Interview met Paul van der Werf The dynamics of the global ocean ...

Jaargang 10
april 2012
Nummer 36
Informatica Natuurkunde Sterrenkunde Wiskunde, Universiteit Leiden,
in samenwerking met studievereniging De Leidsche Flesch.
The dynamics of the global
ocean circulation
Duurzame ontwikkeling in Rwanda
Ontwikkelingsactiviteit
in een Software Ecosysteem
Interview met
Paul van der Werf

Redactioneel
Bij het maken van de lay-out van deze Eureka! begon
het net een beetje lekker weer te worden. Precies van dat
weer dat iedereen naar buiten toe lokt, omdat het voor
het eerst sinds maanden weer mogelijk is om de zon op
je huid te voelen en iedereen wordt gelukkig van zon.
Zo zat ook de Eureka!-redactie op een mooie zonnige
dag in maart, slechts ruim een week voor het naar de
drukker gaan van deze Eureka!, voor het eerst dit jaar
buiten te vergaderen. Locatie van deze vergadering was
uiteraard het grasveld voor het Oortgebouw. Nu is het
grasveld voor het Oortgebouw een prachtige plek met
konijntjes, picknicktafels en lunchende natuur- en sterrenkundigen.
Er is eigenlijk maar een ding dat niet zo
prettig is aan het grasveld voor het Oortgebouw en dat is
het Oortgebouw. Dat staat namelijk aan de zuidkant van
het grasveld en blokkeert daardoor al die heerlijke lentezonnestralen
van de nog wat laagstaande zon. Allemaal
Nou nee, niet allemaal. Zelfs in deze vroege lentedagen
wist de zon toch door te dringen tot het uiterste puntje
van het grasveld en tot de paar tafeltjes die daar stonden.
Helaas waren die natuurlijk al bezet en eindigde de
Eureka!-redactie ergens in de schaduw, steelse blikken
werpend op de gelukkigen in de zon. Dus toen er een
voorkant gekozen moest worden, vond men eensgezind
dat het een zonnige en lente-achtige voorkant moest
worden. Wat een geluk dat we toevallig een artikel hadden
over oceanografie! Want wat is er nou zonniger en
lente-achtiger dan prachtig blauw water waarin de zon
fonkelend weerkaatst En wat is er nou heerlijker dan
met een Eureka! met zo’n uitnodigende en lente-achtige
voorkant lekker buiten op een bankje in de zon te gaan
zitten en te lezen over stromingen in de oceaan En er
dan ook nog achter te komen dat je ook nog kan lezen
over software-ecosystemen, het Manhattanproject en
over ontwikkelingswerk in Rwanda En dat je daarna
nog steeds in de zon kan blijven zitten, omdat er ook nog
een interview is, het korte nieuws en het Fleschblok met
een verslag van de meerdaagse excursie naar Berlijn En
als je dat dan allemaal gelezen hebt en je wilt nog steeds
graag blijven zitten op je bankje in de zon, dan kun je als
laatste ook nog de puzzel maken.
Veel lees- en lenteplezier!
Anouk van de Stadt
Hoofdredacteur Eureka!
2
Eureka! Universiteit Leiden
◀ Oceaan

Inhoud
The dynamics of the global
ocean circulation
The ocean is not a stagnant body of
water. Instead, it is constantly in motion,
at speeds from a few centimeters per
second to two meter per second in the
most vigorous currents
Rwanda: een klein
ondernemend landje in het
hart van Afrika
Rwanda heeft veel internationale aandacht
gehad vanwege de genocide in
1994. Hoewel het nog steeds worstelt
met de erfenis van deze genocide, ontwikkelt
Rwanda zich in snel tempo
met een economische groei van gemiddeld
8% per jaar
Hoe stimuleer je
ontwikkelingsactiviteit in een
software ecosysteem
Coördinatoren van een software ecosysteem
vragen zich dagelijks af hoe
ze ontwikkelaars kunnen betrekken bij
het verder ontwikkelen van een open
source software product. Er is onderzocht
welke gebeurtenissen invloed
hebben op de activiteit rondom een
software platform.
latitude [degrees]
60N
30N
0
30S
60S
7
10
Eureka!
Colofon
Eureka! jaargang 10, nummer 36, april 2012
Oplage
ongeveer 2500
Redactieadres
Eureka! Magazine
Niels Bohrweg 2, 2333 CA Leiden
eureka@deleidscheflesch.nl
www.physics.leidenuniv.nl/eureka
90W 45W 0 45E 90E 135E 180E 225E
longitude [degrees]
0 20 40 60 80
En verder...
Kort kort kort .............................................................................................. 4
Interview met Paul van der Werf ................................................................ 13
Op de schouders van reuzen ....................................................................... 20
De Leidsche Flesch ...................................................................................... 23
Puzzel ........................................................................................................... 31
Adverteerders
Sterrenkunde olympiade ............................................................................. 22
Quinity ....................................................................................................... 29
Towers Watson ............................................................................................ 30
TOPdesk ..................................................................................................... 32
16
Redactie
Hoofdredactie: Anouk van de Stadt
Eindredactie: Anna Freudenreich en Casper Remeijer
Rubrieksredactie: Hedwig Eerkens, Anna Freudenreich,
Swier Heeres, Joram Keijser, Nienke van der Marel,
Erik Massop, Pim Overgaauw, Casper Remeijer,
Esther Schreuders, Chris Smiet, Anouk van de Stadt,
Erik Visse, Falko de Wit
Aan Eureka! 36 werkten verder mee:
Jacob Bakermans, Elise Denissen, Wendy van Donge,
Slinger Jansen, Chris Lemmens, Nils Out, Johan
de Ruiter, Erik van Sebille, Fred Smiet, Jeroen van
Splunder, Frits-Marten Witpeerd, Paul van der Werf
Drukker
Van Zessen Klaar, Leiden
Opmaak en design
teambart
Eureka! is een uitgave van een samenwerkingsverband
tussen de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
aan de Universiteit Leiden en studievereniging
De Leidsche Flesch en wordt ieder kwartaal gratis
verspreid onder studenten en wetenschappelijk
personeel van de opleidingen Wiskunde, Informatica,
Natuurkunde en Sterrenkunde aan de Universiteit
Leiden.
De redactie behoudt zich het recht artikelen te wijzigen
of niet te plaatsen. Anonieme artikelen worden in
principe niet geplaatst.
Het is mogelijk voor scholen en scholieren een
abonnement te nemen op Eureka!. Voor een bescheiden
bijdrage wordt deze dan toegestuurd. Wilt u meer
weten Neem dan contact op met de redactie.
Adverteren in de Eureka! is mogelijk door schriftelijk
contact op te nemen met studievereniging
De Leidsche Flesch, door te mailen naar
bestuur@deleidscheflesch.nl.
Deadline Eureka! 37: 10 mei 2012
Eureka! en al haar inhoud © studievereniging
De Leidsche Flesch. Alle rechten voorbehouden.
Eureka! Universiteit Leiden 3

Eureka!
Kort kort kort
Rubik’s cube
Na schaken en televisiequizzen (Jeopardy!)
moet de mens nu ook in het oplossen
van de Rubik´s cube zijn meerdere erkennen
in de computer. Pasgeleden lukte het
een robot namelijk om dit spelletje sneller
op te lossen dan ooit door een mens werd
gedaan. Deze CubeStormer II, ontwikkeld
door David Gilday en Mike Dobson,
wist de puzzel op te lossen in slechts
5,352 seconden. Hiervoor wordt onder Lego. Je kunt de Cubestormer aan het
meer gebruik gemaakt van een smartphone
app. De hardware is gebouwd van Bron: huffingtonpost.com
werk zien op YouTube.
Facebook
Een bekend vermoeden uit de sociologie scherping van de bekende bovengrens
luidt dat twee willekeurige personen van belemmeren. Ten eerste is het getal vier
waar ook ter wereld via een keten van een gemiddelde, geen maximum. Bovendien
vormen de Facebookgebruikers
maximaal zes tussenpersonen met elkaar
verbonden zijn. Dit idee van ‘six degrees waarschijnlijk geen ‘randomised sample’:
het zijn typisch mensen die juist al
of separation’ was lang enkel getest
in relatief kleine ‘modelwerelden’. De relatief veel mensen kennen in de echte
komst van het internet en in het bijzonder
sociale netwerksites als MySpace en Ook heeft lang niet iedereen op aarde re-
wereld, en daarom Facebook gebruiken.
Facebook maakt het mogelijk te kijken gelmatig toegang tot internet en dus tot
naar grotere groepen personen. Onlangs Facebook. Dit alles betekent niet dat het
werd Facebook inderdaad onder de loep onderzoek waardeloos is. Vanwege de
genomen door het eigen Facebook Data overeenkomsten met andere netwerken,
Team. De onderzoekers vonden dat twee zoals het internet zelf, kan veel worden
gebruikers via gemiddeld vier vrienden geleerd over meer dan de structuur van
van vrienden met elkaar verbonden zijn. Facebook zelf.
Duidelijk minder dan de zes uit het bekende
idee. Er zijn echter genoeg beper-
Bron: de Volkskrant
kingen aan dit onderzoek die een aan-
Trillende sterren
Zoals aardkundigen onderzoek doen
naar aardbevingen, houden sommige
sterrenkundigen zich bezig met sterbevingen.
Onlangs promoveerde Maarten
van Hoven aan de Universiteit Leiden
op trillende magnetars, neutronensterren
met een extreem magnetisch veld.
Hij ontdekte dat het standaardmodel
waar astronomen in dit veld mee werken,
mogelijk niet klopt. Dit standaardmodel
bestaat uit natuurkundige aannames
omtrent de eigenschappen van
een magnetar zoals massa, afmetingen
en samenstelling. Helaas kunnen niet
alle bevingen hiermee verklaard worden.
Net als aardbevingen zijn er namelijk
ook sterbevingen van verschillende
snelheid. De relatief trage trillingen
(vanaf 20 per seconde) kunnen prima
gesimuleerd worden op basis van de
gebruikelijke aannames. Hiervoor
klopt het model dus waarschijnlijk.
De snellere trillingen (tot 600 per seconde)
zijn echter lastiger te verklaren
met het rekenmodel. Hiervoor zijn verschillende
verklaringen mogelijk. Ten
eerste kan het rekenmodel gewoon nog
niet realistisch genoeg zijn. Meer interessant
zijn de opties dat de aannames
uit het standaardmodel niet kloppen, of
dat de trillingen veroorzaakt worden
door eigenschappen van een magnetar
die nog niet in het model zijn opgenomen.
De berekeningen die Van Hoven
als promovendus gebruikte, bevatten
complexe natuurkunde die nog buiten
beschouwing werd gelaten in eerder
onderzoek. Dit leidt tot een beter begrip
van de trillende magnetars, een fascinerend
en jong onderzoeksgebeid.
Bron: science.leidenuniv.nl
4
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
Kort kort kort
Seriemoordenaars
Onderzoekers hebben een wiskundig
patroon gevonden dat de moorden gepleegd
door een seriemoordenaar zou
kunnen voorspellen. Uit het analyseren
van data over een Russische seriemoordenaar
bleek dat de tijd die tussen twee
moorden zit sterk lijkt op de zogenaamde
Cantorfunctie, in de volksmond ook
wel de Devil’s Staircase genoemd. De
grafiek van deze functie die continu,
maar niet absoluut continu is, ziet er
uit als een trap met treden van uiteen-
Cantorfunction
devilsstaircase
lopende lengte. Dit weerspiegelt het feit
dat een seriemoordenaar vaak enkele
moorden kort achter elkaar pleegt, om
vervolgens voor langere tijd inactief te
zijn. In de woorden van de onderzoekers:
“De kans op een nieuwe moord is
significant hoger direct na een moord, en
is significant lager als de vorige moord
een lange tijd geleden is.” Een mogelijke
verklaring hiervoor is het idee dat de
behoefte om een moord te plegen bij seriemoordenaars
wordt gedreven door het
afvuren van neuronen door de hersenen.
Dit zenden van een enkel neuron leidt
mogelijk tot het vuren van duizenden
andere neuronen, wat weer aanleiding
geeft tot het vuren van meer neuronen.
Dit veroorzaakt ‘golven’ van neuronen
in de hersenen. Af en toe overschrijdt
zo’n golf van neurale activiteit een bepaalde
grenswaarde. De tijdsintervallen
tussen dergelijke overschrijdingen
zouden voldoen aan het genoemde wiskundige
patroon. Dat is natuurlijk een
bijzonder interessante en nuttige constatering.
Aanmerkingen op het gedane
onderzoek liggen echter voor de hand.
Zo zouden ook mislukte moorden in de
dataset moeten worden opgenomen. Bovendien
kan om praktische redenen die
het leven van een seriemoordenaar lastig
maken niet worden verwacht dat hij precies
toeslaat op een moment van grote
neurale activiteit.
Bron: dailymail.co.uk
Delftse natuurkundigen hebben mogelijk
het zogenaamde Majoranafermion
gecreëerd. Hiermee lijkt de kwantumcomputer
een stap dichterbij gekomen.
Lang werd gedacht dat dit elementaire
deeltje gevonden kon worden
met behulp van deeltjesversnellers
zoals de LHC. De Delftenaren deden
hun ontdekking echter aan de uiteinden
van microscopische draadjes op
een deels supergeleidende chip. Leo
Kouwenhoven, het hoofd van het onderzoeksteam,
hield zich enkele jaren
terug al bezig met deze nanodraadjes.
Het onderzoek van toen leek afgesloten,
maar Microsoft dacht daar anders
Op naar de kwantumcomputer
over. De softwarefabrikant steunde
de voortzetting van Kouwenhovens
onderzoek met een miljoen dollar.
Natuurkundefinancier FOM legde nog
eens een miljoen op tafel en toen kon
men aan de slag. Het resultaat mag er
zijn. Al in 1937 voorspelde de Italiaanse
natuurkundige Etto Majorana het
bestaan van het naar hem vernoemde
deeltje. Majorana meende dat elektronen
niet alleen een positief geladen
antideeltje, maar nog een gerelateerd
deeltje moeten hebben. Dit nu ontdekte
deeltje komt voor in paren. Hierdoor
heeft een Majorana vanzelf een richting,
die als bit kan worden geïnterpreteerd.
Anders dan normaal kan deze
echter tegelijkertijd de waarde 1 en
de waarde 0 hebben: het is een zogenaamde
‘quantum bit’ of qubit. Dit is
het idee achter de kwantumcomputer.
Het probleem met qubits is tot nu toe
echter geweest dat ze bijzonder instabiel
waren: alleen al het bekijken van
een qubit beïnvloedt zijn eigenschappen.
Bij de Majorana´s is dit niet het
geval. Daarmee lijkt de fundamentele
bouwsteen van de kwantumcomputer
gevonden. Het zal echter nog wel even
duren voordat deze daadwerkelijk gemaakt
kan worden.
Bron: de Volkskrant
Eureka! Universiteit Leiden
5

