Situering welzijn op het werk en psychosociale belasting ... - BeSWIC
Situering welzijn op het werk en psychosociale belasting ... - BeSWIC
Situering welzijn op het werk en psychosociale belasting ... - BeSWIC
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
www.kernkracht.be<br />
Systemisch coach<strong>en</strong> van van<br />
transformatie-process<strong>en</strong><br />
in organisaties<br />
<strong>Situering</strong><br />
Welzijn <strong>op</strong> <strong>het</strong> <strong>werk</strong><br />
<strong>en</strong> psycho-sociale <strong>belasting</strong><br />
Prof. dr. em. Johan Van de Kerckhove<br />
24 nov. 2011<br />
1
www.kernkracht.be<br />
<strong>Situering</strong><br />
- Brede visie <strong>op</strong> <strong>welzijn</strong> <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong>sbeleid in<br />
organisaties <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />
- Veel ruimer dan psycho-sociale <strong>belasting</strong> <strong>op</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>werk</strong><br />
- Dit breder kader is ess<strong>en</strong>tieel voor e<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>timale aanpak <strong>en</strong> komt in <strong>het</strong> concrete<br />
beleid vaak te weinig uit de verf
www.kernkracht.be<br />
Inhoud<br />
1. Het groei<strong>en</strong>d belang van <strong>welzijn</strong><br />
2. Definities van <strong>welzijn</strong><br />
3. B<strong>en</strong>aderingswijz<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Inhoud<br />
1. Het groei<strong>en</strong>d belang van <strong>welzijn</strong><br />
2. Definities van <strong>welzijn</strong><br />
3. B<strong>en</strong>aderingswijz<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Uitgangspunt<strong>en</strong>: De wereld van morg<strong>en</strong><br />
1 We zijn steeds meer e<strong>en</strong> echte k<strong>en</strong>nismaatschappij<br />
2 Inzet, verantwoordelijkheid, betrokk<strong>en</strong>heid <strong>en</strong><br />
creativiteit c<strong>en</strong>traal = to be or not to be<br />
3 Veiligheid, gezondheid <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong> word<strong>en</strong> strategisch<br />
steeds belangrijker<br />
4 Problem<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> steeds duidelijker uit de <strong>psychosociale</strong><br />
sfeer<br />
5 Het <strong>en</strong>ergi<strong>en</strong>iveau van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> én van organisaties is<br />
<strong>het</strong> belangrijkste aandachtspunt
www.kernkracht.be<br />
Nieuwe product<strong>en</strong> <strong>en</strong> productieomstandighed<strong>en</strong><br />
Nieuwe technologieën<br />
nieuwe product<strong>en</strong><br />
nieuwe productiefactor<strong>en</strong><br />
nieuwe productieomstandighed<strong>en</strong><br />
micro-elektronica<br />
telematica<br />
biotechnologie<br />
nieuwe material<strong>en</strong><br />
chip<br />
elektronica<br />
software<br />
informatie<br />
advies /di<strong>en</strong>st<br />
automation<br />
informatisering<br />
k<strong>en</strong>nis<br />
creativiteit<br />
verantwoordelijkheid<br />
klantgericht<br />
individualisering<br />
differ<strong>en</strong>tiatie<br />
innovatie
www.kernkracht.be<br />
Toegevoegde waarde<br />
Is steeds meer<br />
afhankelijk van<br />
m<strong>en</strong>selijke creativiteit<br />
- k<strong>en</strong>nis<br />
- intellig<strong>en</strong>tie<br />
- ideeën<br />
- intuïtie<br />
- verbeeldingskracht<br />
dwz moeilijk<br />
meetbaar<br />
voorspelbaar<br />
programmeerbaar<br />
Meer afhankelijk van cultuur <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong><br />
7
www.kernkracht.be<br />
1. Anderssoortige verwachting<strong>en</strong> tav mede<strong>werk</strong>ers<br />
