JAARGANG 28 - Vrienden van Blijdorp

JAARGANG 28
2/2006

i n h o u d
e v e n b i j p r a t e n
Inhoudsopgave 2
Even bijpraten 2
Advertentie Vriendenwinkel 2
Algemene ledenvergadering 2006 3
Nieuws uit Blijdorp 4
Exclusieve rondleiding door
de directeur! 7
Het ijsberenverblijf weer een
stapje dichterbij! 7
Botanisch Blijdorp: Orchideeën 8
Koud Bloed:
Galapagosreuzenschildpadden 10
Chuluugi tijdelijk terug in Blijdorp 12
Te land, ter zee en …in de bush
- najaarsexcursie naar Burgers' 14
Extra reis naar NaturZoo Rheine 15
Lijn 13: Sportvissen 16
Oplossing Blijdorpcryptogram 17
Bush-woud tijgers 18
Vogelwijzer: Nederlandse
weidevogels IV - De Wulp 20
Zoo'n Boek: Verborgen Veluwe 21
Mutaties in de Diergaarde
(25 januari - 30 april 2006) 23
Beste Vriendinnen en Vrienden,
De Vrienden die de ALV van afgelopen 29 april hebben bijgewoond hebben alvast een
eerste idee gekregen van het nieuwe Artica gebied tegenover restaurant De Lepelaar.
Het wordt een boeiend geheel met aan elkaar gekoppelde verblijven voor onder meer
poolvossen, lemmingen, sneeuwuilen en …. ijsberen.
De aanwezigen hebben ook begrepen dat een en ander niet kan worden gerealiseerd met
de toegezegde 1 miljoen euro. Om vast te kunnen houden aan de hoge kwaliteitseisen
moet er simpelweg geld bij. Blijdorp heeft een traditie hoog te houden, half werk is niet
acceptabel. Om die reden is de Diergaarde hard op zoek gegaan naar extra middelen.
Ook het Vriendenbestuur werd gevraagd om creatief mee te denken.
Om een lang verhaal kort te maken: het bestuur heeft besloten om 200.000 euro extra
beschikbaar te stellen! Blijdorp bestaat maar één keer 150 jaar, en het moet gewoon een
uitstekend ijsberenverblijf worden. De maquettes zien er geweldig uit. Met een beetje
geluk, vergunningen, gunstig gestemde weergoden, etc. heeft Blijdorp eind volgend jaar
een ijsberenverblijf waar we allemaal trots op kunnen zijn!
Het kan natuurlijk niet zonder uw steun. Het bestuur is er van uit gegaan dat u onze
mening deelt en houdt er rekening mee dat u, als u daartoe in staat bent, bereid bent om
kleine extra bijdrage over te maken voor ons jubileumcadeau. Alvast hartelijk dank!
Verder in dit nummer de laatste nieuwtjes en achtergrondinformatie over de vogels, de
planten en de koudbloedigen in onze geliefde Diergaarde. Alex Schouten en Angeline
Peters geven u weer inkijk in de meer beleidsmatige aspecten van een dierentuin.
Deze keer staan ze stil bij de EAZA-campagnes. Ook staan we even stil bij 'onze' Chuluugi.
Weet u nog dat we hem zijn eerste echte verblijf schonken Heeft u de puzzel uit het
vorige nummer proberen op te lossen In dit nummer vindt u de antwoorden.
Ook 'reisbureau' Vrienden van Blijdorp is weer actief. De voorjaarsreizen zitten er net op
(heeft u ook zo genoten van het mooie weer in Paradisio en de verrassingen van Tsjechië)
en de nieuwe reizen dienen zich alweer aan. Dit jaar heeft Peter Biesta voor het eerst een
zomerreis gepland. Leuk samen naar Rheine om 'onze' tijgerin Kim te bekijken! Boek snel,
anders bent u wellicht te laat.
Kortom, weer genoeg te lezen!
Tot ziens in de tuin, of misschien bij een van de komende Vriendenreizen.
Achterpagina:
Agenda
Colofon
Heeft u nog guldens
Swiftvosjes - foto: Peter van Norde
Marcel Kreuger, hoofdredacteur
Advertentie
Wie
komt ons
promotieteam
versterken
Heeft u een dagje over, kunt u 1 +
1 bij elkaar tellen
en leuk met klanten omgaan
Kom dan ons promotieteam versterken.
Voor inlichtingen kunt u bellen
naar: 010-4663682.
Een briefje is ook welkom:
H. Gerritse, Sourystraat 1d,
3039 SR Rotterdam.
2

v r i e n d e n
Verslag Algemene Ledenvergadering 2006
Ondanks Koninginnedag waren ruim 160 leden aanwezig op de
algemene ledenvergadering van 29 april 2006. Diergaarde Blijdorp
zorgde voor een echt 'oranje-gevoel': alle aanwezige Vrienden
werden getrakteerd op koffie met een oranje tompouce.
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Sylvia Noordijk
Foto’s: Koos van Leeuwen
Na de opening, met een speciaal woord
van welkom voor de heren Klapwijk (hoofd
PR en Marketing), Visser (lid ontwerpteam
Diergaarde Blijdorp) en de aanwezige ereleden,
volgde een korte terugblik op enkele
bijzondere gebeurtenissen in 2005.
Stilgestaan wordt onder andere bij het
voorgenomen besluit van de Gemeente
Rotterdam om de subsidie van Diergaarde
Blijdorp drastisch te beperken. Diverse
protesten, waaronder de door de Vrienden
gehouden handtekeningenactie, hebben het
gewenste resultaat. De subsidie blijft tot en
met 2009 op hetzelfde niveau gehandhaafd.
Andere highlights in 2005 waren de opening
van het tijgerverblijf en onze actie
voor een nieuw ijsberenverblijf. De bijdrage
van onze Vereniging is inmiddels verhoogd
van 1 naar 1,2 miljoen euro. Daarmee
wordt dit het grootste project dat ooit
door de Vrienden is gesponsord.
Maar de Vrienden hebben nog meer projecten
'onder handen'.
Al enige tijd staat er geld gereed voor een
nieuw servalverblijf. Er is nog altijd geen
bouwvergunning afgegeven. Het is dan ook
nog niet bekend wanneer dit verblijf
gebouwd zal worden. Voorts is er 25.000
euro toegezegd voor een nieuw poedoe/caviaverblijf
aan de Oceaniumzijde. De
oplevering van dit verblijf staat gepland
vóór de zomervakantie. In de Victoriaserre
wordt een botanisch project gefinancierd.
Wij hebben een bedrag van 20.000 euro
toegezegd.
Ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan
van de Diergaarde in 2007 hoopt het
bestuur het aantal leden te maximeren.
Daartoe wil men de actie 'Vrienden werven
Vrienden' opstarten. Om de leden te
enthousiasmeren wordt er een loterij
aan gekoppeld. Ieder nieuw lid dat wordt
aangebracht, telt mee voor de loterij.
Er worden vijf prijswinnaars gekozen die
een persoonlijke rondleiding achter de
schermen door Blijdorp directeur
Ton Dorresteijn krijgen aangeboden.
Het formele gedeelte van de vergadering
verloopt vlot. Er zijn enkele vragen vanuit
de zaal die naar tevredenheid worden
beantwoord door het bestuur.
Gevraagd wordt of de begrote contributie
van 250.000 euro niet erg fors is. Dit is
echter te verklaren doordat de contributie
omhoog is gegaan en door werving van
nieuwe leden.
Namens de kascommissie doet de heer
Scholten verslag. De boeken zijn gecontroleerd
en akkoord bevonden. De vergadering
verleent het bestuur - en in het bijzonder
de penningmeester - decharge voor
het gevoerde financiële beleid.
De voorzitter bedankt namens het bestuur
alle leden van het promotieteam en het
redactieteam voor hun belangeloze inzet
gedurende het afgelopen jaar.
Daarna geeft zij het woord aan Greet
Gerritse om verslag te doen van alle
promotiewerkzaamheden. Het afgelopen
jaar was ook bij de Vriendenwinkels de
recessie merkbaar. Ondanks de grote inzet
van het team bleven de klanten weg.
De weergoden waren hier mede voor
verantwoordelijk.
Greet eindigde haar praatje gelukkig positief:
"Op Goede Vrijdag was gepland artikelen
voor de grabbelton in te pakken. Het
werd echter zeer druk en daarom werden
de winkels open gedaan en extra vrijwilligers
opgeroepen. Tijdens de Paasdagen
stroomde de grabbelton leeg, en de kassa
liep vol!" Nu maar hopen dat de rest van
2006 net zo positief zal uitvallen….
Twee bestuursleden waren aftredend: de
heren Bos en Kreuger. Beide heren werden
herkozen. Ook in 2007 blijft de minimum
contributie 33 euro.
Na afloop van de vergadering bedankt Jan
Klapwijk namens Blijdorp de Vrienden.
"Het is niet vanzelfsprekend dat Blijdorp
zo'n Vriendenclub heeft. Het is bijzonder
wat de Vrienden voor de Diergaarde
doen".
Aansluitend geeft Gerard Visser een uitgebreide
lezing over Arctica. Aan de hand van
plattegronden en schetsen neemt hij ons
mee naar het nieuw te bouwen ijsberenverblijf.
Maar dat is nog niet alles; ook
andere, nieuwe projecten in Blijdorp
komen uitgebreid aan de orde. Genoeg stof
om in de komende nummers van Vriendennieuws
uitgebreid op terug te komen!
3

Blijdorp n i e u w s Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp
Giraffes - foto: Loes Kool
De komende tijd is voor ons altijd de mooiste tijd in Blijdorp.
Alles wordt weer groen en komt in bloei, maar vooral is het toch
de tijd van de jonge dieren en vogels in de dierentuin en die
bruist dan ook letterlijk helemaal van het leven. Alle reden dus
om binnenkort weer eens naar Blijdorp te gaan. Maar ook de
afgelopen tijd is er weer het nodige gebeurd, voor en achter de
schermen en daarover willen we u bijpraten.
Hosman
Met dank aan: berichten van Diergaarde
Blijdorp en de Nieuwsbrief
van de Rondleiders in Blijdorp.
Bokito versus Dango
In Blijdorp zijn momenteel twee gorilla
mannetjes aanwezig, zilverrug Dango en
puber Bokito. Beide heren hebben al een
harem tot hun beschikking staan. Eén van
beide mannen zal, te zijner tijd volgens
afspraak, naar de dierentuin van Sjanghai
verhuizen. De keuze wordt moeilijker
omdat de jonge Bokito drie vrouwtjes
heeft bezwangerd. Hij is dus nu een bewezen
fokman. Op dit moment is de voorkeur
om Dango naar Sjanghai te laten vertrekken,
omdat hij in de groep vrouwtjes
zit die in ieder geval naar Sjanghai zullen
vertrekken. Overigens is het niet alleen
Blijdorp die hierover beslist. Dat gebeurt
samen met de coördinator van het Europese
fokprogramma (sinds kort is dat Apenheul)
van gorilla's.
Gorillaman Bokito uit Blijdorp kan overigens
zijn geluk niet op! Sinds hij zijn eerste
stappen op het gorilla-eiland heeft gezet, is
er voor hem een nieuwe wereld opengegaan.
's Winters verbleef hij in de binnenverblijven,
om de introductie in zijn nieuwe
familiegroep controleerbaar te laten verlopen.
Nu zijn groep prima functioneert en
de eerste lentezon zich aandient, kan zijn
horizon zonder problemen worden verbreed.
Hij geniet zichtbaar van dit nieuwe
buitenleven, temidden van zijn harem. Hij
banjert met mooi weer dagelijks over het
eiland, speelt met de kleine Thomas, zoon
van Tamani, vrijt een beetje met zijn
vrouwtjes en vleit zich op bepaalde tijden
in een van de verwarmde shelters om een
uiltje te knappen. Tja, wat heeft een gorillaman
eigenlijk nog meer voor wensen....
Geen wonder dus dat hij 's morgens als
eerste het eiland op gaat en 's avonds met
moeite naar binnen te lokken is. Nu zal
Bokito's leventje in de loop van het jaar
een stuk drukker worden, omdat drie van
zijn vier vrouwen drachtig zijn. In de herfst
worden de jongen verwacht. Omdat Bokito
zich heel sociaal opstelt ten opzichte van
de kleine Thomas, is de verwachting dat hij
een goede vader zal worden.
Witte neuzen
Op het ernaast gelegen schiereiland is sinds
kort ook een heel andere apensoort te
zien: grote witneusmeerkatten. Ook zij
profiteren van de lentezon door dagelijks
buiten te spelen. Het groepje bestaat uit
vier actieve vrouwtjes die via tjilpgeluidjes
met elkaar communiceren. Over niet al te
lange tijd zullen zij worden voorgesteld
aan een mannetje uit Duisburg in de hoop
dat dit tot nakomelingen zal leiden. Grote
witneusmeerkatten zijn in dierentuinen
zeker geen veel voorkomende diersoort.
De vier vrouwtjes zijn geboren in twee
Franse dierentuinen. Ze heten Edith,
Michelle, Yvette en Renee. Zij danken hun
naam aan een hartvormige spierwitte vlek
op hun snuit.
>
4

