Algemene brochure - Gemeente Boxtel

Boxtel ontleent van oudsher een specifieke rol aan zijn ligging.
Op een kruispunt van wegen tussen drie steden, op een verhoogde
plek langs de Dommel, is Boxtel ontstaan. De eerste vermelding
van Boxtel dateert uit het laatste kwart van de 11e eeuw.
De plaatsnaam Liempde wordt voor het eerst genoemd in 1309.
Een gemeente die haar geschiedenis kan terugvolgen tot de
middeleeuwen, kan niet anders dan veel aandacht schenken aan
haar verleden en aan de monumenten die daarbij horen.
De hernieuwde aandacht voor onze monumenten spreekt ook uit
de nota’s ‘Cultuurhistorische As’ en ‘Centrumvisie’.
Lees meer in deze folder over: • Waarom is iets een monument
• Gemeentelijke monumenten
• Een monument, daar kun je wat mee
• Toekomst
• Informatie

Deze folder biedt informatie over de verschillende vormen
van monumentenbescherming en wat te doen als er iets aan
monumenten moet veranderen. De folder is bovendien de eerste
uitgave in een reeks over monumenten in de gemeente Boxtel.
De gemeente is trots op het bezit van ruim 160 monumenten.
We besteden vooral aandacht aan gemeentelijke monumenten,
omdat de gemeente en de gemeentelijke Monumentencommissie
daar een grote rol bij spelen. Bij rijksmonumenten
is die rol voor de gemeente kleiner, zodat we bij deze monumenten
minder lang stilstaan.
Waarom is iets een monument
Objecten komen niet alleen op de monumentenlijst omdat ze mooi zijn. Monumenten zijn objecten die
belangrijk zijn voor onze gemeenschap. Ze zijn belangrijk om hun cultuurhistorische waarde, architectonische
of bouwhistorische waarde, waarde als deel van een groter geheel, de gaafheid, herkenbaarheid of
zeldzaamheid. Een monument is te belangrijk om verloren te laten gaan.
Monumentencommissie
In de Monumentencommissie zitten onafhankelijke deskundigen die de gemeente adviseren. Zij doen voorstellen
om objecten tot monument te verklaren en kunnen u helpen bij de zorg voor uw monument.
Rijksmonumenten
Rijksmonumenten vertegenwoordigen landelijk gezien een bepaalde cultuurhistorische, architectuurhistorische
of stedenbouwkundige waarde. Rijksmonumenten moeten minimaal vijftig jaar oud zijn. Boxtel telt 68 rijksmonumenten,
waaronder kasteel Stapelen, de Sint Petruskerk, het Hofje aan de Markt, de Heilig Hartkerk en
behoorlijk wat boerderijen en twee beschermde dorpsgezichten in Liempde. In heel Nederland zijn er ongeveer
60.000. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg is verantwoordelijk voor de registratie en documentatie van
rijksmonumenten. De bescherming van rijksmonumenten wordt geregeld in de Monumentenwet. Een object
kan op de rijksmonumentenlijst komen op verzoek van de eigenaar, een belangenvereniging op het gebied
van de monumentenzorg, of op initiatief van de gemeente of de Rijksdienst zelf.
De minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen beslist of een object op de rijksmonumentenlijst wordt
geplaatst. Die beslissing neemt de minister na afweging van de adviezen van de gemeente en de Raad voor
Cultuur. Van alle rijksmonumenten zijn beschrijvingen opgesteld waarin de redenen worden opgesomd
waarom het pand als beschermd monument is aangewezen.