Eureka!
Kort kort kort
Hoe maak je een berg
Neutrino's
(Compatibiliteitsmodus)
"Welkom bij de hulplijn 'Er is iets
raars met mijn experiment', waar kan
ik u mee helpen"
"Ja, dit is een beetje moeilijk om te
zeggen, maar mijn apparaat vertelt
me dat de speciale relativiteitstheorie
niet klopt, misschien weet u wat ik nu
moet."
"Heeft u al gecontroleerd of de stekker
er goed in zit"
Zoals veel Nederlandse wielrenliefhebbers
was sportjournalist Thijs Zonblemen.
Dit jaar gebeurde dat in
het bedrijfsleven aangedragen proneveld
gefrustreerd over het gebrek Eindhoven, en natuurlijk waren ook
aan reliëf in ons landschap. Maar als enkele Leidse wiskundigen van de
er geen bergen zijn, dan maken we die partij. Zoals elk jaar leverde dat ook
toch zelf Dat is eenvoudiger gezegd nu weer mooie dingen op. Die berg,
dan gedaan. Gelukkig is er de wiskunde,
zodat berekend kan worden of alleen wel wat geld kosten. Maar dan
dat kan bijvoorbeeld best. Het gaat
zoiets realistisch is. Dit was een van heb je ook een berg van twee kilometer
hoogte en een benodigd grondop-
de vraagstukken tijdens de bijeenkomst
Studiegroep Wiskunde met de pervlak met een doorsnede van zo’n
Industrie (SWI). Dit is een jaarlijkse 14 kilometer.
evenement waarbij wiskundigen en Bron: science.leidenuniv.nl
wiskundestudenten werken aan door
Sporen van het Higgsdeeltje
Onderzoekers hebben mogelijk een dere data van de LHC, de Europese
spoor van het ‘goddelijke deeltje’, het opvolger van de Tevatron. Het is dus
Higgsboson, gevonden in oude data goed nieuws, maar algemeen wordt
van de Tevatron, de inmiddels stilgelegde
Amerikaanse deeltjesversneller. eind van het jaar met duidelijkere re-
aangenomen dat de LHC tegen het
Hoewel niet statistisch significant, is sultaten zal komen.
dit wel in overeenstemming met eer-
Bron: Nature
Goede kans dat er in tegenstelling tot
eerdere berichten toch niets mis is met
Einsteins speciale relativiteitstheorie.
Het experiment dat in september van vorig
jaar gepubliceerd werd dat aan leek
te tonen dat neutrino's sneller dan de
lichtsnelheid tussen CERN en het Gran
Sasso laboratorium (Italië) gereisd hebben
blijkt tóch een fout te bevatten.
Eigenlijk zijn er zelfs twee fouten gevonden.
Eén in de oscillator die gebruikt
werd bij het meten van de tijd en één in
de aansluiting tussen de GPS-ontvanger
en een elektronische kaart in de meetcomputer.
Het mysterie is overigens nog
niet opgelost: de twee problemen hebben
een tegengesteld effect op de meting,
dus misschien gingen de neutrino's toch
sneller dan het licht. In mei volgen nieuwe
resultaten, hopelijk deze keer zonder
onzichtbare fout in de meting.
Bron: BBC
6
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
The dynamics of the global
ocean circulation
Roughly 70% of the earth's surface is covered with ocean. That's a lot of water, and if you've ever been
on a transcontinental flight and looked out of the window somewhere in the middle of the Atlantic
Ocean, you might have appreciated its tranquility and calm, as if nothing seems to go on there. But you
would have been wrong. The ocean is not a stagnant body of water. Instead, it is constantly in motion,
at speeds from a few centimeters per second to two meter per second in the most vigorous currents.
BY erik van sebille
The ocean circulation is governed by the Navier-Stokes equations.
This set of coupled partial differential equations cannot be
solved analytically for non-trivial solutions, which is one of the
reasons that physical oceanography is so fascinating. Physical
oceanography is where climate meets fluid dynamics, where observations
are extremely difficult to obtain, and where physicists
can make a great contribution to the understanding of our planet.
The two modes of large-scale motion in the ocean
Most of the motion in the ocean can either be classified as current
or wave. And although the waves (including the tides) are
what people are most familiar with, the currents are the most
relevant to climate. Therefore, most physical oceanographers
study currents and how water moves around on timescales of
years to millennia.
Historically, two types of currents have been distinguished,
based on their driving mechanism: the wind-driven horizontal
circulation and the buoyancy-driven vertical circulation. Until
not so long ago, these two circulations were thought to be reasonably
well separatable, in the sense that one could study the
The conveyor belt circulation. Red indicates warm surface current,
blue cold deep current.
vertical circulation without bothering too much about the detail
of the horizontal circulation and vice versa.
The wind-driven circulation is the best-understood of the two
types of circulation, since sailors have charted maps of it for centuries.
Water circulates in so-called gyres, circulation patterns
that span the entire width of the basin. Their latitudinal scale is
Eureka! Universiteit Leiden 7

Eureka!
set by the bands of alternating easterly and westerly winds. This
gyre circulation is very well understood from a geophysical fluid
dynamics perspective. The theoretical framework of the wind
driven gyres was developed in the mid-twentieth century and
can be considered one of the biggest triumphs of the field, most
notably because it perfectly explains the existence of western
boundary currents.
Western boundary currents are among the strongest ocean currents
in the world (the Gulf Stream is one, and so are the Kuroshio
and the Agulhas). They are always found on the western
boundary of a wind-driven gyre. It will go too far here to completely
explain why they must exist in a wind-driven gyre, but
basically their existence is related to the conservation of potential
vorticity, the equivalent of angular momentum for a fluid.
The input of potential vorticity by the wind in the basin has to
be dissipated somewhere in order to satisfy mass balance closure
in the basin, and this can (due to the rotation of the earth) only
be done in a strong boundary current on the western side of the
basin.
The other type of circulation,
the buoyancy-driven overturning
circulation, is much less
understood. Perhaps therefore,
it is much more notorious.
In the simplest, and most popular,
picture of the overturning
circulation, water around
Greenland loses buoyancy ("gets heavier") because it cools by
the strong cold winds overhead. Since the ocean should always
be stably stratisfied (i.e. dense water should be below less dense
water), the very heavy cold water will sink. Once it reaches the
2km level, the water slowly spreads south, and eventually exits
the Atlantic Ocean into the Indian and Pacific Oceans. In these
oceans, the water mixes back up into the water column, until it
is near the surface again. Once at the surface, the water returns
back to the North Atlantic, after which the loop is closed.
From this rather vague description of the buoyancy-driven circulation,
which is popularly called the conveyor-belt circulation,
it should be clear that this is not what physical oceanographers
truly think is happening. There are a number of major problems
with the conveyor concept as outlined above, including the unknown
source of energy that magically drives the water up in the
'Most of the motion in the
ocean can either be classified
as current or wave'
latitude [degrees]
60N
30N
0
30S
60S
90W 45W 0 45E 90E 135E 180E 225E
longitude [degrees]
0 20 40 60 80
A snapshot of the ocean surface from satellite altimetry data. From such
snapshots, it is evident that the ocean is filled with mesoscale eddies,
cyclones and anticyclones of order 100 km. They are particularly welldeveloped
southeast of Africa and to the east of Japan and the USA
Pacific and Indian Oceans and the fact that when water sinks in
the North Atlantic, it will be directly replaced by the underlying
water. The water can just locally overturn within the water column
and does not need to flow southward to cross the Atlantic.
On the other hand, there is
strong evidence that an overturning
circulation exists.
Physical oceanographers go
out to sea (one of the best
perks of the job) to measure
properties of the water all
around the world ocean. By
linking temperature, salinity
and oxygen at different places, a clear picture emerges of water
moving away from the North Atlantic and in the meantime slowly
mixing in with the surrounding waters. Furthermore, there are
a number of rapid climate changes in the past (think hundreds of
thousands of years ago) that can best be explained by a conveyortype
circulation. The time scale of these events, around a thousand
years, does not appear anywhere else in the climate system.
Thus, until very recently, many physical oceanographers found it
very convenient to separate the ocean circulation into a horizontal
wind-driven part and a vertical buoyancy-driven part. The
first of these was well understood and a celebration of geophysical
fluid dynamics, while the second one was only understood in
vague terms, a little mysterious, but potentially crucial to rapid
climate change.
8
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
Eddies and the intertwinedness of the ocean
circulation
However, there was one key aspect of the ocean that was not
taken into account in these two types of circulation. In the original
description, both the horizontal and vertical circulation are
sluggish and rather steady in time. This idea of highly viscous
flow was corroborated by the earliest computer model outputs.
Due to a lack of resources, models couldn't run on high enough
resolution and so the velocity fields produced by these models
were rather smooth. But oceanographers that went to sea have
known for a long time that the ocean is sluggish nor steady in
time. Instead there is a lot of variability on the scales below 100
km. Unfortunately, observations were so sparse that it was not
clear how widespread and persistent the variability was.
These eddies are relatively small (order 100 km) vortices, some
rotating cyclonically and others anti-cyclonically.
More and more, physical oceanographers start to appreciate that
these eddies are crucial in maintaining the large-scale circulation.
Eddies mix water in and out of the wind-driven gyres, and
can induce vertical transports due to residual circulations. There
are ideas that the eddies change the time scales of the ocean circulation,
although it is not known yet whether they extend or
shorten it. And, perhaps most importantly, it has become clear
that eddies can be a considerable source of downward momentum
transfer, thereby directly linking the circulation in the upper
and lower ocean.
And thus, the most contemporary view of the world ocean circulation
is one of an inherently chaotic soup of eddies, where some
circulation patterns emerge only in the time-mean. The Navier-
Stokes equations, the century-old foundation of our field, have
to be re-interpreted to include the effects of eddies and timevarying
behaviour on the time-mean circulation. Every time we
go to sea or increase the resolution of our models, we observe
new phenomena. The ocean is a wonderful place to be, and a
beautiful subject to study.
Erik van Sebille
A map of the mean surface currents. These are averaged as they vary
from season to season and year to year.
And then, around 1992, the American and European space agencies
started launching a series of altimeter satellites. These satellites
use laser to measure sea surface height to an accuracy of a
few centimeters. Sea surface height is tightly linked to circulation,
because pressure is higher under areas where the sea surface
is more elevated. This is exactly similar to what happens in the
atmosphere, where high and low pressure areas control how air
blows from one location to the other. Therefore, measuring sea
surface height will directly yield an estimate of water movement
in the ocean.
Erik van Sebille is a physical
oceanographer at the Climate
Change Research Centre in Sydney,
Australia. After graduating with
a Masters degree in Physics from
Utrecht University, he continued at
that same university for a PhD on the mass transport
from the Indian to the Atlantic Ocean. He received
his PhD in 2009 and went to the University of Miami
to study the circulation in the Atlantic Ocean and the
associated time scales. Now he primarily works on
the Southern Ocean.
See www.erik.vansebille.com for more information.
When the first altimetry satellite results came in, the ocean
circulation was not like expected. Yes, there were western
boundary currents, and some hints of a gyre circulation. But
most dominantly, the ocean was literary filled with eddies.
Eureka! Universiteit Leiden 9