* K<strong>en</strong>nis (chip 98% k<strong>en</strong>nis, 2% grondstof)<br />
* creativiteit<br />
* betrokk<strong>en</strong>heid<br />
* verantwoordelijkheid<br />
* teamwork<br />
* auth<strong>en</strong>ticiteit in m<strong>en</strong>selijke contact<strong>en</strong><br />
d.w.z.<br />
niet zo maar te organiser<strong>en</strong><br />
niet te beheers<strong>en</strong><br />
alle<strong>en</strong> te faciliter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te coach<strong>en</strong><br />
Welzijn wordt strategische waarde<br />
8
www.kernkracht.be<br />
1 Loon<br />
2. Verschuiving<strong>en</strong> in de verwachting<strong>en</strong><br />
van mede<strong>werk</strong>ers<br />
2 Bijkom<strong>en</strong>de voordel<strong>en</strong><br />
3 Secundaire arbeidsvoorwaard<strong>en</strong><br />
4 Relaties, cultuur, sfeer<br />
- boei<strong>en</strong>de job<br />
- succesvol bedrijf<br />
- flexibele arbeidsvoorwaard<strong>en</strong><br />
- promotiekans<strong>en</strong><br />
- goede work-life-balans<br />
5 Persoonlijke ontplooiing, leermogelijkhed<strong>en</strong><br />
6 Zingeving<br />
9
ITEM<br />
WAT MEDEWERKERS<br />
BELANGRIJK VINDEN:<br />
www.kernkracht.be<br />
WAT MANAGERS DENKEN DAT<br />
MEDEWERKERS BELANGRIJK<br />
VINDEN:<br />
Interessant <strong>werk</strong> 1 5<br />
Waardering <strong>en</strong> bevestiging 2 8<br />
Betrokk<strong>en</strong>heid 3 10<br />
Arbeidszekerheid 4 2<br />
Goed salaris 5 1<br />
Promotie- <strong>en</strong><br />
groeimogelijkhed<strong>en</strong><br />
Welzijnsbehoeft<strong>en</strong><br />
6 3<br />
Goede arbeidsomstandighed<strong>en</strong> 7 4<br />
Persoonlijke loyaliteit 8 6<br />
Tactvol <strong>op</strong>tred<strong>en</strong> <strong>werk</strong>gever 9 7<br />
Hulp bij problem<strong>en</strong> 10 9<br />
BRON SYSTEMATICA (Managem<strong>en</strong>t Team, 2 november 2001). Met dank aan Mathieu Weggeman.
www.kernkracht.be<br />
3. Verander<strong>en</strong>de relatie met bedrijf<br />
Onderzoek TMI (Time Managem<strong>en</strong>t International)<br />
Eur<strong>op</strong>ese <strong>werk</strong>cultuur in 15 land<strong>en</strong><br />
- 26 % zal bedrijf binn<strong>en</strong> 2 jaar verlat<strong>en</strong><br />
- 40 % is niet fier <strong>op</strong> zijn organisatie<br />
- 80 % niet geïnteresseerd in bedrijfsresultat<strong>en</strong><br />
- 20 % voelt zich verantwoordelijk voor <strong>het</strong> eig<strong>en</strong> <strong>werk</strong><br />
- 20 % voelt zich verbond<strong>en</strong> met de organisatie<br />
Groot strategisch belang <strong>welzijn</strong><br />
11
www.kernkracht.be<br />
Vaststelling<strong>en</strong> uit onderzoek Nederland<br />
Mathieu Weggeman 2007<br />
+ 15 % gaat met plezier naar <strong>het</strong> <strong>werk</strong><br />
0 65% is onverschillig<br />
- 20 % gaat met teg<strong>en</strong>zin
www.kernkracht.be<br />
Welzijn creëert e<strong>en</strong> positieve dynamiek<br />
Prev<strong>en</strong>tie (pro-actief)<br />
Welzijn mede<strong>werk</strong>ers<br />
Inzet (g<strong>en</strong>eratief)<br />
Kwaliteit<br />
Productiviteit<br />
Organisatiesucces<br />
Welzijn bedrijf = <strong>welzijn</strong> mede<strong>werk</strong>ers<br />
13
www.kernkracht.be<br />
Inhoud<br />
1. Het groei<strong>en</strong>d belang van <strong>welzijn</strong><br />
2. Definities van <strong>welzijn</strong><br />
3. B<strong>en</strong>aderingswijz<strong>en</strong>
De vier dim<strong>en</strong>sies van de ARBEIDSSITUATIE<br />
www.kernkracht.be<br />
welvaart<br />
Arbeidsvoorwaard<strong>en</strong><br />
beloning in ruime zin<br />
toekomstmogelijkhed<strong>en</strong><br />
<strong>werk</strong>zekerheid<br />
Arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />
fysische omgeving:<br />
<strong>psychosociale</strong> omgeving:<br />