Ook in de dierentuinwereld is wel of niet
vaccineren nog steeds een probleem. Hoewel
meer landen nu gaan vaccineren (zoals
Zwitserland en Spanje) zijn er ook nog landen
waar gevaccineerde vogels niet binnenkomen!
Echt verdwenen uit Blijdorp zijn de elf koereigers
uit de grote vrije vluchtvolière. Ooit
in Diergaarde binnengekomen om de olifanten
te vergezellen in Taman Indah bleek
deze hal de vogels niet binnen te kunnen
houden. Dus werden ze in de grote vliegkooi
geplaatst. Daarvandaan verhuisden ze
naar de volière van de Brahmaanse wouwen,
omdat ze kruisten met de zilverreigers,
een doodzonde in een dierentuin.
Deze volière is echter bestemd voor de
Europese zeearend en dus zijn ze nu helemaal
uit de zoo verbannen. Jammer, hoewel
de kans om deze vogels gewoon in de
Nederlandse natuur tegen te komen steeds
groter wordt.
Francoislangoer - foto: Rob Doolaard
Voorlopig geen
goudapen
In ruil voor de gorilla's zouden wij
uit Sjanghai een groep zeer zeldzame
goudapen krijgen. Dit gaat
helaas voorlopig nog niet door. De
overheid in Peking heeft namelijk
geen toestemming hiervoor gegeven.
Geen goudapen naar de Rotterdamse
Diergaarde dus.
n i e u w s
Oranje boven
Er is meer apennieuws uit de tuin.
Moeder Nanpi en vader Andre
hebben begin dit jaar een jong
geheel oranje gekleurd Francoislangoertje
op de wereld gezet.
In1992 kreeg Blijdorp uit Sjanghai
vier Francoislangoeren en vijf
maanden later werd het eerste
jong geboren in de dierentuin:
Nanpi. Zij is dus nu al weer de
tweede generatie die in Blijdorp is
geboren. Overigens werd korte
tijd later, eerder dan verwacht, nog
een tweede jong geboren. Moeder
Shibi beviel van een dochter. En
omdat Nanpi een dochter is van
Shibi is zij dus niet alleen moeder
geworden maar heeft ze er ook
een zusje bijgekregen. Ook bij de franjeapen
zijn twee jongen geboren, die overigens
bij de geboorte helemaal wit zijn.
Sofie
Neushoornjong Sofie liet zich in het
begin van haar jonge leventje maar
weinig zien. Zij durfde niet goed de
trap af. Ook lekkere hapjes op de trap,
vastendagen en dergelijke konden
moeder en dochter niet verleiden de
trap af te gaan. En dan blijkt maar
weer eens hoe de wereld van toevalligheden
aan elkaar hangt. Het geluid
van de rolmaat van een van de verzorgers
liet haar zo schrikken dat ze in
sneltreinvaart de trap afliep! En sindsdien
loopt ze trap alsof het de
gewoonste zaak van de wereld is en is
ze ook voor het publiek live te zien!
Vogels
In Blijdorp zijn eind januari bijna alle
buitenvogels gevaccineerd. Het ging
daarbij o.a. om de flamingo's, pinguïns,
eenden, ibissen, pelikanen, kraanvogels
en aalscholvers. Alleen vogels die binnenkort
worden vervoerd zijn niet
gevaccineerd, voor hen gelden speciale
regels.
De vogels werden gevaccineerd met
een entstof tegen H5N2. Dit is dus
een andere variant dan het nu rondwarende
H5N1 virus, maar beschermt de
vogels hier wel tegen. Groot voordeel is
dat zo bij de vogels te zien blijft of ze
besmet zijn geraakt met het H5N1 type.
Bij de witnekkraanvogels in het Aziatisch
moerasgedeelte zijn inmiddels twee kuikens
te zien. In vergelijking met de rijzige
ouders zijn de kuikentjes echt piepklein.
Dit paartje kraanvogels is elk jaar succesvol
met het grootbrengen van de jongen.
En ze zijn ook ieder jaar de eerste 'buiten'
vogels die aan het broeden slaan.
Rust in de tent
Dat was er bepaald niet toen zebraman
Dennis op het zebraperk heerste. Deze
Franse man had de leiding en beet zijn
dames regelmatig. Dit kon zo niet doorgaan
en dus werd besloten tot een ruil met
Marwell. Hun man Loro naar Blijdorp en
Dennis naar Marwell. Hoe het in Marwell
gaat vertelt het verhaal niet, maar in
Rotterdam is de rust volledig weergekeerd.
Misschien zelfs wel een beetje te rustig.
Loro staat vaak alleen voor de stal ten
teken dat hij naar binnen wil. De dames
willen ondertussen ook niets van hem
weten. Maar dat zou nog kunnen zijn
omdat de dames misschien nog wel net
voor zijn vertrek zijn bezwangerd door
Dennis. De tijd zal het leren.
Ook in het verblijf van de gibbons is het
een rustige boel. Saar en Nico zijn ondertussen
een hoogbejaard stel geworden en
Saar is bovendien al jaren vrijwel blind. Saar
krijgt daarom het voer dagelijks op dezelfde
plek in het verblijf aangereikt. Ze zijn dus
ook veel minder vaak te zien voor publiek
in hun verblijf. De civetkatten in het verblijf
onder dat van Nico en Saar zijn de afgelopen
tijd juist wat meer te zien geweest. De
twee jongen zorgen voor veel extra activiteit
(maar zijn ondertussen al wel weer bij
de ouderdieren weggehaald). Rond schemertijd
werden de civetkatten actief en
scharrelden rond in het verblijf op zoek
naar eten: muizen. Zo blijven de verblijven
van civetkatten en gibbons mooi muisarm.
>
5

Verhuisberichten
De Argusfazanten laten u weten dat ze
voortaan te zien zullen zijn in de volière bij
het Long House. Hun oude verblijf is
geschikt gemaakt voor twee goudkatten die
uit Wassenaar komen. Wassenaar Ja, daar
is als een soort nastart van de voormalige
dierentuin een Wildlife breeding centre
opgezet door de familie Louman. En omdat
nu ook dit fokcentrum zijn deuren gaat sluiten
kan Blijdorp een koppel goudkatten
overnemen.
Ook lopen ondertussen de eerste onagermerries
weer op de Mongoolse vlakte. Ze
zijn vanuit de quarantaineverblijven naar de
vlakte verhuisd. Er zullen dit jaar nog meer
onagers volgen. Contact met de kamelen
zal er in eerste instantie niet zijn. Better
safe then sorry.
Ook de jaguarundi's zijn verhuisd. Zij zijn
vanuit het Oceanium verplaatst naar de
kattengalerij waar ze hun oude dag mogen
slijten. Voor de kater, ruim 20 jaar oud,
hield het al op. Zoveel orgaanfuncties
vielen uit dat het noodzakelijk was hem in
te laten slapen. De verzorgers vragen zich
bangelijk af hoe lang het vrouwtje het nu in
haar eenzaamheid gaat volhouden; ook zij
is al hoogbejaard.
Wie ook helemaal op was is Prinses: de
19 jarige oryx. Kort nadat het mannetje
was gestorven dat vorig jaar februari was
geboren stierf ook zij. Gelukkig is er ook
goed nieuws van de post want Qualibah zal
ondertussen een jong hebben gekregen,
evenals misschien ook wel Quaranta en
Queenie. Overigens zullen alle oryxen de
dierentuin gaan verlaten. Op hun veld
komen te zijner tijd de giraffen.
Komodo blijft single
Helaas is er op het laatst iets mis gegaan
om onze komodoman aan een partner te
helpen. Twee dagen voor het geplande vertrek
naar Blijdorp is zijn aanstaande overleden,
naar bij sectie bleek tengevolge van
drie eieren die waren blijven steken in het
geboortekanaal en daar een infectie veroorzaakten.
Erg jammer, want binnen
Europa zijn er voor onze man nu geen
geschikte dames meer. Omdat de Diergaarde
er wel de ruimte voor heeft ondersteunt
men nu de aanvraag van een andere
dierentuin voor twee vrouwtjes uit Surabaya
Zoo, hopende dat dan een van die
vrouwtjes naar Rotterdam kan komen.
Afwachten dus (maar weer).
Primeur
Bijzonder is de geboorteprimeur (in Nederland)
van vier swiftvosjes in het woestijngedeelte
van het Oceanium. De puppy's
zijn geboren in een oude holle boomstam
in het buitenverblijf. Met mooi weer zijn ze
regelmatig voor het publiek te zien. De nog
Jonge neushoorn Sofie - foto: Theo van de Velde
pluizige puppy's rollebollen als jonge honden
in het zand, glijden koddig langs de
zandheuveltjes naar beneden maar bijten
ook al van zich af als zij dit nodig achten.
De kleintjes worden gedurende tien weken
gezoogd. Dan gaan ze over op vast voedsel.
In dierentuinen komen swiftvosjes niet
vaak voor. In Amerikaanse dierentuinen
worden ze nog wel eens gesignaleerd. In
Europa zijn ze verder alleen te vinden in
Burgers' Zoo. In het wild leven ze in de
woestijngebieden van Noordamerika waar
ze erg trouw zijn aan hun tamelijk kleine
territorium. Vanwege hun grote oorschelpen
worden de swiftvossen in Amerika ook
wel 'grootoorvossen' genoemd. De Engelse
naam swiftvos heeft weer te maken met
hun snelheid die vooral benut wordt bij
gevaar. Een vluchtende swiftvos rent scherp
zigzaggend weg en wendt zo snel dat het
menselijk oog hem nauwelijks kan volgen.
Ouders getemd
De familie vosmangoest is sinds enkele
dagen weer te zien voor het publiek. Met
gezinsuitbreiding, want er zijn twee puppy's
geboren. Vosmangoesten zijn kleine aantrekkelijke
roofdiertjes uit Zuid-Afrika die
nauw verwant zijn aan de stokstaartjes. Ze
lijken niet alleen op de stokstaartjes maar
vertonen ook vergelijkbaar 'grensoverschrijdend'
gedrag. Het mannetje heeft al
meerdere malen kans gezien om het verblijf
uit te springen en een razendsnelle
ontdekkingsreis te ondernemen. Hierbij
werd hij op de voet gevolgd door verzorgers
met schepnetten, uiteraard tot vermaak
van het publiek.
Om verdere ontsnappingen te verijdelen,
zijn de vosmangoesten enige tijd aan het
oog van het publiek onttrokken achter de
schermen, terwijl het verblijf aan deze uitbrekers
werd aangepast. Ook is het verblijf
voorzien van een nagemaakte termietenheuvel
met vloerverwarming. Door een
glazen wand kunnen de bezoekers de dieren
ook zien als ze binnen zijn. Met de
stokstaartjes hebben de mangoesten ook
nog gemeen dat ze voor dezelfde leefomgeving
kiezen, hetzelfde voedsel eten en
regelmatig met elkaar optrekken. Ze
bewonen hun burcht in de natuur vaak
samen met stokstaartjes of grondeekhoorns,
al houden ze er onder de grond
vaak hun eigen afdeling op na. Van beide
soorten staan de dieren buiten op wacht,
zo hoog mogelijk uitgestrekt op hun achterpootjes.
De kleintjes proberen dit al snel
na te bootsen maar verliezen hierbij vaak
hun evenwicht.
Giraffebaby Marco die begin april werd
geboren is nu regelmatig buiten te zien
samen met zijn vader, moeder en andere
familieleden. Hij drinkt goed en groeit als
kool.
Bouwen!
Dankzij zeer geslaagde fondsenwerving
wordt er de komende periode flink
gebouwd in Blijdorp. De Vrienden zorgen
voor een nieuw ijsberenverblijf. Een toezegging
van het VSB fonds maakt het
mogelijk dat er gebouwd gaat worden aan
de volière voor weidevogels, een savannehuis
(voor o.m. giraffen en krokodillen), de
bijeneter-kas en aanvullingen rond het ijsberenverblijf
in het nieuwe Artica-gebied.
Geld van het Fonds Schiedam-Vlaardingen
wordt gebruikt voor de in aanbouw zijnde
volière voor ara's en ibissen en het nieuwe
verblijf voor franjeapen. De Louisa van der
Velden Stichting schenkt € 900.000,- voor
het savannehuis. Tenslotte zijn de contracten
met ENECO en Unilever verlengd en
zal waarschijnlijk ook het sponsorcontract
met de Rabobank worden verlengd. U ziet,
we zijn in goed gezelschap!
We zullen u de komende tijd weer uitvoerig
informeren over de ontwikkelingen.
6