Eureka!
Rwanda: een klein ondernemend
landje in het hart van Afrika
Een paar maanden geleden was Rwanda te zien op de Nederlandse TV, in “3 op Reis”. Een prachtige documentaire
die te vinden is op “Uitzending gemist” en die de bijnaam ‘Land van de duizend heuvels’ bevestigt.
Daarin komen ook de beroemde gorilla’s voor, die je als toerist kunt bezoeken in het wild. Het land
heeft veel internationale aandacht gehad vanwege de genocide in 1994, waarbij 800.000 mensen werden
vermoord. Hoewel Rwanda nog steeds worstelt met de erfenis van deze genocide, ontwikkelt het zich in
snel tempo met een economische groei van gemiddeld 8% per jaar.
DOOR Fred Smiet
veel heuvels met terrassen en kleine lapjes
Met 406 mensen per vierkante kilometer is Rwanda is het dichtbevolkste
land van Afrika met bijna 11 miljoen inwoners op een
grondgebied ter grootte van België. De bevolking groeit ook nog
eens snel en landbouwgrond wordt daardoor steeds schaarser.
Van de Rwandese bevolking woont 85% op het platteland, waar
de armoede groot is. Het gemiddelde jaarlijkse inkomen is $ 600,
ongeveer gelijk aan een maand studiefinanciering in Nederland.
Tegenwoordig kent Rwanda stabiliteit en hoort het tot de veiligste
landen van Afrika. De corruptie behoort tot de laagste
van het hele continent en het ondernemingsklimaat is de afgelopen
jaren sterk verbeterd. In 2020 wil het land niet meer tot de
groep armste landen horen. Rwanda kan op korte termijn nog
niet buiten ontwikkelingshulp, maar het land wil graag dat de
hulp gebruikt wordt om de afhankelijkheid te verminderen. En
Nederland doet dat dan ook.
Rwanda is partnerland waarmee Nederland een langdurige relatie
heeft op het terrein van ontwikkelingssamenwerking. In
2011 wordt ongeveer 40 miljoen euro uitgegeven aan projecten
in Rwanda en de regio.
Private sector ontwikkeling en ondernemingsklimaat
De Nederlandse ontwikkelingshulp draagt bij aan versterking
van de private sector, waarbij het accent ligt op economische
ontwikkeling als basis voor economische groei. Hogere landbouwproductiviteit
is nodig om al die monden te voeden en
Nederland kan hierbij een rol spelen. We zijn een klein, dichtbevolkt
land, maar wel de tweede exporteur van landbouwproducten
ter wereld. Onze private sector produceert op zo’n efficiënte
manier, dat we aan onze landbouw kunnen verdienen via
export. Van deze kennis moeten we ook de Rwandese bevolking
laten profiteren.
Nederland steunt de aanleg van infrastructuur voor energie, wegen
en waterbeheer, wat ook weer bijdraagt aan een goed ondernemingsklimaat.
Zonder energie en water kan voedsel niet
worden verbouwd en zonder wegen kan voedsel niet naar de steden
worden gebracht. Zo is er de afgelopen jaren meer dan 400
kilometer wegen aangelegd, 425 hectare moeras ontgonnen, 240
hectare landbouwgrond geterrasseerd en er zijn bijna 20 miljoen
bomen geplant om erosie te voorkomen en duurzaam brandhout
te leveren. Dit alles gebeurt op een arbeidsintensieve manier, wat
betekent dat soms honderden mensen betrokken zijn bij de aanleg
van een weggetje (zie foto).
10
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
zo wordt een weg aangelegd
kleine waterkrachtcentrale in aanbouw
Electriciteit wordt geproduceerd met waterkracht, maar ook uit
het methaangas dat in grote hoeveelheden voorkomt op de bodem
van Lake Kivu, op de grens van Rwanda en Congo. Dat
is een unieke vorm van electriciteitsopwekking die elders in de
wereld nauwelijks voorkomt. Als het methaan niet wordt gebruikt,
borrelt het naar boven en draagt het in de atmosfeer bij
aan klimaatopwarming. Methaan is immers een veel krachtiger
broeikasgas dan CO2.
Capaciteitsopbouw
Rwanda heeft gebrek aan vakmensen, wat de ontwikkeling van
de private sector en het hele land remt. Nederland ondersteunt
vakopleidingen, omdat het Rwandese bedrijfsleven schreeuwt
om goed opgeleide mensen. Zo worden bedrijfjes en banen gecreëerd.
Er is een goede universiteit in Rwanda waar 10.000
studenten in allerlei richtingen worden opgeleid; bijvoorbeeld
natuurkunde, waarvoor een samenwerking bestaat met het Engelse
Institute of Physics en de Nature Publishing Group. Het
onderwijs in de bètavakken is meestal niet van hoge kwaliteit
en veel Rwandezen doen deze opleidingen in het buitenland: in
Nederland zijn het er ongeveer 100.
Hernieuwbare Energie
Het elektriciteitsnet wordt uitgebreid zodat meer mensen elektriciteit
kunnen krijgen. In 2008 was slechts 6% van de bevolking
aangesloten op het elektriciteitsnet. Nu is het 8% en in 2012 zal
het 10% zijn. Iedere maand komen er 3500 nieuwe aansluitingen
bij voor huishoudens, zodat maandelijks 20.000 mensen, veelal
in landelijke gebieden, voor het eerst toegang krijgen tot elektriciteit.
In totaal zorgt de Nederlandse bijdrage er voor dat 30.000
aansluitingen kunnen worden gerealiseerd. Als mensen electriciteit
hebben, gebruiken ze die voor verlichting, voor radio en
TV, voor het opladen van mobiele telefoons (bijna iedereen heeft
een mobieltje) en voor het opzetten van kleine bedrijfjes zoals
garages en naaiateliers. Economische ontwikkeling wordt enorm
gestimuleerd als je elektriciteit hebt.
Waterkracht en zonne-energie
Nieuwe aansluitingen leiden tot een grotere vraag naar elektriciteit.
De energieprijzen in Rwanda behoren tot de hoogste ter
wereld omdat brandstof over grote afstand moet worden aangevoerd.
Ook dat is aan het veranderen en Rwanda ontwikkelt met
steun van Nederland kleine en middelgrote waterkrachtcentrales,
die schone en goedkope elektriciteit produceren. De opwekkingscapaciteit
in Rwanda is sinds 2008 weliswaar verdubbeld,
maar is nog steeds niet veel meer dan wat een middelgrote stad
in Nederland verbruikt.
Waar het elektriciteitsnet nog niet bestaat, maken mensen en
bedrijven steeds meer gebruik van zonne-energie, dat in het tropische
Rwanda volop beschikbaar is. Grote en kleine zonnepanelen
worden gebruikt door instellingen en huishoudens. Kleine
leeslampen met een zonnepaneeltje en een zuinig LED lampje
zorgen er ‘s avonds voor verlichting. Met zo’n paneeltje kun je
ook je mobieltje opladen en ‘s avonds kunnen kinderen toch hun
huiswerk maken.
Brandhout en houtskool
Ongeveer 90% van de Rwandezen kookt op hout. In afgelegen
gebieden kunnen de armen vaak niet anders, bij gebrek aan een
alternatief, maar ook bemiddelde Rwandezen gebruiken nog
vaak houtskool om te koken: het eten wordt er lekkerder van,
vindt men. In het verleden leidde dit gebruik tot grootschalige
Eureka! Universiteit Leiden
11

Eureka!
deze installatie zuivert methaangas en maakt er electriciteit van
bomen zijn aangeplant voor brandhout
ontbossing, wat tot milieuproblemen leidde op de steile hellingen.
Ontbossing is nu een stuk minder doordat op grote schaal
snel groeiende boomsoorten worden aangeplant, die op duurzame
wijze brandhout en houtskool produceren. Nederland steunt
dit beleid door 16.000 ha te beplanten op steile hellingen en met
de introductie van efficiëntere methoden om houtskool te maken.
Tenslotte draagt Nederland bij aan de verspreiding van efficiënte
houtovens, die veel minder hout nodig hebben om een maaltijd te
bereiden dan de gangbare, traditionele houtvuren.
Regionale samenwerking
Rwanda grenst aan Congo, waar het nog steeds rommelt. Het
gebrek aan stabiliteit en de aanwezigheid van rebellengroepen
in Oost-Congo bedreigen de ontwikkeling van niet alleen Congo,
maar ook van Rwanda en Burundi. Door inspanningen van
de internationale gemeenschap en de landen zelf verbetert de
veiligheidssituatie geleidelijk. Regionale, grensoverschrijdende
ontwikkelingsprojecten dragen bij aan stabiliteit in de regio en
zijn complementair aan andere (militaire en diplomatieke) programma’s
die stabiliteit in de regio bevorderen. Een groeiende
rurale economie kan aan meer jongemannen werk bieden, zodat
die zich niet bij rebellen aansluiten. Om een inkomen te vergaren
voor hun bruidsschat of gezin hebben ze nu vaak geen andere
keus dan in de illegale mijnbouw te gaan of zich te laten ronselen
voor rebellenlegers. Ook vluchtelingen en gedemobiliseerde
soldaten uit het regeringsleger zijn naarstig op zoek naar werk.
In 2010 is acht miljoen euro besteed aan landbouwintensivering,
hernieuwbare energie, beheer van de grensoverschrijdende
natuurparken, waar de berggorilla’s wonen. Deze programma’s
dragen bij aan economische ontwikkeling en werkgelegenheid
in de regio, en daarmee ook aan stabiliteit.
Er gebeurt al veel, maar op energiegebied valt nog veel
te pionieren in Rwanda, bijvoorbeeld op de volgende
terreinen:
• opwekking van elektriciteit: zonne-energie, waterkracht,
geothermische energie, methaangas
• energie uit biomassa, afval, vuilnisbelten
• biogasinstallaties
• exploratie: olie en methaangas, geothermische energie
• distributie: uitbreiding van het landelijke elektriciteitsnet,
uitrusting voor substations en aansluitingen,
pijplijnen, regulering
• efficiëntieverbetering: terugdringen van systeemverliezen,
introductie van LED's en spaarlampen
Fred Smiet
Fred Smiet is in dienst van het
Ministerie van Buitenlandse Zaken
en werkt nu sinds 2009 in Kigali,
de hoofdstad van Rwanda. Fred
heeft milieubiologie gestudeerd
in Leiden, is afgestudeerd in
1977 en is sindsdien werkzaam in
Ontwikkelingssamenwerking, steeds in andere landen.
Als bioloog adviseert hij over duurzame economische
ontwikkeling, die in ontwikkelingslanden gebaseerd
is op natuurlijke hulpbronnen. Zijn motto daarbij is:
duurzame economie = ecologie.
12
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
Interview Paul van der Werf
DOOR Esther Schreuders en Anna Freudenreich
Dit interview is ter ere van uw benoeming als opleidingsdirecteur,
gefeliciteerd daarvoor. We vroegen ons
af: wat houdt die taak eigenlijk in
Ik ben verantwoordelijk voor het curriculum en natuurlijk ook
voor kwaliteitszorg. Dat betekent dat colleges goed gegeven worden
en dat dit gebeurt op een manier waar de studenten gelukkig
mee zijn.
Wij willen dat studenten aan het eind van hun opleiding weten
wat we vinden dat ze moeten weten, maar ook dat ze op de arbeidsmarkt
terecht kunnen. Het aantal banen in de sterrenkunde
is beperkt, dus het moet een allround opleiding zijn. Het moet
daarentegen ook een specifieke opleiding zijn, want je moet als
sterrenkundige ook veel weten.
Verder krijg je er een flinke dosis natuur- en wiskunde bij. Dat
moet allemaal gecoördineerd worden met de opleidingen wis- en
natuurkunde. Dan komen daar ook nog dingen bij als werving en
voorlichting.
Voor de doelstelling van de opleiding, zijn daar nog
vernieuwingen voor gepland
Ik heb wel een doel. Zoals jullie weten wordt er elk jaar de nationale
studentenenquete gehouden. Daar komen we helaas niet altijd
goed uit. Erachter komen hoe we het beter kunnen doen, vind ik
een heel belangrijk doel. De sterrenwacht doet het namelijk heel
goed als onderzoeksinstituut. We staan internationaal in de top
vijf. Dan moet je gewoon zorgen dat je onderwijs ook landelijk
goed scoort.
Eureka! Universiteit Leiden 13

