150 jaar Diergaarde Blijdorp - Vrienden van Blijdorp

150 jaar
Diergaarde
Blijdorp
2/2007

e v e n b i j p r a t e n
Beste Vriendinnen en Vrienden,
Het jubileumjaar komt nu flink op stoom! Wat een leuke verrassing van Blijdorp om de
aanwezige Vrienden na de ALV een feestbuffet aan te bieden! Heeft u het prachtige jubileumboek
al Nee Koop het dan snel met Vriendenkorting in de winkels in de Diergaarde.
Het zal u niet verbazen dat in dit jubileumjaar ook in Vriendennieuws wordt terug geblikt.
Theo vd Velde ‘graaft autobio’ zou Kees van Kooten zeggen. Monique van Leeuwen’s botanische
rubriek kijkt terug op de geschiedenis van het ‘tuinieren’ in Blijdorp.
i n h o u d
Vrienden
nieuws 2/2007
Even bijpraten 2
Algemene Ledenvergadering 2007 3
Nieuws uit Blijdorp 5
Berekoel! 25
Botanisch Blijdorp:
Tuinieren door de tijd 10
Lijn 13: Komen en gaan! 17
Zomerexcursie naar ZOOM
Gelsenkirchen 16
VIP Rondleiding voor Vrienden 20
Blijdorp, Toen en Nu 23
Neerkijkers, het bekijken waard 18
Vrienden-knuffels 21
Najaarsreis naar Overloon 22
De kleine panda,
bedreigd en beschermd 14
Iets groots en buitengewoons:
Jubileumboek en DVD
150 Jaar Rotterdamse Diergaarde 12
Mutaties in de Diergaarde
(2 januari - 25 april 2007) 27
Agenda 28
Colofon 28
Heeft u nog guldens 28
Steller zee-arend - foto: Yvonne Raaijmakers
Het wordt een druk Vriendenjaar. De jubileumtaart voor de medewerkers is nog niet op
of we gaan full speed aan de slag met het verder verfraaien van de Diergaarde. Na de ALV
kon u al een blik werpen op de nieuwe natuurlijke wand die dankzij uw giften in de Victoriaserre
is gerealiseerd. Binnen een paar maanden openen we de verblijven voor poedoes/cavias
en servals (het is eindelijk gelukt om het eens te worden met de monumentencommissie).
Peter Biesta is niet te stoppen. In dit nummer vindt u alweer twee reisaanbiedingen! Vanwege
het succes van de speciale zomerreis van afgelopen jaar heeft Peter ook dit jaar een
extra reis gepland. Dit keer gaan we naar Gelsenkirchen. Een tuin waar ik persoonlijk heel
enthousiast over ben.
Misschien vraagt u zich af waarom de voorpagina wordt gesierd met een foto van een van
Blijdorp´s Steller zee-arenden Dat heeft een speciale reden. Op verzoek van Blijdorp
gaan de Vrienden zorgen voor een prachtig nieuw verblijf voor deze magnifieke vogels bij
het Oceanium! Binnenkort meer informatie hierover in uw Vriendennieuws.
Ik wens u een prachtige zomermaanden waarin u volop kunt genieten van Blijdorp. Vergeet
niet om af en toe even te kijken naar de vorderingen van het ijsberenverblijf, ons
grandioze jubileumgeschenk!
Marcel Kreuger,
Hoofdredacteur.
Klok van Linnaeus
n i e u w s
Vanaf half mei kun je de klok van Linnaeus in
de tuin beleven. Op de plek waar jarenlang
een vijver met waterlelies was, is de ‘Horologium
florae’ nagebouwd. Linnaeus ontwierp
de klok met behulp van Aequinoctales;
dat zijn planten die op vaste uren hun
bloemen openen of sluiten. Net als mensen
hebben planten een inwendige klok en slapen
zij op vaste tijden. Sommige soorten
bloeien in de ochtend, andere ontluiken
midden op de dag en weer andere ontluiken
pas tegen de avond. Een voorbeeld daarvan
is de Teunisbloem. De helgele bloemen gaan
pas ’s avonds open.
Carl von Linne (latijnse naam: Linnaeus)
publiceerde in 1751 het resultaat van zijn
observatie naar de tijden waarop bloemen
gedurende de dag open en dicht gaan. Op
23 mei is het 300 jaar geleden dat Linnaeus geboren werd. Dat wordt over de hele wereld
herdacht, ook in Blijdorp met deze klok.
Vanaf een verhoging is te zien hoe de klok werkt. De planten worden gepland in vakken die
verbonden zijn met de tijden op de klok. Met buxushaagjes zijn de uren en wijzers van de
klok verbeeld. Na de ijsheiligen zijn de planten in de vakken te zien.
2

Algemene Ledenvergadering 2007
De Algemene Ledenvergadering (ALV) van de Vrienden van
Blijdorp in het Eauditorium was deze keer niet zoals gebruikelijk
in de ochtend, maar ’s middags om 2 uur. En dat had te maken
met een verrassing die de Diergaarde Blijdorp aan het einde van
de middag voor de Vrienden geregeld had, meer daarover later.
Tekst: Alex Schouten
en Angeline Peters
Misschien kwam het door de aangekondigde
verrassing, maar er waren deze keer
ongeveer 375 (!) Vrienden en Vriendinnen
aanwezig bij de ALV en daarmee waren
zowel het Eauditorium als de Haaienzaal
afgeladen.
Zoals gebruikelijk zat onze voorzitster,
mevrouw Groenhorst, de vergadering voor.
Zij ging in op de Vrienden-projecten die
binnenkort op stapel staan. En dat zijn er
de komende 12 maanden in totaal 4:
• Allereerst wordt in september het lang
verwachte servalverblijf geopend. In het
laatste Vriendennieuws van 2003 (!) wisten
we op rijm nog het volgende te vermelden:
De servals krijgen binnenkort een groter huis
want hun huidige stekkie was niet meer pluis
De vrienden dragen hun steentje bij
en de Diergaarde is daarmee heel blij
Allerhande vergunningen en regeltjes
gooiden roet in de planning. Maar gelukkig
bleek uitstel geen afstel te zijn, want
binnenkort is het dus zover!
• In het nieuwe deel van de Diergaarde
wordt in september ook het verblijf
voor de poedoe’s en wilde cavia’s geopend.
Hier heeft de vereniging een
bedrag van 30.000,- voor geschonken.
• Het lukt helaas niet om ons jubileumcadeau
aan de Diergaarde in het jubileumjaar
te openen. Het grootste cadeau dat
de Vrienden ooit geschonken hebben
(1,2 miljoen euro!) wordt nu begin 2008
geopend. Ach, als er dan een meter
sneeuw ligt is het wel erg sfeervol! Het
beeld dat door Ineke Roelfzema in
opdracht van de Vrienden wordt
geschonken, zal dan uiteraard ook
gereed zijn. Mogelijk worden (verkleinde)
replica’s gemaakt die dan te koop
zijn.
• Het bestuur heeft voor 2008 als ‘klein’
project gekozen voor een nieuw verblijf
voor de Steller zeearenden. Deze fantastische
vogels huizen nu nog in de volière
in het Aziatische moeras en krijgen
voor 50.000,- bij Arctica een andere
woning. De opening hiervan is gepland
voor maart/april 2008, tegelijk met de
opening van de andere onderdelen van
Arctica (poolvossen, lemmingen en
sneeuwuilen).
Vervolgens kwamen de wat meer officiële
onderdelen van de vergadering aan de
orde, zoals het verslag van de kascommissie,
de herbenoeming van de bestuursleden
en het verslag over de promotie-werkzaamheden.
Bij de herbenoeming van Henk
Gerritse kwam de verrassende mededeling
dat dit zijn laatste termijn gaat worden.
Over 3 jaar zullen Greet en Henk stoppen
met de promotie-werkzaamheden voor de
3

Bestuur geniet van speech koningin Constance- foto: J. Stout
Koningin Constance en hofdame - foto: J. Stout
Vrienden, waaronder ook het beheer
van de winkel vallen. De secretaris
moest helaas constateren dat op 1
april circa 15 % van de leden haar
contributie nog niet betaald heeft.
Na de vergadering overhandigde de
heer Dorresteijn, directeur van de
Diergaarde, aan alle bestuursleden een
exemplaar van het jubileumboek: getiteld
“Iets grootsch & buitengewoons,
150 jaar Rotterdamse Diergaarde”.
Na de vergadering was het tijd voor de
vertoning van de jubileum DVD ter
gelegenheid van het 150-jarig jubileum
van de diergaarde. Een soort korte,
bewegende vertaling van het boek. De
beide zalen zaten ademloos naar de
‘voorstelling’ te kijken. Met name de
filmbeelden van de oude Diergaarde,
die tot kort voor de 2e wereldoorlog
in het centrum van Rotterdam was
gelegen, maakte indruk. Boek en DVD
zijn voor de Vrienden met een korting
te kopen in de winkels in de Diergaarde.
Elders in dit Vriendennieuws wordt
uitgebreid ingegaan op boek en DVD.
Koningin Constance en hofdame - foto: J. Stout
Vervolgens hadden de Vrienden ruim
een uur de tijd om met het prachtige
april-weer de dierentuin te bekijken.
Het was de bedoeling geweest om
gezamenlijk de weidevogel-volière te
bezoeken, maar de groep was daarvoor
te groot.
Om half zes werd iedereen terug verwacht
in de Haaienzaal, het Eauditorium
en het Caribische terras voor een
warm buffet. Het buffet was ter gelegenheid
van het 150 jarig jubileum aangeboden
aan de Vrienden door de
Diergaarde. Het buffet was perfect
georganiseerd, het eten smaakte voortreffelijk
en de sfeer was gezellig en
ontspannen. Kortom, een zeer geslaagde
middag én avond!
4
Koningin Constance toast met het bestuur- foto: J. Stout

Blijdorp n i e u w s
Tekst: Gerda Nijssen
Met dank aan Lex Noordermeer (Diergaarde
Blijdorp) en de Nieuwsbrief van
de Vrijwilligers van Blijdorp.
In maart is tapir Ganisha uit Antwerpen
naar Taman Indah gekomen. Haar roots liggen
in Blijdorp, want zij is een kleindochter
van onze onvolprezen Wandaloo. U herkent
Ganesha aan haar wat kleine en smalle
hoofd. Zij houdt van douchen. Om de
beurt mogen de tapirs een dagje in het binnenverblijf.
Elke dag wordt het bassin
schoongemaakt en opnieuw gevuld. Dus als
u een tapir onder de douche ziet staan, is
dat hoogstwaarschijnlijk Ganesha’s dag.
Timber - foto: Joost Hubeek
Het is stil op de Takin-rots. In november vorig jaar overleed de
bok en in maart een van de twee geiten van onze waardevolle
Szechuan takins. In Blijdorp kregen ze in totaal acht jongen: op
twee na allemaal mannetjes. Het laatste jong (geboren op 17
februari j.l.) was een van die twee vrouwtjes. Uitgerekend dat
jong stierf heel kort na de geboorte. Twee jongen zijn verhuisd
naar Berlijn en vier bokken naar Frankrijk. Er rest nu nog slechts
één bok (geboren in 2005 in Blijdorp). Hij is naast de rhesusapen,
de enige bewoner van onze takin-rots. Het is nog onduidelijk
hoe het verder moet.
Van Taman Indah is onze bul Alexander
vertrokken. Hij is op reis. Eerst naar Antwerpen
om daar een aantal vrouwtjes te
bezwangeren en vervolgens gaat hij verder
naar Sevilla, Spanje. Het was nog spannend,
want de vrouwtjes in Antwerpen waren in
hun vruchtbare periode. Die duurt maar
kort. Dus moet het transport op tijd geregeld
zijn. Zo als het er nu naar uitziet is
Alexander op tijd in Antwerpen om zijn
best te doen. Zo’n transport van een olifantenmannetje
is geen sinecure. Een container
waar hij in past, een kraan waar hij met
container aan kan hangen, Alexander de
container in loodsen, dat moet allemaal
kloppen. Met een gewicht van 5.700 kilo
kun je geen fouten maken. Alexander krijgt
drie nieuwe vrouwen tot zijn beschikking.
Wij krijgen er een jongeman voor terug.
Een oude bekende van ons, Timber is op
26 april teruggekeerd vanuit Sevilla naar
zijn geboortedorp Taman Indah terug. Hij
krijgt de tijd om volwassen te worden en
aan zijn nieuwe verblijf en dames te wennen.
Gorilla nieuws
Het gorilla trio Dango, Quenta en Astra is
donderdag 12 april veilig gearriveerd in de
dierentuin van Sjanghai. In de Chinese miljoenenstad
zijn de mensapen ondergebracht
in een speciaal voor deze groep
gebouwd verblijf, waarvoor kosten noch
moeite gespaard zijn. Het Sjanghai-transport
vond uiteraard plaats met goedkeuring
van EAZA, de Europese vereniging van dierentuinen
en aquaria, die verantwoordelijk
is voor alle Europese fokprogramma's
(EEP's) en stamboeken (ESB's).
Hoewel Dango, Quenta en Astra uit Europa
vertrokken zijn, is het uitgangspunt dat
zij deel blijven uitmaken van het gorilla-EEP.
Met het transport van de gorilla's heeft Blijdorp
ook deze keer niets aan het toeval
overgelaten. Een Blijdorp-medewerker
heeft de aankomst van de gorilla's in Sjanghai
voorbereid en een andere mensapenverzorger
uit Blijdorp heeft de dieren tijdens
hun lange reis naar China begeleid.
Eerder waren er al mensapen-verzorgers
uit Sjanghai op stage in de Rotterdamse
Diergaarde geweest om hier de kneepjes
van het gorilla-vak te leren. Bovendien hebben
de gorilla's in Rotterdam al kunnen
wennen aan het voedsel dat in Sjanghai op
hun menu staat. De toch wel ingrijpende
overgang van Rotterdam naar Sjanghai is
zodoende zo gemakkelijk mogelijk voor de
gorilla's gemaakt.
Het vertrek van de gorilla’s komt ten
goede aan de witkruinmangabeys. Zij hebben
het veel ruimere verblijf van de verhuizers
overgenomen en kunnen naar buiten
in het koepelbuitenverblijf. Zij hebben het
daar zo te zien prima naar hun zin. De
twee mannetjes krijgen over niet al te lange
tijd gezelschap van drie vrouwtjes die nu
nog elders in Europa op hun verhuizing
5