<strong>belasting</strong>:<br />
verlichting, lawaai, veiligheid, klimaat, toxische stoff<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z.<br />
bedrijfscultuur, aard leiding gev<strong>en</strong><br />
fysiek, m<strong>en</strong>taal - informatiever<strong>werk</strong>ing<br />
Arbeidsverhouding<strong>en</strong><br />
<strong>welzijn</strong><br />
organisatieklimaat: sam<strong>en</strong><strong>werk</strong>ing of conflict<br />
hiërarchische verhouding<strong>en</strong>: toezicht, controle<br />
verhouding<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>werk</strong>nemers<br />
collectieve arbeidsverhouding<strong>en</strong><br />
inspraak <strong>en</strong> medezegg<strong>en</strong>schap<br />
Arbeidsinhoud<br />
- taakstructuur: uitgebreidheid <strong>en</strong> monotone <strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>heidkortcyclische arbe<br />
- regelstructuur: mate van zelfstandigheid <strong>en</strong> autonomie - volledigheid van de func<br />
- sam<strong>en</strong><strong>werk</strong>ingsstructuur: mate van sam<strong>en</strong><strong>werk</strong>ing <strong>en</strong> contact met ander<strong>en</strong><br />
- kwalificatievereist<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontplooiingskans<strong>en</strong><br />
- herk<strong>en</strong>baarheid: van de taak <strong>en</strong> van de resultat<strong>en</strong> met info over doel <strong>en</strong> resultat<strong>en</strong><br />
- belangrijkheid <strong>en</strong> impact van de taak - organiser<strong>en</strong>de taak<br />
- feedbackmogelijkhed<strong>en</strong><br />
15
www.kernkracht.be<br />
De diverse uitzicht<strong>en</strong> van <strong>welzijn</strong><br />
Historisch overzicht<br />
1. Loon : Klassieke organisatieleer<br />
2. Aandacht : Human relations<br />
3. Taakverrijking : Argyris, Hackman,WEBA<br />
4. Optimale relaties <strong>en</strong> team<strong>werk</strong><br />
5. Persoonlijke ontwikkelingsmogelijkhed<strong>en</strong><br />
6. Persoonlijke verbond<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> zingeving
www.kernkracht.be<br />
Brde definitie gezondheid<br />
WGO 1948<br />
Fysisch<br />
Psychisch welbevind<strong>en</strong><br />
Sociaal<br />
Gezondheidszorg // <strong>welzijn</strong>szorg
www.kernkracht.be<br />
Welzijn<br />
Nederlandse Arbeidsomstandighed<strong>en</strong>wet 1994<br />
− Ergonomisch aangepast <strong>werk</strong><br />
− Regelcapaciteit<br />
− Contact met collega’s<br />
− Informatie over doel <strong>en</strong> middel<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong> Welzijn<br />
Nederlandse Arbeidsomstandighed<strong>en</strong>wet 1998<br />
− Werk aangepast aan de m<strong>en</strong>s<br />
− Kort- cyclisch <strong>werk</strong> vermijd<strong>en</strong><br />
− Eig<strong>en</strong> initiatief <strong>en</strong> bijdrage vakbekwaamheid<br />
− Contact met collega’s<br />
− Informatie over doel <strong>en</strong> middel<strong>en</strong><br />
− Voldo<strong>en</strong>de ruimte om problem<strong>en</strong> <strong>op</strong> te loss<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Welzijn bevorder<strong>en</strong> via<br />
intrinsieke motivatie<br />
Autonomie<br />
Verbond<strong>en</strong>heid<br />
Compet<strong>en</strong>ties<br />
zoveel mogelijk keuzemogelijkhed<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong><br />
bied maximale kans<strong>en</strong> tot verantwoordelijkheid<br />
laat keuzevrijheid<br />
betoon respect <strong>en</strong> waardering<br />
geef maximale participatiekans<strong>en</strong><br />
grote aandacht voor sfeer <strong>en</strong> cultuur<br />
bied zoveel mogelijk (positieve) uitdaging<strong>en</strong> aan<br />
fout<strong>en</strong> zo mogelijk zi<strong>en</strong> als leermom<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