Eureka!
Sterrenkunde heeft ook een wat romantisch imago.
Heeft u een idee hoe we beter aan scholieren kunnen
communiceren dat het ook wel harde Bèta is
Het moet echt gecommuniceerd worden naar alle middelbare
scholen dat sterrenkunde een even zware en exacte studie is als
natuurkunde. Veel mensen denken namelijk: “Natuurkunde vind
ik leuk, maar ik heb geen zin in al die formules, dus laat ik sterrenkunde
gaan doen.” Dat is dus helemaal fout. Ze komen er snel
achter als ze hier zitten, maar dan is het dus te laat.
de studenten veeleisender zijn geworden. Tien jaar geleden waren
colleges nog een beetje praatcolleges. Nu werkt men veel meer
met problemen oplossen, hetzij als huiswerk, hetzij in werkcolleges.
Studenten vragen daar ook om en je merkt dat dit docenten
ook weer stimuleert, omdat ze voelen dat studenten de diepte in
willen.
Kunt u misschien wat concrete plannen noemen
voor veranderingen in de bacheloropleiding of de
masteropleiding
Wat we als pilot hebben gedaan, is dat we alle mensen die zich inschrijven
voor het eerste jaar oproepen voor een gesprek. Dat doen
we al in mei of juni om te ontdekken of ze wel de juiste verwachtingen
van de studie hebben. Ik denk dat het wel iets scherper kan.
Mensen waarvan je twijfelt of
ze wel de goede studie kiezen,
moet je duidelijk maken dat ze
op dat moment al een plan B
moeten hebben. Daardoor kunnen
ze misschien al in de eerste
maand switchen als ze doorkrijgen
dat het de verkeerde keuze
was. Dat is eigenlijk ook te laat,
maar het is beter dan na een jaar.
Ik heb gehoord dat in Delft alle docenten een
lerarenopleiding krijgen. Wordt dat in Leiden ook
toegepast
Wij hebben de zogenaamde BKO, de Basiskwalificatie Onderwijs.
Iedere docent moet zijn BKO hebben gehaald. Dat geldt voor de
mensen die nieuw aangesteld worden. Het is gebaseerd op de colleges
die je geeft en de feedback die je krijgt van de studenten.
Een commissie kijkt daarnaar en als er aanleiding voor is, laten
ze je bijvoorbeeld verplicht een cursus volgen. Dan word je nog
een keer beoordeeld. Als je bevorderd wil worden, bijvoorbeeld
van UD naar UHD, dan moet je de BKO hebben. Dus de enige
waarvoor dit niet geldt, is de hoogleraar die hier al een tijd zit. Het
is op dit moment volgens mij zo dat 90 procent van de docenten op
de faculteit een BKO heeft.
Over dat onderwijs, vindt u dat zelf leuk om te geven
en heeft u daar nog tijd voor
Ik vind het essentieel om wel onderwijs te geven. Je moet zorgen
dat je contact hebt met het echte werk en dat vind ik leuk
om te doen. Ik loop al een aantal jaar mee en wat ik merk is dat
'Ik vind dat eigenlijk
ieder zespuntscollege van
een werkcollege
voorzien moet zijn.'
Om met de master te beginnen: we gaan de hoeveelheid werkcolleges
uitbreiden. Ik vind dat eigenlijk ieder zespuntscollege van
een werkcollege voorzien moet zijn. Verder denk ik dat we met
een buddysysteem gaan werken voor de docenten. Iedere docent
krijgt een andere docent toegewezen
die een paar keer
naar zijn colleges gaat. Iemand
die tijd heeft om op de
didactische kanten te letten,
ziet weer heel andere dingen
dan de studenten. We hebben
een paar jaar geleden al
een proef daarmee gedaan,
maar dat is om de een of andere reden geen vast onderdeel geworden.
Ik denk dat het ook nuttig zou zijn om de masterstudenten op een
gegeven moment te coachen over wat te doen na je masterdiploma,
met dingen als: cv schrijven, het voorbereiden van een sollicitatiebrief,
enz. Het is niet direct sterrenkundig, maar er blijkt wel
behoefte aan te zijn.
Zijn er voor de bachelor nog concrete plannen
Ik heb daar nog niet heel duidelijke concrete plannen voor. Ik wil
wel het curriculum gaan bekijken. Wat ik bijvoorbeeld onder de
loep wil nemen is het programmeren. Je krijgt in het eerste jaar
een college programmeren. Dat is c++. Dat vindt iedereen ook
heel nuttig, maar vervolgens doe je daar heel weinig mee. Daarna
wordt je geconfronteerd met IDL. Je krijgt een stukje bij Sterrenkundig
Practicum 1 en een beetje bij SP2 en dan komt er nog een
keer een cursus. De stafleden zijn er zelf ook niet tevreden over.
Daar hoor ik van dat mensen die aan hun onderzoek beginnen
te weinig weten van programmeren. Blijkbaar gaat daar iets mis.
14
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
Ik zit eraan te denken om het IDL verhaal te vervangen door bijvoorbeeld
python. Het is veel gestructureerder, gratis en het is wat
andere docenten ook graag willen. Ik ben nog niet zover (in oktober
2011, red.). We moeten alle voors en tegens afwegen.
Ik denk dat we de studenten ook iets meer bij sterrenkunde moeten
betrekken in het eerste jaar. Er komt een college planeten in
het eerste jaar. Dat betekent dat er ook iets anders af moet, maar
dat is al geregeld met natuurkunde. Ik denk dat we ook het college
inl. astrophysica, waarbij je een overzicht krijgt van alles wat er
nog gebeuren gaat, beter kunnen geven. Ik zit er aan te denken om
het te splitsen en het door een aantal topdocenten te laten geven.
Daardoor worden de studenten er vanaf het begin meer bij betrokken.
Zijn er ook plannen voor dubbelstudenten,
bijvoorbeeld wat betreft het bacheloronderzoek
Het punt is dat het altijd een probleem is om een goed bacheloronderzoek
te vinden voor de dubbelstudenten. Het is moeilijker om
zo’n onderzoek te definiëren, dus het aantal plaatsen is kleiner.
Ik denk dat we er ook naar toe moeten gaan om voor de dubbelstudenten
waarvoor het niet lukt, het te splitsen in twee kleinere
bacheloronderzoeken. Ik denk dat dit uiteindelijk onvermijdelijk
zal zijn. Dat moeten we met de opleidingsdirecteuren van natuurkunde
en wiskunde bespreken.
Ik heb gehoord dat er een rendementsverhoging
plaats zou moeten vinden. Bent u daar ook in
geïnteresseerd
Ja, niet alleen omdat wij dat graag willen maar vooral omdat de
staatssecretaris dat graag wil en het ons dus gewoon oplegt. Het
rendement waar we naar streven is dat van degenen die zich inschrijven
voor het tweede jaar BSc, 90 procent in 4 jaar de BSc
gehaald moet hebben. Daar zitten wij lang niet aan. Het gaat wel
de goede kant op. Een aantal jaar geleden was het vervelend in
verband met je studiefinanciering wanneer je er langer over deed,
maar verder was er geen beletsel. Nu is het zo dat het heel pijnlijk
wordt vanwege de langstudeerdersboete.
De uitloop zit op verschillende plekken. Die zit bijvoorbeeld bij de
onderzoeken. Ik denk dat we dat weer iets strakker moeten reguleren.
De uitloop zit ook in het 2 e jaar als de studenten net hun BSA
hebben en denken: “Ok, nu gaan we achterover leunen.” Dat is
niet omdat ze lui zijn, maar omdat plotseling de druk van het BSA
eraf is. Ik denk dat we daar ook iets aan moeten doen, bijvoorbeeld
door ook een drempel in te voeren in het tweede jaar.
Wordt het dan ook afgeraden een dubbelstudie te
doen Heeft dat gevolgen
Een dubbele propedeuse doe je heel makkelijk, maar een dubbele
bachelor is wel iets anders. Ik denk dat het alleen voorbehouden
moet zijn aan mensen die makkelijk door de studie heen lopen en
dan zou ik het aan dat soort mensen zeker aanmoedigen. Anders
gaan we het ontmoedigen of misschien verbieden.
In principe zou een student kunnen besluiten het
belangrijk te vinden een dubbele studie te doen, ookal
kost dat vijf of zes jaar.
Ik vind zelf ook dat je iemand die echt graag zes jaar wil studeren
en veel meer wil doen dan in het programma staat, en er het geld
voor over heeft, niet tegen kunt houden. Ik sta daar ook sympatiek
tegenover, maar wij krijgen dat op ons brood, dus als opleidingsdirecteur
moet ik dan toch knorrige geluiden laten horen.
Wat voor onderzoek doet u en is dat te combineren
met uw nieuwe functie
Het onderzoek dat ik doe heeft te maken met starburst stelsels,
dus stelsels die om een of andere reden plotseling, in een soort
uitbarsting, heel veel sterren vormen. Daarvoor gebruik ik op het
moment de Herschel satelliet. Dat is een eenmalige kans, want dat
ding doet het nog een jaar en dan is de helium op.
Ook is er ALMA, de nieuwe millimeter interferometer in Chili.
Dat is nogal een hot topic en ik heb een groot internationaal netwerk.
Dat klinkt als iets heel goeds, maar het betekent ook dat je
veel e-mails krijgt en al die contacten moet onderhouden. Ik heb
het wel merkbaar een stuk drukker gekregen. Ik moet veel meer
selecteren, dus ik ga bepaalde dingen ook wel afstoten. Dingen
als Herschel en ALMA blijf ik wel doen. Dat vind ik gewoon veel
te leuk.
Dit moet niet klinken alsof ik OD niet leuk vind. Ik heb me hiervoor
beschikbaar gesteld omdat ik onderwijs belangrijk vind en
ik wil er graag tijd aan besteden om te zorgen dat het goed draait
hier. Ik denk dat ik daar goede ideeën voor heb. Anderen mogen
later zeggen of dat inderdaad zo was.
Eureka! Universiteit Leiden 15