Vliegkooi in aanbouw - foto: Fred van Tiel
n i e u w s
wachten. Naast hun verblijf zijn de pinché
aapjes gehuisvest. U weet wel daar waar
‘vroeger’ de oerang oetans verbleven. In
hun vroegere verblijf waren ze nauwelijks
te zien, nu krijgen ze weer de aandacht van
de bezoekers die zij verdienen.
Het jong van Tamani is een meisje. Haar
naam is Thirza (de eerste letter van haar
moeder’s naam – zoals voorgeschreven -
en ook de voornaam van de stagiaire die
haar moeder 3 maanden lang bestudeerde).
Adira, jonge dochter van Aya en Thirza
groeien als kool. Aya is de meest zorgzame
moeder van de twee. Tamani houdt ook
erg van haar rust. De puberzoon Thomas
wil namelijk nog wel eens een beetje plagen
en aandacht voor zichzelf opeisen. Hij
zou dolgraag met de baby’s spelen. Maar
Aya vindt dat geen goed idee en geeft hem
op zijn kop. Bokito, de vader van de twee
baby’s speelt wel met Thomas. Ze kunnen
samen lekker ravotten, een lust voor het
oog.
De colobusapen hebben een tweede jong.
Ga vlug kijken naar het spierwitte jong,
want binnenkort wordt zij net als haar
ouders en tantes zwart met een beetje wit
op de borst en staart. De scoutinggroep
Burgemeester van Haaren heeft hun eiland
opgeleukt met verschillende speel- en vermaaktoestellen.
Vanaf de terraszaal kunt u
ze vrolijk zien buitelen.
Alia - foto: Joost Hubeek
6

Zwartkoppita voert zijn broedend vrouwtje - foto: Anneke Oberman
Okapi nieuws: Lisala is helaas op 8 februari
overleden. Zij had al een tijd lang last van
benauwdheid. Sectie heeft uitgewezen dat
ze een lekkende hartklep had en veel te
veel vocht in het hart. Toen werd ook
bekend dat zij al 10 weken zwanger was.
Lisala is slechts 16 jaar geworden. Dan is
een okapi in de bloei van haar leven. In de
vrije natuur kunnen ze wel 30 jaar oud
worden. Op 3 april is een nieuw vrouwtje
aangekomen uit Kopenhagen. Hopelijk is ze
snel gewend aan haar nieuwe maatjes.
Onze Anton heeft bewezen dat ook hij een
goede zwemmer is. Hij duikt regelmatig
met moeder Janneke onder in het dwergnijlpaarden
bad. Je houdt je hart vast, want
hij blijft lang onder, maar komt dan proestend
weer boven.
Bij de tijgers heeft een wisseling plaatsgevonden.
Onze tijgerin Musi is verhuisd naar
de Lisieux zoo in Frankrijk. Musi mag geen
nakomelingen meer krijgen, omdat haar
bloedlijn al oververtegenwoordigd is. En
Blijdorp wil graag fokken met haar tijgerman.
Daarvoor is de jonge tijgerdame Alia
uit Wuppertal (Duitsland) naar Rotterdam
gekomen. De eerste tijd moet zij in quarantaine
in haar binnenverblijf blijven, maar
binnenkort krijgt zij de ruimte in haar eigen
riante buitenverblijf. En hopen we over niet
al te lange tijd tijgersbaby’s te bewonderen.
De kroeskoppelikanen zijn weer terug in
hun vijver aan de van Aerssenlaan. Ik moet
nog uitvinden of ze nu wel of niet gejongd
hebben. De aalscholvers moeten weer een
beetje inschikken, want de pelikanen
nemen hun ruimte goed in beslag. Vlakbij
staan de witnekkraanvogel-ouders met hun
jong te pronken. Blijf een beetje uit de
buurt, want zij dulden geen mensen dichtbij
hun kroost.
- foto: Yvonne Raaijmakers
De oropendola’s zijn druk bezig met de
voortplanting. De zwarte (recht tegenover
het Caribische café in het Oceanium) hebben
de manden die voor hen opgehangen
zijn als nesten gebruikt om er een eigen
nest onder te hangen. Je kunt toch maar
beter je eigen huis bouwen. De groene
oropendola’s vliegen sinds kort los in de
Victoria serre. Daar doen ze het best na
een eerste periode van pikken naar de verzorgers.
Zij maken gebruik van de manden
om hun eieren in uit te broeden. Slechts
een paar extra sliertjes waren nodig om ze
voor hun doel geschikt te maken.
De Victoria serre is trouwens een bezoek
weer meer dan waard. De vier verblijven
van de toekans zijn opgeknapt. Ze zijn zo
ingericht dat het een geheel lijkt. Het decor
van het ene verblijf loopt over in het andere.
Verder is er –dankzij een gulle gift van
de Vrienden- een cementmuur gemaakt
waar prachtige planten hangen; een ware
lust voor het oog. De groep gestreepte
muisvogels is opgesplitst. Het waren er
maar liefst 30 in totaal. Dat zorgde voor
teveel vogelpoep. Een deel is verhuisd naar
de krokodillenhal.
De zwartkoppitta’s hebben maar liefst
twee nesten gemaakt. Deze lijken nog het
meest op trechters gedraaid van plantenstengels.
Ze zien er heel kunstig uit. Een
van de nesten is nog te zien in het achterste
deel op een plateau. Er zijn drie jongen
uitgevlogen, maar die zijn tot nog toe
onvindbaar. Een daarvan is helaas overleden.
Zij bewoonden eerst het middenstuk
samen met onder andere de moloneta
spreeuwen, maar dat bleek voor het jonge
ouderpaar te druk. En daar kan ik me wat
bij voorstellen.
Verderop in de Victoriaserre groeit de Victoria
Amazonica. Er zijn al diverse bladeren
te zien. De randen van de bladeren krullen
om zodat er uitzien als grote dienbladen op
het water. Ze zullen nog veel groter groeien,
zo groot en stevig dat een kind erop
kan zitten. Met genoeg uren zonneschijn
krijgen we weer een prachtige bloem. Die
bloem is slechts korte tijd te bewonderen,
dat wordt dus opletten geblazen.
De kikkerhoek in de Rivierahal heeft een
nieuwe bewoner. Er is een pipa bijgekomen.
De pipa is een platgeslagen pad.
Althans hij lijkt veel op dubbeltje, zo plat is
hij. Oorspronkelijk komt hij uit Suriname.
Tegelijk met het mannetje zijn drie dames
aangekomen, maar die blijven nog een tijdje
achter de schermen. U moet enige
moeite doen om de pipa te ontdekken.
Meestal zit hij tegen de achterwand van het
aquarium geplakt. Met je neus tegen het
glas kun je hem ontdekken. Let op: hij is
helemaal bruin en hij heeft een driehoekige
kop met een spitse neus. De eitjes groeien
in de huid van het vrouwtje en kruipen na
ongeveer 3 maanden uit de huid naar buiten.
Ook uit Suriname is een heuse grietjebie
gearriveerd. Wie ooit in Suriname geweest,
kent zijn roep en vergeet dat nooit meer.
Deze leuke gele rakker is de meest voorkomende
vogel van Paramaribo. Hij roept
de hele dag zijn eigen naam. Dus al onze
stadsgenoten met Surinaamse familie kennen
hem zeker.
In het publiekslaboratorium zit een sepia
die uiteindelijk in het aquarium bij de
ingang van het Oceanium moet komen.
Het valt niet mee om sepia’s te kweken.
Althans ze worden wel geboren, maar
zodra ze voor het publiek in aquaria
geplaatst worden, gaan ze snel achteruit.
Blijkbaar zijn ze stress gevoelig. Nu worden > 7

ze achter de schermen grootgebracht en
dan hoger geplaatst in het lab. Daar lijken
ze het prima te doen. Het zijn levendige
dieren met een leuk ‘rokje’ waarmee ze
zich voortbewegen.
De vissen collectie is uitgebreid met 30
neerkijkers. Mijn collega redactielid schreef
daarover een interessant artikel dat verderop
in deze Vriendennieuws staat. Schijn
bedriegt: Er zijn 30 rode kanaries gearriveerd.
Die zijn wel rood maar geen vogels
maar vissen (volgens een goede kennisbron
die Lex heet). Verder nog twee rock beauty’s
(gele driehoekige vissen met een grote
zwarte vlek) en 50 pork fish (gele strepen
en een gele staart). Allemaal zijn ze afkomstig
uit de buurt van Florida.
Verderop in het Caribische deel hebben de
renkoekoeken het een tijdje zonder elkaar
moeten doen. Ze kwamen maar niet tot
het uitbroeden van hun eieren. Het vrouwtje
toonde zich te bazig. De verzorgster
verzon een list en zette het vrouwtje een
tijdje apart. Het mannetje kreeg de ruimte
in hun verblijf. Na drie weken mochten ze
elkaar weer zien. Dat lijkt een goed resultaat
te hebben, de rollen zijn omgedraaid.
Het mannetje is de baas, maar voor hoe
lang weten we nog niet en ook niet of het
nu wel tot nakomelingen komt. Hun medebewoners,
de konijnenuilen doen het beter.
Zij hebben voor drie nakomelingen
gezorgd.
Veel nieuwe verblijven
De nieuwe vliegvolière voor weide- en
trekvogels is geopend: Een aantal typerende
weidevogels zoals de tureluur, grutto,
kemphaan, en lepelaar nemen half april hun
intrek in een grote doorloopvolière. Met
dit nieuwe verblijf (2.000 m²) beoogt Blijdorp
het verhaal te vertellen van de reis die
veel van onze inheemse vogels elk jaar naar
Afrika maken om daar te overwinteren.
Het project komt tot stand in samenwerking
met de stichting Zuid-Hollands Landschap
en de Vogelbescherming.
Niet ver van de vliegvolière wordt druk
gebouwd aan het Savannehuis. In dat huis
komen bijeneters, krokodillen, giraffen en
nog veel meer interessante dieren zoals
verschillende soorten schildpadden. Eind
van dit jaar hopen we door het nieuwe huis
te kunnen lopen. Wordt vervolgd.
Aan de kant van het Oceanium zijn ook
twee nieuwe verblijven in aanbouw. In mei
verwacht men de vliegvolière voor rode
ibissen en ara’s te openen. Deze kleurrijke
vogels komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika.
En passen dus in het deel bij de
Spoorbaan waar het Zuid-Amerika continent
zetelt. Het poedoeverblijf tegenover
de volière is naar verwachting in juni klaar
om haar bewoners te ontvangen. Dan
komen eindelijk de cavia’s in beeld.
Tot slot is er vlakbij de spoorwegtunnel een
moerasgebied aangelegd. Er zijn wilgentakken
gebruikt om afrastering van te maken
en ook de beschoeiing van de waterpartijen
is van dat natuurlijk materiaal. Het geheel
straalt een biesboschachtige sfeer uit. Waar
het er nu nog redelijk kaal uitziet, staat binnenkort
een groene zee van boompjes en
struiken. De eerste visjes en schaatsenrijdertjes
zijn al gesignaleerd. Het wachten is
op kikkers. Ook handig voor de ooievaars
die dichtbij nestelen.
De ooievaars zijn weer terug op hun nest
boven het spoor aan de Kanaalweg. Even
verderop richting Blijdorp zit een tweede
stel te broeden. De toren bij de oude
ingang is ook weer in gebruik door twee
potentiële ooievaarouders. Het vierde stel
heeft een nieuw nest gebouwd op de
grond bij de flamingo’s. Het mannetje heeft
zich dit jaar eerder neergelegd bij het feit
dat het vrouwtje niet naar het nest op de
oude ingang kan vliegen. Al had dat wel zijn
voorkeur. Het bijna 20 jaar jongere mannetje
is een felle. Flamingo’s in de buurt is tot
daar aan toe, maar reigers duldt hij niet bij
zijn vrouw.
Historische tram: tijdens vakanties en feestdagen
laat de RET ter gelegenheid van het
jubileum de ‘Historische diergaarde tram’
(lijn 11) rijden. De route loopt vanaf Centraal
station (Blijdorp zijde) naar de stadsingang
van Blijdorp (Rivierahal zijde) en vice
versa. Met de voordeelbon die u bij het
dagretour ontvangt, krijgt u € 1,50 korting
op de entreeprijs.
Tot slot heeft op 25 april onze koningin het
feestelijke jubileumjaar geopend. Daarbij is
een kunstwerk onthuld op het plein bij de
oude ingang. Het belooft een jaar vol activiteiten
voor jong en oud te worden. U kunt
geen week missen.
8
Prins Alfredhertjes, moeder Akira met zoon Dico - foto: Anneke Oberman
Groene Cropendola - foto: Anneke Oberman

Bezoek Koningin Beatrix - foto’s Jeanne van Langeveld / Oranje olifant, oranje gebakje - foto: Joost Hubeek