bied positieve feedback <strong>en</strong> leermogelijkhed<strong>en</strong><br />
bouw aan e<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>de organisatie<br />
20
www.kernkracht.be<br />
Aandachtspunt<strong>en</strong> ivm<br />
“Met Goesting blijv<strong>en</strong> Werk<strong>en</strong>”<br />
(1) Energiegev<strong>en</strong>de missie <strong>en</strong> toekomstvisie<br />
(2) E<strong>en</strong> leercultuur<br />
(3) Flexibele structur<strong>en</strong> <strong>en</strong> system<strong>en</strong><br />
(4) Ondersteun<strong>en</strong>d managem<strong>en</strong>t<br />
(5) Ler<strong>en</strong>de mede<strong>werk</strong>ers<br />
(6) Leerfaciliteit<strong>en</strong><br />
Vrag<strong>en</strong>lijst ontwikkeld in sam<strong>en</strong><strong>werk</strong>ing UHasselt <strong>en</strong> VLAO 2007
www.kernkracht.be<br />
WELZIJN = VERBINDING = pro-activiteit<br />
1. MEZELF word<strong>en</strong> wie ik b<strong>en</strong> : zelfrespect<br />
2. ANDEREN respectvol<br />
contact met wortels : <strong>en</strong>ergiebron<br />
ver-antwoord-elijkheid : kiez<strong>en</strong><br />
voed<strong>en</strong>de relaties<br />
ethisch appél <strong>en</strong> di<strong>en</strong>stbaarheid<br />
3. OMGEVING geïntegreerd in bredere system<strong>en</strong><br />
echt contact met de natuur<br />
waarlijk kunn<strong>en</strong> g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong><br />
4. SAMENLEVING do<strong>en</strong> wat m<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> heeft<br />
zinvolle taak, roeping, missie<br />
aandacht ruimer geheel in ruimte <strong>en</strong> tijd<br />
22
www.kernkracht.be<br />
Inhoud<br />
1. Het groei<strong>en</strong>d belang van <strong>welzijn</strong><br />
2. Definities van <strong>welzijn</strong><br />
3. B<strong>en</strong>aderingswijz<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Reikwijdte <strong>welzijn</strong>sbeleid<br />
Prev<strong>en</strong>tie<br />
Welzijn<br />
- 0 +<br />
Incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Accid<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Beroepsziekt<strong>en</strong><br />
Psycho- sociale <strong>belasting</strong><br />
Fysisch<br />
Psychisch<br />
Relationeel<br />
Sociaal<br />
nadel<strong>en</strong><br />
Reactief<br />
Voordel<strong>en</strong><br />
Proactief<br />
24
www.kernkracht.be<br />
Belangrijke acc<strong>en</strong>tverschill<strong>en</strong> :<br />
− Nadruk <strong>op</strong> positieve of <strong>op</strong> negatieve <br />
− Solution- focussed of problem-solving <br />
− Pro-actief of reactief <br />
− Prev<strong>en</strong>tie of repressie <br />
− Aanpak via organisatie of eerder via gedrag <br />
Wat is meestal <strong>het</strong> meest effectief
www.kernkracht.be<br />
Waar legg<strong>en</strong> we <strong>het</strong> grootste <strong>het</strong> acc<strong>en</strong>t <br />
− Risico-analyse, problem-solving <strong>en</strong> repressie <br />
− Het creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> positief draagvlak voor<br />
betrokk<strong>en</strong>heid, verbond<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong> <br />
26
www.kernkracht.be<br />
Hebb<strong>en</strong> wij e<strong>en</strong> positieve boodschap<br />
in ons <strong>welzijn</strong>sbeleid <br />
Verbod<strong>en</strong><br />
Gebod<strong>en</strong><br />
Gevaar<br />
Risico’s<br />
Ongevall<strong>en</strong><br />
Schuldig<strong>en</strong><br />
Dubbelzinnigheid<br />
Angst<br />
27
www.kernkracht.be<br />
Hebb<strong>en</strong> wij e<strong>en</strong> positieve <strong>en</strong><br />
aantrekkelijke boodschap inzake <strong>welzijn</strong> <br />
persoonlijk <strong>welzijn</strong><br />
kwaliteit van de arbeid<br />