Exclusieve rondleiding
door de
directeur
Ledenactie 150
jaar Blijdorp
In 2007 bestaat de Diergaarde 150 jaar.
Er wordt van alles georganiseerd. Als
Vrienden zullen we ons ook laten gelden:
als alles meezit heeft Blijdorp eind volgend
jaar een prachtig nieuw ijsberenverblijf!
In 2007 willen wij graag een jubileumaantal
leden. U kunt daar bij helpen! En een hele
bijzondere prijs winnen! Iedereen die een
nieuw lid maakt heeft kans op een exclusieve
rondleiding achter de schermen door
Blijdorp-directeur Ton Dorresteijn.
Hoe werkt het In het Vriendennieuws
vindt u een aanmeldkaart. Deze kaart kunt
u gebruiken om een nieuw lid aan te melden.
Uw kaart stoppen wij dan in een
grote doos. Tijdens de nieuwjaarslezing
2007 trekt dhr. Dorresteijn vijf winnaars.
Deze mensen gaan samen met hem op pad
door Blijdorp. Brengt u tien nieuwe leden
aan, dan stuurt u tien kaarten (of kopieën)
op. Dan maakt u dus tien keer kans.
Voor alle duidelijkheid: iedere aanmelder
van een nieuw lid maakt dus kans op de
exclusieve rondleiding!
Maar er is nog meer. De nieuwe lidmaatschappen
gaan officieel in per 1 januari
2007. Maar, omdat het een jubileumactiviteit
is, ontvangen de nieuwe leden
ook een Vriendenpas voor 2006. Ze kunnen
dus al meedoen aan alle resterende
Vriendenactiviteiten van 2006. Kortom
redenen genoeg om mee te doen!
Om mee te dingen naar deze bijzondere
prijs kunt u tot en met 31 december 2006
nieuwe leden aanmelden.
Laten we samen zorgen voor een
jubileumaantal leden in 2007!
Het ijsberenverblijf weer
een stapje dichterbij!
In Blijdorp bestaat er nogal eens een verschil tussen wat we willen en wat we kunnen en
vooral wat we kunnen betalen. Dat is allemaal op zich niet zo erg, problemen zijn er om
opgelost te worden, maar in het geval van het nieuwe ijsberenverblijf dreigde er toch wel
iets heel erg fout te gaan lopen. En met fout lopen bedoel ik dat we òf Arctica als geheel
zouden moeten vergeten en wellicht slechts alleen nog een mooi ijsberenverblijf zouden
bouwen òf een Arctica zouden realiseren waar de noodzakelijke bezuinigingen voor iedere
bezoeker in de vormgeving zichtbaar zouden zijn. Beide varianten waren en zijn voor ons
in Blijdorp niet acceptabel, het gaat uiteindelijk om één van de twee grote projecten die
ons jubileum in 2007 luister bij moeten zetten.
Met heel veel creativiteit is er de afgelopen maanden aan gewerkt om een goedkopere,
maar nog steeds qua vormgeving fraaie variant van Arctica te ontwikkelen; een variant
waarin alle noodzakelijke uitgangspunten voor een goed dierenwelzijn en een optimaal
dierenmanagement nog steeds gelden, maar waarin ook de bedachte 'hoogstandjes' voor
de bezoeker nog steeds zitten.
Dat is gelukt. Alleen kost Arctica dan nog steeds € 2,4 miljoen. Op het beschikbare budget
van Blijdorp levert dat een tekort van € 400.000 op. En uitgangspunt voor ons is: hebben
we de zaak financieel niet rond, dan wordt er niet gebouwd! Met passen en meten moet
er naar mijn idee buiten de € 1 miljoen die Blijdorp zelf aan dit project bijdraagt, nog ca.
€ 200.000 bij onszelf te vinden zijn.
Overleg over dit probleem met het bestuur van uw vereniging leverde een fantastische
reactie op: “Wij dragen niet € 1 miljoen, maar € 1,2 miljoen bij aan het ijsberenverblijf!”
Hartverwarmend (hoewel dat voor Arctica wellicht niet de juiste woordkeuze is) en een
belangrijke hobbel genomen. Inmiddels hebt u kunnen zien dat onmiddellijk na het bekend
worden van een en ander, we met de realisatie van Arctica zijn gestart. De bodem moet
een half jaar worden 'voorbelast' voordat met de eigenlijke bouwwerkzaamheden kan
worden begonnen en daarmee is men gestart.
Ongetwijfeld zullen we nog de nodige discussies met onze 'goede vrienden' van de Welstandscommissie
gaan krijgen (over de kleur van het ijs, de hoogte van de te maken beverdam
en de grootte van de noodzakelijke zwembandjes voor de ijsberen), maar daar komen
we wel uit. Ergens volgend jaar oktober staan u en ik ongetwijfeld feestelijk het glas te heffen
op weer een fantastisch project in Blijdorp dat door de Vrienden mogelijk is gemaakt.
Ton Dorresteijn
7

o t a n i s c h b l i j d o r p
Orchideeën
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat
Met dank aan: Martin de Zeeuw,
Hans Huyzers en Juul van Dam
(Blijdorp)
In de vlinderkas was in het voorjaar een bijzondere tentoonstelling
te vinden: orchi-daten. Doel van deze tentoonstelling was
om de verleidingskunsten van orchideeën aan het publiek te
laten zien. In eerste instantie zou de tentoonstelling maar twee
weken duren. De vormgeving was echter zó fraai en indrukwekkend,
dat al in de eerste week werd besloten om dit te verlengen
tot na Pasen. Zo konden veel meer mensen van deze mooie en
informatieve tentoonstelling genieten.
Orchideeën vormen de grootste bloeiende
plantenfamilie ter wereld. Er zijn ongeveer
27.000 soorten; 10 % van alle bloeiende
planten behoort tot de orde van de orchideeën.
Ze komen in heel veel continenten en klimaatzones
voor, van Groenland tot het
uiterste puntje van Zuid-Amerika. Het
uiterlijk van de planten is dan ook heel
divers.
Of een plant tot de orchideeënfamilie
behoort hangt met name af van de bouw
van de bloem. De bloem heeft zes blaadjes,
drie buitenste blaadjes (kelkbladen) en drie
binnenste blaadjes (kroonbladen). Van de
kroonbladen is er één vaak groter, mooier
en anders van vorm. Deze zogenaamde 'lip'
dient als landingsbaan voor insecten. Zo
kunnen zij gemakkelijk bij de nectar en de
bloem bestuiven. Bij sommige soorten,
zoals het Venusschoentje, zijn twee bladeren
vergroeid waardoor het lijkt of ze maar
vijf bloemblaadjes hebben.
Mysterieuze planten
De naam orchidee is omstreeks 370 voor
Christus voor het eerst gebruikt door de
Griek Theophrastus. Het woord 'orchis'
betekent testikel, wat op het eerste gezicht
weinig te maken lijkt te hebben met de
fraaie bloemen. Hij noemde de plant echter
zo omdat een aantal op de grond levende
soorten twee wortelknolletjes heeft die
toch wel erg veel op teelballen lijken. Men
dacht dan ook dat de orchidee vruchtbaarheid
en mannelijkheid zou bevorderen.
Slechts een klein deel van de orchideeënsoorten
leeft met hun wortels in de aarde
(terrestrisch). Het grootste deel van de
soorten leeft epifytisch. De planten hechten
zich met een deel van hun wortels vast aan
bomen of rotsen. Het zijn geen parasieten,
ze hechten zich alleen vast. Ogenschijnlijk
leven ze van de lucht maar schijn bedriegt.
Voedsel halen ze uit regenwater dat van de
bladeren of stam van de boom of struik
stroomt. Regenwater bevat niet genoeg
voedingsstoffen, maar bomen en struiken
'zweten' hun teveel aan voedingsstoffen uit
en dat komt in het regenwater terecht.
Bloemen van orchideeën hebben vaak een
opvallend uiterlijk en sommige soorten
hebben een uitgesproken geur. Bij
gekweekte soorten worden deze eigenschappen
nog eens versterkt. Maar de oorspronkelijke
oftewel botanische soorten
hebben deze eigenschappen niet ontwikkeld
om de mens te behagen. Zij hebben
zulke fraaie vormen, kleuren en geuren om
bestuivers te lokken.
Met man en macht opbouwen - foto: Juul van Dam
Verleidingskunsten…
Orchideeën hebben een exclusieve relatie
met hun bestuivers: vaak kan maar één
bepaald soort insect of vogel de bloem
bestuiven. Bij sommige soorten zit de nectar
heel diep onder in de bloem. Alleen een
bepaald soort vlinder met een hele lange
tong kan erbij. De bloemen van deze soort
kunnen alleen maar door die bepaalde vlindersoort
bestoven worden. Omgekeerd is
de vlinder voor haar voedsel afhankelijk van
de orchidee. Ze kunnen niet voortbestaan
zonder elkaar. Er zijn nog meer mooie
voorbeelden van de manier waarop orchideeën
hun bestuivers verleiden. Enkele
soorten die bestoven worden door bijen
kunnen de geur waarmee een vrouwtjesbij
een mannetje lokt om te paren precies imiteren.
De bloemen van deze orchidee worden
dan ook echt 'met liefde' bestoven.
Ook vermomming is een middel dat orchideeën
niet schuwen! Zo is er een bloem
die precies lijkt op een bijenkoningin, waardoor
alle bijenmannetjes met haar willen
paren. Zodra een mannetje dat probeert
blijft er stuifmeel aan zijn poten hangen. De
bij, ook niet gek, heeft door dat hij gefopt
wordt en vliegt weg. Om vervolgens door
een bloem van dezelfde soort een eindje
verderop opnieuw in de maling te worden
genomen…
Er zijn zelfs soorten die hun bestuivers
bedwelmen. Zij produceren een olieachtige
substantie waar een bij dronken van wordt,
waarna hij op de bloembodem valt om zijn
roes uit te slapen. Eenmaal uitgeslapen
neemt hij stuifmeel mee waarmee hij vervolgens
een ander exemplaar kan bestuiven.
Orchidaten
Als u de tentoonstelling hebt bezocht, heeft
u kunnen genieten van de prachtige vormen,
kleuren en geuren van de orchideeën.
Maar ongetwijfeld was u ook onder de
indruk van de manier waarop de planten
werden tentoongesteld. In de kas, aangrenzend
aan de vlinderkas, was een heuse
ruïne van een tempel nagebouwd. De
bezoeker kon zich met enige fantasie even
in Amerika wanen, de bakermat van Azteken,
Maya's en Inca's. Amerika is het continent
met het grootste regenwoud, het
Amazonegebied en de langste bergketen
ter wereld: de Andes in het Zuiden en de
Rocky Mountains in het Noorden.
De zuidpunt van dit werelddeel nadert de
Zuidpool en het Noorden ligt ruimschoots
binnen de Noordpoolcirkel. In Amerika
groeien enorm veel verschillende soorten
orchideeën. Alleen de Azteken kenden er
al 800! En hoewel hun tempels al lang vervallen
zijn, zijn de ruines vaak begroeid met
vele soorten orchideeën.
In de vlinderkas zorgden diverse elementen
zoals een bamboehut voor een Aziatisch
'junglegevoel'. Hier konden de Aziatische
orchideeën zich van hun mooiste kant laten
zien.
Stille krachten
De aankleding van de tentoonstelling was
echt buitengewoon origineel en fraai, compleet
met Maya-schilderingen en zeer veel
details. Hoogste tijd om eens kennis te
maken met twee medewerkers van de
>
8

