-2002).
Bijvoedering : ondermeer gemengd zaad, onkruidzaad, gebroken maïs.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 7,9 Vlaanderen 5,0
Oost Vl. 4,6 Wallonië 10,1
Brus. G. 2,0
Vl. Brab. 4,3 Nederland 5,4
Antw. 3,9 Groot-Brit. 4,6
Limb. 6,3 Duitsland 5,6
Aantal per tuin
8
6
4
2
0
Grafiek 1a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids % tuinen
100
80
60
40
20
0
Grafiek 1b
Maand telling Telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Koolmees
In 2004-2005 maakte koolmees geen kans om qua aantallen huismus te verslaan op de Vlaamse voederplaatsen.
Tijdens het telweekend op 5 & 6 februari werden gemiddeld 3,4 koolmezen per tuin geteld.
Koolmees is met merel wel de meest verspreide soort met een score van 98 % aanwezigheid tijdens de
maandelijkse tellingen.
De aantallen op de voederplaatsen schommelen vrij sterk van jaar tot jaar maar over de 5 teljaren is er geen
toe- of afname waargenomen.
In Vlaanderen en de andere naburige regio’s op het vasteland zitten gemiddeld het dubbel aantal koolmezen
dan in Groot-Brittannië.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : ondermeer zonnebloempitten (zwarte zijn erg energierijk), vetbol, pindacake, pindanoten.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 2,8 Vlaanderen 3,4
Oost Vl. 3,4 Wallonië 5,5
Brus. G. 2,9
Vl. Brab. 3,5 Nederland 4,4
Antw. 3,3 Groot-Brit. 1,4
Limb. 4,4 Duitsland 3,3
Aantal per tuin
5
4
3
2
1
0
Grafiek 2a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids % tuinen
100
98
96
94
92
90
88
86
Grafiek 2b
Maand telling Telw eekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
7

Vink
De voorbije winter werden er opvallend weinig vinken in de tuinen geteld. Vooral tijdens het begin van de
telperiode en tijdens het telweekend waren de aantallen erg laag. In de loop van februari en maart namen
de aantallen toe. Ook de keep was deze winter zeldzaam in Vlaanderen. Beide soorten zoeken hun voedsel
in de winter hoofdzakelijk op de grond en eten zaden. De vink gaat met zijn kleinere snavel wel eerst de
kleine zaden proberen.
De aantallen vinken geteld in Vlaanderen liggen in dezelfde grootteorde als die in de ons omringende landen.
In februari 2004 behaalde Wallonië mooie resultaten met 4,1 vink per tuin maar toen hadden we in
Vlaanderen ook een gemiddelde van 2,4 per tuin.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : ondermeer gemengd zaad, zonnebloempitten.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 1,4 Vlaanderen 1,6
Oost Vl. 1,9 Wallonië 4,1
Brus. G. 0,6
Vl. Brab. 1,7 Nederland 1,6
Antw. 1,4 Groot-Brit. 1,7
Limb. 2,0 Duitsland 1,4
Aantal per tuin
4
3
2
1
0
Grafiek 3a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids %
tuinen
100
80
60
40
20
0
Grafiek 3b
Maand telling Telw eekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Merel
De merel is één van onze meest trouwe tuinvogels. Sinds de start van de tellingen in 2000 schommelt het
aantal merels rond de 3 tot 3,5 vogels per tuin. Ook qua aanwezigheid in de tuinen scoort de merel hoog.
Met 98 tot 99% komt de soort in bijna elke tuin naar de voederplaats.