Eureka!
Hoe Stimuleer je Ontwikkelactiviteit
in een Software Ecosysteem
Een analyse van gebeurtenissen en het gedrag van Debian ontwikkelaars
Coördinatoren van een software ecosysteem vragen zich dagelijks af hoe ze ontwikkelaars kunnen betrekken
bij het verder ontwikkelen van een open source software product of platform. Zij hebben daartoe verschillende
gereedschappen: het organiseren van congressen, het bevriezen of uitgeven van nieuwe versies van het
product, het reorganiseren van de organisatie of de broncode, etc. Het is echter niet duidelijk wat voor invloed
deze gebeurtenissen hebben op de ontwikkelactiviteit binnen een platform. Aan de Universiteit Utrecht hebben
we onderzocht welke gebeurtenissen invloed hebben gehad op de activiteit rondom een software platform
(Debian OS). Met behulp van Pearsons correlatiecoëfficiënten hebben we onderzocht of gebeurtenissen
in het software ecosysteem invloed hebben op de activiteit binnen een ecosysteem, gemeten in commits, ofwel
de bijdragen van ontwikkelaars. De gebeurtenissen die de meeste invloed blijken te hebben zijn congressen,
nieuwe of bevroren versies, incidenten, afhankelijkheidsproblemen, en de introductie van diensten voor
ontwikkelaars.
DOOR Slinger Jansen
Introductie
Een software ecosysteem is een set van organisaties die functioneert
als eenheid en interageert met een gedeelde markt voor
software producten en diensten, samen met de relaties tussen
de organisaties [1]. Een specifieke categorie van een ecosysteem
is een decentraal ecosysteem, waarbij de activiteit binnen het
ecosysteem zich niet focust op één organisatie, zoals bijvoorbeeld
in het Microsoft ecosysteem, maar waarbij de activiteit is
verdeeld over vele verschillende participanten die elk evenveel
verantwoordelijkheid op zich kunnen nemen. Een voorbeeld van
een dergelijk ecosysteem is het Debian ecosysteem. Debian is
een besturingssysteem dat is gebaseerd op Linux en wordt ontwikkeld
onder de GNU open source licentie. Dat betekent onder
andere dat alle software rondom het Debian ecosysteem onder
dezelfde voorwaarden dient te worden ontwikkeld. Het Debian
ecosysteem, dat is ontstaan in 1993, bestond in mei 2011 uit 1643
ontwikkelaars, die gezamenlijk ongeveer 29,000 modules op basis
van het besturingssysteem hebben voortgebracht.
Onderzoeksaanpak
Een voordeel van een decentraal software ecosysteem is dat de
broncode meestal vrij te downloaden is uit zogeheten repositories
(bewaarplaatsen), waar alle broncode wordt opgeslagen,
inclusief de ontstaansgeschiedenis van deze code. Verder is ook
na te gaan welke veranderingen in de broncode zijn aangedragen
door specifieke ontwikkelaars. Deze sets van broncodewijzigingen
worden commits genoemd. Voor dit onderzoek hebben we
een aantal concepten gedefinieerd, zie hiervoor het kader.
Om de activiteit in het Debian ecosysteem te meten hebben we
de complete Debian repository gedownload. Deze repository
bevat de historie van het Debian ecosysteem vanaf 2000, in de
vorm van ongeveer één miljoen commits. Tot aan 2009 groeide
het ecosysteem gestaag. Sinds 2009 is een duidelijk neergaande
trend te observeren in de activiteit in het ecosysteem van Debian.
Om deze trendbewegingen te elimineren hebben we gekeken
naar korte termijn wijzigingen. Specifieker hebben we verschillende
periodes voor de gebeurtenissen in de ecosystemen genomen,
zijnde vier, drie, twee, en één we(e)k(en) voor en na een
gebeurtenis. Er zijn in totaal 117 gebeurtenissen geïdentificeerd
in deze periode.
16
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
Definities:
• Activiteit – Activiteit binnen het Debian ecosysteem meten
we op basis van het aantal broncode wijzigingen dat wordt gemaakt
door de verschillende ontwikkelaars en op basis van het
aantal actieve ontwikkelaars van week tot week.
• Gebeurtenis – We hebben geprobeerd elke gebeurtenis die vaker
terugkeert in de levenscyclus van Debian te identificeren en
analyseren. Dergelijke gebeurtenissen worden in het algemeen
aangekondigd op de internationale Debian mailinglijst. De
volgende (potentieel invloedrijke) gebeurtenissen zijn geïdentificeerd:
• Stabiele release – Als er naar een stabiele release wordt toegewerkt
kan dat ontwikkelaars stimuleren om meer commits
te doen aangezien een nieuwe release betekent dat de software
die door hun is ontwikkeld, dan ook echt in het veld
gebruikt gaat worden.
• Bevroren release – Als een release bevroren wordt mogen er
geen nieuwe modules toegevoegd worden aan de release, zodat
ontwikkelaars zich kunnen focussen op bestaande functionaliteit.
• Verandering van leiderschap – Binnen de Debian organisatie
wordt regelmatig nieuw leiderschap gekozen.
• Incidenten – In de geschiedenis van Debian zijn incidenten
voorgevallen die potentieel veel invloed hadden op de activiteit.
Een voorbeeld van een incident is de Debian server die
in 2002 verbrandde bij de brand aan de Universiteit Twente.
• Debian congres - Jaarlijks wordt het Debian congres georganiseerd.
• CeBIT congres - Jaarlijks wordt de CeBIT georganiseerd,
één van de belangrijkste internationale hardware en software
congressen. Debian ontwikkelaars organiseren er regelmatig
bijeenkomsten.
• Debian Day – De Debian dag wordt ook jaarlijks georganiseerd
en heeft een soortgelijke doelstelling als het Debian
congres.
• End of support – Als een Debian release verouderd is, wordt
de ondersteuning voor de release beëindigd.
• De jaarlijkse Southern California Linux Expo – Deze
tentoonstelling brengt de verschillende participanten in het
Linux ecosysteem, waar Debian ontwikkelaars ook toe behoren,
jaarlijks bij elkaar.
• Prijzen – Debian heeft meerdere prijzen gekregen van magazines
en websites en op congressen.
• General Resolutions (GRs) – Deze GRs zijn belangrijke
wijzigingen in de Debian organisatie, zoals het veranderen
van leider, de introductie van nieuwe ontwikkelregels en andere
wijzigingen die democratisch worden bepaald binnen
het ecosysteem.
• Major bugs – Major bugs worden aangekondigd op de mailinglijst
en moeten zo snel mogelijk gefixt worden door de
community.
• Afhankelijkheidsproblemen – Een van de gebeurtenissen
die zeer grote invloed heeft op het aantal commits is als een
wijziging wordt gemaakt in een belangrijke module, waarvan
andere modules afhankelijk zijn. Dit heeft tot resultaat
dat de afhankelijke modules ook gewijzigd dienen te worden.
• Introductie van ontwikkelaarsdiensten – welke het ontwikkelen
makkelijker maken. Dit zijn diensten zoals een
centrale documentatieserver of een service waarmee ontwikkelaars
op de hoogte worden gesteld van nieuwe modules.
• Community spin-off – Het komt voor dat een deel van de
community een idee ontwikkelt dat vervolgens leidt tot een
grote wijziging in de code. Dit werkt samenwerking, en naar
verwachting activiteit, in de hand.
Lees verder
Eureka! Universiteit Leiden 17

Eureka!
Correlatietabel
Rood: Gemiddeld aantal commits per ontwikkelaar
Blauw: Aantal actieve ontwikkelaars
Donkerrood of -blauw: Correlaties met een positieve of negatieve relatie
Resultaten
In de correlatietabel zijn de gemeten invloeden terug te vinden
van de gebeurtenissen in de periode van vier, drie, twee, en één
we(e)k(en) voorafgaand aan en na de gebeurtenis.
Voor wat betreft de activiteit binnen het ecosysteem kunnen
we het volgende concluderen:
• De gebeurtenissen Annual Southern California Linux Expo,
prijzen, verandering van leiderschap, community spin-off,
Debian congres, en end-of-support lijken geen invloed te hebben
op de activiteit van de ontwikkelaars.
• Twee en drie weken voor de CeBIT en 4 weken na het begin
van de CeBIT is een toename in ontwikkelactiviteit waar te
nemen.
• Twee weken voor Debian Day is er een afname in activiteit te
zien. Twee weken na Debian Day is ook een sterke afname in
activiteit te zien. Daarna neemt de activiteit geleidelijk weer
toe, met als hoogtepunt de vierde week na het congres.
• Eén week voor de introductie van een afhankelijkheidswijziging
(maar na de aankondiging ervan) is er een toename in activiteit.
Twee weken erna is er wederom een toename, terwijl
in de derde week een afname plaats vindt.
• Twee en drie weken vóór een GR is er meer activiteit dan ten
tijde van de GR. Hier zou kunnen gelden dat de activiteit de
aanleiding is voor de GR.
• Drie weken na een incident is er een toename in activiteit waar
te nemen.
18
Eureka! Universiteit Leiden

Eureka!
• Twee weken voor major bugs is er een toename in activiteit.
Dit is logisch, aangezien de meeste ontwikkelaars dan naar
een deadline toe werken en regelmatig grote nieuwe functionaliteiten
toevoegen.
• Drie tot vier weken voordat een release wordt bevroren is er
minder ontwikkelactiviteit dan in de week van het bevriezen.
• Twee weken na een stabiele release is er een kleine toename in
ontwikkelactiviteit.
• De introductie van een dienst voor ontwikkelaars wordt drie
en één weken ervoor voorafgegaan door een afname in activiteit.
Hetzelfde geldt voor één en drie weken erna. Dit verband
is moeilijk te verklaren. Een probleem is dat er slechts twee
gebeurtenissen zijn geweest.
het Ruby ecosysteem [3], het brede Linux ecosysteem, en het
Eclipse ecosysteem. Ook willen we gaan kijken naar gesloten
ecosystemen, zoals bijvoorbeeld het gaming ecosysteem (welke
games maken gebruik van gemeenschappelijke componenten en
zogeheten engines) en het Microsoft ecosysteem (waartoe maken
partners van Microsoft de keuze om partner te worden binnen
het ecosysteem) Tot slot willen we een schaalbare modelleeroplossing
maken voor ecosystemen.
Dit artikel is gebasseerd op het werk in de uitgave van de artikelen
behorend bij de Management of Emergent Digital Ecosystems
Conference van 2011. Zie voor meer details [2].
Het is interessant te noemen dat nieuwe ontwikkelaars dienen
te worden toegelaten door de ontwikkelaars binnen het ecosysteem.
Hierdoor kan het soms maanden duren voordat een ontwikkelaar
wordt toegelaten. Het is dan ook nauwelijks gelukt om
een relatie te vinden tussen het aantal actieve ontwikkelaars en
een gebeurtenis.
Conclusies
Het succes van een decentraal software ecosysteem is sterk afhankelijk
van de bijdragen van een groep toegewijde ontwikkelaars
die regelmatig bijdragen leveren [4]. Bij dit onderzoek
wilden we bepalen of bepaalde gebeurtenissen een positieve of
negatieve invloed hebben op de activiteit in een ecosysteem. We
hebben hiervoor 117 gebeurtenissen en één miljoen commits in
het Debian ecosysteem van 2000 tot 2011 bestudeerd. In 10,82%
van de meetpunten was er een geringe, normale, of sterke relatie.
In de meeste gevallen betreft het een kleine toename of afname
in activiteit. De grootste invloeden blijken congressen (CeBIT,
Debian Day), nieuwe of bevroren releases, incidenten, afhankelijkheidsproblemen
en de introductie van nieuwe diensten voor
ontwikkelaars. De coördinatoren in het Debian ecosysteem kunnen
deze kennis gebruiken om de activiteit rondom het platform
te vergroten. Daarnaast kunnen de bevindingen uit dit onderzoek
worden gebruikt als een werktuig in de coördinatie en orkestratie
van een ecosysteem.
In de toekomst willen we de methode verder aanpassen om willekeurige
ontwikkelingen in activiteit te detecteren, om op die
manier bijvoorbeeld ook seizoensinvloeden en dergelijke te bepalen.
Ook willen we in de toekomst soortgelijk onderzoek gaan
doen naar andere open source ecosystemen, zoals bijvoorbeeld
Referenties
[1] Jansen, S., Brinkkemper, S., Finkelstein, A. (2009). A Sense of
Community: A Research Agenda for Software Ecosystems. 31st
International Conference on Software Engineering, New and
Emerging Research Track
[2] Eric Ververs, Rick van Bommel and Slinger Jansen. Gebeurteniss
on developer participation in the Debian software ecosystem.
In the Proceedings of the Conference on Management of
Emergent Digital Ecosystems (MEDES 2011)
[3] Kabbedijk, J., Jansen, S. Steering Insight: An exploration of
the Ruby Software Ecosystem, proceedings of the Second International
Conference on Software Business. 2011
[4] Goeminne, M., Mens, T.: A framework for Analysing and Visualising
Open Source Software Ecosystems. In: Proceedings
of the Joint ERCIM Workshop on Software Evolution (EVOL),
New York, USA, (2010)
Slinger Jansen
Slinger Jansen is een assistent
professor bij the Department of
Information and Computer Science
aan de universiteit van Utrecht.
Zijn onderzoek focust op
software ecosystemen en product
management, met een sterke
ondernemings inslag. Jansen behaalde zijn PhD in de
informatica aan de universiteit van Utrecht.
Eureka! Universiteit Leiden 19