otanische afdeling die hier een groot aandeel
in hadden:
Martin de Zeeuw en Hans Huyzers. Beide
heren werken meestal achter de schermen,
in de kassen van de Diergaarde. Naast de
verzorging van planten (met name orchideeën)
en het doen van allerlei klussen en
reparaties, hebben zij regelmatig een groot
aandeel in het bedenken en uitvoeren van
tentoonstellingen. Deze keer was de link
met de Azteken snel gelegd: Midden-Amerika
is een rijk gebied wat orchideeën
betreft. Ook Azië moest een plekje krijgen
vanwege de uitgebreide collectie orchideeën
die daar vandaan komt.
Hans en Martin gaan eerst samen brainstormen
over wat je zou kunnen laten zien en
hoe je dingen zou kunnen maken. Daarbij is
niets gek; het is een creatief proces en
daarbij stimuleren ze elkaar. Martin duikt in
allerlei boeken en maakt schetsen en ontwerpen:
"Je bent er dag en nacht mee
bezig. Het is druk, maar het maakt het
werk zoveel leuker!"
Hans is juist de bedenker van hoe je een
constructie kunt maken en welk materiaal
je moet gebruiken: "Ik lig er 's nachts wel
eens wakker van. Dan ben ik maar aan het
denken en krijg opeens een idee". Beide
benadrukken dat zonder de hulp van hun
enthousiaste collega's zo'n project niet van
de grond komt: "Bij de uitvoering krijgen
we veel hulp van onze collega's, dat is echt
fantastisch. Zonder hen zou het niet lukken!"
Foto: Koos van Leeuwen
In de praktijk worden de ideeën regelmatig
aangepast, omdat iets niet blijkt te werken
of omdat het budget nu eenmaal beperkt
is. Gaandeweg ontstaan dan leuke, betaalbare
oplossingen.
In de weken voorafgaand aan de tentoonstelling
was het in de kassen een drukte van
belang. Meestal is het in de wintertijd wat
leger en rustiger, maar nu stond er op ieder
vrij plekje wel een deel van iets dat in eerste
instantie op een ijspaleis leek. Grote
blokken van piepschuim werden gezaagd
en bewerkt met brandwerend materiaal.
Daarna werden de delen met aardkleuren
geverfd en bewerkt met zand. In stappen
veranderde het ijspaleis van piepschuim in
een 'haast niet van echt' te onderscheiden
tempelruïne.
Voor de vlinderkas werd met bamboe
gewerkt om iets van de sfeer van Azië te
tonen. Een bamboehutje, een hangbrug en
het geluid van stromend water in combinatie
met de weelderige beplanting zorgden
ervoor dat de bezoeker zich in een tropisch
regenwoud kon wanen. Originele
Thaise potten voor de orchideeën zorgden
voor de 'finishing touch'.
Dat de tentoonstelling een succes was is
wel duidelijk; niet voor niets werd deze
dan ook verlengd van twee weken naar
negen weken!
Venusschoentje - foto: Koos van Leeuwen

k o u d b l o e d
Galapagosschildpadden - foto: Henk Zwartepoorte
Galapagosreuzenschildpadden
Je dagen bestaan uit een rustige wandeling, wat eten en wat zonnen.
Je sjouwt ruim honderd kilogram mee en weet dat dat in de
komende jaren nog wel zal verdubbelen. Je doet dit al een jaar
of vijftig, met het vooruitzicht dat, dat nog wel verdrievoudigd
zal worden, want je bent net puber-af. Zoals Henk Zwartepoorte
van de reptielenpost van Blijdorp het zegt: :"Echt spannende dieren
zijn het niet, maar ze zijn wel erg mooi." En inderdaad, met
zijn markante kop, de krachtige poten en het indrukwekkende
schild is het een wandelend stuk geschiedenis, een nog levend
fossiel: De Galapagosreuzenschildpad.
Tekst: Jan Breedijk,
m.m.v. Henk Zwartepoorte
(reptielenpost Blijdorp)
'Galapago' is Spaans voor schildpad. Toen de
Spanjaarden als eerste Europeanen op de
Galapagoseilanden kwamen, waren daar
zoveel van deze schildpadden dat ze over
de schilden de eilanden rond konden lopen
zonder de grond te raken. Zij gaven de
eilanden toen dus de huidige naam. De
wetenschappelijke naam van deze dieren is
Geochelone nigra. Er zijn 13 ondersoorten,
waarvan er twee uitgestorven zijn. Eén
soort, G. nigra abingdonii, is biologisch uitgestorven.
Hiervan is nog 1 exemplaar in
leven. Het mannetje heeft de trieste naam
'Lonesome George' gekregen.
Paren is bij de Galapagosreuzenschildpad
pas mogelijk vanaf 40 jaar. Het mannetje
probeert een vrouwtje te verleiden. Hij
moet daarvoor zichzelf bewijzen door een
ander mannetje te verslaan. Dit gevecht
bestaat vooral uit het stoten met hun pantsers
tegen elkaar tot de verliezer er vandoor
gaat. De winnaar 'rent' vervolgens
achter het vrouwtje aan om te paren. In
een kuil legt het vrouwtje 2 tot 16 eieren
zo groot als tennisballen. Daarna maakt ze
de kuil weer dicht en stampt de grond wat
aan. Na ongeveer 130 dagen komen de
eieren uit. Het jong moet direct voor zichzelf
zorgen. Net uit het ei weegt het schildpadje
80 gram, maar na 2 jaar weegt hij al
een kilogram.
De reuzenschildpadden hebben een schild
van beenplaten en hoornschilden. Het is
glad en bultig. Normaal gesproken zijn de
dieren grijs van kleur, maar afhankelijk van
de omgeving kan het schild begroeid zijn
met korstmossen. Die kunnen hem dan een
ander uiterlijk geven.. De poten hebben
grove, ietwat uitstekende schubben en de
huid is erg dik met weinig aderen. De kop
van de reuzenschildpad is relatief klein,
maar de nek is juist weer vrij lang om beter
bij het voedsel te kunnen.
De schildpadden worden zo'n 120 cm lang
en kunnen een gewicht bereiken van
boven de 200 kg. De reuzenschildpad kan
een leeftijd bereiken van meer dan 150 jaar.
De oudste, nog levende Galapagosschildpad,
heet Harriët en zij leeft in de Australia
Zoo. Mogelijk is Harriët als 5-jarig schildpadje
meegenomen door Charles Darwin in >
10