Onderzoek in Engeland heeft aangetoond dat de merel het erg goed doet in tuinen. In tuinen gaat ‘slechts
‘ 50% van de nesten verloren door predatie tegen 80% verlies in bossen. Het probleem in de tuinen is dan
weer dat in droge zomers de aantallen regenwormen in de grasperken te laag zijn waardoor de ouders onvoldoende
voedsel voor de jongen kunnen vinden.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : keukenafval, fruit.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 3,2 Vlaanderen 3,1
Oost Vl. 3,1 Wallonië 3,1
Brus. G. 2,2
Vl. Brab. 2,9 Nederland 2,7
Antw. 3,1 Groot-Brit. 2,4
Limb. 3,3 Duitsland 4,6
Aantal per tuin
4
3
2
1
0
Grafiek 4a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids % tuinen
100
98
96
94
92
90
Grafiek 4b
Maand telling Telw eekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

Turkse tortel
De Turkse tortel doet het heel goed in de tuinen in Vlaanderen. Sinds onze eerste tellingen in 2000 zijn de
gemiddelde aantallen op de voederplaatsen met 30% toegenomen van 2,7 tot 3,7 per tuin. Ook hun verspreiding
is met 10% toegenomen.
De aantallen in de Vlaamse tuinen zijn hoger dan die waargenomen werden in Nederland, Groot-Britannië
en Duitsland.
De Turkse tortel is een cultuurvolger die graag een graantje meepikt bij de kippen. Niet zelden worden tientallen
exemplaren bij een kippenren geteld maar overal waar graan wordt gevoederd vind je wel een paartje.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002). Bijvoedering : ondermeer
gemengd zaad, gebroken maïs, granen.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 3,0 Vlaanderen 2,6
Oost Vl. 2,7 Wallonië 3,5
Brus. G. 1,7
Vl. Brab. 2,0 Nederland 1,4
Antw. 2,5 Groot-Brit. 1,5
Limb. 2,5 Duitsland 0,2
Aantal per tuin
4
3
2
1
0
Grafiek 5a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids % tuinen
100
80
60
40
20
0
Grafiek 5b
Maand telling telw eekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Pimpelmees
Net als bij de merel stellen we tijdens de tuintellingen vast dat de aantallen op de voederplaatsen tussen
winters niet sterk verschillen. Over de 5 voorbije winters schommelden de aantallen slechts tussen de 2,4
en 2,6 waargenomen pimpels per tuin. Ook de frekwentie van spreiding over de tuinen was stabiel.
De gemiddelde aantallen op onze voederplaatsen blijven wel achter op die in onze buurlanden en Wallonië.
Grote verschillen waren er tijdens het telweekend ook over de provincies met 3,0 pimpels per tuin in Limburg
en slechts 1,7 per tuin in West-Vlaanderen.
Onderzoek in Engeland toonde aan dat de pimpelmees het als broedvogel moeilijker heeft in tuinen dan in
loofbos. Gemiddeld legt een paartje in tuinen 2 eieren minder dan een paartje broedend in een eikenbos.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : ondermeer zonnebloempitten (zwarte zijn erg energierijk), vetbol, pindacake, pindanoten.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 1,7 Vlaanderen 2,2
Oost Vl. 2,2 Wallonië 4,4
Brus. G. 1,9
Vl. Brab. 2,5 Nederland 2,6
Antw. 2,2 Groot-Brit. 2,9
Limb. 3,0 Duitsland 2,7
Aantal per tuin
2,8
2,6
2,4
2,2
2
Grafiek 6a
Maand telling telweekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Aanwezigheids % tuinen
100
80
60
40
20
0
Grafiek 6b
Maand telling Telw eekend
00-01 01-02 02-03 03-04 04-05
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
9

Spreeuw
Bij de spreeuw observeren we elke winter het grote contrast in aantallen tussen de provincies. West-Vlaanderen
is de koploper met de grootste gemiddelde aantallen per tuin (2,7), in Antwerpen wordt slechts de helft
waargenomen. Met het landelijk gemiddelde van 1,6 per tuin zitten we op hetzelfde niveau als Nederland
maar slechts op de helft van de aantallen in de Engelse tuinen.
Sinds het begin van de tuinvogeltellingen wordt de spreeuw in meer tuinen waargenomen. Er is een vrij
spectaculaire toename van 40 naar 50% van de tuinen.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : keukenafval, brood, fruit.
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 2,7 Vlaanderen 1,6
Oost Vl. 1,6 Wallonië

Staartmees
De staartmees wordt een talrijke verschijning op de voederplaatsen in Vlaanderen. Sinds het begin van de
tellingen in 2000 is de soort in aantal toegenomen van 1,1 tot 1,7 gemiddeld per tuin. Ook de spreiding is
spectaculair gestegen van 40 naar 53%.