Tuinieren door de tijd
b o t a n i s c h b l i j d o r p
Het is al jaren een traditie: een botanische tentoonstelling naast
de terraszaal. Dit maal staat deze tentoonstelling natuurlijk in
het teken van het 150-jarig bestaan van de Diergaarde.
Er staan drie enorme foto’s opgesteld met opnamen uit 1890,
1955 en heden. De omgeving is aan de betreffende foto aangepast,
waardoor het lijkt of je zó de foto kunt binnenstappen.
Het contrast tussen de foto uit 1890, met de keurig aangeharkte
Victoriaanse bloemperken, en die van het hedendaagse Blijdorp,
met zijn natuurlijke beplanting, is enorm.
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan:
Arie van Duyvenboden, Jaap van
Houwelingen, Hans Huyzers, Reinier
de Jong, Jacques Radder en Martin
de Zeeuw (Diergaarde Blijdorp)
Fotografie: Koos van Leeuwen
In het jubileumboek, dat onlangs is uitgekomen,
wordt uitgebreid ingegaan op het feit
dat Blijdorp ook een Botanische tuin is. De
oude Diergaarde, met onder andere
indrukwekkende kassen, wordt uitgebreid
beschreven. Ook de aanleg van de nieuwe
tuin, in de Blijdorp-polder komt daarin aan
bod.
De botanische afdeling heeft medewerkers
die al tientallen jaren in de Diergaarde werken.
Zij hebben in de afgelopen veertig jaar het
nodige meegemaakt. Met name de invoering
van het Masterplan in 1990 zorgde
voor grote veranderingen. In een reeks
korte gesprekken hebben zij over hun
ervaringen verteld.
Van takkenbezem tot
veegwagen
Het Blijdorp van Van Ravensteyn zag er
heel anders uit dan het huidige Blijdorp.
Dieren- en plantenwereld waren strikt
gescheiden. Van biotopen had nog niemand
gehoord. De botanische afdeling was toen
nog de ‘boeren- en tuindersafdeling’. De
bloemperken en borders dienden ter verfraaiing
van de tuin. Het werk voor de
hoveniers bestond voornamelijk uit het
schoonhouden van de tuin, de aanleg en
het onderhoud van bloemperken en het
maaien van de grote weiden. Op de eigen
kwekerij van de Diergaarde werden eenjarige
perkplanten gekweekt. Er was slechts
één kas waar planten aan het publiek werden
tentoongesteld: de Victoriaserre. Later
kwamen daar de Reesemakas en Kosterkas
bij. Die zijn bij ons nu bekend als de vlinderkas.
Iedere ochtend, inclusief de zondag, trokken
de hoveniers en kasmedewerkers
gewapend met een takkenbezem door de
Diergaarde om alle paden schoon te vegen.
Een klus die van 7 tot 10 uur duurde! En
niet alleen het schoonmaken ging met de
hand. Er was nog geen groot materieel en
alles gebeurde met kruiwagen, emmer en
schop. Het maaien ging met een zeis of een
simpele maaimachine. Ook zware klussen,
zoals het uitgraven en verplaatsen van
bomen, gebeurde handmatig. Het was dan >
10

ook belangrijk dat het gereedschap goed
scherp werd gehouden. Zo kon het gebeuren
dat een van de medewerkers bij het
uitgraven van een boom met zijn spa een
dikke telefoonkabel doormidden stak.
Waardoor er vervolgens twee dagen
iemand van de PTT bezig was om alles
weer in orde te maken.
Tegenwoordig is er veel meer materieel in
de tuin waardoor dit soort zware klussen
veel sneller en gemakkelijker kunnen worden
uitgevoerd. En met alle bouwwerkzaamheden
is aannemer Molhoek ook altijd
in de tuin aanwezig en bereid om af en toe
een hand, of beter gezegd een kraan, uit te
steken. Ook de takkenbezems zijn al enige
jaren verleden tijd. Blijdorp beschikt over
een professionele veegwagen die zijn ronde
maakt vóórdat het publiek de tuin
betreedt.
Over zware jongens en fikkie
stoken
De grote palmen die elke zomer de Diergaarde
opsieren, brengen tegenwoordig de
wintermaanden door in een kas in het
Westland. Met groot materieel worden de
zware jongens, die inclusief de bak wel
1500 tot 2000 kilo wegen, van hun onderstel
gehaald en in de vrachtwagen gezet.
Dat ging vroeger wel anders. Toen was er
een pompwagen met daarop een pallet om
die palmen te verplaatsen. In die tijd overwinterden
de palmen nog in de Rivièrahal.
Met man en macht werd de palm op zo’n
pallet gezet en vervolgens met zes man
eromheen naar de plaats van bestemming
gereden. Bij ieder hobbeltje dreigde hij om
te kiepen. Zie zo’n gewicht dan maar eens
te houden!
Net als op boeren-en tuinbouwbedrijven
werd het groenafval verbrand op een
brandstapel. Dat gebeurde op verschillende
plekken in Blijdorp. Achter de Himalayarots
was zo’n plek en het gebeurde herhaaldelijk
dat de kerk aan de van Aerssenlaan
gehuld was in dikke rookwolken. Een andere
stookplaats lag bij het spoor. Ook daar
werd regelmatig een fikse stapel in de
brand gestoken. Dit tot groot ongenoegen
van de NS. De toenmalige directeur van de
Diergaarde drukte de jongens op het hart
om toch vooral goed rekening te houden
met hoe de wind stond. Want anders stond
in no time de brandweer op de stoep.
Maar toch ging het niet altijd goed. Op een
dag waren ze weer eens een flinke fik aan
het stoken. Er lag nog wat oud hout,
afkomstig uit de slaaphokken van de leeuwen.
Dat ging ook op de stapel. Er zaten
echter nog wat resten rubber bij en er was
een enorme rookontwikkeling. Het was
zwart als de nacht op het spoor en alle
treinen moesten afremmen. Het hele schema
van de NS draaide de soep in! Toen was
het natuurlijk afgelopen met het fikkie stoken.
Met de huidige milieueisen zou dit
inmiddels helemaal niet meer mogen. Blijdorp
zamelt dan ook al jaren het afval zo
veel mogelijk gescheiden in.
Van perkplanten naar collectieplanten
De kwekerij achter de schermen is er nog
steeds. Maar zowel in uiterlijk als in werkwijze
is er veel veranderd. Er zijn nieuwe
kassen gekomen omdat de oude, houten
kassen zo lek waren als een mandje. Bij een
fikse regenbui renden de kasmedewerkers
van hot naar haar om bijzondere planten
zoveel mogelijk uit de drup te houden. Die
tijden zijn gelukkig veranderd, hoewel de
indeling van die oude kassen perfect was.
Met de invoering van het Masterplan en de
overgang naar een biotopentuin is er wat
betreft de plantencollectie heel veel veranderd.
De kweek van eenjarige perkplanten
werd stopgezet. Dit was ontzettend
arbeidsintensief en het bleek voordeliger
om perkplanten te betrekken bij gespecialiseerde
kwekers. Nu kregen de kasmedewerkers
de handen vrij om meer bijzondere
planten te gaan kweken. Voor de diverse
biotopen zijn specifieke planten gewenst.
Die zijn niet altijd zomaar te koop in de
handel. Juist zulke planten opkweken is
interessant. De zaden komen van botanische
tuinen van over de hele wereld. Ook
heeft Blijdorp een grote orchideeëncollectie
en beheert zij de nationale bromelia en
primulacollectie.
Meer zeggenschap
Het Masterplan vereist van de medewerkers
van de Diergaarde veel meer samenwerking.
Plant -en dierenwereld zijn niet
langer gescheiden. Blijdorp wil de dieren in
hun natuurlijke omgeving laten zien. De
planten staan niet langer in keurige bloemperken,
maar maken deel uit van het verblijf.
Dat levert ook wel eens frustratie op.
Een hovenier wil nu eenmaal dat zijn plantjes
er mooi bijstaan en baalt ervan als ze
worden opgegeten of ondergescheten door
de dieren. Maar over het algemeen heerst
toch het gevoel dat het werk veel interessanter
en aantrekkelijker is geworden.
Vroeger was er veel meer hiërarchie. Je
had maar te doen wat er gezegd werd en
het was ook niet gauw goed. Tegenwoordig
is er op alle fronten veel meer overleg. De
medewerkers hebben meer zeggenschap
en meer verantwoordelijkheden gekregen.
Toch was het vroeger niet slecht. Het was
een andere tijd. En met je collega’s kon je
wel eens lekker één van de bazen in de
maling nemen.
Hoewel er veel veranderd is in de afgelopen
jaren zijn er ook dingen die al decennia
op dezelfde wijze gaan. Een mooi voorbeeld
daarvan is de Victoria Amazonica, de
grote waterlelie waarvoor destijds speciaal
de Victoriaserre is gebouwd. Traditiegetrouw
wordt zij begin januari gezaaid en,
nadat de planten gekiemd zijn, uitgezet in
de ronde vijver van de serre. Alleen de rest
van de serre is veranderd. Leek het vroeger
op een keurige bloemenzaak, nu lijkt
het meer op een stukje tropisch regenwoud,
waar ook vogels vrij rondlopen en
vliegen.
De gesprekken met de medewerkers
leverden een hoop leuke verhalen op. En
voldoende inspiratie om in volgende artikelen
op een aantal zaken terug te komen.
11

ZOO’N BOEK IETS GROOTSCH EN BUITENGEWOONS
Iets grootsch en buitengewoons
150 jaar Rotterdamse Diergaarde
Op 18 mei 1857 ging de eerste spa de grond in voor de aanleg van een echte Diergaarde
in Rotterdam. Daarvoor was er al een dierentuintje naast het station Delftsche Poort.
Toch wordt algemeen 1857 als beginjaar van de Rotterdamsche Diergaarde beschouwd.
Deze Diergaarde verhuisde in 1940, versneld door de grote stadsbrand, naar de wijk
Blijdorp. Dit kon zonder overdrijving als de redding van de Diergaarde beschouwd worden,
want in 1936 stond de Vereniging Rotterdamsche Diergaarde op de rand van een
bankroet. Ook Diergaarde Blijdorp dreigde in de jaren ‘80 van de vorige eeuw failliet te
gaan. Dankzij een Masterplan, een initiatief van de medewerkers zelf, raakte Blijdorp uit
het slop. En nu is de Diergaarde opnieuw een toonaangevende dierentuin in de wereld.
De lotgevallen van de Rotterdamse Diergaarde, met zijn geboorte en verscheidene wedergeboorten,
wordt door acht auteurs beschreven in het jubileumboek, dat vanaf 25 april
2007 te koop is voor € 29,50. Het beschrijft een stuk Rotterdamse geschiedenis dat u niet
mag missen. De bijbehorende historische DVD kost € 7,50. De combinatie boek en dvd
kost € 35,- . Vrienden kunnen het boek of de combinatie in bezit krijgen met € 5,- korting
(voor respectievelijk € 24,50 of € 30,-) tegen inlevering van onderstaande bon bij de
Blijdorpwinkels of de Vriendenwinkels.
——————————————
‘Iets grootsch en buitengewoons’
Uitgave van de Koninklijke Rotterdamse Diergaarde Blijdorp
Redactie drs. Ardaan Gerritsen / Blijdorp
304 blz. rijk geïllustreerd in kleur en zwart-wit, genaaid gebonden, met hard kaft
Kortingsbon
Jubileumboek presentatie - foto: Archief Blijdorp
Tegen inlevering van deze bon ontvangt u –zolang de voorraad strekt- € 5,- korting
bij de aanschaf van boek en/of DVD ‘Iets grootsch en buitengewoons’ over
150 jaar Diergaarde Blijdorp.
€ 5,- korting
Bijzondere
geboorte:
een boek
Interview met
Ardaan Gerritsen
Het Jubileumboek over 150
jaar Rotterdamse Diergaarde is
in eigen productie tot stand
gekomen dankzij een gewaardeerde
medewerker van Blijdorp:
Ardaan Gerritsen. In
onderstaand artikel leest u wat
aan de publicatie vooraf ging
en welke ‘tranen’ vergoten zijn
voor dit prachtige boek van de
drukker kwam.
Op een zonnige voorjaarsochtend spreek ik
Ardaan in zijn gezellige kantoor dat hij deelt
met zijn collega Lex Noordermeer. Zij zitten
op de begane grond achter het schuifhek
bij de oude ingang. Als u een blik naar
binnen werpt, ziet u de oude publicaties
van Blijdorp Blad en vele archiefdozen met
materiaal. Lex en Ardaan zijn de wandelende
kennisbronnen voor collega’s en vrienden.
Ardaan is redacteur van het Blijdorp blad
dat hij al 12 jaar verzorgt. Hij vertelt mij
hoe het boek met, volgens eigen zeggen,
‘bloed, zweet en tranen’ tot stand gekomen
is. Een boek van een dergelijke omvang had
hij nog nooit gepubliceerd. En een archiefwurm
is hij niet. Er is maanden gezocht
naar de foto’s bij de verschillende artikelen.
En vervolgens was het een hele klus om bij
de foto’s die gepubliceerd zijn de juiste bijschriften
te krijgen. Hopelijk is dat allemaal
uiteindelijk goed in het boek gekomen.
Ardaan vond het erg ingewikkeld om alles
precies te achterhalen.
Van Fernande Hazewinkel (Gemeentearchief)
lag er een stuk geschiedenis als voorbereidend
deel klaar. Na een gesprek met
mevrouw Hazewinkel is afgesproken om
haar werk voort te zetten en uit te breiden
met bijdragen van andere schrijvers. Maar
liefst 9 schrijvers vanuit verschillende disciplines
zijn aan de slag gegaan en hebben
hun kennis beschikbaar gesteld. Door de
keuze voor deze multidisciplinaire samenwerking
van auteurs is er een interessante
mix ontstaan waarbij de geschiedenis en de
>
12

