VERSTERKING VOOR GEZINNEN - Vpro

sfeer. Na deze levensfase volgt de fase waarin de gezondheid achteruit gaat en de echte
ouderdom zijn intrede doet.
Het aantal ouderen in de vierde levensfase neemt toe, en deze ouderen zullen een hoger
opleidingsniveau hebben dan de huidige groep ouderen. Een hoger opleidingsniveau
draagt bij aan meer politieke en maatschappelijke participatie, waaronder
vrijwilligerswerk (Dekker et al, 2007). Een goede gezondheid maakt dat ook mogelijk.
De meeste informele zorg (41%) wordt geleverd in de leeftijdsgroep 55-65 jaar (RVZ,
2006a). Een derde van de ouderen in deze levensfase doet vrijwilligerswerk. De rol van
ouderen bij vrijwilligerswerk en mantelzorg is snel aan het groeien (Dekker et al, 2007;
Penninx et al, 2008).
De intergenerationele zorg in deze fase kan twee kanten uitgaan.
Zorg voor ouders
Aan de ene kant hebben ouderen in deze groep soms zelf nog ouders die in leven zijn,
maar door hun hoge leeftijd zorg nodig hebben 6 . De volwassen kinderen van mensen
van 75 jaar en ouder hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in het geven van
informele zorg, zeker wanneer een van de ouders er alleen voorstaat, maar ook wanneer
de partner niet in staat is zorg te verlenen (Stuifbergen et al, 2008). Alleenstaande
ouderen hebben in vergelijking met ouderen die samenleven met een partner een hogere
zorgvraag en ontvangen ook meer professionele zorg. Het aantal alleenwonende
ouderen is de laatste decennia voortdurend toegenomen, het sterkst onder de
hoogbejaarde bevolking (Liefbroer & Dykstra, 2000).
De kans dat mensen in deze fase informele zorg verlenen wordt groter naarmate
families smaller worden (afnemend kindertal) en de gezamenlijke levenstijd toeneemt
(vergrijzing) (Van Gaalen, 2007; Stuifbergen et al, 2008). Vrouwen zorgen vaker voor
hun ouders dan mannen (De Boer, 2005). De combinatie van smallere families en een
grotere en langere arbeidsparticipatie van vrouwen in de toekomst maakt het minder
duidelijk wie de aangewezen persoon is om zorg te verlenen alleen omdat deze toevallig
de meeste tijd beschikbaar heeft (Stuifbergen et al, 2008). Het is voor de toekomst
belangrijk de combinatie van het verlenen van zorg aan de oudere generatie en het
werken op de arbeidsmarkt te vergemakkelijken. Meer flexibiliteit in werk en zorgtaken
lijkt onvermijdelijk (vgl. Hochschild, 1997) en dient verder verkend te worden. Een
risicofactor is de kans op overbelasting.
Een kwart van alle mantelzorgers ervaart geen belasting. Driekwart ervaart wel belasting wat kan
variëren van het gevoel de situatie niet los te kunnen laten (moreel plichtsgevoel: 14,8 %) tot aan
conflicten thuis en op het werk (1,7%). Zwaarbelast zijn vooral mantelzorgers die meer dan 17 uren
per week mantelzorg geven (RVZ, 2006b).
Op basis van CBS-prognoses zal, omdat het aantal jongere ouderen – die voor het
merendeel samenwonen met hun partner – toeneemt, het aandeel alleenstaanden
onder ouderen niet verder groeien (Liefbroer & Dykstra, 2000) en omdat de levensverwachting
van mannen en vrouwen steeds dichter bij elkaar komt te liggen, zullen
partners langer bij elkaar zijn, waardoor ze langer voor elkaar kunnen zorgen en minder
29