Met deze gemiddelden zitten we een pak boven de aantallen in Engeland en Duitsland. Toch is de soort
erg gevoelig voor predatie door kraaiachtigen en katten. De staartmees broedt immers niet in een holte of
nestkast maar maakt zelf een nest met veertjes en mossen, meestal in een naaldboom of dichte struik met
doornen. Hopend dat het nest niet ontdekt zal worden door een ekster, eekhoorn of kat.
De soort is erg gevoelig voor sterfte tijdens koude winters omdat ze in hoofdzaak insekten eet. In de tuinen
heeft ze leren eten van vetbol, pinda- en insektencakes en in mindere mate van pindanoten.
Status in Vlaanderen : Niet bedreigd. (Atlas van de Vlaamse Broedvogels 2000-2002).
Bijvoedering : ondermeer vetbol, pindacake, pindanoten..
Provincie Aantal Regio Aantal
West Vl. 0,6 Vlaanderen 1,4
Oost Vl. 1,6 Wallonië

5. Opmerkelijk
Bij de vinkensoorten zien we duidelijk de gelijke schommelingen tussen jaren (figuur 11).
De keep, vink en groenling hebben we in de winter van 2001-2002 en 2003-2004 massaal zien opduiken.
Keep was in 2003-2004 zo talrijk dat ze in 20 op 100 tuinen werd genoteerd, in de winter van 2004-2005
slechts in 4 op 100 tuinen.
4
aantal vogels per tuin
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
vink
groenling
keep
0
2000-
2001
2001-
2002
2002-
2003
2003-
2004
2004-
2005
Figuur 11: gemiddeld aantal vink, keep en groenling per tuin.
De sperwer dook sinds 2000 meer en meer in de getelde tuinen op (figuur 12). In winter 2004-2005 was
de frequentie met 11 % even groot als in 2003-2004. Turkse tortel, houtduif, merel, roodborst, huismus en
groenling werden gemeld als prooisoort.
Frequentie sperwer
%
t
u
i
n
e
n
12
10
8
6
4
2
0
2000-
2001
2001-
2002
2002-
2003
2003-
2004
2004-
2005
Figuur 12: aanwezigheid van de sperwer in procent van Vlaamse tuinen.
Niet iedereen heeft een grote tuin of heeft een omgeving die heel rijk is aan vogels. Waarnemingen uit
tuinen met kleinere aantallen vogels zijn belangrijk voor het resultaat van dit project meer het is toch even
leuk om te kijken naar de absolute toppers.
De hoogste maandgemiddelden voor één tuin in 2004-2005 waren: huismus 60 exemplaren (Herenthout,
Antwerpen), ringmus 88 (Wuustwezel, Antwerpen), Turkse tortel 76 (Brasschaat, Antwerpen), staartmees
24 (Geel, Antwerpen), groenling 97 (Tessenderlo, Limburg), Spreeuw 151 (Bilzen, Limburg).
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

6. De weersomstandigheden
De temperatuur in winter 2004-2005 was hoger dan normaal, maar sterk verschillend van maand tot maand.
In november en december hadden we normale temperaturen maar januari en maart waren beduidend
warmer. Een warmtegolfje bereikte ons van eind december tot 13 januari. Februari was dan weer kouder
dan normaal. Met 49 vorstdagen en 69 sneeuwdagen was dit de koudste en sneeuwrijkste winter sinds het
begin van de tellingen in november 2000. Het grootste aantal vorstdagen in winter 2004-2005 kwam voor
in februari en bedroeg 15, hoofdzakelijk in de tweede helft van de maand.
Gemiddelde temperatuur in °C
temperatuur
10
8
6
4
2
0
nov dec jan feb mar
2000-2001
2001-2002
2002-2003
2003-2004
normaal
2004-2005
Figuur 13: gemiddelde temperatuur in de periode november tot maart.