Door: JGerda NijssenBlijdorp)
Ardaan Gerritsen - foto: Monique van Leeuwen-Maat
toekomst van Blijdorp in een boek tot uitdrukking
gekomen is. Het voelt voor
Ardaan als een compleet beeld dat vele
bezoekers en vrienden zal weten te boeien.
Voor hem zijn de meest bijzondere
stukken: De wandeling beschreven door
Frans Ramack (schoonvader van Lex Noordermeer)
die van alles verzamelde over de
geschiedenis. Plus de geschiedenis beschreven
door Fernande Hazewinkel. Daarin
vertelt zij onder andere over het terugvinden
van de vierkante bloembak die in de
oude Diergaarde stond en nu midden in de
huidige Lijnbaan.
Ardaan’s hoogtepunt in dit hele proces
waren de drukproeven. Toen hij deze voor
het eerst in handen kreeg, voelde hij zich
apetrots op het resultaat. Hij realiseerde op
dat moment wat er tot stand gekomen is
dankzij alle inspanningen van vele medeschrijvers
en medezoekers. Het masterplan
is het (voorlopige) eindpunt. Deze publicatie
markeert hoe directeur, educatieve
medewerkers, ontwikkelaars en verzorgers
nadenken over de combinatie van botanische
tuin, beschermer van natuur en fokker
van vele diersoorten, educatieve taken en
aantrekkelijke plek voor bezoekers met
vele achtergronden en interesses. Deze
complexe combinatie van functies maakt
onze Diergaarde tot een dierentuin van
wereldformaat. Blijdorp is de enige diergaarde.
Dat gaarde is echt onderdeel van
de naam, alle andere noemen zich dierentuin.
Diergaarde wordt dan ook meestal
met een hoofdletter geschreven. Dat alles
is te lezen in de 300 pagina’ s die deze jubileumuitgave
telt. De oplage telt exact 3.486
exemplaren. Als u een van die exemplaren
in huis wilt halen of aan iemand cadeau wil
doen, mag u wel voortmaken, want het
gaat zeker storm lopen.
Wat begonnen is als een spoortuin naar een
idee van spoorwegbeambten, is uitgegroeid
tot de tuin die nu een verzameling van
botanische en dierlijke schatten herbergt.
De notabelen namen later de tuin over en
bouwden er verder aan met onder andere
een deftige sociëteit waar menig huwelijkspartner
gevonden is. De foto van de bar
van de sociëteit kwam voor de drukker
jammer genoeg net te laat, maar zal zeker
op de tentoonstelling in de Rivièrahal te
zien zijn. De eerste spa is op basis van een
ontwerp van Zochers in 1857 in de grond
gezet. De zorg van de grondleggers en huidige
bouwers aan de dierentuin komen in
het boek bij elkaar.
In het boek staan ook recente historische
vondsten. Het obstakelonderzoek (aan de
Diergaardesingel tegenover het huidige
Centraal station) voor de bouw van de
Randstadrail leverde bijvoorbeeld nieuwe
historische gegevens op over de oorspronkelijke
gebouwen van de oude dierentuin.
Onder andere kwamen fundamenten van
gebouwen boven de grond die in verhalen
overgeleverd zijn, maar niet op foto’s of
tekeningen terug te vinden waren.
Verhalen ook over de herkomst van de
eerste dieren. De eerste vogels zijn gekropen
uit eieren die via eierrapen zijn binnengekomen.
Zeelieden brachten de eerste
apen mee en een bruine beer. De spoorwegbeambten
hebben ze een plek gegeven
in de oude dierentuin in het centrum van
Rotterdam. Dit soort sappige historische
feiten heeft Ardaan verzameld compleet
met bijpassende foto’s en schetsen.
Tot op het laatste moment zijn er tekeningen
en foto’s boven water gekomen. Ardaan
is de vele mensen die zich vrijgevig
toonden en hem met unieke beelden hielpen,
erg dankbaar. Zonder hun hulp was
het boek een stuk minder interessant
geworden. De allerlaatste toevoeging is een
oude plaat op linnen die een meneer op
zolder vond. Naast het boek is er ook een
dvd gemaakt. Daar ben ik zelf erg nieuwsgierig
naar, want daar heb ik nog niks van
mee gekregen. Eind april kreeg de koningin
het eerste exemplaar van die dvd samen
met het boek aangeboden. Het is sindsdien
voor anderen te koop. De prijs kan geen
probleem zijn, het boek is te koop “voor
een prikkie” aldus Ardaan. Vrienden krijgen
met een bon korting op de aanschafprijs.
Een boek dat u zeker niet mag missen.
Natuurlijk zijn er ook nadat de drukproeven
klaar waren nog foto’s en tekeningen
binnengekomen. Deze vinden een plaats in
de tentoonstelling die de komende maanden
opgesteld staat in de tuin. Verder is de
tijdreis in vijf containers verspreid over Blijdorp
een prachtige aanvulling op de
geschiedenis zoals die in het boek verwoord
staat. Het worden spannende maanden
die voor elk wat wils bieden. Laten we
er een gedenkwaardig jaar van maken en
vooral genieten.
Dank Ardaan voor je mooie verhaal,
13

De kleine panda, bedreigd en beschermd
Het is soms even zoeken, want deze dieren zijn meestal niet
gewoon in hun verblijf te vinden, maar brengen veel tijd door
hoog boven in hun verblijf. Ik heb het over de kleine of rode
panda, een van de meest schattig uitziende dieren van Blijdorp.
Op het voorplein van de Rivièrahal is hun verblijf, dat meteen
opvalt door de twee grote bomen. De panda’s zitten vaak hoog in
de boom. Opgerold op een tak doen ze wat ze een groot deel van
de dag doen, slapen.. Maar soms tref je een panda op ooghoogte,
terwijl hij zich te goed doet aan wat bamboe. Dan valt direct zijn
prachtige, roodbruine pels op en zijn dikke, gestreepte staart. Hij
ziet eruit als een levend knuffeldier!
De rode panda
De rode panda (Ailurus fulgens) werd voor
het eerst ontdekt in 1821, 48 jaar eerder
dan de reuzenpanda. Hij vertoont gelijkenissen
met de reuzenpanda, maar ook met
de wasbeer. En als hij zich wast, heeft hij
zelfs iets weg van de huiskat. Al tientallen
jaren wordt gediscussieerd over bij welke
familie de rode panda nu eigenlijk hoort.
Recent onderzoek plaatst de rode panda in
een eigen subfamilie, de Ailuridae. Deze
subfamilie maakt deel uit van de grotere
familie waar het stinkdier, de wasbeer en
de wezel toe behoren. De rode panda is
het enige dier ter wereld in zijn soort. Hij
wordt wel beschouwd als een levend fossiel,
omdat hij geen levende verwanten
heeft. Zijn naaste, fossiele voorouders leefden
zo’n drie tot vier miljoen jaar geleden.
De rode panda is dus geen beer, en daarmee
geen familie van de reuzenpanda.
De rode panda leeft in het Himalayagebergte,
in Nepal, Noordoost-India, Bhutan
en een deel van China. Hij leeft daar in
bosrijke gebieden, op een hoogte van 2.000
- 4.800 meter. Dit zijn bamboebossen,
want de kleine panda eet vooral heel veel
bamboe. Hij deelt dit leefgebied met een
andere ‘bamboespecialist’, de reuzenpanda.
De rode panda heeft, net als de reuzenpanda,
een verlengd bot in zijn voorpoten. Met
deze extra ‘duim’ kan hij de takken en
blaadjes die hij eet goed vasthouden.
De vacht van de rode panda is dik en heeft
verschillende kleuren: roodbruin op zijn
rug, bijna zwarte poten en in zijn gezicht
rood met wit. Deze vacht beschermt hem
goed tegen de kou, maar zorgt er ook voor
dat de panda het snel warm heeft. De
panda houdt het meest van gemiddelde
temperaturen, tussen de 10 en 25 graden
Celsius. Stijgt de temperatuur hier boven,
dan is het voor de panda te heet. Hij zal
direct de schaduw van de bladeren in de
bomen opzoeken.
Rode panda’s zijn nachtdieren. Overdag
rusten ze in bomen, opgerold op een tak
met de staart voor hun gezicht. ‘s Avonds
zoeken ze al rennend over de grond naar
eten. Het zijn uitstekende klimmers en
kunnen hun voedsel ook in de bomen vinden.
Naast bamboe eten ze verschillende
soorten groenten en fruit en als aanvulling
wel eens een ei of een klein dier.
>
Kleine panda - foto: Aart Pijl
14

Tekst: Trix Vermeulen
Met dank aan Angela Glatston
(Diergaarde Blijdorp)
Het bestaan van de rode panda is solitair.
Alleen in de paartijd zoeken de mannetjes
en vrouwtjes elkaar op. Dit gebeurt van
eind december tot midden februari. Van
eind mei tot begin juli worden de jongen
geboren, gemiddeld twee per worp. Na de
geboorte maakt de moeder haar jongen
schoon. Dit is nodig, omdat ze zo haar jong
direct kan herkennen aan zijn specifieke
geur. De ogen van de jongen zijn nog dicht
als ze geboren worden. Zodra ze open zijn,
kleuren de ogen langzaam van grijs tot bijna
pikzwart. Wanneer de volgende paartijd in
zicht komt, worden de jongen verstoten
door hun moeder.
Rode panda’s in Blijdorp
In Blijdorp wonen op dit moment drie panda’s.
In de roofdierenrotonde zit het mannetje
Rex. Hij is in 1986 in Madrid geboren.
Rex is de oudste panda die in Europa (of
zelfs in de wereld) in gevangenschap leeft.
Hij heeft voor veel nakomelingen gezorgd.
Rex is vast en zeker de bekendste panda
van Nederland, doordat hij in de zomer van
2006 het landelijke nieuws haalde met zijn
ontsnapping. Hoe hij uit zijn verblijf is gekomen,
is niet helemaal duidelijk. Hij kan
vanaf een hoge tak gesprongen zijn, maar
er zou ook een tak afgebroken kunnen zijn
door de droogte. Rex heeft een tijdlang in
een boom op het Statenpad in de wijk Blijdorp
doorgebracht. Nadat hij met een verdovingspijltje
verdoofd was, kon hij weer
uit de boom worden gehaald. Rex mankeerde
gelukkig niks, maar het verblijf
moest wel weer ‘pandaproof’ worden
gemaakt!
Kleine panda - foto: Peter van Norde
In het verblijf bij de Rivièrahal woont een
stel rode panda’s. Het mannetje is bijna
drie en komt uit Italië, het vrouwtje is bijna
twee en komt uit Frankrijk. Omdat het
mannetje niet goed kon opschieten met het
vorige vrouwtje, is dat vrouwtje gewisseld
voor een ander. Dit nieuwe vrouwtje is in
januari van dit jaar gearriveerd, precies in
de paartijd van de kleine panda. Het voortplantingspatroon
van de rode panda is strikt
seizoensgebonden. De kans is daarom klein
dat het vrouwtje nu al zwanger is, omdat
ze een groot gedeelte van de paartijd in
quarantaine doorgebracht heeft. De twee
kunnen het goed vinden samen, dus hopelijk
zijn er volgend jaar al jonge panda’s te
bewonderen in de diergaarde.
Bedreigd en beschermd
Het gebied waar de rode panda leeft, de
hellingen van het Himalaya-gebergte, is een
van de minst toegankelijke gebieden ter
wereld. Het is daarom ook een van de
minst bestudeerde streken van de wereld.
Het precieze aantal kleine panda’s dat er
leeft is daarom niet bekend. Wel is bekend
dat het voortbestaan van de kleine panda
wordt bedreigd. De bossen waar de panda’s
leven worden met grote snelheid
gekapt. Het hout is nodig als brandstof
voor de plaatselijke bevolking en op de
weilanden die ontstaan door kappen kunnen
bijvoorbeeld yaks gehouden worden.
Een andere, natuurlijke oorzaak is het feit
dat rode panda’s relatief weinig jongen krijgen.
Bovendien is het sterftecijfer onder de
jongen hoog. Er wordt ook gejaagd op de
panda. De vacht is veel geld waard. In
China worden er hoedjes van gemaakt die
gebruikt worden bij huwelijksceremoniën.
De panda heeft nu in alle landen de status
van bedreigde en beschermde diersoort.
Gelukkig bestaan er verschillende projecten
met als doel het behoud van de rode
panda. Blijdorp steunt het Pude Kudo project
in Nepal. Dit project wil de rode panda
beschermen en zijn natuurlijke leefomgeving
behouden. Om dit goed te kunnen, is
het belangrijk inzicht te krijgen in de grootte
van de populatie panda’s en hun leefgedrag.
Met behulp van de plaatselijke bevolking
probeert men hier zicht op te krijgen.
De mensen, die gebruik maken van de bossen
waar de panda’s leven, zullen samen
met studenten observaties doen. Ook zullen
zij samen proberen de plaatselijke
bevolking te interesseren voor het behoud
van de panda. De rode panda en zijn leefgebied
worden bedreigd doordat bossen
worden gekapt om boeren bedrijven te
beginnen. Dit project wil alternatieven bieden
aan de bevolking, waardoor de kans
dat de panda’s het zullen redden toeneemt.
Blijdorp steunt dit bedrijf financieel en door
de deskundigheid van Blijdorp-biologe
Angela Glatston aan te bieden. Zij heeft
veel onderzoek gedaan naar het gedrag van
de rode panda’s.
In Blijdorp wordt zowel het EEP, European
Endangered Species Programme, als het
wereldwijde stamboek van alle kleine panda’s
in gevangenschap bijgehouden. Met de
fok van de rode panda gaat het niet goed.
In 2006 zijn er 23 jongen geboren, waarvan
er maar 15 het overleefd hebben. Het aantal
oudere dieren dat in 2006 overleed was
ook 15, waardoor de populatie gelijk bleef.
Er bestaat een wachtlijst van dierentuinen
die rode panda’s kunnen plaatsen, dus een
uitbreiding van de populatie is zeer welkom.
Hopelijk zal het nieuw gevormde stel
in Blijdorp in de toekomst voor veel nakomelingen
zorgen!
Kleine panda - foto: Peter van Norde
15