1835. DNA-onderzoek heeft uitgewezen
dat Harriët in ieder geval al 175 jaar op
deze wereld rondwandelt.
Het leven op de eilanden
De Galapagoseilanden vormen een vulkanisch
gebied op 970 km van de westkust
van Equador in Zuid-Amerika. De temperaturen
kunnen uiteen lopen van 18 tot 28
°C. Er heerst een droog klimaat met af en
toe een tropische bui. De eilanden zijn
bedekt met veel (schijf)cactussen, grassen
en struiken. Elk eiland heeft zijn eigen
ondersoort.
Reuzenschildpadden leven in groepen en
houden erg van regelmaat. De dieren hebben
een vaste rustplaats en een dagindeling
die samenhangt met de stand van de zon. 's
Morgens gaan ze op een vaste volgorde op
zoek naar een plekje om energie op te
doen in het zonnetje. Het leven van een
Galapagosschildpad gaat dan wel niet zo
snel, ze zijn wel de hele dag bezig. Alleen
op het heetst van de dag wordt de schaduw
opgezocht. 's Nachts liggen ze graag in
een modderpoel, waardoor het schild
warm blijft.
Men vermoedt dat er ooit zo'n 250.000
exemplaren van deze diersoort zijn
geweest, waarvan er nu nog enkele duizenden
over zijn. De eerste bedreiging kwam
toen de Europeanen in de 17e eeuw de
Galapagoseilanden ontdekten. De zeelui
namen in die tijd honderden dieren per
keer mee in hun schip om te dienen als
voedsel. Later gingen er ook mensen op de
eilanden wonen die huisdieren meenamen.
Verwilderde honden doden de kleinere
schildpadden of vreten de eieren aan, net
als ratten en varkens. Ezels, koeien en
paarden vertrappen de nesten en eten
bovendien, evenals geiten, hetzelfde voedsel
als de schildpadden. Een hele verandering
voor dieren die eigenlijk geen natuurlijke
vijand hadden. Inmiddels zijn er wetten
die de reuzenschildpadden beschermen en
er zijn fokprogramma's. Eieren worden nu
verzameld, waarna de jonge schildpadden
weer teruggebracht worden naar hun vindplaats.
Voedsel
De Galapagosreuzenschildpadden hebben
een looptempo van 200 meter per uur.
Daarmee kun je niet op jacht en ze zijn dan
ook vegetarisch. Het grootste deel van de
dag zijn ze aan het eten. In hun natuurlijke
omgeving eten de dieren grassen, struiken,
kruiden, mossen, vruchten, bloemen en
zelfs schijfcactussen. De stekels schijnen
hen niet te deren. In onze Diergaarde worden
de reuzenschildpadden gehouden op
een voedseladvies uit de dierentuin van
Zürich. Ze krijgen andijvie, sla en witlof,
maar ook uien en kwark. Belangrijk zijn
ook de Heucobs-korrels. Heucobs bestaat
uit zo'n 20 gedroogde wilde plantensoorten
en komt uit Duitsland.
De schildpadden krijgen drie keer per
week eten. Als de dieren buiten zijn eten
ze ook van het gras. Er is een voedingsonderzoek
aan de gang in Blijdorp en de dierentuinen
van Zürich en de Canarische
eilanden. De eerste twee houden hun dieren
in een gematigd klimaat en hierdoor
zijn de dieren veel binnen met UV-licht. Op
de Canarische eilanden zitten de schildpadden
overwegend buiten in het zonnetje.
Het voedingsonderzoek richt zich op deze
verschillen in relatie tot de groei. Elk kwartaal
werden de dieren gewogen en gemeten.
Nu lukt dat wegen niet meer omdat
de dieren te zwaar worden: de dames
waren bij de laatste weging rond de 60 kg
en de heren ruim boven de 100 kg. Overigens
kunnen de Galapagosschildpadden
meer dan 1,5 jaar zonder eten. Dit maakte
de dieren zo interessant voor de zeevaarders
in de 17e eeuw die op wereldreis
waren. Ze hoefden niet gevoerd te worden,
maar na meer dan een jaar had je nog
vers vlees aan boord. Bovendien kunnen
deze dieren flinke hoeveelheden water
opslaan, wat betekent dat ze ook nog eens
een maand door kunnen zonder te drinken.
Galapagosschildpad - foto: Jenny Cockshull
De reuzenschildpadden van
Blijdorp
In de jaren '30 en/of '40 waren er al reuzenschildpadden
in Blijdorp. De eerste die
Henk Zwartepoorte zich kan herinneren is
een tweetal in het jaar 1978. Oorspronkelijk
bestond de groep uit vier dieren, maar
de andere twee waren inmiddels al overleden.
Rond 1980 stierf de laatste van deze
groep. Van dit dier is het schild nog te
bekijken in het Haagse Museon. Vanaf hun
eerste verblijf, in de Victoriaserre, werden
de dieren op mooie dagen met steekkarretjes
naar hun buitenverblijf gereden. 's
Avonds moesten de dieren op dezelfde
manier terug.
Later zaten er dieren op een stukje terrein
van 6 tot 8 vierkante meter bij het huidige
giraffengebouw. De ruimte voor de dieren
was te klein, te koud en te vochtig en de
dieren wilden dan ook, vooral 's winters,
lange perioden niet eten. Er was onvoldoende
kennis omtrent de soort. Nu is de
kennis er wel o.a. door de informatie-uitwisseling
met de dierentuin van Zürich.
De huidige groep dieren kwam gedeeltelijk
in 1997 naar Blijdorp vanuit Zürich. Er
kwamen 10 reuzenschildpadden die daar in
1995 waren geboren. Ze kwamen eerst in
het voormalige stokstaartjesverblijf, op de
plek waar nu het buitenverblijf van de gorilla's
is. Vervolgens verhuisden ze naar het
verblijf waar nu de sporenschildpadden zitten
bij de Kiboko. Ze waren toen nog maar
15 à 20 cm groot en bleken achteraf allemaal
vrouwtjes te zijn. Drie daarvan verhuisden
in 2003 naar Kopenhagen. In 2004
kwamen er twee mannen van 45 en 55 jaar
uit Stuttgart.
Galapagosschildpad - foto: Lisette de Roo
Het is niet de bedoeling van Blijdorp om de
reuzenschildpadden te kweken. Dit komt
doordat de herkomst van de uit Zürich
afkomstige vrouwtjes niet duidelijk is. Men
wil zeker weten dat er geen verschillende
ondersoorten gekruist worden. Het plan
voor een DNA-onderzoek naar de oorsprong
van de dieren is er wel, maar dan
moet er worden vergeleken met de dieren
die nog in het wild leven. De uitvoering van
het plan laat helaas nog op zich wachten.
Mocht er gekweekt mogen worden dan
komt er een tweede probleem: wat doe je
met tientallen jonge schildpadden die dergelijke
afmetingen kunnen bereiken Dit is
echter zorg voor later, want voorlopig zijn
de Blijdorpse dames nog maar meisjes in de
Galapagosschildpad-kleuterleeftijd van 10
jaar. De twee mannen zijn dan ook (nog)
niet in hen geïnteresseerd. Zij proberen
voorlopig af en toe met elkaar te paren.
Een jaar na het afkomen van het Oceanium
konden deze dieren hun huidige optrekje
gaan bevolken. Ze hebben een ruim buitenveld,
een riant binnengedeelte en een bassin
waar drie Galapagosschildpadden tegelijkertijd
in kunnen baden. Deze waterpoel
moet dan ook wel elke dag worden
schoongemaakt. Per dag wordt bekeken of
de dieren naar buiten mogen. Als de temperatuur
's ochtends al tegen de 20°C loopt
mogen ze het echte zonnetje in. Als de
temperatuur 's nachts boven de 15°C blijft
mogen ze buiten blijven. Vaak gaan ze dan
toch zelf weer naar binnen. Dieren die niet
naar binnen gaan als het wel moet, zullen
gelokt moeten worden. Dat kan met peen.
Het moet een leuk gezicht zijn; een verzorger
die achteruit door het poortje kruipt
met een wortel in zijn handen en een rij
schildpadden achter hem aan. Zullen die
schildpadden daar eigenlijk nog wel zo'n
100 jaar intrappen
11

Chuluugi was tijdelijk terug in Blijdorp
De oplettende Blijdorpbezoeker heeft opgemerkt dat een oude
bewoner van Blijdorp tijdelijk terug was: de zeeotter Chuluugi.
De naam Chuluugi betekent 'danst met de zeemeeuwen'. Eind
1995 arriveerde Chuluugi in Blijdorp. Hij is voor de kust van
Alaska gevonden, waarschijnlijk had hij zijn moeder verloren.
Blijdorp wilde dit weesje graag helpen door hem een plek in de
dierentuin te geven, in eerste instantie om hem te redden, maar
zeker ook met de wens om in het Oceanium een zeeottergroep
te huisvesten.
Tekst: Trix Vermeulen
Met dank aan Martin van
Wees (Blijdorp)
In 1996 kwam er nog een weesje naar
Blijdorp, Eyak. Blijdorp had nu twee mannetjes,
maar om voor nageslacht te kunnen
zorgen, is er natuurlijk ook een vrouwtje
nodig. Zo kwam Micas vanuit Lissabon naar
Blijdorp. Eyak en Micas bleven in Blijdorp
en Chuluugi verhuisde naar de Zoo in
Antwerpen, om daar Maree, ook een
vrouw, gezelschap te houden.
Zo waren er twee stellen gevormd. Helaas
mocht het niet zo zijn, want Eyak stierf in
maart 2005 en Micas bleef alleen in Blijdorp
achter. Zeeottervrouwen hebben behoefte
aan sociaal contact en gezelschap. De mannen
leven in het wild solitair. Daarom is de
keus gemaakt om Maree vanuit Antwerpen
naar Rotterdam te halen en Chuluugi in
Antwerpen te laten. Micas en Maree kunnen
het erg goed vinden samen en genieten
van elkaars gezelschap.
Het is heel bijzonder dat de bezoekers in
Blijdorp deze zeeotters kunnen bewonderen,
want in heel Europa wonen er maar
vijf. Naast Micas, Maree (Rotterdam) en
Chuluugi (Antwerpen) wonen er nog twee
in Lissabon.
In het wild kwamen de otters oorspronkelijk
voor in de kustgebieden van de hele
noordelijke Stille Oceaan; van Noord-Japan
in het westen tot de eilanden van Californië
in het oosten.
Halverwege de achttiende eeuw begon de
intensieve jacht op de dieren vanwege hun
mooie en warme pels. Resultaat was dat er
begin 1900 wereldwijd nog maar zo'n
tweeduizend otters leefden. Gelukkig hebben
de zeeotterpopulaties zich langzaam
kunnen herstellen. Volgens recente schattingen
leven er weer 150.000 otters in het
wild.
De zeeotter brengt zijn hele leven in zee
door en ze zijn goed aangepast aan het
leven in het water. Om gemakkelijk in het
water te kunnen bewegen, hebben ze een
zeer flexibel lichaam. Aan hun korte voorpoten
hebben ze vijf vingers met scherpe,
intrekbare klauwtjes. Hiermee kunnen ze
dingen als voedsel goed vastpakken. Hun
achterpoten zijn lang en voorzien van
zwemvliezen.
De zeeotter heeft de dikste pels van alle
dieren, met wel 100.000 haartjes per vierkante
centimeter. Omdat otters geen isolerende
vetlaag hebben, die andere zeezoogdieren
wel hebben, beschermt alleen deze
dikke vacht hen tegen de kou. De pels
bestaat uit twee lagen; de bovenste laag
met lange haren zorgt dat de onderste laag
droog blijft. Een laag kleine luchtbelletjes in
de onderpels zorgt voor de isolatie tegen
de kou. Als een otter in het water duikt,
zie je een spoor van luchtbelletjes uit zijn
pels ontsnappen. Een otter moet zijn vacht
in optimale conditie houden. Dankzij de
ruime huid en een grote soepelheid van de
ruggengraat, kan de otter ieder plekje van
zijn vacht bereiken om te verzorgen.
Een otter is een groot deel van zijn tijd
bezig met het zoeken naar voedsel, want
otters zijn grote eters. Per dag eten ze wel
een kwart van hun eigen lichaamsgewicht.
Dit maakt de dieren in dierentuinen dure
gasten, helemaal door wat er op het menu
van de otter staat: schelpdieren, zee-egels,
inktvis, vis, krabben en andere schaaldieren.
Iedere otter heeft zijn eigen lievelingseten,
waar hij als eerste naar op jacht gaat.
Om voedsel te vinden, duiken ze naar de
zeebodem en zoeken daar naar eten. Een
gewone duik duurt één à twee minuten op
een diepte tot 20 meter. Als het water
helder is, jagen ze op zicht. Als het water
>
Chuluugi - foto: Rob Doolaard
12