Samenwerking met Tom & Co, Delhaize,
Vivara en Leica
Samen met Tom & Co en Vivara werkt Natuurpunt aan de beste produkten voor de tuinvogels en
kunnen we dankzij hun financiële bijdrage de aktie Vogels Voeren en Beloeren uitwerken. Voor een
Tom&Co in uw buurt, surf naar www.delhaize.be en gebruik de zoekfunktie.
Kijk voor handige tips en produkten zeker op www.vivara.be
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
13

Bijlage
Tabel 10: gemiddeld aantal vogels in Vlaamse tuinen in oktober 2003-maart 2004 en oktober 2004-
maart 2005.
2004-2005 2003-2004
Maand 10 11 12 1 2 3 10 11 12 1 2 3
Aantal tuinen 178 345 411 446 477 287 159 444 608 633 599 351
1 Huismus 6,84 6,93 7,80 7,41 6,78 6,85 6,19 5,89 6,17 5,78 5,85 5,93
2 Koolmees 2,53 3,30 3,66 3,57 3,36 3,05 3,64 4,14 4,34 4,25 4,06 3,44
3 Vink 0,77 1,50 2,66 2,92 3,11 3,16 2,23 2,47 3,53 3,89 4,23 3,90
4 Merel 2,92 3,17 3,55 3,71 3,75 3,89 3,16 3,14 3,58 3,56 3,56 3,50
5 Turkse tortel 3,54 3,56 4,22 3,94 3,43 3,48 2,85 3,19 3,60 3,68 3,25 2,98
6 Pimpelmees 1,68 2,22 2,72 2,86 2,83 2,44 1,82 2,23 2,58 2,93 2,94 2,45
7 Spreeuw 3,16 2,28 2,99 2,58 2,08 1,78 4,65 2,32 2,40 2,37 1,92 1,46
8 Groenling 0,80 1,36 2,08 2,28 2,56 2,27 1,05 1,40 2,04 2,13 2,49 2,27
9 Staartmees 0,72 1,16 1,60 2,32 1,98 1,37 1,13 0,88 1,41 1,93 1,76 1,20
10 Ringmus 0,75 1,31 1,78 1,97 1,44 1,43 1,01 1,07 1,33 1,61 1,53 0,97
11 Houtduif 0,87 0,85 1,36 1,50 1,85 1,98 0,95 0,90 1,14 1,54 1,51 1,62
12 Heggenmus 1,04 1,08 1,35 1,33 1,48 1,65 1,30 1,11 1,16 1,26 1,36 1,57
13 Ekster 1,11 1,14 1,15 1,26 1,25 1,41 1,30 1,17 1,24 1,39 1,29 1,25
14 Roodborst 0,82 1,02 1,07 1,13 1,18 1,09 0,98 1,02 1,11 1,11 1,07 1,06
15 Kauw 0,91 0,81 0,96 1,22 1,26 1,08 1,23 0,92 1,10 1,14 1,07 0,81
16 Keep 0,01 0,00 0,03 0,69 0,04 0,06 0,28 0,23 0,46 0,69 1,00 1,18
17 Sijs 0,11 0,07 0,07 0,32 0,07 0,04 0,13 0,21 0,19 0,32 0,98 1,43
18 Winterkoning 0,45 0,48 0,45 0,43 0,43 0,46 0,59 0,50 0,43 0,44 0,44 0,44
19 Zwarte kraai 0,30 0,25 0,41 0,40 0,38 0,39 0,30 0,31 0,31 0,40 0,36 0,37
20 Vlaamse gaai 0,28 0,26 0,24 0,27 0,31 0,34 0,29 0,25 0,28 0,28 0,26 0,33
21 Grote bonte specht 0,12 0,24 0,24 0,24 0,25 0,26 0,24 0,22 0,25 0,27 0,26 0,31
22 Zwarte mees 0,03 0,03 0,06 0,34 0,12 0,07 0,04 0,15 0,27 0,34 0,28 0,19
23 Kuifmees 0,11 0,16 0,17 0,19 0,16 0,15 0,09 0,19 0,24 0,23 0,23 0,18
24 Zanglijster 0,19 0,13 0,10 0,14 0,17 0,38 0,20 0,09 0,08 0,09 0,17 0,29
25 Boomklever 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,06 0,08 0,11 0,10 0,12 0,12 0,11
26 Groene specht 0,13 0,11 0,09 0,09 0,07 0,08 0,12 0,09 0,10 0,11 0,07 0,11
27 Kokmeeuw 0,06 0,04 0,08 0,10 0,07 0,13 0,07 0,11 0,11 0,13 0,07 0,06
28 Kramsvogel 0,06 0,14 0,06 0,01 0,19 0,60 0,00 0,01 0,12 0,08 0,04 0,03
29 Sperwer 0,02 0,05 0,06 0,07 0,07 0,05 0,02 0,05 0,05 0,07 0,07 0,06
30 Halsbandparkiet 0,02 0,13 0,11 0,12 0,11 0,12 0,01 0,06 0,03 0,07 0,06 0,07
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

Hoe waarnemen ?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Om mee te doen heeft u slechts een voederplaats nodig en de energie om die plaats dagelijks of
wekelijks een kwartiertje in het oog te houden. Noteer de waarnemingen wekelijks op het waarnemingsformulier,
een weekje overslaan is echt geen ramp. Mogen wij u vragen om op het einde van
iedere maand uw waarnemingen naar ons op te sturen?