Eureka!
GESCHIEDENIS
Patent aanvraag voor kettingreacties
door Leo Szilard
Leo Szilard naar de VS
Aanval op Pearl Harbor en
oorlogsverklaring VS
1934 1938 1941 1942
Begin bouw eerste kernreactor
door Enrico Fermi
Op de schouders van reuzen
The Manhattan Project
Een aantal jaren voor de ontdekking van kernsplijting had een Hongaarse natuurkundige een vooruitzicht
gehad. Leo Szilard had bedacht dat er een kettingreactie zou kunnen ontstaan als een element één
neutron opneemt en na interactie twee neutronen uitzendt. In 1934 vroeg hij in Groot-Brittannië een
patent aan voor de kettingreactie zonder dat er een bewijs voor bestond in theorie noch praktijk. Leo
Szilard had ook al ingezien dat een kettingreactie gebruikt kon worden voor een weerzinwekkende bom.
Door Frits Marten Witpeerd
In 1938 was Szilard naar de Verenigde Staten
overgestoken en in 1939 had hij samen
met zijn oude vriend Albert Einstein een
brief geschreven aan president Franklin D.
Roosevelt (FDR) om te waarschuwen voor
de atoombom. Twee jaar later zou FDR de
eerste zesduizend dollar toezeggen aan
onderzoek naar kettingreacties. Dit geld
kwam terecht bij de onderzoeksgroep
van de natuurkundige alleskunner Enrico
Fermi. Op 16 november 1942 begon Fermi
met het bouwen van een kernreactor in een
sporthal van de Universiteit van Chicago.
De bolvormige, zes meter hoge reactor
werd opgebouwd uit elementen uranium
en gecontroleerd door cadmiumstaven.
Voor ieder van de drie neutronen die vrijkomen
bij de splijting van uranium-235
geldt dat het of: geen splijting veroorzaakt
doordat het bijvoorbeeld de reactor verlaat
zonder te zijn ingevangen door uranium;
wel wordt ingevangen en een splijting van
de uraniumkern veroorzaakt. Wanneer
het gemiddelde aantal neutronen dat wel
splijting veroorzaakt groter is dan het gemiddelde
aantal dat geen splijting veroorzaakt,
vindt er een kettingreactie plaats.
Wanneer de aantallen gelijk zijn spreekt
men van het kritieke punt. Na het kritieke
punt zal de reactor steeds meer splijtingen
veroorzaken en daarmee veel energie vrijmaken.
De cadmiumstaven kunnen in de
reactor worden geduwd en vangen neutronen
weg waardoor ze geen splijtingen tot
gevolg kunnen hebben. Door het verschuiven
van de staven kan de reactor dus rond
het kritieke punt worden gebalanceerd.
Op de ochtend van 2 december 1942 was
het eindelijk zover. De constructie van
de reactor was afgerond. Halverwege de
ochtend vroeg Fermi zijn assistenten om
de cadmiumstaven stukje bij beetje uit de
reactor te trekken. Om zeven voor vier 's
middags was de reactor het kritieke punt
voorbij en was de eerste kettingreactie gecontroleerd
door mensen een feit.
The Manhattan Project
Op 7 december 1941 kwamen 2403 Amerikanen
om het leven na de aanval van Japan
op Pearl Harbor. De volgende ochtend
verklaarden de VS oorlog aan niet alleen
Japan, maar ook aan Italië en Duitsland.
Militaire productie werd opgeschroefd en
ook de ontwikkeling van de atoombom
kreeg meer prioriteit. Er werd een speciaal
departement opgericht onder het Ministerie
van Oorlog dat zich bezig zou houden
met de atoombom. Het departement had
origineel zetel in Manhattan, New York.
Later verspreidde verschillende onderdelen
zich over het land, maar bleef het geheel
zijn naam behouden: The Manhattan
Project. Het hoofdkwartier voor fundamenteel
en theoretisch onderzoek was gevestigd
in Los Alamos, New Mexico. Dit onderzoekscentrum
werd geleid door Robert J.
Oppenheimer uit New York.
Er waren twee splijtbare stoffen (i.e.
`brandstof') voor de bom: uranium-235 en
plutonium. De verschillende splijtstoffen
gebruikten ook verschillende ontstekingsmechanismen,
deze werden ontwikkeld in
Los Alamos. In een monster van splijtbare
stof kunnen neutronen, die ontstaan na
splijting, andere splijtingen veroorzaken
wat tot een kettingreactie leidt. Maar ze
kunnen ook het monster verlaten en geen
splijting veroorzaken. De massa die nodig
is om tot een kettingreactie te komen is de
kritieke massa. Voor de uraniumbom werd
een schietmechanisme gebruikt waarbij
een uraniumkogel in een stuk uranium geschoten
werd om samen de kritieke massa
te vormen en tot ontploffing te komen. Het
implosiemechanisme voor de plutonium-
20
Eureka! Universiteit Leiden

Voltooiing kernreactor
Test schietmechanismen eerste
atoombommen
1942 1944 1945
Overlijden Franklin D. Roosevelt, aanval op Hiroshima en
Nagasaki met atoombommen en capitulatie Japan.
Leo Szilard
Enrico Fermi
Oppenheimer gaf Truman op 11 mei
1945 namens The Target Committee een
lijst met mogelijke doelen voor de bommen:
Kyoto, Hiroshima, Yokohama, en
Kokura. Leo Szilard probeerde via een
petitie het gebruik van de bom af te wenden,
maar op 6 augustus 1945 gaf Truman
opdracht om de atoombom te gebruiken
tegen Japan.
J. Robert Oppenheimer
Explosie
bom werkte met in bolvorm geplaatste
explosieven om een plutonium kern. Wanneer
de bom werd ingeschakeld drukte de
schokgolf van de explosieven de plutoniumbol
tot een hogere dichtheid waardoor
de kritieke massa gevormd werd en de immense
hoeveelheid energie vrijkwam.
Door het verschil in mechanismen hadden
de bommen een ongelijke vormgeving: de
uraniumbom klein en slank en de plutoniumbom
groot en bol. De luchtmacht van de
VS, die aan het oefenen was met dummy's,
gebruikte de codenamen `Tall Man' en `Fat
Man' voor de bommen.
Trinity
Aan het einde van 1944 werd het schietmechanisme
getest. Het experiment liet
een uraniumkogel vallen door een buis,
die voor een gedeelte was omgeven met
een uraniumcilinder. Wanneer de kogel de
cilinder passeerde zouden zij samen voor
korte tijd een kritische massa vormen en
kon met Geigerneutronentellers de activiteit
van de kettingreactie gemeten worden.
Na berekeningen met deze gegevens kon
worden bevestigd dat het mechanisme voor
de uraniumbom zou werken.
Het implosiemechanisme leverde meer
problemen op en er werd besloten om de
plutoniumbom te toetsen door hem daadwerkelijk
tot ontploffing te brengen. Deze
test werd door Oppenheimer gedoopt tot
'The Trinity Test', naar een gedicht van
John Donne. Trinity zou plaatshebben in
de Jornada del Muerto woestijn op 16 juli
1945. Tot vlak voor de ontsteking gaven
proeven aan dat de plutoniumkern zou
wegschieten zonder ooit tot ontploffing
te komen. Maar om 05:29:45 uur in de
ochtend vuurden alle 32 ontstekingen in
de bolvormig opgestelde explosieven simultaan
en kwam de eerste atoombom tot
ontploffing. De kracht was equivalent aan
de ontploffing van 18,6 kiloton TNT.
Japan
Toen de atoombommen klaar waren had
Duitsland zich al onvoorwaardelijk overgegeven,
maar duurde de oorlog met Japan
nog voort. President Roosevelt was op
12 april 1945 overleden en zijn vice-president
Harry Truman had zijn post overgenomen.
In Los Alamos was een comité
opgericht, voorgezeten door Oppenheimer,
om de nieuwe president te adviseren
over het gebruik van de atoombom: `The
Target Committee'.
Om kwart over acht 's ochtends, lokale
tijd, kwam 60 kilogram uranium tot ontploffing
boven Hiroshima. De explosie
was gelijk aan die van 13 kiloton TNT.
Twee dagen later kwam het bevel om
Kokura te bombarderen met een plutoniumbom.
Omdat het zicht boven Kokura
slecht was werd uitgeweken naar Nagasaki.
Twee minuten na elf in de ochtend
bracht het implosiemechanisme daar 6,4
kilogram plutonium van Fat Man tot ontploffing.
Op 15 augustus proclameerde
keizer Hirohito de overgave van Japan
over de nationale radio - de destructieve
werking van kernfysica had 130 duizend
Japanners het leven ontnomen.
Conclusie
Hoewel de decennia voor de oorlog ook
van cruciaal belang waren, was er zonder
The Manhattan Project nooit een atoombom
gekomen. In zijn hoogtijdagen leefden
op het kamp van Los Alamos meer
dan 10 duizend mensen. Deze vorm van
wetenschap bedrijven, met samenwerking
en grootschaligheid als kernbegrippen,
was nog niet eerder vertoond. Maar na de
oorlog werd het meer regel dan uitzondering:
Big Science was geboren. The Manhattan
Project heeft een directe impact
gehad met de atoombommen en op de
lange termijn de wijze van natuurwetenschappelijkonderzoek
blijvend veranderd.
Eureka! Universiteit Leiden 21

(advertentie)
Gefascineerd door de sterren
Niet bang voor een uitdaging
En zit je in de bovenbouw van het VWO
Doe dan mee!
Credits: ESO/S. Guisard (www.eso.org/~sguisard)
N E D E R L A N D S E
STERRENKUNDE
O L Y M P I A D E
Win een waarneemreis naar La Palma!
En: een AstroMaster 70 EQ telescoop
voor de beste school
Kijk op www.sterrenkundeolympiade.nl
Voorrondes online 1 maart t/m 1 mei, Finale 5-7 juni in Leiden
22
Eureka! Universiteit Leiden