troebel is, gebruiken de otters hun gevoelige
snorharen om de prooi te vinden.
De zeeotter gaat terug naar het oppervlak
om zijn voedsel op te eten. De otter drijft
op zijn rug en gebruikt zijn borst als tafel.
Hij is een van de weinige zoogdieren die
een werktuig gebruikt. Met een steen kan
hij de harde schalen van prooidieren openbreken.
Dit gedrag gebeurt voor een groot
deel instinctmatig, maar wordt ook aangeleerd
door de moeder. Daarom was het
voor Chuluugi, toen hij nog klein was, niet
meteen duidelijk hoe hij de steen moest
gebruiken. Hij legde wel een steen op zijn
buik, maar sloeg daar dan met een andere
steen op zonder er voedsel tussen te leggen.
Hij vond zelf uit dat hij een krab ook
kon kraken door hem tegen de rotsen te
slaan. Dit gedrag is ook in het wild gezien.
Een zeeotter kan tijdens een duik voedsel
wegstoppen in een huidplooi onder de
oksels. Deze plek wordt ook gebruikt om
de steen voor het openen van het voedsel
in mee te nemen tijdens de duik. Dezelfde
steen wordt meerdere keren gebruikt.
Mannen willen nog wel eens eten stelen
van de vrouwen. Daarom jagen vrouwen
vaak in aparte gebieden.
In het wild leven zeeotters vaak in gebieden
met veel kelp, een reusachtig zeewier.
Als ze rusten of slapen, drijven ze op hun
rug en draaien ze zichzelf in het wier om te
voorkomen dat ze wegdrijven. Zeeotters
spelen ook een rol in het behoud van deze
'kelpwouden'. In kelpgebieden waar geen
otters leven, overheersen de zee-egels op
den duur en verdwijnt de kelp. In kelpgebieden
waar wel otters leven, zorgen de
otters dat de populatie zee-egels niet te
groot wordt. In Blijdorp is met kunstkelp
gewerkt, zodat de otters ook daar een
slaapnest kunnen bouwen.
Zeeotters kunnen het hele jaar door jongen
krijgen, maar er bestaan wel pieken in de
voortplanting. Gemiddeld krijgen de vrouwen
één keer per jaar één jong. In de uitzonderingsgevallen
dat een otter bevalt van
twee jongen, kan er toch altijd maar één
overleven. Alle zorg voor het jong wordt
gedaan door de moeder. De eerste twee
maanden blijft het jong aan de oppervlakte
als zijn moeder op zoek gaat naar voedsel.
Na twee maanden duikt het jong mee. Hij
leert van zijn moeder hoe hij moet jagen,
welk voedsel hij moet zoeken, maar ook
hoe hij moet zwemmen en zijn vacht verzorgen.
In Blijdorp bestaat nog steeds de wens te
komen tot een zeeottergroep en daar zijn
jonge otters voor nodig. Om dit te realiseren
is er contact met Amerika om een
ervaren fokmannetje vanuit Seattle naar
Blijdorp te verhuizen. Naast vergunningen
die hiervoor geregeld moeten worden,
stelt de Amerikaanse organisatie Fish and
Wildlife Service (de organisatie die de
inlandse flora en fauna beschermt) ook
eisen aan het plaatsen van de zeeotter in
Nederland. Een van de eisen die zij stelt is
het doen van onderzoek. Om aan deze eis
te voldoen, doet Blijdorp aan hormoonbepaling
in de mest van de otters. Met dit
onderzoek wordt het progesterongehalte
in de mest bepaald. Zo wordt er inzicht
verkregen in de vruchtbaarheidscyclus van
de vrouwtjes.
Maar er gebeurde nog iets anders: in juni
2005 kreeg Blijdorp het verzoek van Antwerpen
om tijdelijk onderdak aan Chuluugi
te bieden, omdat er onderhoud aan zijn
verblijf gedaan moest worden. Tijdens deze
korte visite van Chuluugi werd een verhoogd
progesterongehalte in de mest van
Maree en Micas geconstateerd. Dit betekent
dat de dieren op elkaar reageren.
Nu is er niet zoveel vertrouwen in de
voortplantingstechniek van Chuluugi. Dit
komt omdat hij met de hand is grootgebracht.
Hij heeft het paargedrag dus niet in
het wild gezien of geleerd.
Maar omdat het, door het eerst moeten
rond krijgen van vergunningen, nog wel
even kan duren voordat het mannetje via
Seattle komt, is het plan opgevat Chuluugi
tijdelijk terug in Blijdorp te krijgen. Misschien
zou hij (een van) de vrouwtjes
zwanger kunnen maken. De Antwerpse
dierentuin stemde met het plan in, zeker
omdat er nog maar vijf zeeotters in Europa
zijn. En zo was de terugkeer van Chuluugi
een feit.
De uitslagen van het mestonderzoek voorspelden
dat er begin april een eisprong zou
plaatsvinden bij de vrouwtjes. Vrijwilligers
hebben het gedrag van drie otters in
Blijdorp geobserveerd. Hiervoor gebruikten
zij een formulier waarop de locatie van
de otters en het gedrag iedere vijf minuten
werd genoteerd. Voor het gedrag kon
gekozen worden uit de volgende mogelijkheden:
zwemmen, grooming (verzorgen
van de vacht), rusten, duiken, duiken/voedsel
zoeken en neusbijten. Vooral
dit laatste, neusbijten, is interessant, omdat
dit deel uitmaakt van het paargedrag. Tijdens
het paren houdt de man het hoofd of
de neus van het vrouwtje met zijn bek vast.
De littekens van de vrouwen zijn daar het
bewijs van.
Het is duidelijk dat Chuluugi reageert op de
geuren van de vrouwen. Er is ook in de
neus gebeten, maar een echte paring is niet
gezien. Chuluugi is inmiddels weer terug
naar Antwerpen, dus het is nu afwachten of
er inderdaad een vrouwtje zwanger is
geraakt. En als het niet zo is, en daar lijkt
het op, dan is er nog steeds de hoop op
een ervaren fokman via Seattle.
Chuluugi - foto: Rob Doolaard
Chuluugi - foto: Rob Doolaard
13

v r i e n d e n
Burgers’ Zoo - foto: Peter Biesta
Burgers’ Zoo - foto: Peter Biesta
Najaarsexcursie
Te land, ter zee en…in de bush…op zaterdag 23 september 2006
Burgers' Zoo Arnhem. Een najaarsklassieker!
Op zaterdag 23 september 2006
organiseert de Vereniging Vrienden
van Blijdorp de najaarsexcursie
naar Burgers' Zoo in Arnhem.
Als lid kunt u hier aan deelnemen.
Burgers' Zoo
Goede wijn behoeft geen krans! Wie kent
Burgers' Zoo niet Vaak in één adem
genoemd met Burgers' Bush. En terecht!
Dit mega ecodisplay is vaak in het klein
gekopieerd, maar het heeft 15 jaar geduurd
voordat in Zürich de Masoalahal geopend
werd. Alleen deze tropenhal kan Burgers'
Bush evenaren.
Na het overweldigende succes van de Bush
volgden met enige regelmaat meerdere
mega ecodisplays. Zo ontstond in 1994
Burgers' Desert gevolgd door Burgers'
Ocean in 1999. Bij ons laatste bezoek in
1998 was de Ocean nog in aanbouw. Ook
is er een enorme bouwput. Burgers' Safari
wordt omgebouwd tot de vierde mega
ecodisplay Burgers' Savanne. Dit grote project
wordt gefaseerd aangelegd. Zo is de
eerste fase, de stallen en wel 80 stuks(!)
voor de savanne dieren, al opgeleverd en
vanuit de Bush toegankelijk. Wie weet hoever
de tweede fase al gereed is bij ons
bezoek.
Ondanks dat het een landschappelijk mooie
tuin is, zijn de hoogtepunten allemaal binnen
te vinden of overdekt. Een overzicht…
Toppers in Burgers:
◗ Burgers'Bush;
◗ Burgers'Desert;
◗ Burgers'Ocean;
◗ Burgers'Mangrove;
◗ De Safari;
◗ Mensapen (orang-oetangs, chimpansees
en gorilla's).
Nu hopen wij natuurlijk altijd op mooi
weer, maar een regenachtige dag
Het maakt in Burgers' Zoo niet uit.
Er is zoveel moois overdekt te zien.
Kortom, wie gaat er mee
De volgende punten zijn voor u van belang
Maximaal aantal deelnemers is 50/100 (bij
70 of meer deelnemers gaat een tweede
bus rijden). Wacht daarom niet te lang met
opgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt in
de bus een rookverbod. De bestemming is
niet heel ver. Er wordt geen stop op de
heen- en terugweg gemaakt. Wel wordt u
in Burgers' Zoo koffie met lekkers aangeboden.
Vertrek: 9.00 uur vanaf het Kruisplein halte
OO of PP te Rotterdam (tussen de Doelen
en het Weena Point ca. 150 meter voor het
centraal station).
Aankomsttijd in Burgers' Zoo ca. 10.30 uur.
Geplande aankomsttijd in Rotterdam
ca. 18.30 uur.
Kosten voor leden bedragen: € 27,50.
Per lid kan er één introducé meegaan.
Kosten voor introducés bedragen € 30,00
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering
dient u zelf af te sluiten.
Burgers heeft een keur aan goede (thema-)
restaurants. Brood van thuis meenemen
kan natuurlijk ook.
In de reissom zijn inbegrepen:
◗ De busreis Rotterdam - Burgers' Zoo
Arnhem v.v.;
◗ Toegang tot de dierentuin;
◗ Een vrijblijvende korte rondleiding
(onder voorbehoud);
◗ Koffie met gebak in Burgers;
◗ Fooi voor de chauffeur.
Aanmelden voor deze reis
Het verschuldigde bedrag dient u over te
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.
Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan
28-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding
van ‘Burgers’ + telefoonnummer
en lidnummer. De overschrijvingen dienen
uiterlijk 1 september 2006 te zijn ontvangen.
Denkt u aan de tijd die nodig is voor
verwerking door de Postbank. Uw overschrijving
is uw bewijs van deelname.
U ontvangt geen verdere bescheiden of
mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan
krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het
volledige bedrag wordt teruggestort.
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag
te restitueren voor afmeldingen die na
1 september worden ontvangen.
Eventuele restituties vinden plaats onder
inhouding van € 2,50 administratiekosten.
14

v r i e n d e n
NaturZoo Rheine - foto: Peter Biesta
NaturZoo Rheine - foto: Peter Biesta
Extra reis!
Zomerexcursie
Puur natuur op zaterdag 22 juli 2006…NaturZoo Rheine…
Op zaterdag 22 juli 2006 organiseert
de Vereniging Vrienden van
Blijdorp een zomerexcursie naar de
dierentuin van Rheine in Duitsland.
Als lid kunt u hieraan deelnemen.
Deze nieuwe reis heeft
wat extra's. Het wordt een hele
complete dagtocht!
NaturZoo Rheine
Op de grens van Nordrhein-Westfalen en
Nieder-Saksen ligt, net buiten de stad, de
kleine mooie tuin van Rheine. Bij kenners
staat deze tuin hoog aangeschreven. Niet dat
er zulke spectaculaire attracties zijn, integendeel.
Er zijn geen miljoenen verslindende
projecten in Rheine, wel ruime en mooie
natuurlijke verblijven. U zult de dieren niet
horen klagen! De laatste jaren is de tuin
behoorlijk uitgebreid en met het nieuwe
zeehonden/pinguïnverblijf heeft Rheine zichzelf
overtroffen. En zal Blijdorp niet een
beetje naar Rheine gekeken hebben bij
het ontwerp van het prairiehondjesverblijf
Niet alleen de tuin maakt een zeer verzorgde
indruk, dat geldt ook voor daarbuiten.
De hele omgeving rondom de tuin ligt in het
recreatiegebied Bentlage met vele idyllische
wandelpaden door bos en weide. Naast de
tuin liggen zelfs enkele historische bouwsels
waarmee men vroeger zout won.
Hoogtepunten in Rheine:
◗
◗
Geladabavianen, twee mooie verblijven
waarvan één gecombineerd met Manenschapen.
Rheine bezit de grootste groep
gelada's in Europa in twee grote groepen.
Berberapenbos, een doorloopgebied met
berberapen in een eikenbos. Door het
aantal apen op ongeveer 25 te houden is
een juiste balans ontstaan en blijven de
bomen mooi groen.
◗
◗
◗
◗
Ooievaarreservaat, een moeraslandschap
met 50 ooievaars waarvan de helft vrij
kan vliegen maar niet meer wil vertrekken.
Het vogelhuis, een uitgekiend ontwerp
met toegankelijke binnenverblijven
gecombineerd met doorloopbuitenverblijven.
Zo is er een doorloopvolière met de
grootste textor weverkolonie in Europa.
De nieuwe trots, een combiverblijf voor
zeehonden en pinguïns met onderwater
panorama's.
Onze tijgerin Kim! In het EAZA tijgerjaar
heeft zij haar eerste jong gekregen (flessenkind),
gevolgd door een tweede nestje,
nu wel liefdevol door haar grootgebracht.
Onze Kim gaf de EAZA tijgercampagne
in Rheine elan.
Meer info: http://www.naturzoo.de/
Dit is een speciale reis naar een zomerse
bestemming en wordt bijna geheel inclusief
aangeboden. Wij maken op de heenweg een
stop bij het restaurant Bosgoed te Wilp voor
koffie met gebak! Op de terugweg staat in
hetzelfde restaurant een 3-gangen diner
(fricandeau) voor u klaar.
De volgende punten zijn voor u van belang
Maximaal aantal deelnemers is beperkt tot
50/100 (bij 70 of meer deelnemers gaat een
tweede bus rijden). Wacht daarom niet te
lang met opgeven want vol is vol. Zoals altijd
geldt in de bus een rookverbod. Op de
heenreis zal een koffiestop gehouden worden
(inclusief). Op de terugweg is er een
stop met een gezamenlijk diner.
Vertrek: 8.00 uur vanaf het Kruisplein halte
OO of PP te Rotterdam (tussen de Doelen
en het Weena Point ca. 150 meter voor het
centraal station).
Aankomsttijd in NaturZoo Rheine ca. 12.15
uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam
ca. 22.00 uur.
Kosten voor leden bedragen: € 50,00. Per
lid kan er één introducé meegaan. Kosten
voor introducés bedragen € 52,50
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering
dient u zelf af te sluiten. Natur-
Zoo Rheine heeft een nieuw en goed parkrestaurant.
Of u daar nog veel gebruik van
zal maken valt te betwijfelen.
In de reissom zijn inbegrepen:
◗ De busreis Rotterdam -
NaturZoo Rheine v.v.;
◗ Toegang tot de dierentuin;
◗ Een vrijblijvende rondleiding van 1½ uur
(toegezegd maar onder voorbehoud);
◗ Koffie met gebak in restaurant Bosgoed
te Wilp;
◗ Een 3-gangen diner (fricandeau) eveneens
in restaurant Bosgoed te Wilp;
◗ Fooi voor de chauffeur.
Aanmelden voor deze reis
Het verschuldigde bedrag dient u over te
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.
Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan
28-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding
van ‘Rheine’ + telefoonnummer en
lidnummer. De overschrijvingen dienen uiterlijk
1 juli 2006 te zijn ontvangen. Denkt u aan
de tijd die nodig is voor verwerking door de
Postbank. Uw overschrijving is uw bewijs van
deelname. U ontvangt geen verdere bescheiden
of mededelingen, tenzij de bus vol is.
Hiervan krijgt u dan zo snel mogelijk bericht
en het volledige bedrag wordt teruggestort.
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te
restitueren voor afmeldingen die na 1 juli
worden ontvangen. Eventuele restituties
vinden plaats onder inhouding van € 2,50
administratiekosten.
15