- maak een voederplaats op de grond, timmer een voederplank ineen of hang een voederbuis op
een zichtbare plaats.
- Probeer elke dag, bijvoorbeeld gedurende een kwartier, uw bezoekers te beloeren en noteer in
een schriftje de soorten die u op en rond de voederplaats ziet scharrelen.
Omdat niet alle soorten op hetzelfde moment aan tafel gaan, is het nuttig om op verschillende
tijdstippen waar te nemen. Voor alle duidelijkheid: het komt er op aan uw waarnemingen regelmatig
bij te houden, maar uw formulier pas na een week in te vullen. U noteert per soort het grootste
aantal dat u op één moment hebt geteld. Een voorbeeld: op maandag ziet u drie koolmezen op de
plank, op dinsdag vijf, op woensdag geen, op donderdag vier. In dit geval vult u op het formulier
naast koolmees het getal vijf.
- vul na elke telweek het projectformulier in.
- Als u een week niet hebt geloerd, vul dan ‘niet gekeken’ in.
- Vul op het formulier ook de vragen in over uw tuin en het soort voedsel dat u aanbiedt. Zo kunnen
we een idee krijgen welke tuin beter of minder geschikt is voor bepaalde soorten.
- Stuur uw waarnemingen elke maand naar: Natuurpunt, Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen,
fax: ++32 15 42.49.21, e-mail: wim.vandenbossche@natuurpunt.be of vul ze in via het internet op
www.natuurpunt.be/tuinvogels
Kan je niet elke maand kijken, geen probleem, doe
mee op 4 & 5 februari 2006 !
Opmerkingen
(1) In de handleiding staat : ‘U noteert per soort het grootste aantal dat u op één moment hebt geteld’.
Zonder al de vogels te vangen en te merken is het vrijwel onmogelijk om juist te bepalen hoeveel
vogels een voederplaats bezoeken. Toch willen we dit aantal zo goed mogelijk schatten. Noteer dus
per week het grootste aantal van een bepaalde soort dat bij het voeder of in de omringende struiken of
bomen zat en dit binnen een waarnemingsperiode van 15 minuten. Bij een soort als de koolmees zie je
natuurlijk zelden meerdere individuen tegelijkertijd op een voederplaats, maar in de meeste gevallen
is het toch mogelijk om te schatten hoeveel vogels er op een bepaald moment op de voederplaats en
de omringende struiken of bomen zitten. Het is dat aantal in de onmiddellijke omgeving van de voederplaats
dat ons interesseert. Bijvoorbeeld op maandag zitten 4 huismussen op de voederplaats, dinsdag
zie je op 4 verschillende tijdstippen 1 huismus op de voederplaats en vrijdag zie je er 3 tesamen. Voor
deze week vul je dus in : huismus : 4 en niet 11.
(2) Het is belangrijk om goed te controleren of de maand en adres zijn ingevuld!
(3) Noteer ook soorten die niet in de lijst van 16 voorkomen als ze de voederplaats bezoeken, de lijst
van 16 is enkel een hulpmiddel om snel de waarnemingen te noteren.