DE LEIDSCHE FLESCH
Voorwoord
Lieve lezer,
Op donderdag 26 januari was het eindelijk zover: 47 Flesschers
stonden in de relatieve warmte van Nederland te
wachten op perron 4B om in de trein naar Schiphol te stappen.
De commissie, het bestuur en gelukkig ook de deelnemers
(waaronder iemand die dezelfde dag nog was overgehaald
om mee te gaan) waren er helemaal klaar voor. Het
was tijd om richting Berlijn te vertrekken. Reisdictaten en
sjaals, speciaal voor Berlijn, werden uitgedeeld en de sfeer
zat er al goed in. Op Schiphol moesten we nog een korte
tijd wachten op de volgende trein en werden de laatste stukjes
belangrijke informatie gedeeld met de deelnemers.
Een aantal koplampen doemden plots op uit de duistere
tunnel voor het perron. In de trein die vervolgens verscheen
zouden wij de komende 5 á 6 uur doorbrengen. Op
naar het, volgens het weerbericht, erg koude Berlijn. Iedereen
zocht een plekje in de trein en voordat we het wisten
vertrokken we.
De tijd vloog voorbij, iedereen zat lekker te praten, te lezen
of spelletjes te spelen. Traditiegetrouw was er, zoals het
hoort op een reis van De Leidsche Flesch, een reisdollar.
Een korte uitleg voor de leek: de reisdollar is een fysieke
dollar (in dit geval een Canadese) die te verdienen is met
verschillende opdrachten. Één van de eerste opdrachten
was om iets over de intercom van de trein te zeggen. Enkele
pogingen werden ondernomen en na korte tijd lukte het
eindelijk! Na een korte aankondiging over het volgende station
zagen we één van de vrouwelijke deelnemers met een
rood hoofd door de trein lopen, de opdracht was een succes.
Tijdens onze eerste overstap, in Hannover, was goed te
voelen dat we niet meer in het ‘warme’ Nederland waren.
Hier vroor het al enkele graden Celsius, terwijl het kwik in
Nederland nog positief stond. In Hannover merkten we verder
dat niet alleen de NS wel eens problemen heeft, maar
de Duitse spoorwegen ook, onze volgende trein had 50 minuten
vertraging. Gelukkig stond er een andere trein klaar,
die ons via een omweg en een tweede korte overstap een
uur vertraagd in Berlijn zou brengen.
Eindelijk waren we in Berlijn. Het was ijskoud en iedereen
was moe, maar we hadden er zin in! Vrijdagmorgen zouden
de eerste lezingen al beginnen. Benieuwd naar hoe de
rest van het weekend was Lees dan snel de rest van dit
Fleschblok!
Pim Overgaauw
h.t. Praeses
De Leidsche Flesch
Eureka! Universiteit Leiden 23

DE LEIDSCHE FLESCH
Het hele weekend
Donderdag, kwart voor 4. Iedereen staat te trappelen om
op de trein te stappen. Na een hoop gesjouw met koffers,
tassen, knuffels en voedsel, zitten we dan eindelijk. Het is
nu echt zover, we gaan naar Berlijn. De groep was verdeeld
over twee coupés dus genoeg redenen om lekker heen en
weer te blijven lopen. Ook het verhaal van de reisdollar was
begonnen. Er zijn boodschappen over de intercom gesproken,
Duitse dames met hoedjes gefotografeerd en studenten
in een wc-hokje geduwd om deze te bemachtigen. Na een
vermoeiende reis waren we op het Hauptbahnhof. En groot
dat het was! Na een stukje met de metro (vijftig kaartjes uit
een automaat trekken die ze per vijf geeft) kwamen we aan
op Bahnhof Zoo, vlakbij ons hostel. Nog even een biertje
voor het slapen gaan en snel naar bed, want er stond ons
een hoop te wachten.
Vrijdagochtend. Na vroeg gewekt te worden door de commissie
was het tijd om op te staan, te ontbijten (wat goed
geregeld was, afgezien van de smerigste koffie ooit) en
nog slaapdronken de metro in te stappen. De Humboldt
universiteit van Berlijn stond op het programma. Natuur-/
sterrenkunde en wiskunde/informatica werden van elkaar
gescheiden. De natuur- en sterrenkundelezing vertelde wat
over de geschiedenis van de universiteitscampus en over de
snaartheorie. Na deze lezing konden we wat te eten halen bij
de Oase en ons opdelen in vier groepen om van vier Duitse
studenten een rondleiding te krijgen over de campus. Op
deze campus stonden allerlei rare elektronische “paddenstoelen”.
Deze produceerden vliegtuiggeluiden, aangezien
de campus op een voormalig vliegveld stond. Ook stonden
er enkele windtunnels, een mysterieus eivormig gebouw
en een gebouw dat de prijs voor de mooiste architectuur
had ontvangen. Vervolgens kregen de wiskundigen een lezing
die ging over de kans dat een bepaald fenotype uit zou
sterven. Het blijkt dat we straks allemaal met bruine ogen
rondlopen. Erg interessant dus! Het laatste college van die
dag ging over H264, parallel comprimeren. Het was goed
te volgen en zo bleek ik toch nog wat aan het programeervak
te hebben. Voordat het avondprogramma begon, aten
we eerst “de lekkerste schnitzel ooit” onder een brug. Ver-
volgens werden we opgedeeld in groepen van tien om een
pub crawl te beginnen. Het was veel te gezellig in de pubs
dus bleven we vaak hangen en hebben we uiteindelijk maar
drie kroegen gezien. De Duitse studenten die we in de eerste
kroeg ( “the Labowski”) tegenkwamen, zijn vervolgens
met ons mee van kroeg naar kroeg gegaan. Om 3 uur lagen
we weer netjes in bed om de volgende ochtend weer vroeg
op te kunnen staan.
Zaterdag 28 januari
Het was een koude nacht, maar niets wat een warme douch
niet goed maakt. Vandaag stond Potsdam op de agenda.
Daar hebben we twee lezingen, één over zwarte gaten en
één over sterrenstelsels, en een rondleiding op een astronomieterrein
gehad. Daarna kregen we een tour over het
Einstein science park. Einstein heeft er nooit les gegeven,
maar de beroemde einsteintoren staat er wel. Vervolgens
begon het onwijs hard te sneeuwen, wat een prachtig plaatje
op leverde. In de namiddag maakten we namelijk onder
begeleiding van een lief oud mannetje een wandeling in
het donker door Potsdam. Het is net een levend Charles
Dickens boek. Iedereen kon na deze wandeling op eigen
gelegenheid eten en de avond besteden naar eigen inzage.
Zondag 29 januari
Zondag startte de ochtend met een rondleiding door het
technische museum van Berlijn. Hier zagen we de oudste
computer, een hoop fietsen, schepen, treinen, vliegtuigen
en bijna alles wat je maar kan bedenken. Elk apparaat is
in een staat waarin het nog steeds gebruikt zou kunnen
worden. Na de hele ochtend in het museum onze ogen te
hebben uitgekeken, was er de vrije middag. Ieder mocht
deze tijd besteden zoals hij of zij wou. Met een groep zijn
we Berlijn wezen verkennen. Alles is gezien: Checkpoint
Charlie, dat in onze ogen een beetje tegen viel, de Reichstag,
Potsdamer Platz met het Brandenburger Tor en Darth
vader (wat hij daar deed weten we nog steeds niet ) en het
Holocaust monument en het onderliggende museum. Een
24
Eureka! Universiteit Leiden

DE LEIDSCHE FLESCH
flinke wandeling, want alles in Berlijn ligt ver bijelkaar
vandaan. s’ Avonds was het slotdiner, met keuze uit drie
menu’s, in de ’Dicke Wirtin’. Hier hebben we prachtige
speeches gehad van de preases van de MEC en de preases
van het bestuur. s’ Avonds waren er een hoop mensen nog
even mee een borrel drinken in de Irish pub om de hoek.
Maandag 30 januari
s’ Morgens vroeg moesten we opstaan om de koffers in te
pakken en in de bagageruimte neer te zetten. Die dag stond
de laatste lezing op het programma in het Max Planck
instituut. Hier werkt een Nederlandse dame dus de rondleiding
en de lezing waren grotendeels in het Nederlands.
Haar vakgebied was een combinatie van scheikunde en
natuurkunde. Na deze lezing was het tijd om naar huis te
gaan. Dat veel mensen sliepen op de terugreis toonde aan
dat het een superreis was!
Wendy van Donge - tweedejaars
Mijn indrukken van MEC Berlijn
eigenaar wisselende reisdollar – 25 Canadese dollarcent –
was al gelijk duidelijk dat ondanks de interessante lezingen
die op het programma stonden, vooral de gezelligheid indruk
zou gaan maken. Misschien lag dat ook aan het feit dat
ik sommige (delen van) lezingen met mijn ogen dicht heb
gevolgd. De kroegentocht was zo’n hoogtepunt. We hebben
met de groep heel wat keren de Warschauer Strasse op en
neer afgelopen voordat we eenmaal zaten, maar toen zaten
we ook goed en konden de eerste Duitse biertjes worden
getapt. Een volgend hoogtepunt was de volgende avond,
toen we belandden in Q-dorf, en waar we tussen de “Rare
jongens, die Berlijners”-momentjes (eetwedstrijd naaktslakken
en dergelijke) door lekker gefeest hebben. Vooruit
dan, een minpuntje: we hebben geen ijsbeer gezien. Dat
had overigens wel gekund met die Arctische temperaturen.
Wat ten slotte indruk op me heeft gemaakt was de commissie
en het bestuur. Geen metro gemist en ruim onder de
10% geoorloofd deelnemerverlies gebleven – maar dat is
natuurlijk ook te danken aan onze goede buddychecks. In
voor een grapje, lekker een biertje meedrinkend, maar verantwoordelijkheid
nemend als dat nodig was. Meefeestend
tot diep in de nacht maar als eerste op om ervoor te zorgen
dat het programma weer stipt kon worden afgewerkt. En
natuurlijk de Irish-dancing-skills. Respect!
Jacob Bakermans - eerstejaars
Zaterdag 28 januari
Rondleiding Telegrafenberg
Nu ik erover nadenk heb ik eigenlijk geen idee waar MEC
voor staat. Meerdaagse Eerstejaars exCursie Meerdaagse
Excursie Commissie Maximaal Eén Celcius Nee, waarschijnlijk
is het meer iets in de richting van Met Elkaar
Chillen. Dat was in elk geval mijn grootste indruk van de
MEC 2012 naar Berlijn. Na de heenreis met de snel van
Na een flink stuk bergopwaarts te hebben gelopen kwamen
we aan bij het “Wissenschaftspark Albert Einstein” op de
Telegrafenberg. Daar werden we verwelkomd door een
leuk oud mannetje die er een groot deel van z'n leven had
gewerkt en daarom af en toe rondleidingen gaf als hij daar
zin in had. Bij een van de eerste vertelsessies vertelde hij
dat alle gebouwen op het wetenschapspark op de monumentenlijst
stonden. Één van de redenen hiervoor is dat een
aantal gebouwen zijn ontworpen door de Duitse architect
Stieler in de zogenaamde Schinkelschoolstijl. Die stijl was
erg kenmerkend voor de regio, maar in Berlijn zijn alle
Eureka! Universiteit Leiden 25

DE LEIDSCHE FLESCH
gebouwen in deze stijl verloren gegaan bij bombardementen
in WOII. Hierna liepen we naar een mooie witte toren:
de Einsteintoren. We kregen uitleg over de werking van de
toren bij een maquette in een glazen kast. Één kant van de
maquette was open gelaten, zodat goed tezien was hoe het
zonlicht met spiegels naar een spectrum in de kelder van de
toren werd geleid. Als eerste zonnetoren in Europa werd de
Einsteintoren in 1924 gebouwd en de metingen ervan moesten
bewijs vormen voor de relativiteitstheorie van Einstein.
De telescoop wordt niet meer voor serieuze metingen gebruikt,
maar alleen voor observatie. Het was ondertussen
gaan sneeuwen en op dat mooie moment hebben we een
groepsfoto aan de voet van de toren gemaakt. We eindigden
de rondleiding bij een refractor, waar de aanwezige sterrenkundigen
moeite moesten doen om niet hun mond open
te laten hangen. Het was in beheer van een stichting die in
1999 is opgericht samen met een rijke vrouw en was weer
volledig gerestaureerd na bombardementen in diezelfde
WOII. Onze gids liet nog een aantal dingen bewegen en
toen was het tijd om de inmiddels besneeuwde berg weer
af te lopen.
Nils Out - eerstejaars
Rondleiding door Christin Büchner
van de Atomic Force Microscopy-groep,
departement chemical physics,
van het Fritz Haber-instituut van de
Max Planck-Gesellschaft
brengt. Het maken van een plaatje van een oppervlakte van
10 bij 10 nanometer kost zo’n twintig minuten.
De microscoop wordt eerst met mechanische pompen in
hoge mate vacuüm gezogen. Vervolgens worden de gasdeeltjes
die zich nog in het apparaat bevinden geïoniseerd
en door een magnetische kracht naar een elektromagneet
aan de zijkant van het materiaal getrokken. Het behouden
van het vacuüm met pompen is niet mogelijk omdat deze
pompen te veel trillingen veroorzaken. De naald van de
microscoop maakt geen direct contact met het oppervlak,
maar de naald wordt in trilling gebracht m.b.v. een stemvork.
Door de (magnetische) afstoting tussen het preparaat
en de naald verandert de frequentie, die m.b.v. een laser
uitgelezen wordt met een computer. Omdat de naald niet
in direct contact komt met het materiaal gaat deze minder
snel stuk. Dat is prettig omdat het vacuüm opgeheven moet
worden om de naald te vervangen.
Christin heeft scheikunde gestudeerd in Berlijn en doet
onderzoek naar katalysatie met een zgn. “atomic force
microscope”. In het laboratorium waar ze ons rondleidde,
worden modelkatalysatoren gebouwd die onder ideale omstandigheden
werken, d.w.z. bij lage temperaturen en lage
druk. Door te kijken hoe de structuur van deze preparaten
verandert tijdens de katalyse probeert men een beter begrip
van de werking van katalysatoren te krijgen. Het bekijken
van het materiaal wordt met een scanning tunneling microscope
gedaan, die over het oppervlak van het preparaat
wandelt en zo het oppervlak op atomaire schaal in kaart
Om het vacuüm in de microscoop goed te behouden wordt
deze afgesloten met platen koper die ingeklemd worden
door twee metalen platen die in het koper gedrukt worden.
Trillingen zijn funest voor de metingen, daarom staat
de microscoop in een afgesloten hok. Dat het apparaat vrij
groot is komt omdat er naast de microscoop zelf nog een
zwik aan andere apparatuur ingebouwd zit, zoals een verhittingselement
en een apparaat om elektrondiffractie te
meten.
Jeroen van Splunder – vierdejaars
26
Eureka! Universiteit Leiden