zinvol <strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d <strong>werk</strong><br />
ontplooiingskans<strong>en</strong><br />
leermogelijkhed<strong>en</strong><br />
relationele kwaliteit<br />
e<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de missie<br />
perspectiev<strong>en</strong><br />
“leadership”
www.kernkracht.be<br />
Ook <strong>welzijn</strong> wordt negatief b<strong>en</strong>aderd<br />
Stress<br />
OSGW<br />
Pest<strong>en</strong><br />
Gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag<br />
29
www.kernkracht.be<br />
Problem talk creates problems<br />
Solution talk creates solutions<br />
Steve De Shazer 1988<br />
30
www.kernkracht.be<br />
Prioriteit voor organisatie-prev<strong>en</strong>tie<br />
De <strong>werk</strong>omgeving blijkt e<strong>en</strong> cruciale rol te<br />
spel<strong>en</strong> in <strong>het</strong> uitlokk<strong>en</strong> van pestgedrag.<br />
(Onderzoek Elfi Bailli<strong>en</strong> 2008)<br />
Dit betek<strong>en</strong>t ook dat de belangrijkste<br />
prev<strong>en</strong>tiemaatregel<strong>en</strong> zich situer<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>het</strong><br />
niveau van de organisatie <strong>en</strong> vooral in de<br />
organisatie-cultuur
www.kernkracht.be<br />
Welzijn in e<strong>en</strong> ruimer kader<br />
1. Structur<strong>en</strong> ook belangrijke rol ivm <strong>welzijn</strong><br />
• Voldo<strong>en</strong>de tijd <strong>en</strong> middel<strong>en</strong> <br />
• Duidelijkheid ivm taak <strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> <br />
• Afbak<strong>en</strong>ing van verantwoordelijkhed<strong>en</strong> <br />
• Structurele waardering <br />
• Faciliter<strong>en</strong>d of stur<strong>en</strong>d zonder steun <br />
• Maximaal luister<strong>en</strong> – minimaal stur<strong>en</strong> <br />
2. Cultuur speelt doorslaggev<strong>en</strong>de rol<br />
• Maximaal vertrouw<strong>en</strong> + minimale controle<br />
• Tell me > show me > prove me<br />
• Wie mag <strong>het</strong> zegg<strong>en</strong> De baas Wie <strong>het</strong> weet <br />
• Op<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> dialoog <br />
• Drag<strong>en</strong>d <strong>en</strong> voed<strong>en</strong>d <br />
• Ruimte om teg<strong>en</strong> de stroom in te gaan <br />
32
www.kernkracht.be<br />
E<strong>en</strong> ruim risico-begrip ivm <strong>welzijn</strong><br />
verwijst ook naar<br />
gebrek aan kwaliteit van de arbeid<br />
sociale contact<strong>en</strong><br />
zinvolheid van <strong>het</strong> <strong>werk</strong><br />
ontplooiingskans<strong>en</strong><br />
leermogelijkhed<strong>en</strong><br />
perspectiev<strong>en</strong>
www.kernkracht.be<br />
Belangrijke <strong>welzijn</strong>srisico’s zijn ook :<br />
− Onvoldo<strong>en</strong>de pro-actief beleid <strong>en</strong> “leadership”<br />
− Ge<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de doelstelling<strong>en</strong><br />
− Weinig dynamiek van verbeter<strong>en</strong><br />
− Gebrek aan reële participatie<br />
− Ge<strong>en</strong> <strong>op</strong><strong>en</strong> cultuur<br />
− Sterke behoefte aan coaching<br />
− Ge<strong>en</strong> aandacht voor geïntegreerde veiligheid <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong>
www.kernkracht.be<br />
De mate van integratie<br />
van <strong>het</strong> <strong>welzijn</strong>sbeleid<br />
als belangrijke parameter :<br />
STRATEGIE<br />
Geïntegreerd in missie <strong>en</strong> doelstelling<strong>en</strong><br />
In directe relatie met e<strong>en</strong> globaal risk-managem<strong>en</strong>t<br />
Totaal verankerd in <strong>het</strong> personeelsbeleid <strong>en</strong> HRM<br />
STRUCTUUR<br />
E<strong>en</strong> duurzame organisatie als streefdoel<br />