v r i e n d e n
Zomerexcursie
wacht niet te lang met
inschrijven,
want vol is vol!!
Op (boot)safari door Afrika en wandelen door Alaska
Op zaterdag 21 juli 2007 kunt u erbij zijn in ‘ZOOM Erlebniswelt Gelsenkirchen’
De volgende punten zijn voor
u van belang
Maximaal aantal deelnemers is 50/100. Bij
70 deelnemers of meer gaat een tweede
bus rijden. Wacht daarom niet te lang met
opgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt in
de bus een rookverbod. Op de heenreis zal
een koffiestop gehouden worden (inclusief).
Op de terugweg is er een gezamenlijk
diner (inclusief).
***** Let op!
Nieuwe vertreklocatie!*****
Na het succes van de extra zomerreis van vorig jaar is er dit jaar
weer een zomerexcursie. Op zaterdag 21 juli 2007 organiseert
de Vereniging Vrienden van Blijdorp een zomerexcursie naar de
dierentuin van Gelsenkirchen in Duitsland. Net als vorig jaar
wordt het weer een complete dagtocht!
Vertrek: 8.00 uur vanaf het Willemsplein
te Rotterdam (bij de Spido). Het Willemsplein
is makkelijk te bereiken met de metro
(halte Leuvehaven) en met tramlijn 7 van
Rotterdam CS naar het eindpunt Willemsplein.
Ook de tramlijnen 8, 20, 23 en 25
stoppen bij Leuvehaven.
Aankomsttijd in Gelsenkirchen ca. 12.00
uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam
ca. 22.00 uur.
ZOOM Erlebniswelt
Gelsenkirchen
Gelsenkirchen Daar ligt toch de Ruhrzoo
zullen vele Vrienden denken. Dat is verledentijd,
daar lag de Ruhrzoo! De Vrienden
hebben in het jaar 2000 deze oude en triest
ogende Ruhrzoo nog bezocht. Niet lang
daarna is de tuin flink uitgebreid en geheel
op de schop gegaan. Wat nu nog herkenbaar
is, is het oude entreegebouw en het
mooie eikenbos. De rest is nieuw…..
De tuin is opgezet naar voorbeeld van
‘Erlebniszoo Hannover’. Er komen slechts
drie thema’s. Alaska en Afrika zijn af. Azië is
nog in aanbouw. Alles is veel ruimer opgezet
dan in Hannover, maar de detaillering in
Gelsenkirchen is wat grover. Het is een erg
prettige wandeltuin met maar een klein
hoogteverschil. Als u de twee wandelgebieden
bij elkaar optelt is het hele traject vijf
km. U kunt ook één werelddeel overslaan
maar u mist dan wel een hoop.
Hoogtepunten in Alaska:
- Het startgebied in het bos met o.a.
bevers, elanden en stinkdieren;
- Een enorm grizzlyberenverblijf met een
woeste rivier en grote waterval;
- Europa’s grootste zeeleeuwenverblijf
met een grote onderwatertunnel;
- Het liefdevol opgevangen gehandicapte
ijsbeertje met hele korte pootjes.
Hoogtepunten in Afrika:
- De mooi aangelegde wandelpaden door
de savanna’s;
- De ‘African Queen Bootsafari’;
- Het gecombineerde tropenhuis voor
nijlpaarden en chimpansees;
- Het ‘Regenwald’ gebied.
ZOOM Erlebniswelt heeft drie themarestaurants.
Bij de ingang het ‘Grimberger
Hof’, in Alaska het ‘Alaska Diner’ en tot slot
in Afrika de ‘Afrika Lodge’. Niet te veel
bestellen want we hebben ’s avonds nog
een gezamenlijk diner!
Dit is een speciale reis naar een zomerse
bestemming en wordt bijna geheel inclusief
aangeboden. Wij maken op de heenweg
een stop bij het restaurant ‘De Hof’ voor
koffie met gebak. Op de terugweg staat in
hetzelfde restaurant een 3-gangen diner
(schnitzel) voor u klaar Vegetarisch is ook
mogelijk. Wel graag van tevoren opgeven.
Kosten voor leden bedragen: € 57,50.
Niet leden betalen € 60.
Gaat u ook mee met de najaarsexcursie naar
Overloon….Graag een aparte overschrijving
om verwarring te voorkomen…
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering
dient u zelf af te sluiten.
16

In de reissom zijn inbegrepen:
- de busreis Rotterdam – ZOOM
Erlebniswelt Gelsenkirchen v.v.
- toegang tot de dierentuin;
- koffie/thee met gebak op de heenweg;
- een 3-gangen diner op de terugweg;
- fooi voor de chauffeur.
Aanmelden voor deze reis
Het verschuldigde bedrag dient u over te
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.
Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan
28-A 3039DV Rotterdam onder vermelding
van ‘ZOOM’ + uw telefoonnummer
en voor leden het lidmaatschapsnummer.
De overschrijvingen dienen uiterlijk 1
juli 2007 te zijn ontvangen. Uw overschrijving
is uw bewijs van deelname. U ontvangt
geen verdere bescheiden of mededelingen,
tenzij de bus vol is. Hiervan krijgt u dan zo
snel mogelijk bericht en het volledige
bedrag wordt teruggestort.
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te
restitueren voor afmeldingen die na 1 juli
worden ontvangen. Eventuele restituties
vinden plaats onder inhouding van €2,50
administratiekosten.
NB. De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert
voor haar leden jaarlijks een aantal reizen
naar binnen- en buitenlandse dierentuinen. De
prijsstelling van deze reizen is gebaseerd op een
inschatting van de reiscoördinator. Het kan voorkomen
dat de werkelijke kosten hoger uitvallen.
Soms zijn de werkelijke kosten lager, omdat een
dierentuin bijvoorbeeld op het laatste moment
besluit vrije toegang te verlenen. is aan het eind
van het boekjaar het saldo van reizen positief
dan stort de reiscoördinator het positieve saldo
in de algemene kas van de Vereniging ten gunste
van het eerstvolgende geschenk aan Blijdorp. Een
negatief saldo komt ten laste van de Verenigingskas.
Wanneer u deelneemt aan een vriendenreis
verklaart u akkoord te gaan met deze regeling.
Komen en gaan!
Hoera! Het milieu staat weer op de politieke agenda. Na tien jaar stilte is het weer
zover, een goede leefomgeving wordt weer belangrijk geacht. Misschien wel omdat
door ‘global warming’ zelfs de wintersport in de toekomst bedreigd kan worden. Al
Gore durft nu zelfs dingen te zeggen die hij in zijn eigen verkiezingsprogramma’s
nooit een plaats heeft durven geven.
Is klimaatsverandering eigenlijk een nieuw verschijnsel Nee toch! Je hoeft maar naar
het verleden te kijken om te zien wat de gevolgen daarvan waren en wat de gevolgen
vandaag zouden kunnen zijn. Kunnen wij het tij überhaupt wel keren Het is gemeten
en bewezen dat het warmer wordt. Hierdoor verdwijnen gletsjers en sneeuw, waardoor
minder straling van de zon weerkaatst. Dus verandert het klimaat … Maar ja, dan zou
je zeggen dat er dan meer water verdampt en daardoor de neerslag toeneemt wat toch
ook weer afkoeling veroorzaakt. In het verleden kregen vulkaanuitbarstingen de schuld
van klimaatverandering. Toen waren er nog niet zoveel mensen. Is het dan niet onze
schuld Natuurlijk wel, maar er is nauwelijks een weg terug. We proberen de landen
om ons heen tot ontwikkeling te brengen, zodat ze een nieuw afzetgebied vormen. Stel
dat we een op de tien Chinezen en Indiërs in een auto krijgen dan zijn we binnen een
paar jaar door al onze reserves heen. We stoken de gehele aardolievoorraad dubbelsnel
op en draaien en er tegelijkertijd een extra spaarlamp in.
Klimaatzones verplaatsen. Als gevolg zie je een opmars van de Afrikaanse kakkerlak en
van de hornaar (hele grote wespen) naar het noorden. Door het vele reizen en wereldhandel
komen diersoorten in verkeerde continenten terecht. Sommige dieren zullen
verdwijnen, andere dieren zullen zich aan nieuwe omstandigheden aanpassen. De bruine
beer ontmoet de ijsbeer. Dan worden het misschien wel een soort vleesetende reuze
panda’s! Hoezo biodiversiteit
Voor een globaal probleem moet je met globale oplossingen komen. Je kunt moeilijk
als land dat zijn eigen bossen gekapt heeft, zeggen dat een ander land dat niet mag (of
je moet met alternatieven komen).
Stel dat de mens, nadat de aardbol is kaalgegeten, zich niet meer op tijd aan kan passen
aan de veranderende omgeving, en stel nu eens dat de mens dan zou uitsterven. Dan
zouden andere wezens misschien kansen krijgen die wij ze nu ontnemen. Mensen zijn,
denk ik, ook tijdelijke schepsels die het waarschijnlijk heel wat minder lang vol zullen
houden dan de dinosaurussen. Milieuzorg is dus eigenlijk het vertragen van de reis die
we maken.
Moeten wij ons zorgen maken om de toekomst Volgens Gandalf (In de ban van de
Ring) hebben wij slechts een queeste te verrichten in ons eigen era.
17

k o u d b l o e d
Neerkijkers, het bekijken waard
In het Oceanium staan veel bezoekers even stil voor het aquarium
met de neerkijkers. Ze zijn ook vrij apart. Van opzij zie je
een groot glimmend oppervlak, maar draaien ze een kwartslag,
dan zie je niet meer dan een streep. Bovendien lijkt de hele
school tegelijkertijd van koers te wijzigen. In die zin hebben de
neerkijkers veel weg van de school vissen die pictionary spelen
met Marlin en Dory in de film ‘Finding Nemo’. Toch zijn dat weer
andere vissen, in een andere oceaan.
Tekst: Jan Breedijk
Met dank aan Peter van Putten
(Diergaarde Blijdorp)
beneden kijkt. Het gezichtsvermogen
van deze vissensoort is
goed. Hij jaagt dan ook op zicht.
Het lichaam van de neerkijker
heeft een zilverachtige glans.
Voor een fotograaf is het daardoor
lastig om deze dieren op de
gevoelige plaat vast te leggen.
Het voordeel voor de vis zelf is
dat hij hierdoor niet opvalt in de
oceaan tegen het invallende zonlicht.
De neerkijker benadert zijn
prooi dan ook van boven. Hij
doet dat door een zo klein
mogelijk oppervlak van zijn
lichaam in de richting van zijn
prooi te keren. Kleine visjes worden
door groepen neerkijkers
nogal eens opgejaagd en ingesloten.
Verder worden ook wormen
en kreeftachtigen zoals kleine
krabben en garnalen verorberd.
Het lichaam van de neerkijker is
bedekt met vele kleine schubjes,
waardoor hij sneller kan zwemmen.
Opvallend aan de lichaamsbouw
zijn de aarsvin en de rugvin.
Beide vinnen lopen uit in een lange
punt. Hierdoor wordt de neerkijker nogal
eens verward met de maanvis. In de rugvin
bevinden zich 9 stekels en 23 korte, zachte
vinstralen. In de aarsvin zitten 3 stekels en
18 vinstralen.
De neerkijker zwemt namelijk rond in het
subtropische deel van de Atlantische Oceaan.
Jonge neerkijkers leven in de mangroves.
Ze kunnen zo zelfs wel in brak water
gevonden worden. De volwassen dieren
trekken naar het open, maar niet te diepe
water van de zee. Hij komt vooral voor in
het Caribisch gebied, van Florida tot Venezuela,
in de ondiepere stukken (tot 10
meter diep). Ze worden ook gevonden
langs de kusten van Zuid Amerika. De vissen
worden aangetroffen in grote groepen
van honderden of zelfs duizenden bij elkaar,
maar ook in kleine groepen of zelfs in
paren. De wetenschappelijke naam van
deze vis is Selene Vomer. In het Engels heet
hij Lookdown en de Duitse naam is pferdekopf
(paardenkopvis). De neerkijker
behoort tot de familie van de horsmakrelen
(Carangidae), de orde van de baarsachtigen
(Perciformes) en de klasse van de
straalvinnigen (Actinopterygii).
De neerkijker bekeken
De neerkijker heeft een zijdelings afgeplat
lichaam. De ogen draagt het dier hoog op
de kop, waardoor het lijkt of hij steeds naar
k o u d b l o e d
Neerkijkers worden gewoonlijk tussen
de 25 en 30 centimeter lang en
bereiken een gewicht van rond de
kilogram. Uitzondering vormt een
exemplaar, gevangen voor de Braziliaanse
kust. Het dier was 48,3 centimeter
lang en 2,1 kilogram zwaar. Het
is vrij moeilijk om de mannetjes en
vrouwtjes te herkennen. De mens
vormt niet echt een bedreiging voor
de neerkijkers. De vissen zijn niet
interessant voor de handel. Wel gaan
sportvissers eropuit om deze vissensoort
aan de haak te slaan.
Neerkijken op de bezoekers
van Blijdorp
Het kan goed zijn dat particulieren in
ons land in het bezit zijn van neerkijkers,
want in principe is het een ieder
vrij ze in een aquarium te houden.
Blijdorp is echter de enige dierentuin
in Nederland die neerkijkers in de collectie
heeft. In het Caribische deel van
het Oceanium, tussen de ‘Noordzee’
en de haaientunnel bevindt zich het
130 kubieke meter grote aquarium
dat de neerkijkers delen met enkele
grote beerkreeften. De eerste neerkijkers
in onze Diergaarde hadden
aanmerkelijk minder ruimte. De 20
dieren zwommen rond in het 9 duizend
liter bevattend aquarium dat zich
in de Rivièrahal tegenover de souvenirwinkel
bevindt. Neerkijkers zijn erg
gevoelig voor schimmels. Deze eerste
groep kreeg de ‘fingerprintdisease’.
Ze kregen vlekken in de vorm van
vingerafdrukken die bloederige schimmelplekken
werden. Behandeling met
antibiotica bleek niet te helpen en op
4 na stierven alle dieren. In het Oceanium
werd gestart met een nieuwe
groep van 43 exemplaren. Iets meer
dan een jaar geleden gebeurde daar
tragisch ongeval mee. Door een
mechanische fout kwam er te veel
>
18