DE LEIDSCHE FLESCH
Vrijdag 27 januari
Wiskunde Lezing – “Random walks and financial
mathematics” door Hilmar Mai
Dit was de eerste lezing van de MEC. Hilmar Mai is een
jonge enthousiaste docent en begint zijn verhaal dan ook
met een kort intro over wie hij is en wat hij deed en doet
op de Humboldt Universiteit. Hierna vertelt hij kort iets
over de richtingen waarin ze lesgeven op de universiteit:
pure versus toegepaste wiskunde. Hilmer zelf houdt zich
bezig met wiskundige statistiek. Hij zal daarom hierover
iets vertellen, waarbij hij rekening zal houden met het feit
dat er voornamelijk eerstejaars in de zaal zitten.
Zaterdag 28 januari
Twee ervaringen liepen als een rode draad door de zaterdag
heen: sterrenkunde en kou. Na de kroegentocht van vrijdag
waren er genoeg brakke hoofden aan de ontbijttafel te spotten,
maar toch zaten we weer op tijd in de S-Bahn om naar
Potsdam te gaan. Daar volgden we sterrenkundige lezingen
aan het Astro-institut Potsdam. Beide onderzoekers wisten
hun verhaal enthousiast te brengen en het was best indrukwekkend
dat ook de Hubbletelescoop een rol had gespeeld
in het onderzoek: tijd om ermee te fotograferen is voor
weinig wetenschappers weggelegd. Na de lunch volgde een
rondleiding over de Telegrafenberg van Potsdam, een astronomisch
observatorium vernoemd naar Einstein. Onze
gids (hoewel: “I am not your tour guide, I was an astronomist
here”) was een energieke oude man die een hoop
wist te vertellen over onderzoek dat hier was uitgevoerd
en de architectuur van de gebouwen. Zijn inwendige ther-
Uitleg van Random walks:
‘Denk aan een dronken man die over straat loopt. Hij weet
niet wat hij echt doet. Hij loopt bijvoorbeeld eerst vooruit,
dan achteruit of opzij.’
Definitie Random walks:
Dit is een proces (X n
) nЄN
met X n
= S 1
+S 2
+…+S n
.
Hierna wordt verteld hoe hiermee gewerkt moet worden en
wordt het toegepast vanuit banken.
De lezing was erg interessant, maar misschien niet altijd te
volgen voor elke eerstejaars. Hilmar sprak duidelijk, maar
schreef onduidelijk. Dit maakte hij weer goed door af en
toe een leuk opmerking te maken:
(Hilmar legt iets uit over een functie) “Why do we take e to
the power ‘blablabla’”
Elise Denissen – derdejaars, bestuurslid
Eureka! Universiteit Leiden 27

DE LEIDSCHE FLESCH
mostaat moet het al lang geleden begeven hebben, want hij
leek totaal geen last te hebben van het feit dat Koning Winter
opeens alle registers opentrok: de temperatuur daalde
tot ruim onder het vriespunt en harde wind en de eerste
Berlijnse sneeuw lieten ons klappertanden. Dat maakte de
enorme telescoop met koepel er niet minder indrukwekkend
op. Ongelooflijk dat die al zo lang geleden gebouwd
is en zoveel bombardementen heeft overleefd. Het avondprogramma
bestond uit een rondleiding door Potsdam en
voor een kleine groep een bezoek aan Q-dorf. Deze club,
die vlak bij het hostel lag, is de grootste discotheek van
Berlijn, met zeven verschillende dansvloeren met verschillende
muziekstijlen, van schlager tot hiphop tot dance. Het
publiek had zo gecast kunnen worden voor de Duitse Oh
Oh Cherso en het feest werd tussendoor onderbroken voor
een eetwedstrijd hondenvoer (met penssmaak), rupsen en
naaktslakken. Dansende apen, stormtroopers en Darth Vader
maakten weer veel goed en voor mij was de avond in
zijn geheel een van de hoogtepunten van de reis.
Jacob Bakermans – eerstejaars
Zondag 29 januari
Zondagmiddag was de middag dat mensen vrij Berlijn
konden verkennen/onveilig konden maken. Ons groepje
bezocht naast een Starbucks, het Brandenburger Tor en het
herdenkingsmonument voor de joden. De stilte en de somberheid
die heerste als je door het jodenherdenkmonument
liep, waren erg indrukwekkend. Ook werd het bijzonder
modern gebouwde Hauptbahnhof bezocht. Wat ik persoonlijk
heel erg mooi vond waren de futuristische liften met de
verdiepingen die leken te zweven aan deze structuur. Na
wat eigenlijk een vrij rustige middag was, ging ons groepje
chillen in het hostel, waarna het slotdiner begon.
Chris Lemmens – vierdejaars
28
Eureka! Universiteit Leiden

QUIN_Werving_Ad_A5_LIGGEND_v1.indd 2 15-11-11 12:41
DE LEIDSCHE FLESCH
Wil jij je stem laten horen Wil je echt verschil maken
Het bestuur van de faculteit bestaat uit de decaan (portefeuillehouder
onderzoek), de vice-decaan (portefeuillehouder
onderwijs), de directeur bedrijfsvoering en de
assessor (student-lid). In het bestuur speel je als assessor
een belangrijke rol in het behartigen van de belangen van
de studenten in de besluitvorming. Daarbij onderhoud je
contact met studenten uit de hele faculteit, zoals studieverenigingen,
opleidingscommissies en de studentgeleding
van de faculteitsraad. Daarnaast neem je plaats in verschillende
commissies binnen de faculteit, op universitair en
landelijk niveau.
Solliciteer dan nu naar de functie van assessor
Ben jij geïnteresseerd in onderwijs- en studentenzaken en
(student-lid van het faculteitsbestuur). Dé kans om
bestuurlijke processen En beschik je daarnaast over goede
communicatieve vaardigheden Stuur dan jouw sollicitatie
het studentenbelang binnen de faculteit te laten
(cv + motivatiebrief) voor 25 mei naar Dwayne van der
gelden!
Klugt (assessor@science.leidenuniv.nl). Hier kun je ook
terecht voor meer informatie.
(advertentie)
Eureka! Universiteit Leiden 29

(advertentie)
Een geboren consultant
Towers Watson is een interessante en uitdagende organisatie
om je carrière te beginnen. ’s Werelds grootste multinationals
kijken onze high potentials aan om belangrijke business issues
voor hen te tackelen.
Benefits | Risk and Financial Services | Talent and Rewards
werkenbijtowerswatson.nl
P
QR code met je smart phone
Scan deze

Eureka!
Puzzel
Mosaic
Draw triangles in some of the cells (each triangle splits a cell
reached from it.
Opgeloste puzzels kunnen worden ingeleverd op de
diagonally in two), such that the remaining space forms a set Flesschekamer, Snellius kamer 301, of in het postvakje
of rectangles. diagonally Numbers indicate how in two), many rectangles such can that be
the van remaining de Eureka!, de space hal van het forms Huygensgebouw.
a set of
Veel succes!
Mosaic
Draw triangles in some of the cells (each triangle splits a cell
rectangles. Numbers indicate how many rectangles can be
reached from it.
Johan
Winnaars puzzel Eureka!
De winnaar van
PuzzlePicnic.com
de puzzel van nummer
- Feb
35 is:
24,
Ellen
2012
Schlebusch.
12:56:48
De prijs
AM
kan opgehaald worden op de Flesschekamer,
#3322
Snellius kamer 301, waar het bestuur van De Leidsche Flesch elke dag aanwezig is.
Eureka! Universiteit Leiden 31

(advertentie)
Je kunt je werk zo uitdagend
maken als je zelf wilt
Frank
Frank Ypma, TN’er, werkt bij TOPdesk op de afdeling Maatwerk. “Ik ben in 2003
begonnen aan de studie Technische Natuurkunde en in mijn bestuursjaar ben
ik langs geweest bij TOPdesk. Een oud-lid van de studentenvereniging die bij
TOPdesk werkte had monitors voor ons geregeld. Toen we die gingen ophalen
dacht ik meteen ‘hier ga ik volgend jaar solliciteren voor een bijbaan’. De sfeer
was zo los en open dat het direct klikte.”
En hoe ervaar je die sfeer nu
“Het is een erg gezellige club, en je werkt met een diverse groep mensen aan
hetzelfde product dat je ook nog eens zelf gebruikt. Er is wel een hiërarchie, maar
dan zonder drempels: je zit allemaal in dezelfde ruimte, dus ook met je teamleider,
en je gaat informeel met elkaar om. Verder is het een erg flexibele baan, ik werkte
ongeveer 2 dagen in de week, maar als ik meer wilde werken kon dat ook. Nu ik net
ben afgestudeerd kon ik fulltime gaan werken om wat geld te sparen.”
Van bijbaan naar fulltimer, blijft het werk wel leuk
“Als je fulltime werkt bij TOPdesk kun je zelf meer inhoud aan jouw functie geven. Bij TOPdesk
is namelijk veel ruimte voor initiatief. Als ik iets opmerk dat verbeterd kan worden, dan mag ik
daar gewoon mijn project van maken. Zo leer je snel en kun je je werk zo uitdagend maken als je
maar wilt.”
Programmeren, uitdagend
“Ja, het klinkt zo suf: ‘Ik programmeer’, maar ik heb het erg naar mijn zin. En ook als je niet
zo van programmeren houdt is er bij TOPdesk nog genoeg te doen! Ik kon al een beetje
programmeren en ik ben daarom bij de afdeling Maatwerk aan de slag gegaan. Daar werk je aan
afwisselende projecten voor klanten. Het is erg leuk om een tooltje dat jij maakt in de software
terug te zien, dat stukje TOPdesk is dan echt van jou.”
Is TOPdesk dé plek voor studenten Technische Natuurkunde
“TOPdesk is zelfs gestart door een TN’er en het heeft veel te bieden: flexibele bijbanen en
startersfuncties waar je snel kunt groeien. Een baan bij TOPdesk en mijn studie vullen elkaar
perfect aan. Aan de ene kant heb ik het analytische van de studie goed kunnen gebruiken bij het
oplossen van problemen van klanten. Tegelijkertijd heeft de ervaring, zowel in het bedrijfsleven
als met programmeren, me enorm geholpen bij m’n Masteronderzoek.”
Zoek jij een leuke bijbaan of een uitdagende startersfunctie Kom gerust op de koffie, want wij
zijn altijd op zoek naar nieuwe collega’s!
Martinus Nijhofflaan 2, 2624 ES Delft
t +31 (0)15 - 270 09 00 e vacatures@topdesk.nl