LIJN 13
Sportvissen
Zaterdag 3 juni 1967. Twee dagen eerder brachten
The Beatles hun Sgt.Pepper's Lonely Hearts Club
Band uit, provo's lieten veelvuldig van zich horen
en mijn wereld bestond uit het feit dat zojuist het
visseizoen was begonnen. Eigenlijk had ik op donderdag
al voor schooltijd willen gaan, maar de belofte
dat mijn vader een bootje zou huren, maakte veel goed.
Ik was net 10 jaar en al dagen bezig om mijn tuigjes, die ik het
jaar ervoor in een doos had gegooid, te ontwarren. De datum had
iets magisch. Vanaf nu mocht het weer; vissen! Destijds was het
verboden om in de maanden dat de vissen paaiden te vissen.
Meestal was het dan toch te koud, maar het feit dat je tot 1 juni
niet mocht hengelen, maakte de aandrang dubbel zo sterk. Vanaf
april begon het te kriebelen. De rondrobuuste Opel Record reed
ons naar de Rottemeren. Bij het uitstappen werd de lucht van
skai en benzine vervangen door de zachte geur van gras, modder
en weideplanten. Veel te laat eigenlijk om daar pas om half zes
aan te komen! Ik had toch nauwelijks geslapen. We laadden de
roeiboot vol en door een loyaliteitsbesef dat even voorrang kreeg
op mijn gevoel voor humor voorkwam ik bij het afzetten van de
kant dat mijn vader zijn evenwicht verloor.
Nooit zal ik dat gelukzalige gevoel vergeten. Het ritmische
geklots tegen de stalen boot, de lage zomerzon en de stroom van
aanwijzingen van mijn vader. "Houd die hengel dáár, je steekt me
bijna een oog uit!" En niet te vergeten: "Zit nou eens stil…" In de
rietkraag plukten kleine vogeltjes aan de pluimen, insecten zoemden
en hoog in de lucht hoorde je glashelder een nachtegaaltje
(althans dat werd me verteld). Ik denk dat hier mijn liefde en
diepere interesse voor de natuur geboren is.
Ongeveer een half uurtje later dan bij mijn vader lag
mijn dobbertje in het water. "Let op Theo, nu begint
het, brasems zwemmen altijd in groepjes. Houd die
luchtbelletjes in de gaten!" Het had iets mysterieus
die ondoorgrondelijke groene vlakte waaronder een
hele onzichtbare wereld schuil ging. Alleen je dobber
kondigt aan als er iets staat te gebeuren. Een lichte
trilling… Langzaam trekt mijn dobber één kant op.
"Wacht Theo, wacht tot je een opsteker krijgt. Dan moet je aanslaan…"
Van de zenuwen schopte ik een limonadefles om in de
stalen boot. Die waren toen nog van glas. Het rollende geluid
moest tot voorbij de molens te horen zijn geweest. Het duurde
nog een uur voor een eerste moedig voorntje zich meldde.
Met één oog keek het diertje me glazig aan. Het haakje zat keurig
in de lip. "Maak eerst je handen nat dan beschadig je hem niet.
Let op het weerhaakje, voorzichtig terug duwen." Dertien centimeter!
Na het terugzetten bleef het diertje even versuft drijven
sloeg met zijn staartje en verdween in het groene water. "Is dat
nou niet zielig, pa," vroeg ik onzeker. Ik wilde natuurlijk geen
watje lijken. "Nee hoor, vissen voelen niks, ze zijn koudbloedig!"
In die dagen twijfelde ik niet aan zijn biologische kennis, maar
overtuigd was ik niet.
Later werd ik een veel fanatiekere sportvisser, hoewel weinig succesrijk.
De combinatie van alertheid, observatie van de waterkant,
spanning voor wat elk moment kon gebeuren en de rust van het
bijna meditatieve… Zoals iedere goede sportvisser zette ik onbeschadigde
vis onmiddellijk terug. Vissen die door het vangen
gekwetst werden, waren voor mijn kat. Deze vissen doodde ik
direct en die hadden dus minder te lijden dan soortgenoten die
via de beroepsvisserij in de blikjes kattenvoer terecht komen.
Ook heb ik wel vissen meegenomen die voor eigen consumptie
geschikt waren. Toch is altijd de vraag of vissen bewust lijden mij
blijven achtervolgen.
Er is best veel onderzoek naar gedaan, maar ondanks alles blijven
de meningen van zowel de Dierenbescherming als visverenigingen
haaks op elkaar staan. Hier volgen enkele hardnekkige foute
beweringen:
Vissen voelen geen pijn. Flauwekul, vissen hebben een zenuwstelsel
en voelen derhalve pijnprikkels. Dat vissen pijn anders
ervaren blijkt uit het feit dat het zelfs mogelijk is om een vis zonder
verdoving te opereren. Als de ingreep slaagt, zal de vis nadat
de stress weg is, direct kunnen eten. Het is meermalen geconstateerd
dat dezelfde vissen twee maal in korte tijd werden gevangen.
Vissen hebben een hard gehemelte waar geen zenuwen in zitten.
Vermoedelijk waar, maar… rond de mond en lippen zitten bij
veel soorten zelfs voeldraden. Een vishaakje zit nooit alleen in
het harde verhemelte. Een gehaakte vis zwemt tegen de kracht
van de lijn in. Bij pijn zou dat andersom moeten zijn. Met het
zelfde recht kun je beweren dat het wegzwemmen, ondanks de
pijnprikkel, juist een bewijs van paniek is.
Vissen hebben geen geheugen. Dit is een veelvuldig onderzocht
aspect. Het geheugen van een vis is werkelijk miniem, waardoor
pijnprikkels na minuten vergeten zijn. Hoewel een vis nauwelijks
is te reconditioneren, herkent een vis toch verschillende typen
voedsel. Geef een vis een vreemde korrel en hij zal er pas per
ongeluk of bij gebrek aan beter in happen. Blijkt het
goed voedsel te zijn dan zal hij na enkele malen aan
het nieuwe voer de voorkeur geven. Zowel dierenbeschermers
als vissers (voor zover niet dezelfde
personen) ontlenen hier hun theorieën aan.
Vissers zijn dierenbeulen. Onzin! Vissers zijn er niet
op uit om dieren pijn te doen. De meeste vissers
gaan omzichtig met de gevangen dieren om, zijn geen druktemakers
en doen de natuur meer goed dan kwaad.
Vissers zijn geen natuurliefhebbers. Het tegendeel is waar. Sportvissers
genieten van de natuur. De meeste sportvissers ruimen
hun afval op en laten hun stek schoon achter. In tegenstelling tot
andere watersporters dragen vissers met hun vergunning bij tot
het behoud en beheer van het water. Ook dienen observaties van
vissers tot verbeteringen. Zij signaleren vaak als eerste het verdwijnen
of weer verschijnen van soorten. Ik durf te beweren dat
een sportvisser meer voor de natuur doet dan een waterrecreant
vanaf zijn boot met dieselmotor.
Ik vis niet meer!
Laat een vis die lekker zijn insectje zoekt of zijn korreltje van de
bodem pakt lekker scharrelen! Ook al doet het haakje niet zoveel
kwaad, waarom zou ik nog langer voor mijn plezier het beestje
uit zijn element slepen Bestuderen doe ik ze wel in het Oceanium.
Maar laat iemand die geniet aan de waterkant ook in zijn
waarde. Ik heb mijn dierenliefde voor een belangrijk deel daar
opgedaan.
16