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
15

Doe mee met de 6de wintertelling
Maand :
Soort 1 ste tot 8 ste 9 e tot 16 e 17 e tot 24 ste 25 ste tot 31 e
Maximum aantal op de voederplaats
Roodborst
Heggenmus
Winterkoning
Merel
Spreeuw
Grote bonte specht
Koolmees
Pimpelmees
Vink
Groenling
Huismus
Ringmus
Ekster
Vlaamse gaai
Turkse tortel
Houtduif
………………
………………
………………
………………
………………
Eekhoorn
Heb je een tuin? Zo ja, hoe ziet je tuin er uit?
Een tuin met veel groen
Een tuin met weinig groen
Een tuin in een wijk
Een tuin in een open landschap
In de tuin is een vijver of drinkbak : ja nee
In de tuin bevinden zich veel loofbomen
In de tuin bevinden zich veel naaldbomen (den, taxus, …)
In de tuin bevinden zich veel struiken
Heb je geen tuin, waar bevindt zich jouw voederplaats dan?
Terras of vensterbank
Geplaveide koer
Ik gebruik het volgende voeder: (aankruisen wat je gebruikt)
Zonnebloemen (los)
Gemengd zaad (los)
Brood
Pindanoten
Vetbol
Kopieer dit formulier en stuur elke maand je waarnemingen naar :
Natuurpunt, Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen of per e-mail naar
wim.vandenbossche@natuurpunt.be of fax: ++32 15 42.49.21 of vul in op het internet:
http://www.natuurpunt.be/tuinvogels
Naam :
Adres :
E-mail :
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005

Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
TELWEEKEND : 4 & 5 februari 2006
Soort 4 februari 5 februari
Maximum aantal op hetzelfde moment
Roodborst
Heggenmus
Winterkoning
Merel
Spreeuw
Grote bonte specht
Koolmees
Pimpelmees
Vink
Groenling
Huismus
Ringmus
Ekster
Vlaamse gaai
Turkse tortel
Houtduif
………………
………………
………………
………………
………………
Eekhoorn
Probeer tijdens het grote telweekend van 4 en
5 februari 2006 de vogels op je voederplaats te
tellen. Als je nadat je gevoederd hebt tijdens
een kwartiertje of halfuur waarneemt kan je al
de meeste soorten ontdekken.
Noteer per soort het grootste aantal dat je op
hetzelfde moment hebt geteld.
Een voorbeeld: op 4 februari zie je op 9.34u
drie koolmezen op de plank, op 9.58u vier op
de plank en 1 aan de vetbol, op 10.00u geen en
op 10.13u vier. In dit geval vul je op het
formulier naast koolmees het getal vijf.
Je hoeft niet op beide dagen waar te nemen!
Maar het mag.
Noteer ook soorten die niet in de lijst van 16
voorkomen als ze de voederplaats bezoeken,
de lijst van 16 is enkel een hulpmiddel om
snel de waarnemingen te noteren.
Controleer nog even of je adres goed
is ingevuld!
Heb je een tuin? Zo ja, hoe ziet je tuin er uit?
Een tuin met veel groen
Een tuin met weinig groen
Een tuin in een wijk
Een tuin in een open landschap
In de tuin is een vijver of drinkbak : ja nee
In de tuin bevinden zich veel loofbomen
In de tuin bevinden zich veel naaldbomen (den, taxus, …)
In de tuin bevinden zich veel struiken
Heb je geen tuin, waar bevindt zich jouw voederplaats dan?
Terras of vensterbank
Geplaveide koer
Ik gebruik het volgende voeder: (aankruisen wat je gebruikt)
Zonnebloemen (los)
Gemengd zaad (los)
Pindanoten
Vetbol
Brood
Stuur je waarnemingen naar :
Natuurpunt, Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen of per e-mail naar
wim.vandenbossche@natuurpunt.be of fax: ++32 15 42.49.21 of vul in op het internet:
http://www.natuurpunt.be/tuinvogels
Naam :
Adres :
E-mail :
Vogels voeren en beloeren: resultaten 2004-2005
17