Gemeentelijke monumenten
Gemeentelijke monumenten hebben cultuurhistorische, architectuurhistorische of stedenbouwkundige waarde
op plaatselijk niveau. De bescherming van deze monumenten is geregeld in de gemeentelijke monumentenverordening.
Voor gemeentelijke monumenten geldt geen leeftijdsgrens. Onze gemeente telt al meer dan
100 gemeentelijke monumenten. Samen met de Monumentencommissie verzorgt de gemeente de registratie
en documentatie van de monumenten.
Hoe wordt een gemeentelijk monument aangewezen
Een object kan voor de gemeentelijke monumentenlijst worden voorgedragen door de eigenaar of gebruiker
of een andere belanghebbende. Het merendeel van onze gemeentelijke monumenten is voorgedragen
door de Monumentencommissie. Het College van B&W beslist of een object op de gemeentelijke lijst komt.
Belanghebbenden krijgen de gelegenheid hun standpunt over de voordracht kenbaar te maken. Ook de
deskundigen in de Monumentencommissie geven hun advies. Op basis van dat advies en na afweging van alle
belangen neemt het college zijn besluit.
Wat is beschermd
Van alle gemeentelijke monumenten zijn beschrijvingen opgesteld. In deze beschrijving zijn de redenen
opgesomd waarom het pand als beschermd monument is aangewezen. In bepaalde gevallen is het mogelijk
dat ook het interieur onder de bescherming valt.
Beschermde stads- of dorpsgezichten
Het is mogelijk om een stadsdeel of een dorpskern in zijn geheel te beschermen. Het rijk of de gemeente
wijst zo’n gebied aan, waarna het een beschermd stads- of dorpsgezicht is geworden. De gemeente Boxtel
telt twee van rijkswege beschermde dorpsgezichten: de Kapelstraat en het Raadhuisplein in Liempde.
Nederland telt ongeveer 350 ‘rijksgezichten’. Ook de gemeente kan dorpsgezichten beschermen. Het beschermd
stads- of dorpsgezicht heeft tot doel de kwaliteiten van een gebied te beschermen. Anders dan de naam in
eerste instantie doet vermoeden, is een beschermd stads- of dorpsgezicht niet onveranderbaar. De bestaande
kwaliteiten en de karakteristieken van het beschermd gebied worden bewaakt in een gedetailleerd bestemmingsplan.
De vormgeving van nieuwbouw in een beschermd stads- of dorpsgezicht moet aan hogere eisen
voldoen dan bij nieuwbouw in niet-beschermde delen van de gemeente. De eisen worden per bouwplan
afgestemd op de directe omgeving.
Beeldbepalende of beeldondersteunende panden
Naast de monumenten is er nog een groot aantal panden die van belang zijn voor het karakter van de
gemeente, maar die niet waardevol genoeg zijn bevonden om als monument aangewezen te worden.
Ook voor deze panden worden de verbouwingsplannen door de Monumentencommissie getoetst, omdat
de hoofdvorm niet aangetast mag worden. Beeldbepalende panden hebben een hogere status dan beeldondersteunende
panden.
Beschermde gevelwanden
Bij gevelwanden gaat het om een groep van gevels die voor bescherming in aanmerking komt. Meestal gaat
het om de gevels van historische panden. Zo’n groep historische gevels verdient het om bewaard te worden.
In zo’n groep kunnen ook gevels zitten die van mindere kwaliteit zijn. Door deze gevels toch op te nemen in
de beschermde gevelwand, proberen we de gevel bij verbouwplannen alsnog te verbeteren.
Archeologische monumenten
Archeologische monumenten zijn overblijfselen uit vroegere tijden die zich in de bodem bevinden. Op een
archeologisch monument mogen geen grondwerkzaamheden plaatsvinden. Zo blijft het bodemarchief intact.
Boxtel heeft tot nu toe één door het rijk aangewezen archeologisch monument: het terrein van de voormalige
Sint Janskapel aan de Kerkakkers in Liempde. Van dit monument is boven de grond niets te zien, maar het is
bovengronds wel aangeduid.

Een monument, daar kun je wat mee
Monumenten zijn er niet alleen om naar te kijken, ze worden ook gebruikt. Dat betekent dat ze onderhouden
moeten worden, of dat er soms veranderingen in moeten worden aangebracht. Soms moeten monumenten
gerestaureerd worden. Onderhoud blijft altijd nodig, maar restauratie en ook verandering van monumenten
komen vaak voor.
Eigentijds ontmoet historie
Het grote misverstand rondom monumenten is, dat er niets aan zou mogen worden veranderd. Integendeel:
u mag een monument verbouwen, zolang het monumentale karakter maar behouden blijft. Het gegeven dat
de gemeente veel panden, gevelwanden etc. kent die het waard zijn beschermd te worden, wil nog niet zeggen
dat Boxtel een openluchtmuseum moet worden. Wel is het zo dat u bij nieuwbouwplannen in een historische
omgeving rekening moet houden met de schaal en maat van die bestaande bebouwing en de nieuwbouw met
het nodige respect inpast.
Vergunningen
Voor veranderingen aan een monument heeft u altijd een monumentenvergunning en meestal ook een
bouwvergunning nodig. Beide vergunningen kunt u gelijktijdig aanvragen bij de afdeling Wonen & Milieu.
Om teleurstellingen of extra werk te voorkomen, is het verstandig de Monumentencommissie vooraf om advies
te vragen bij het maken van uw bouwplannen. De deskundigen in de commissie kunnen u helpen bij het verwezenlijken
van uw plannen, zonder daarbij het monumentale belang van uw pand uit het oog te verliezen.
Wanneer krijgt u de vergunningen
Bij een gemeentelijk monument wordt uw plan getoetst door de Monumentencommissie Boxtel. Van deze
commissie heeft u een positief advies nodig richting B&W. Als uw bouwplannen goedgekeurd zijn door het
College van B&W, krijgt u een monumentenvergunning. Gaat het om een rijksmonument, dan worden uw
plannen ook nog getoetst door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en heeft u ook van die instantie een
positief advies nodig. Voor het krijgen van een bouwvergunning moeten uw bouwplannen aan een aantal
criteria voldoen.
Bijvoorbeeld
• uw plan past binnen het geldende bestemmingsplan,
• uw plan voldoet aan redelijke eisen van welstand,
• uw plan voldoet aan de technische eisen van het Bouwbesluit.
Voor monumenten kan overigens vrijstelling worden verleend van een aantal eisen uit het Bouwbesluit.
Houdt u er rekening mee dat daardoor de procedure voor een bouwvergunning anders is dan gebruikelijk.