ozon in het aquarium en stierf de gehele
groep. Vanaf 6 april 2006 kunnen we de
huidige groep bezichtigen. Hij bestaat uit
45 nog niet volgroeide dieren.
De neerkijkers krijgen per dag circa 400
gram voedsel. Dit bestaat uit steurgarnalen,
mosselen, spiering, gesneden sprot en soms
gesneden inktvis. Zijn de stukjes te groot
dan kan een neerkijker enige tijd blijven
rondzwemmen met een wijd open bek. Dit
kan geen kwaad, want uiteindelijke krijgt
het dier het voedsel echt wel weg. Toch
proberen de verzorgers dit te voorkomen,
omdat het voor de bezoekers niet zo’n
leuk gezicht is.
Het water in de huidige bak is met 19 graden
Celsius wat koeler dan in de oude bak
in de Rivièrahal. Dit is gedaan om uitwendige
parasieten tegen te gaan. In het aquarium
bevinden zich geen planten, alleen wat
grote stenen. Dit is simpelweg omdat er in
het natuurlijke biotoop van de neerkijker
ook geen plantengroei voorkomt.
Alhoewel er af en toe wel paringsgedrag
wordt waargenomen is het niet de bedoeling
van Blijdorp om te kweken met deze
vissensoort. De neerkijkers zwemmen af
en toe in paren zij en zij door de groep
heen. Tot ei-afzetting zal het wellicht niet
komen, omdat een magrovegebied vanuit
dit aquarium niet te bereiken is.
Schoon water
Het water moet uiteraard goed gezuiverd
worden. Daarvoor gaat het door een uitgebreid
filtersysteem. Als eerste wordt het
water een eiwitafschuimer ingepompt. Het
vuil komt met het schuim bovendrijven en
wordt dan afgevoerd. Om het effect hiervan
te versterken wordt er ozon aan toegevoegd.
Het ozongehalte wordt gemeten
met redox-sensoren die in de gaten houden
of het gehalte tussen de 300 en 350
millivolt blijft. Automatisch wordt geregeld
dat de toevoer van ozon start of juist stopt.
Door een fout in dit systeem kwam de
vorige groep neerkijkers dus om het leven.
Het nu relatief schone water wordt nu
door een zandfilter gedrukt. Vervolgens
komt het nog in een biologisch filter, waarin
bacteriën het overige vuil afbreken. Hierna
kan het water via een by-pass langs het UVfilter
en stroomt het weer terug in de neerkijkerbak.
Het biologisch en UV filter zijn te
vergelijken met de filters die te koop zijn
voor tuinvijvers, alleen zijn ze in dit geval
uiteraard vele malen groter. De 153 kubieke
meter water van de neerkijkers en van
de Gibraltarbak zijn aangesloten op één filter.
Medebewoners
Onderin het aquarium lopen 6 grote beerkreeften
(Scyllarides latus). De dieren
bewandelen normaal gesproken de bodem
van de Middellandse Zee en de Atlantische
kusten van Frankrijk, Spanje, Portugal en
Noord Afrika. Dit is niet echt het verspreidingsgebied
van de neerkijkers, maar komt
qua temperatuur wel overeen. Ze worden
45 centimeter groot en ongeveer 3 kilogram
zwaar. Ze hebben geen grote scharen
om zich te verdedigen of aan te vallen.
Daarom zoeken ze graag de bescherming
op van rotsen en vertrouwen ze op hun
camouflage. Door vlug hun staart te openen
en weer te sluiten kunnen ze eventueel
snel achteruit verdwijnen. De kreeften zitten
bij de neerkijkers in de bak zodat er in
het onderste gedeelte van het aquarium
ook wat te zien valt, aangezien de neerkijkers
vaak in het bovenste gedeelte van het
water zwemmen. Verder is het mooi meegenomen
dat zij het afval van de neerkijkers
opruimen. Hopelijk kunnen de beerkreeften
nog lang opkijken naar deze groep
neerkijkers en kunnen deze neerkijkers nog
lang neerkijken op ons. Door de ervaringen
met de vorige neerkijkersscholen moet het
toch mogelijk zijn dat we deze dieren wat
langer kunnen bekijken dan hun onfortuinlijke
voorgangers.
Neerkijkers - foto’s: Yvonne Raaijmakers
>
19

v r i e n d e n
VIP-Rondleiding voor Vrienden
De vereniging ‘Vrienden van Blijdorp’ had een mooi plan
bedacht. Door een actie wilde men proberen zoveel mogelijke
nieuwe leden binnen te halen. Vrienden die nieuwe vrienden
aanbrachten deden mee met een loterij, waarvan de vijf gelukkige
winnaars een VIP-tour achter de schermen van Blijdorp zouden
krijgen van niemand minder dan directeur Ton Dorresteijn
himself. Tijdens de nieuwjaarslezing in januari 2007 werd de
balans opgemaakt en de trekking verricht. Het aantal van 42
nieuwe leden viel wat tegen, maar elk nieuw lid is er één.
Op 24 maart was het zover; De Tour-de-Blijdorp kon beginnen.
Om 10.00 uur werden we verwacht, maar
om 9.45 uur was de groep al compleet.
‘Meneer Koos’ (zoals Koos van Leeuwen
liefkozend werd genoemd door een baliemedewerker
van de bezoekersinfo) liet de
directeur dus maar wat vroeger oppiepen.
De winnaars E. Bosma (Rotterdam), J.
Wuyster (Maassluis), J. Bloemers (Alblasserdam)
en J. Breedijk (Capelle aan den IJssel)
en hun familie hoefden niet lang te wachten
voor de trip begon. L.H. van Broeckhuysen
is de vijde winnaar, maar hij was nog op
vakantie en krijgt een alternatief programma
aangeboden op een later tijdstip. Ton
Dorresteijn leidde ons eerst richting het
Oceanium. Voor we naar binnen gingen
moest de groep van ‘meneer Koos’ eerst
even op de foto.
Tekst: Jan Breedijk
Ton vertelde eerst voor de schermen één
en ander over de Bassrock, de Noordzeeaquaria,
de Gibraltarbak, de haaientunnel,
de walvissen en het publieke laboratorium
voor we echt achter de schermen verdwenen.
Zo hoorden we dat alle vogels van de
Bassrock in Rotterdam geboren zijn en
afkomstig zijn van eieren uit een IJslandse
supermarkt. Waar ik persoonlijk erg van op
hoorde was dat de twee open ‘noordzeebakken’
gemaakt zijn om je handen in te
kunnen steken. Dit om het leven van de
zee beter waar te nemen dan alleen met
de ogen.
Eenmaal door een ‘geheime’ deur, ging er
een nieuwe wereld voor ons open. Tweederde
van het Oceanium bevindt zich achter
de schermen en dat gingen we nu beleven.
We kregen een uitleg over filters,
alarmsystemen en noodaggregaten en kwamen
toen achter de Bassrock terecht. Een
keuken met een overheersende vislucht
bood de toegang tot het verblijf zelf, waar
we net over de drempel even binnen
mochten kijken. Via een andere deur kwamen
we in de rots terecht. Die is hol en
bestaat uit cement en staalconstructies. De
nestgangen van de vogels zijn van pvc en
kunnen vanuit deze tunnel geopend en dus
in de gaten gehouden worden. Een derde
deur gaf ons een blik op twee zieke eidereenden
in een zwembadje die daar door
het voedsel hun medicijnen kregen toegediend.
De weg terug bracht de groep in de quarantaineafdeling
voor zeedieren. Met name
VIPtour winnaars in Taman Indah - foto: Koos van Leeuwen
20
VIPtour en hun introducees - foto: Koos van Leeuwen

de inktvissen trokken de aandacht. Ton
vertelde ons dat een octopus de intelligentie
had om uit zijn bak te klimmen, over
een bak heen te kruipen en in het derde
aquarium te duiken, omdat daar voedsel
aanwezig was. Na deze ervaring kwamen
we weer ’te voorschijn’ bij het koraalaquarium.
Via de magrovebak kwamen we bij
het Caribische café waar de directeur ons
een kop koffie aanbood. Hij is van alle
markten thuis, want als een vakkundige
serveerster bracht hij een ieder zijn of haar
drankje.
Via het Eauditorium, met een prachtig uitzicht
in de haaientunnel, liepen we door
naar boven en konden toen het grote bassin
van de haaien van bovenaf zien. Als eerste
bracht onze directeur ons bij drie terraria
die ietwat verloren in deze grote
ruimte stonden. Uit één van de bakken
haalde hij een rattenslang die een ieder
mocht aanraken of zelfs vasthouden. De
bedoeling was te ontdekken dat reptielen
helemaal geen slijmerige, enge dieren zijn.
Na informatie te hebben ontvangen over
het voeren van haaien en het schoonmaken
van dit verblijf door duikers, begaven we
ons richting de koningspinguïns. De dieren
konden prachtig van bovenaf bewonderd
worden. Het volgende uitstapje bracht ons
in het laboratorium waar we o.a. zeepaardjes
in alle maten zagen en natuurlijk
de wereldberoemde kweek van koralen
van dichtbij bekeken.
De klok bereikte inmiddels de magische 12
uur en de rondleiding zou ongeveer 2 uur
duren, maar Ton Dorresteijn was niet te
stoppen. De hele groep moest hem nog
volgen naar het olifantenverblijf. Even later
stonden we in de Taman Indah het uitzicht
van de olifanten te bekijken. Jawel, we liepen
echt in het verblijf en door de ‘kantelstellage’
die Nelcon ontworpen heeft om
zieke olifanten te kunnen behandelen. Nog
enige minuten later stonden we buiten oog
in oog met Alexander die knuffelde met
zijn ‘tochtige’ vriendinnetje van dat
moment. Teder legden ze de grote koppen
tegen elkaar en draaiden hun slurven tot
een vlecht.
Toen Alexander zenuwachtig liet blijken dat
hij alle extra belangstelling een beetje zat
begon te worden verlieten we het verblijf.
We maakten nog even een uitstapje naar
het tijgerverblijf, maar dat was dan het
einde van de VIP-tour. Ton Dorresteijn nam
onder onze dankzegging afscheid en had
zich uiteindelijk toch zo’n 2 uur en 3 kwartier
voor ons vrijgemaakt.
Koos bracht ons in de Lepelaar naar een
tafel waar we een lunch geserveerd kregen
van heerlijke broodjes. De twee kinderen
onder ons gingen echter liever aan de
patat. Na de lunch ging ieder zijns weegs.
Er was nog tijd genoeg om de prachtige
Diergaarde van voor de schermen te gaan
bekijken. En dat is en blijft natuurlijk de
moeite waard.
Vrienden-knuffels voor
zieke kinderen
Enige tijd geleden werden Henk en
Greet Gerritse benaderd door leden
van Rotaract Club Scheveningen. Deze
club bestaat al meer dan 25 jaar en is
opgericht door Rotary Club Scheveningen.
Zij bestaat uit leden tussen de 18
en 30 jaar, en organiseert jaarlijks een
aantal activiteiten ten behoeve van een
goed doel.
Bij het bezoek aan een van onze winkels en het kopen van een pluche ijsbeer ten behoeve
van de bouw van ons nieuwe ijsberenverblijf, kwam een van de leden van Rotaract
Club Scheveningen op het idee om een beach volleybalwedstrijd te organiseren. Met de
opbrengst hiervan zouden dan bij de Vrienden kuffels gekocht kunnen worden, die vervolgens
geschonken zouden worden aan de kinderen van het Juliana Kinderziekenhuis te
Den Haag. Op deze manier zou het mes aan twee kanten snijden: de Vrienden kunnen
veel knuffels verkopen en de zieke kinderen worden blij gemaakt met een pluche olifant,
tijger, panter of leeuw!
Rotaract Club Scheveningen liet ons op enig moment weten dat zij de opbrengst van
deze volleybalwedstrijd zouden verdubbelen en uiteindelijk op een bedrag van 1.000,-
uit- kwamen! Voor dit bedrag zijn bij de Vrienden een heleboel knuffels aangeschaft.
Greet Gerritse heeft persoonlijk alle dozen in cadeaupapier verpakt en voorzien van
feestelijke strikken. Uit elke doos prijkte een knuffeldier.
Via een persbericht werd door Rotaract Club Scheveningen melding gemaakt van het feit
dat op zaterdag 17 februari de knuffels officieel aan het kinderziekenhuis zouden worden
overgedragen in het Ronald McDonald Huis, dat op het dak van het ziekenhuis is
gebouwd. Op die dag togen Henk en Greet Gerritse en ik met een volgepakte auto richting
Scheveningen. De manager van het Ronald McDonald Huis gaf ons een korte rondleiding
door het Huis, waar ouders van zieke kinderen uit het kinderziekenhuis voor
korte of lange tijd kunnen verblijven om zo dicht mogelijk in de buurt van hun zieke kind
te kunnen zijn.
Met deze actie werden twee goede doelen in één keer gesteund.
Tineke Groenhorst
21

v r i e n d e n
Heeft u interesse
Dan graag voor
1 september reageren!
Najaarsexcursie
Ingetogen en natuurlijk…de grootste van de kleinen
Zoo Parc Overloon. Een nieuwe bestemming.
Tekst en foto’s: Peter Biesta
Heeft u vorig jaar van NaturZoo Rheine
genoten Dan zal Zoo Parc Overloon u
zeker bevallen!
Zoo Parc Overloon heeft een beperkte
horecavoorziening, maar prima voor een
hapje en een drankje. De tuin is makkelijk
te lopen en heeft nauwelijks hoogteverschillen.
Kortom bijna iedereen kan mee!
De volgende punten zijn voor u van belang
Maximaal aantal deelnemers is 50/100. Bij
70 deelnemers of meer gaat een tweede
bus rijden. Wacht daarom niet te lang met
opgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt in
de bus een rookverbod. Er wordt, gezien
de afstand, onderweg niet gestopt.
*** Let op! Nieuwe vertreklocatie!****
Op zaterdag 22 september organiseert de Vereniging Vrienden
van Blijdorp de najaarsexcursie naar Zoo Parc Overloon. U kunt
hier weer aan deelnemen.
Vertrek: 9.00 uur vanaf het Willemsplein te
Rotterdam (bij de Spido). Het Willemsplein
is makkelijk te bereiken met de metro
(halte Leuvehaven) en met tramlijn 7 van
>
Zoo Parc Overloon
Het bekendste park van ZodiacZoos! De
organisatie die streeft naar natuurlijke verblijven.
Zoo Parc Overloon is een bestaande
botanische tuin uitgebreid met een
groot dierentuingebied. Het zal dan ook
niemand verbazen dat het een landschappelijk
fraai aangelegde tuin is. Zeker nu de
beginjaren achter ons liggen en het nieuwe
groen niet meer zo pril is. De dieren en de
presentatie ervan, is anders dan in Blijdorp.
Geen hele bijzondere diersoorten, maar
minder ‘delicate’ soorten in veel doorloopverblijven
of eilanden. Het mooiste is misschien
wel de ‘Maidan’. Een glooiend grasland
om een meertje met Axisherten, Indische
antilopen, kraanvogels, streepkopganzen
en kroeskoppelikanen…. tussen de
bezoekers….
Hoogtepunten in Overloon:
de “Maidan”;
de vlindervallei;
de botanische tuin;
de vele doorloopverblijven.
22