E<strong>en</strong> echt dynamisch risico- beheersingssysteem<br />
Op<strong>en</strong> probleemformuleringskanal<strong>en</strong><br />
Welzijn integraal deel van alle process<strong>en</strong>, overleg <strong>en</strong><br />
procedures<br />
CULTUUR<br />
Grondig verankerd in waard<strong>en</strong>systeem<br />
Nadruk <strong>op</strong> ethiek <strong>en</strong> respect<br />
Op<strong>en</strong> participatieve cultuur<br />
35
www.kernkracht.be<br />
Besluit : Creëer zoveel mogelijk<br />
e<strong>en</strong> positief motiver<strong>en</strong>d <strong>welzijn</strong>sverhaal<br />
− Welzijn ess<strong>en</strong>tiële voorwaarde voor mede<strong>werk</strong>ers én bedrijf<br />
− Positieve aanstekelijke doelstelling<strong>en</strong><br />
− Maximale participatie:<br />
• Niet alle<strong>en</strong> in comité PBW<br />
• Participatieve risico- analyses<br />
• Sam<strong>en</strong> procedures mak<strong>en</strong><br />
− Ler<strong>en</strong>de organisatie met ethische waard<strong>en</strong><br />
als respect, eerlijkheid,<strong>op</strong><strong>en</strong>heid, vertrouw<strong>en</strong><br />
− Nadruk <strong>op</strong> <strong>het</strong> positieve<br />
• Wat reeds goed is <strong>op</strong>merk<strong>en</strong> <strong>en</strong> communicer<strong>en</strong><br />
• Niet alle<strong>en</strong> resultat<strong>en</strong> maar ook inspanning<strong>en</strong> waarder<strong>en</strong><br />
• Positieve feedback gev<strong>en</strong><br />
36
www.kernkracht.be<br />
Bibliografie<br />
−<br />
−<br />
−<br />
Barrett R. Liberating the corporate soul. Building a visionary organization.<br />
Butterworth Heinemann. Boston. 1998.<br />
Hagger, M.S. & Chatzisarantis,N.L.D.,Eds, Intrinsic motivation and selfdetermination<br />
in exercise and sport,Human Kinetics, Champaing,2007.<br />
Korteweg, H., J. Voigt, Hel<strong>en</strong> of del<strong>en</strong>. Over de transformatie van m<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
organisatie. Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1990.<br />
− Ofman, D. Bezieling <strong>en</strong> kwaliteit in organisaties. Servire. Utrecht. 1999<br />
.<br />
− Spr<strong>en</strong>ger K., De motivatiemythe, Pearson Education,B<strong>en</strong>elux, 2001.<br />
Van de Kerckhove, J., Het dynamisch risico-beheersingssysteem. E<strong>en</strong><br />
evaluatie. In : O. Van Achter (red). De <strong>welzijn</strong>swet <strong>werk</strong>nermers. De<br />
uitvoeringsbesluit<strong>en</strong>. Inters<strong>en</strong>tia Uitgevers N.V., Antwerp<strong>en</strong> 1999, 129-147<br />
(studiedag 15.01.1999).<br />
37
www.kernkracht.be<br />
- Van de Kerckhove, J., De nieuwste uitdaging<strong>en</strong> voor <strong>het</strong><br />
prev<strong>en</strong>tiebeleid. Op weg naar pro-activiteit. In : Arbeidsveiligheid,<br />
Kluwer, Mechel<strong>en</strong>, nr. 112. 16 mei 2004.<br />
- Van de Kerckhove, J., Van gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag<br />
narrespectvolle b<strong>en</strong>adering<strong>en</strong>. De visie van e<strong>en</strong> socioloog. In:<br />
Over<strong>werk</strong>(t) in de actieve welvaartstaat. Acco, Leuv<strong>en</strong>, 2004.<br />
- Van de Kerckhove, J., Pro-activity in an effective prev<strong>en</strong>tion<br />
policy. In: Karwowski W (ed). International Encycl<strong>op</strong>edia of<br />
ergonomics and Human Factors, 2nd edition. CRC Press Taylor &<br />
Francis. New York, 2005.<br />
- Van de Kerckhove, J., Towards a new Philos<strong>op</strong>hy in the<br />
Prev<strong>en</strong>tion strategy of health and safety at work: pro-activity and<br />
well-being. In: Eur<strong>op</strong>ean Journal of Social Quality, 2006, Volume<br />
6, Issue 2/ Towards Modern Public Health based on social Quality.
Change language