Toekomst
Alle gebouwtypen en -categorieën zijn geïnventariseerd in de monumentenverordening, maar nog lang
niet alle objecten zijn beschreven. In onze gemeente zijn objecten die nog niet beschermd zijn, terwijl ze
dat wel verdienen. De komende jaren gaan we deze objecten in kaart brengen, om zo de monumentenlijst
aan te vullen. Een monumentenlijst is echter nooit compleet: wat vandaag een nieuw gebouw is, is over
100 jaar wellicht een monument.
Deze folder is de eerste uit een reeks. U kunt van ons nog informatie verwachten over onder andere:
• Soorten monumenten
• Beschermde gevelwanden
• Beschermde dorpsgezichten
• Wandelroutes langs markante panden
• Kapelletjes
• Kleine objecten
Handig om te weten
Voor wat hoort wat
Waarschijnlijk bent u trots op uw monument. Goed en regelmatig onderhoud zorgen ervoor dat uw monument
nog lang bestaat. Omdat ook anderen van uw monument genieten, zijn er mogelijkheden voor subsidie voor
onderhouds- en restauratiewerkzaamheden. U kunt subsidie aanvragen voor rijksmonumenten, gemeentelijke
monumenten, beeldbepalende panden en beschermde gevels. Als u wilt weten welke mogelijkheden er zijn
en hoe u daarvan gebruik kunt maken, neem dan contact op met Wonen & Milieu.
En verder...
• Bestemmingsplan: In een bestemmingsplan is onder andere vastgelegd welke functies een pand mag
hebben, bijvoorbeeld wonen of horeca.
• Welstandseisen: Bouwplannen worden getoetst in relatie tot de omgeving. Afwijkende kleuren en materialen
mogen niet ontsierend zijn.
• Bouwbesluit: Alle technische eisen zijn in dit besluit opgenomen en zijn voor heel Nederland hetzelfde.
Ze omvatten bijvoorbeeld eisen voor bouwkundige constructies, daglichttoetreding, geluidswering en
ventilatie. Wanneer de voorschriften uit het Bouwbesluit in strijd zijn met het monumentenbelang, kan
soms vrijstelling worden verleend.
• Beslissingstermijn: Bij gemeentelijke monumenten moet de gemeente binnen twaalf weken na ontvangst
van een aanvraag om een monumenten- of bouwvergunning hebben beslist. Bij rijksmonumenten kan deze
procedure maximaal zes maanden duren met een mogelijke verlenging van nog eens zes maanden.
• Publicaties: Verleende vergunningen worden wekelijks gepubliceerd in het Brabants Centrum en op Boxtel.nl
• Bezwaar maken: Belanghebbenden krijgen zes weken de tijd om bezwaar te maken tegen de verlening van
een monumenten- of bouwvergunning.
• Bouwen zonder vergunning: Wanneer een monument is gewijzigd zonder de vereiste vergunningen,
kan de eigenaar worden verplicht het pand weer in de oude staat terug te brengen. Weigert de eigenaar dit,
dan herstelt de gemeente het pand in de oude staat op kosten van de eigenaar.
• Monumentenvergunning: Voor veranderingen, verbouwingen, onderhoudswerkzaamheden enzovoorts aan
monumenten heeft u een monumentenvergunning nodig. Deze vergunning is ook vereist voor werkzaamheden
aan beeldbepalende panden en voor panden opgenomen in een beschermde straatwand waarvoor u,
volgens het Bouwbesluit, een bouwvergunning nodig heeft.

Informatie
De gemeente Boxtel ondersteunt u bij de zorg voor uw monument. Niet alleen financieel, maar ook met
kennis. Heeft u vragen Wilt u vooroverleg over verbouw- of restauratieplannen
Laat u dan door ons informeren en adviseren.
Gemeente Boxtel
• Algemeen
Postbus 10000
5280 DA Boxtel
Telefoon: (0411) 655911
Fax: (0411) 655225
E-mail: gemeente@boxtel.nl
Internet: www.boxtel.nl
• Secretariaat Monumentencommissie Boxtel & afdeling Wonen en Milieu gemeente Boxtel
Jacq van der Last
Postbus 10000
5280 DA Boxtel
Telefoon: (0411) 655810
Fax: (0411) 655225
E-mail: jla@boxtel.nl
Internet: www.boxtel.nl zoekwoord ‘monumenten’
• Beschikbaar ter inzage
Rapportage ‘Cultuurhistorische As Boxtel’
Beleidsnota ‘Centrumvisie Boxtel’
Monumentenverordening gemeente Boxtel
Subsidieverordening gemeente Boxtel
Redengevende beschrijvingen van monumenten