Rotterdam CS naar het eindpunt Willemsplein.
Ook de tramlijnen 8, 20, 23 en 25
stoppen bij Leuvehaven.
Aankomsttijd in Overloon ca. 11.00 uur.
Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca.
18.30 uur.
Kosten voor leden bedragen: 30. Niet
leden betalen 32,50.
Gaat u ook mee met de zomerexcursie
naar Gelsenkirchen….Graag een aparte
overschrijving om verwarring te voorkomen…
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering
dient u zelf af te sluiten.
In de reissom zijn inbegrepen:
de busreis Rotterdam – Overloon v.v.
toegang tot de dierentuin;
fooi voor de chauffeur.
Aanmelden voor deze reis
Het verschuldigde bedrag dient u over te
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.
Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan
28-A 3039DV Rotterdam onder vermelding
van ‘Overloon’ + uw telefoonnummer
en voor leden het lidmaatschapsnummer.
De overschrijvingen dienen uiterlijk 1
september 2007 te zijn ontvangen. Uw
overschrijving is uw bewijs van deelname.
U ontvangt geen verdere bescheiden of
mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan
krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het
volledige bedrag wordt teruggestort.
Foto 1
Blijdorp,
Toen en Nu
Tekst: Jan Breedijk
Blijdorp van toen. Wanneer is dat ‘toen’ eigenlijk Voor een enkeling
is ‘toen’ de Diergaarde van voor de oorlog. Voor veruit de
meesten is het juist de tijd erna. Voor mij is Blijdorp ‘van toen’
de dierentuin van de zestiger jaren. De ‘oude tuin’ was in die
jaren op haar mooist. Het groen lag er na de eerste 20 jaar mooi
bij. Er was een grote verscheidenheid van dieren die allemaal in
verblijven zaten waarin je ze goed kon zien. De visie op de eisen
waaraan een verblijf moest voldoen, was natuurlijk niet te vergelijken
met deze tijd. Ik neem u mee in mijn herinnering.
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te
restitueren voor afmeldingen die na 1 september
worden ontvangen. Eventuele
restituties vinden plaats onder inhouding
van 2,50 administratiekosten.
NB. De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert
voor haar leden jaarlijks een aantal reizen naar binnenen
buitenlandse dierentuinen. De prijsstelling van deze
reizen is gebaseerd op een inschatting van de reiscoördinator.
Het kan voorkomen dat de werkelijke kosten
hoger uitvallen. Soms zijn de werkelijke kosten lager,
omdat een dierentuin bijvoorbeeld op het laatste
moment besluit vrije toegang te verlenen. is aan het
eind van het boekjaar het saldo van reizen positief
dan stort de reiscoördinator het positieve saldo in de
algemene kas van de Vereniging ten gunste van het
eerstvolgende geschenk aan Blijdorp. Een negatief saldo
komt ten laste van de Verenigingskas. Wanneer u deelneemt
aan een vriendenreis verklaart u akkoord te gaan
met deze regeling.
Voor de meeste mensen was
een dagje dierentuin niet iets
wat je even tussendoor
deed. Voor de gemiddelde
bezoeker was de toegangsprijs
voor het hele gezin een
drempel. De dag werd al
lang van tevoren gepland.
Doorgaans ging je niet iedere Foto 2
maand naar de dierentuin!
Als het dan eindelijk zover
was en de tram reed de Bentincklaan
op, dan sloeg de
onrust toe als de ingang in zicht
kwam. De kaartjes werden
gekocht en de gezinnen passeerde
het hek. Ook toen was
er al een fotograaf. Ik kan me
niet herinneren of hij al bij de
ingang stond. Wel kon je kinderen
laten fotograferen in een
autootje (foto 1). Verder hadden
sommige bezoekers zelf
een fototoestel bij zich; wij
hadden zo’n boxje, zwart groot
en vierkant. Daar moest thuis
voorzichtig een rolletje van Foto 3
twaalf foto’s in gestopt worden
met een lange strook papier
eraan. Schoot het rolletje uit je hand dan
was het reddeloos verloren.
Ook toen werden de bezoekers
rechts bij de ingang al door flamingo’s
opgewacht. Als je linksaf ging kwam
je bij het verblijf van de bruine beren.
Ik vond het prachtig. In mijn kinderfantasie
zag ik het verveelde gedrag
aan voor de onrust die paste bij
woeste dieren. Leunend over de rand
keek je in een ‘diepte’ met onderin
donker water. Dit
moest voorkomen dat
de beren hun dodelijke
werk buiten hun verblijf
zouden kunnen verrichten
(foto 2).
Iets verder lag de speeltuin
die pas veel later op
de dag aan de beurt
kwam. Vooral de hangbrug
met het opspattende
water was mooi. Wij
gingen hier zo laat
mogelijk naartoe omdat
de kans op nat worden
daar wel heel erg groot
was. Overigens was het
heel gewoon om je voor
een dagje Diergaarde
netjes aan te kleden,
ook kinderen ontkwamen daar niet aan
(foto 3).
>
23

Over de toren is al veel gezegd en geschreven.
Ik denk niet dat er nu nog veel mensen
warmlopen om op een toren van 45
meter te staan. Toen wel. Men dacht dat de
toren op instorten stond omdat er betonrot
was geconstateerd. De sloper heeft
echter de grootste moeite gehad om het
bouwwerk neer te krijgen. De afbraak was
een grote vergissing, maar wederopbouw
zou het weer zijn (foto 4).
De leeuwen en tijgers zaten in vergelijking
met de andere katachtigen in riante verblijven.
Later heb ik me afgevraagd waarom
leeuwen in een ruimte met Ionische zuilen
zaten. Als kind vond ik het niet vreemd.
Koning der dieren, dus zuilen is een paleis.
Wat dacht u van de ijsberen Als je foto’s
ziet van hun verblijven van toen, dan zie je
een kale ruimte met een glijbaan. Naar de
huidige opvattingen volstrekt onvoldoende.
Het is echter wel het verblijf waarin
opzienbarende fokresultaten zijn behaald.
Als je een nieuw verblijf bouwt dan willen
we graag de natuurlijke situatie nabootsen.
Dat is wel zo educatief. Maar of een ijsbeer
het ook zo ervaart dat blijft de vraag (foto
5). Uiteindelijk is een ijsberg
toch ook behoorlijk kaal.
Waar nu de Lotusserre gevestigd
is, waren destijds de reptielen
ondergebracht. Als je door
de dubbele deur binnenkwam Foto 5
sloeg de vochtige warmte je
tegemoet. Ik zie het nog zo voor me. Blijdorp
had een indrukwekkende collectie
slangen. Ik voel mijn teleurstelling nog bij
het zien van de cobra. Een olijfgroen dun
beestje met de naam brilslang die natuurlijk
zijn nek niet breed wilde maken. In het
Foto 4
midden stond een groot terrarium met
twee netpythons. Als ze gevoerd werden
dan stapte de verzorger in het verblijf, hield
een reusachtige rat aan zijn staart en hield
hem voor de python zijn
neus. De snelheid waarmee
het 50 kilo zware
lijf van de grond kwam
en de rat omwikkelde
was imponerend. Ik
denk dat verzorgers dit
vandaag de dag niet
meer in hun hoofd zouden halen. Ook had
men nog een Gabonadder. In die dagen
werden ze nog gevoed tijdens het bezoek.
Niet dat er een show van werd gemaakt,
maar gewoon omdat niemand het vreemd
vond. Later vond men het beter om dit
zoveel mogelijk buiten bezoektijden te
doen omdat slangen vaak levend voer moeten
hebben. Natuurlijk is het niet leuk om
te zien hoe een slang een muisje vangt.
Niet leuk, maar ik vond het machtig interessant.
Op de plaats waar nu de keuken
van de Lotusserre is, daar zaten toen een
paar oude krokodillen. Ook hier weer, ze
hadden weinig ruimte maar zijn heel oud
geworden. Maar goed, tegenwoordig willen
we dat de dieren zo veel mogelijk getoond
worden in een nabootsing van hun natuurlijke
omgeving. Het liefst met hun natuurlijke
gedrag. Heeft het dier echter afwijkende
tafelmanieren, dan houden we dat een
beetje buiten beeld.
Sommige herinneringen gaan verder terug. >
Foto 6
24

Maquette ijsberenverblijf - foto: Menno Lam
Door: Angeline Peters en Alex Schouten
Met dank aan: Robert van Herk (Diergaarde Blijdorp)
en informatie van de ijsberenduwgroep
Berekoel!
Zoals die van mevrouw Velthuijsen (82) die
in 1948 trouwde met de cellist van The
Allround Stars. Deze band trad op zondagmiddagen
op in de Rivièrahal. Nadat de
muzikant vroeg: ‘Mevrouw vindt u de
muziek mooi’ was het raak. Nog steeds
komt mevrouw Velthuijsen graag in de
Diergaarde om herinneringen op te halen.
(foto 6).
Dit jaar, waarin Diergaarde Blijdorp haar 150 jarig jubileum
viert, is het zo ver: de ijsberen komen terug in Diergaarde Blijdorp.
De leus van de Vrienden ‘kom over de brug, de ijsberen
moeten terug’ heeft gewekt, want we hebben een bijdrage van
maar liefst 1,2 miljoen euro gedaan om een nieuw ijsberenverblijf
mogelijk te maken. Het maakt onderdeel uit van het nieuwe
gebied Artica, waar allerlei dieren uit het hoge noorden in de
komende jaren een plekje zullen krijgen. Naast de publiekslievelingen
de ijsberen zijn dat poolvossen, lemmingen, sneeuwuilen,
sneeuwhazen en bevers of wasberen. Maar in dit artikel eerst
een ‘preview’ van het hoofdverblijf van Arctica: de ijsberen.
Van mevrouw Van Leeuwen-Thieme ontvingen
we een knipselboek dat haar vader
destijds zelf gemaakt heeft. Het is een zelf
ingebonden werk, een schoolopdracht,
waarin de heer J. Thieme destijds 56 bladzijden
met krantenartikelen heeft gebundeld
uit 1939 tot en met 1941. Door de
compleetheid is het een waar tijdsdocument
geworden. In een later stadium zal ik
hier zeker op terugkomen. Het boekje zal
tijdelijk ter beschikking aan Blijdorp worden
gegeven.
Heeft u nog mooie herinneringen (liefst
met foto) stuur ze dan aan Theo@vriendenvanblijdorp.nl
of aan ons postadres.
Foto 1: Anja 1961
Foto 2: bruine beer
Foto 3: familie bij papegaai
Foto 4: bouw toren
Foto 5: ijsberen
Foto 6: orkest
Een duwgroep
In 2000 nam Diergaarde Blijdorp afscheid
van de ijsberen Mien en Katrien. Het verblijf
bij de brug over de vijver voldeed niet
meer aan de eisen van deze tijd. Een nieuw
ijsberenverblijf stond voorlopig in de ijskast
omdat een dergelijk groot verblijf al snel
miljoenen kost en met alle bouwplannen
die al op stapel stonden was de geldkas
simpelweg leeg. Het idee van een nieuw
ijsberenverblijf bleef echter kriebelen bij
een aantal mensen die al jaren verbonden
zijn met Blijdorp: Ardaan Gerritsen (redacteur
van Blijdorpblad), Bob Knieze (projectleider
van Blijdorp), Martin van Wees
(assistent curator in Blijdorp), Hans Horsting
(voormalig voorzitter Blijdorp) en Marcel
Kreuger (vice-voorzitter en hoofdredacteur
van de Vrienden). Samen besloten ze
in 2003 een zogenaamde ‘ijsberenduwgroep’
te vormen. Doel van deze duwgroep
was het terugbrengen van de ijsberen
in Diergaarde Blijdorp. Het eerste knelpunt
dat moest worden aangepakt: hoe ziet
een goed ijsberenverblijf eruit
Pakket van eisen
Bij het ontwerpen van een nieuw verblijf
wordt een zogenoemd “pakket van eisen”
opgesteld. Hierin worden de eisen en wensen
die de toekomstige bewoners stellen
aan hun verblijf samengevoegd met de
eisen en wensen van de verzorgers, maar
ook met de voorwaarden die Blijdorp zichzelf
oplegt. Het gaat de Diergaarde er niet
alleen om dieren aan het publiek te laten
zien ter vermaak. Natuurbehoud en educatie
behoren uitdrukkelijk ook tot de doelstellingen
van de Diergaarde. Bij het opstellen
van het pakket van eisen wordt uiteraard
gebruik gemaakt van alle mogelijke
kennis die er is op het gebied van huisvesting
en verzorging van ijsberen. Onder
meer tijdens vakanties zijn diverse ijsbeerverblijven
in andere dierentuinen door de
leden van de werkgroep bekeken en is veel
informatie ingewonnen bij experts.
Onderscheidend
Belangrijkste aspect bij het ontwerpen van
een verblijf bleek ruimte. IJsberen staan
>
25

ekend als actieve en nieuwsgierige dieren.
Het zijn echte kilometervreters (noodzakelijk
om in hun ruige leefgebied voldoende
voedsel te vinden) die de mogelijkheid
moeten hebben om te klimmen, rennen,
springen, zwemmen, zoeken en graven.
Kortom, een ijsberenverblijf moet groot
zijn: minimaal 1000 m2 per dier, waarvan
een kwart (250 m2)
als watergedeelte.
Dit watergedeelte
moet bij voorkeur
zout water bevatten.
IJsberen leven
het grootste deel
van de tijd solitair,
dus het streven was
een verblijf te
maken voor één
man en één vrouw
waarbij het verblijf
in tweeën gedeeld is
buiten het paarseizoen.
Om verveling en
stereotype gedrag
(‘ijsberen’) te voorkomen
moet de
inrichting van het
verblijf voldoende
uitdaging bieden,
met mogelijkheden
zich uit het zicht
terug te trekken.
Kortom:
- geen vierkante betonnen bak, maar een
langwerpig verblijf met een riviertje
- een “zandbak” om in te graven
- uitlopers van de wanden om zich te verschuilen
- bochten in het verblijf om niet alles in
een keer te overzien
- grote stenen en boomstronken om mee
te spelen en waar ze omheen moeten
lopen
- veel aandacht vanuit de verzorgers voor
verrijking in de vorm van “speelgoed”
en de manier waarop gevoerd wordt
(zoals de bekende vis-ijslolies).
Met andere woorden: het gewenste nieuwe
ijsberenverblijf in Blijdorp zou zeker
onderscheidend zijn, maar ook heel kostbaar.
Maquette ijsberenverblijf - foto: Menno Lam
Goede Vrienden
Gelukkig heeft Diergaarde Blijdorp goede
en genereuze Vrienden. Met het 150-jarig
jubileum in 2007 in het vooruitzicht wilden
de Vrienden graag een bijzonder cadeau
aan de Diergaarde geven. Toen bekend
werd dat Blijdorp plannen had voor de
terugkeer van de ijsberen in de Diergaarde,
was de beslissing snel genomen. Tijdens de
Algemene Ledenvergadering van de Vrienden
in 2004 werd aangekondigd dat er hard
gespaard zou gaan worden om in 2007 een
bedrag van 1 miljoen euro te schenken.
Toen bleek dat de kosten toch hoger zouden
zijn dan verwacht is de bijdrage van de
Vrienden zelfs verhoogd tot 1,2 miljoen
euro!!! Een recordbijdrage, maar dan wel
voor een bijzonder verblijf.
Toendra en ruimte
Diergaarde Blijdorp heeft een continentenindeling.
Een ijsberenverblijf zou dus niet
op zichzelf staan maar onderdeel moeten
vormen van een groter gebied (Artica)
waarin ook ruimte is voor andere dieren.
Het aspect van ruimte vond de Diergaarde
heel belangrijk. Niet alleen voor de dieren,
maar ook de bezoeker moet het gevoel
van ruimte krijgen. Er moet een uitstraling
van weidsheid zijn. Daarom is een Amerikaanse
ontwerper, Ray Robinson, gevraagd
te helpen met het ontwerp van een landschappelijk
verblijf zonder (zichtbaar)
gebruik hekken en muren.
Eén van de misverstanden rondom ijsberen
is dat ze alleen op de ijsvlaktes van de
Noordpool voorkomen. Niets is minder
waar. Als de winter invalt trekken ijsberen
naar het noorden, het drijfijs op. Ze graven
uiteindelijk een hol in de sneeuw om de
koudste maanden in winterslaap te ontlopen.
In het voorjaar en de zomer, als het
pakijs langzaam smelt, zoeken deze dieren
de uitgestrekte toendra’s op in het noorden
van Canada, Verenigde Staten, Groenland
en Siberië. Het is dus niet gek een ijsbeer
tussen een groepje naaldbomen te
zien scharrelen op zoek naar iets eetbaars
zoals bessen. Juist deze toch wat onbekende
kant van de ijsbeer wil Blijdorp laten
zien. Artica moet dus zowel de ijzige poolcirkel
laten zien als de kleurrijke toendra
met zijn dwergstruiken, heide en korstmossen.
Artica
De bezoeker loopt Artica binnen via een
pad met toendrabegroeiing. Al snel zal hij
poolvossen tegenkomen met op de achtergrond
een ijsbeer. Als de bezoeker verder
Artica inloopt staat hij opeens oog in oog
met het ijsbeervrouwtje. Het lijkt net of de
bezoeker zo door kan lopen het verblijf in.
Uiteraard is dit schijn: een diepe droge
gracht (vergelijkbaar met de gracht rondom
het olifantenperk) zorgt voor een veilige,
maar onzichtbare barrière. Het kraamhok,
waar het vrouwtje hopelijk tijdens haar
winterslaap een jong
ter wereld brengt,
ligt verscholen achter
in het verblijf.
Ver van geluid en
onrust. Mocht het
zover komen, dan
kan de bezoeker via
een videocamerasysteem
alles volgen.
De bezoeker loopt
vervolgens via een
soort mijnschacht
een ondergrondse
expositieruimte in.
Via grote ruiten kunnen
de ijsberen
onder water worden
bewonderd. Het
water in de grote
bassins maakt
onderdeel uit van
het watersysteem
van het Oceanium.
De ijsberen kunnen
dus zwemmen in
echt zeewater. De expositieruimte biedt
plaats voor allerlei educatieve aspecten,
maar daarover volgt in het volgende nummer
van Vriendennieuws meer.
De bezoeker heeft inmiddels ook kennis
kunnen maken met de ijsbeerman en loopt
vanzelf weer naar boven. Hier krijgt hij
weer zicht op de poolvossen in hun verblijf
bovenop de expositieruimte. Om het beeld
van de uitgestrektheid van de toendra niet
te verstoren is de skyline van Rotterdam
verstopt achter een haag van dennenbomen.
Behalve de ijsberen en de al genoemde
poolvossen zullen ook lemmingen,
sneeuwuilen, sneeuwhazen en bevers of
wasberen een plekje krijgen in Artica.
Tot slot
Lange tijd heerste in Rotterdam de mening
dat het bijna niet mogelijk was een goed ijsberenverblijf
te maken dat rekening hield
met zowel het welzijn van de dieren als de
eisen van verzorgers en bezoekers en dat
dan ook nog financieel mogelijk was. Over
een half jaar moet blijken dat dit toch kan.
In oktober krijgen de Vrienden een ‘preview’
in Arctica. De bouw zal dan in een
interessant stadium verkeren en Diergaarde
Blijdorp kan dan bewijzen dat zij wederom
een onderscheidend verblijf heeft ontworpen,
mede dankzij de vastberadenheid
van de ijsberenduwgroep en de financiële
ondersteuning van de Vrienden. De opening
voor het publiek zal rond de jaarwisseling
plaatsvinden.
26

2 januari 2007 - 25 april 2007
m u t a t i e s
Kraanvogel met jong - foto: Fred van Tiel
In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde.
Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven.
Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook
kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen
bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord
op het voorplein tegenover de flamingo’s. Op verzoek geven
we met ingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerste
cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het
geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0
Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.
Geboren
13-04/0.0.1 witnekkraanvogel, 11-04/1.0.0 Java-banteng (Onslow),
11-04/0.0.1 witnekkraanvogel, 07-04/0.1.0 Kirks dik-dik (Olga),
22-03/0.0.6 manoel (29/3 1 gestorven), 10-03/0.0.1 pinché, 02-
03/1.0.0 zandwallaby, 26-02/0.0.2 roestkat, 17-02/ 0.1.0 Szechuantakin
(Een meisje! Helaas gestorven), 23-01/0.0.1 rode reuzenkangoeroe,
18-01/0.0.1 franjeaap, 12-01/ 0.0.1 addax, 10-01/0.0.1
gorilla (moeder Tamani, vader Bokito), 04-01/0.0.1 Alaotra-bamboemaki,
04-01/0.0.1 Prins-Alfredhert
Gestorven
Gestorven
01-04/1.0.0 rode reuzenkangoeroe, 04-03/0.1.0 Szechuan-takin,
23-02/1.0.0 bosrendier, 16-02/0.1.0 zwartvoetpinguïn, 12-02/1.0.0
Madagaskar-reuzendaggekko, 08-02/0.1.0 okapi (Lisala), 31-01/0.1.0
onager, 21-01/1.0.0 groen Javahoen, 18-01/0.1.0 zandwallaby, 17-
01/0.1.0 groen Javahoen, 16-01/0.1.0 zandwallaby, 08-01/0.1.0 anoa
(Aafje)
Bamboemaki - foto: Rob Doolaard
Gearriveerd
Gearriveerd
25-04/1.0.0 Aziatische olifant (Timber, uit Sevilla), 24-04/0.0.30
neerkijker, 19-04/0.0.1 witkuifkaketoe, 12-04/1.0.0 zandwallaby (uit
South Lakes, Engeland), 12-04/1.1.0 Surinaamse pad (pipa), 04-
04/0.1.0 Sumatraanse tijger (Alia, uit Wuppertal, Duitsland),
04-04/0.1.0 gevlekte hyena (uit Beauval, Frankrijk), 03-04/0.1.0
okapi (uit Kopenhagen, Denemarken), 01-04/1.0.0 Aziatische leeuw
(uit Moskou), 01-04/1.1.0 dottergele toekan, 25-03/0.0.1 tapijtpython
(uit Leipzig), 25-03/0.1.0 Smiths dakschildpad (uit Leipzig), 21-
03/1.1.0 wondergekko, 16-03/0.0.18 rode piranha (o.a. uit Keulen),
12-03/0.1.0 McCords slangenhalsschildpad (uit Münster), 08-
03/0.0.7 rode ibis (uit Ramat Gan, Israël), 08-03/2.3.0 grote textorwever
(uit Zodiac Zoos), 07-03/0.0.1 gekko (uit Italië), 06-03/0.1.0
olifantspitsmuis (uit Leipzig), 28-02/1.1.0 klipdas (uit Praag), 28-
02/1.0.0 kroeskoppelikaan (uit Praag), 16-02/ 0.0.10 kluut (uit Avifauna),
03-02/1.3.0 Surinaamse pad (Pipa), 02-02/0.2.0 Mhorrgazelle
(uit München), 02-02/3.0.0 bosrendier (uit Burgers’, Arnhem),
30-01/0.0.300 doodshoofdkakkerlak (uit Emmen), 24-01/0.0.2 lepelaar
(uit Zürich, Zwitserland), 20-01/ 0.1.0 rode panda (uit Douéla-Fontaine,
Frankrijk), 20-01/0.0.3 zwarte wouw (uit Beauval,
Frankrijk), 17-01/1.0.0 vosmangoeste (uit Apenheul, Apeldoorn),
17-01/0.1.0 onager (uit Parijs), 12-01/6.3.0 rode ibis (uit Avifauna)
Verzonden Verzonden
17-04/1.0.0 Aziatische olifant (Alexander, naar Antwerpen),
17-04/0.0.1 swiftvos (naar Spanje), 17-04/0.1.0 pinché (naar Santillana
del Mar, Spanje), 11-04/1.2.0 gorilla (Dango, Quenta en Astra
naar Sjanghai, China), 02-04/0.1.0 Sumatraanse tijger (Musi, naar
Lisieux, Frankrijk), 15-03/2.0.0 gevlekte hyena (naar Planckendael),
14-03/1.1.0 VonderDeckentok (naar Burgers’ Zoo, Arnhem),
14-03/1.1.0 Braziliaanse tangara (naar Burgers’ Zoo, Arnhem),
14-03/1.1.0 driekielstralenschildpad (naar Keulen), 12-03/1.0.0
okapi (Kimdu, naar Leipzig), 12-03/1.0.0 McCords slangenhalsschildpad
(naar Münster), 08-03/0.0.8 zwartvoetpinguïn (naar
Zodiac Zoos), 08-03/0.0.25 grote textorwever (naar Zodiac Zoos),
27-02/2.2.0 Visaya-wrattenzwijn (naar Chester, Engeland), 27-
02/1.0.0 grote koedoe (naar OpelZoo, Duitsland), 14-02/0.0.1 witnekkraanvogel
(naar NOP), 07-02/ 1.0.0 Maleise civetkat (naar Pont
Scorff, Frankrijk), 07-02/1.1.0 manoel (naar Pont Scorff, Frankrijk),
02-02/0.2.0 Mhorrgazelle (naar München), 02-02/1.0.0 bosrendier
(naar GaiaPark, Kerkrade), 31-01/1.0.0 bosrendier (naar Arnhem),
21-01/1.0.0 eidereend (naar Zürich, Zwitserland), 17-01/2.0.0 VonderDeckentok
(naar Beauval en Arnhem), 10-01/0.1.0 kuifmakaak
(naar Omega Park, Portugal)
27

c o l o f o n
29e jaargang, nummer 2, oplage: 6750
Heeft u nog oude briefjes van
vijf, tien, vijfentwintig of meer
gulden Investeer het in een
nieuw ijsberenverblijf!
U kunt al uw oude geld inleveren
bij de Vriendenwinkels.
Zij zullen het omwisselen
in Euro’s voor ons jubileumgeschenk
ter gelegenheid van
150 jaar Diergaarde Blijdorp:
een prachtig ijsberenverblijf.
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam
Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging
Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:
“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde
Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie
bedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het
verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede
2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in
Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld
deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor
hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.
Secretariaat:
K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a,
3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: 010 - 467 66 37
Vriendenfax: 010 - 467 66 37
Email: info@vriendenvanblijdorp.nl
Postbank: 13 57 803
IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03
BIC: PSTBNL21
Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099
Wie
komt ons
promotieteam
versterken
Heeft u een dagje over,
kunt u 1 + 1 bij elkaar tellen
en leuk met klanten omgaan
Kom dan ons promotieteam
versterken.
Reizen:
P. Biesta, Vroesenlaan 28A,
3039 DV Rotterdam
Telefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)
Email: peter.biesta@wanadoo.nl
Promotieteam:
Fam. H. Gerritse,
Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam
Telefoon: 010 - 466 36 82
Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431
tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)
Mobiel: 06-40323077
Postbank: 62 17 917
Voor inlichtingen kunt u bellen naar: 010-4663682.
Een briefje is ook welkom: H. Gerritse, Sourystraat 1d,
3039 SR Rotterdam.
Agenda
Adresgegevens Blijdorp
21 juli 2007 Speciale zomerreis
naar ZOOM Gelsenkirchen (blz. ..)
22 september 2007 Najaarsexcusrie
naar Zoo Parc Overloon (blz …)
Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam
Bezoekersinformatie: 010-4431495
Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam
Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!
Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur
Redactie-adres Vriendennieuws:
M. Kreuger, hoofdredacteur
Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam
Email: mkreuger@planet.nl
Redactie-medewerkers:
J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat,
A. Peters, A. Schouten, G. Nijssen
T. van de Velde, T. Vermeulen
Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam
Vrienden van Blijdorp op Internet:
Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl
Redactie Website: A. Gelderblom
Samenstelling Verenigingsbestuur:
Voorzitter
C.M. Groenhorst
Vice-voorzitter M. Kreuger
Secretaris
K. van Leeuwen
Tweede secretaris S. Noordijk
Penningmeester A.M. Bos
Leden
H. Gerritse - Promotie
P. Biesta - Reizen
ISSN: 1568-3400
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de
mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de
redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in
te korten of te weigeren.
Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam van
de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van
activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden
van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden
toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van de
Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.