Verslag voorjaarsexcursie 22 april 2006
naar Parc Paradisio in België
Zaterdagochtend om 08.00 uur stonden
ongeveer 75 mensen gereed om in twee
bussen te vertrekken naar Parc Paradisio in
België. De reis verliep voorspoedig en het
laatste stuk van de reis werd met behulp
van een navigatiesysteem afgelegd over
zeer smalle binnenwegen. Deze wegen
waren duidelijk niet bedoeld voor onze b
ussen, maar we kregen wel een indruk van
het fraaie platteland in dit deel van België.
Aangekomen bij de entree van het park
brak de zon door en werd het stralend
weer. Het dierenpark ligt op het gebied
van een oude abdij, waarop later ook
een kasteeltje is gebouwd.
Het park is gestart als vogelpark en dit is
nog duidelijk te merken in de collectie. Er
zijn veel papegaaien, fazanten en watervogels
te zien. Gelukkig wel in ruime verblijven
en vaak in combinatie van meerdere
soorten. Daarnaast is er nog een enorme
doorloopvolière met vele soorten eenden,
ooievaars, ibissen en nog veel meer.
Onder de restanten van de oude abdijkerktoren
is nu een doorloopvleermuisgrot
gemaakt, waarin nijlrozetten en vliegende
honden aanwezig zijn. Het geheel is echter
zo donker dat je nauwelijks iets kan zien.
Verder is er nog een verblijf met vampiers.
Na de vleermuizen loopt men door in een
thematentoonstelling over giftige dieren.
Naast een uitgebreide collectie giftige dieren
als cobra’s, copperhead’s, pofadders,
roggen, schorpioenen en korsthagedissen
wordt veel informatie gegeven over gevaar
en functie van gif in het dierenrijk. Hierbij
wordt uitgebreid stil gestaan bij slangenbeten,
giftige inktvissen en schelpen.
De collectie hoefdieren is niet groot en
weinig aantrekkelijk gehuisvest op grasvelden
met een hek eromheen. Gezien de
ruimte in het park kan hier meer mee
gedaan worden. Te zien zijn o.a. giraffen,
zebra’s, gnoes. Andere zoogdieren zijn de
nijlpaarden, enkele halfapen, doodshoofdaapjes
en enkele wallaby’s. De nijlpaarden
dobberen in een afgezet deel van een
waterpartij op het landgoed, waarbij zij ook
Foto’s: Koos van Leeuwen
nog de beschikking hebben over een zandstrandje.
De halfapen, zwartwitte en bruine
vari’s en ringstaartmaki’s, lopen vrij rond
op eilandjes waar je langs of over kunt
lopen. Op een ander eiland leeft een
groep doodshoofdaapjes, waar je langs
loopt in direct contact met deze dieren.
Opvallend zijn verder de Oasis: een grote
tropenhal, waarbij je op verschillende
niveaus kunt rondlopen langs verblijven met
vogels (o.a. roodkeelbijeneters en neushoornvogels),
krokodillen en schildpadden.
In dit gebouw is een uitgebreide catering
aanwezig, waar je kunt zitten en genieten
van het uitzicht over het hele gebouw.
Het aquarium in de kelders van het kasteel
vertelt het verhaal van kapitein Nemo en de
Nautilus en leidt langs verschillende aquaria
met vissen van over de hele wereld. Hier is
ook een tunnel onder een haaienverblijf
maar die is niet zo groot en fraai als we in
Rotterdam gewend zijn. De Afrikaanse pelsrobben
en de zwartvoetpinguins zitten vlak
naast elkaar in verblijven, waar de dieren
ook onder water te zien zijn.
Midden op het terrein staat ook nog een
gebouw in de vorm van een schip. In dit
schip wordt aandacht geschonken aan de
bedreigingen van de natuur door de mens.
Daarnaast zijn in dit schip veel reptielen te
zien. Niet onvermeld mag blijven dat naast
dit gebouw vrij onopvallend een tweetal
schoenbekooievaars staat. Toch een bijzonderheid
in Europese dierentuinen.
De Chinese tuin is helaas op dit moment
nog in aanleg. De delen die al zichtbaar zijn
beloven veel goeds en zijn samen met het
verder prachtige park met zijn afwisseling
van gazons, bloemen, gebouwen, waterpartijen,
fonteinen en bomen zeker een reden
om naar dit park terug te keren. Kortom,
dit was weer een goede keuze van de reisorganisator
en vol spanning kijken we
alweer uit naar volgende reizen.
Gerhard Tijssen
Oplossing
crypto
Vriendennieuws 1
Horizontaal
2.Insect haalt de oogst binnen
(9)Hooiwagen* 5.Trilt als hij knutselt
(5)Bever 6.Dat is sterk! (4)Beer
8.Gepantserd, steeds vaker loopt hij
erin (13)Harnasmeerval 10.Machtig
dier op de keerkring (15)Grotebeerkreeft
16.Was hij eerst (2)Ei 17.Aan
het eind vindt de poes haar bestemming
(6)Ocelot 19.Sneer (3)Kat 21.In
de klok zit je er veilig voor (4)Wolf
23.Verkeerde kijkers (4)Gnoe 25.
Houten uiteinde (12)Stokstaartje 26.
Zwemmer op de tweede plaats
(9)Zilvervisje 29. Rijdier houdt meer
van water (8)Nijlpaard 31.Meer(t) uw
boot af! (7)Leguaan 33.Slome stripper!
(9)Naaktslak 36. Niet meer
(3)Zee 38. Vogel maakt India's brood
(6)Nandoe 39. Het meisje achter de
omroep (6)Varaan 40. Laatdunkend
dier (9)Neerkijker 41. Maria kon één
van de twee niet missen! (2)Os.
Verticaal
1. Waterkoning (8)Zeeleeuw 3. Roep!
als je zijn naam niet weet (5)Oehoe 4.
Eerste spel in het engels (5)Agame 5.
Gevederde klimmer (8)Bergeend 7.
Vis zit in uw bruine brood (3)Rog
9. Lange noot met bruine ogen (3)Ree
11. Stelende vlieger (9)Roofvogel 12.
Omgekeerd trapt deze gast veel lol
(4)Teek 13. Hoe steelt deze jongen (in
Blijdorp) (9)Ravesteijn 14. Wat er uit
komt past er nooit meer in (2)Ei 15.
Komt geen loot 'uit' (5)Takin 18.
Maakt boven perfecte cirkels
(8)Oppasser 20. Vruchteneter, symbool
voor een roofvogel (6)Toekan
22. Ruziemaker staat vroeg op
(8)Kemphaan 23. Voor eten als de
dood! (4)Gier 24. Angsthaas (5)Wezel
27. Deze vogel eet hier niet, wij wel!
(8)Lepelaar 28. Jongen vangt vis in
duikvlucht (8)Visarend 30. Geen chagrijnige
stad (7)Blijdorp 32. Warmtebron
houdt van twee kanten (5)Bizon
34. In dit insect schuilt een slim dier
(6)Krekel 35. Onnozel (4)Gans 37.
Tweemaal dezelfde steen (4)Ezel
* Sorry, een hooiwagen is geen insect,
maar een spin!
Wie wil weten wat de redenatie is achter
de oplossingen kan mailen naar
th.velde@tiscali.nl
17

Bush-woud tijgers
Door: Angeline Peters en Alex Schouten
Informatiebronnen: websites van de NVD,
EAZA en Blijdorp
Met dank aan: NVD en Apenheul
Als je de gemiddelde bezoeker van een Nederlandse dierentuin
vraagt wat bushmeat, regenwoud, tijgers, schildpadden en neushoorns
met elkaar te maken hebben zal er waarschijnlijk niet
direct een antwoord komen. Toch is over deze onderwerpen
afgelopen jaren veel te doen geweest in Diergaarde Blijdorp en
andere Europese dierentuinen. Ze maakten namelijk onderdeel
uit van de jaarlijkse EAZA- campagnes. In dit eerste artikel wordt
verteld waarom deze EAZA-campagnes nodig zijn en wat de eerste
drie campagnes inhielden. Bovendien bekijken we welke
effecten ze hebben gehad en welke bijdrage Blijdorp heeft geleverd.
In het volgende Vriendennieuws worden de andere campagnes
behandeld waaronder die van 2006: 'Red de neushoorn'.
Wat is de EAZA
De EAZA is de European Association of
Zoos and Aquaria, oftewel een Europese
vereniging waar dierentuinen en aquaria lid
van kunnen zijn. De organisatie is in 1988
opgericht en heeft inmiddels 297 leden in
34 landen. Sommige leden komen zelfs uit
landen die grenzen aan Europa zoals Israël,
Turkije, Koeweit en de Verenigde Arabische
Emiraten. De EAZA heeft standaards opgesteld
over de huisvesting en verzorging van
dieren en verwacht dat de leden deze naleven.
Ook zijn allerlei ethische vraagstukken
in de 'Code of Ethics' vastgelegd.
Eén van de doelen van de EAZA is het
bevorderen van samenwerking tussen de
leden in het kader van collectieplanning en
het opzetten van fokprogramma's voor de
instandhouding van bedreigde diersoorten.
De EEP-programma's vallen hier bijvoorbeeld
onder. Een tweede doel is het bevorderen
van voorlichting, in het bijzonder
over natuurbescherming. Daarnaast speelt
de EAZA een adviserende rol bij overleg
met internationale organisaties zoals de
Verenigde Naties en de EG als het gaat
over dierenhandel en natuurbescherming.
Waarom EAZA-campagnes
Veel diersoorten die in dierentuinen leven,
worden in het wild bedreigd. Door bezoekers
van een dierentuin te laten zien hoe
bijzonder de dieren zijn, zullen zij zich meer
betrokken gaan voelen bij de dieren in het
wild waardoor zij ook bij willen dragen aan
de bescherming van deze dieren. Zo zijn de
dierentuindieren echte ambassadeurs voor
hun wilde soortgenoten. Dit educatieve
effect is vele malen groter als in dierentuinen
in heel Europa tegelijkertijd de aandacht
wordt gevestigd op één bepaald knelpunt
voor de natuur. De EAZA is daarbij
uiteraard de aangewezen organisatie om
dergelijke campagnes op te zetten.
18
Gorilla Bongo Bushmeat (Apenheul)
Bushmeat-campagne
Bushmeat, ofwel het illegaal stropen en verhandelen
van vlees van wilde dieren, is een
groot probleem. Alleen al in Afrika wordt
geschat dat jaarlijks 1 miljoen ton vlees van
wilde dieren illegaal wordt gestroopt en
verhandeld. Het gaat dan om vlees afkomstig
van bijvoorbeeld gorilla's, chimpansees,
olifanten en vele andere bedreigde soorten.
Een groot deel van dit vlees wordt niet
door de lokale bevolking gegeten maar
wereldwijd illegaal getransporteerd naar
grote steden waar het als delicatesse veel
geld opbrengt. Het is moeilijk voor te stellen
om hoeveel dieren het hierbij gaat. >

Om deze handel onder de aandacht te
brengen besloot de EAZA in 2000 een
voorlichtingscampagne in Europese dierentuinen
te starten en was de eerste EAZAcampagne
geboren. Er werd een petitie
opgesteld waarin aan Afrikaanse en Europese
regeringsleiders werd gevraagd stappen
te ondernemen om de handel in bushmeat
te stoppen. Met speciaal ontworpen
informatiepanelen werden dierentuinbezoekers
geïnformeerd over de campagne
en werd hen gevraagd een petitie te ondertekenen.
In totaal zetten 341.943 bezoekers
van de Nederlandse dierentuinen hun
handtekening.
Uiteindelijk werden in de 149 deelnemende
Europese dierentuinen maar liefst 1,9
miljoen handtekeningen opgehaald!
De Nederlandse handtekeningen werden
overhandigd aan de toenmalige minister
Herfkens van Ontwikkelingssamenwerking.
Eind 2001 en begin 2002 werden alle handtekeningen
aangeboden aan het Europees
Parlement en de Europese ministers van
Ontwikkelingssamenwerking. Er was zelfs
een speciale hoorzitting over de bushmeat
problematiek waar uitleg werd gegeven.
De EAZA en het IFAW (International Fund
for Animal Welfare) hadden inmiddels hun
plannen verwoord in een voorstel: er
moest een importverbod komen voor producten
van bedrijven die betrokken zijn bij
de jacht, handel en transport van bushmeat.
In 2004 stemde het Europese Parlement
met deze plannen in. Om te zorgen dat er
ook daadwerkelijk stappen ondernomen
gaan worden om de bushmeathandel te
stoppen is het samenwerkingsverband tussen
de EAZA en het IFAW uitgebreid met
andere organisaties. Gezamenlijk zullen zij
acties blijven voeren om de handel in bushmeat
onder de aandacht te houden.
enorme bedreiging. De overheid van Brazilië
had al eerder maatregelen genomen
waardoor het leefgebied van bijvoorbeeld
de leeuwaapjes beschermd werd. Maar
deze gebieden waren sterk versnipperd.
Vandaar dat de Mata Atlantica nog een
tweede doel had: fondsenwerving. Met
deze fondsen moest het mogelijk worden
land aan te kopen tussen de nog resterende
stukken regenwoud. Door deze stukjes
land aan te planten ontstaan groene corridors
waardoor dieren makkelijker van het
ene stuk regenwoud naar het andere stuk
regenwoud kunnen trekken.
In diverse dierentuinen werd dit ludiek uitgebeeld
door op grote panelen aan te
geven hoeveel land er al aangekocht en
beplant kon worden. Maar liefst 97 dierentuinen
en aquaria in 20 landen namen deel
aan deze EAZA campagne. De uiteindelijke
opbrengst was € 287.471,-. Blijdorp heeft
hier € 2847,- aan bijgedragen.
Door de actie is er tevens een betere
samenwerking gekomen tussen de dierentuinen
en in situ-projecten, zoals de leeuwaapjesprojecten
in Brazilië. In samenwerking
met het Braziliaanse Instituut voor
Natuurbehoud (IBAMA) is een gezamenlijk
fonds opgericht om het behoud van het
Atlantische regenwoud te kunnen blijven
ondersteunen.
gebeurde ondermeer middels educatieve
panelen, maar ook door het organiseren
van allerlei activiteiten. In Diergaarde Blijdorp
konden bezoekers een wens voor de
tijgers doen. Al deze wensen werden op
speciale wensvlaggen opgehangen in de
tuin. Daarnaast was er een informatiekar
ingericht over tijgers.
Om natuurbeschermingsprojecten ook
financieel te kunnen steunen werd er geld
ingezameld. Blijdorp wist maar liefst
€ 28.362,90 in te zamelen. De 126 deelnemende
dierentuinen wisten in totaal zelfs
meer dan € 750.000 in te zamelen. Met dit
geld zijn verschillende natuurbeschermingsprojecten
ten behoeve van de tijger in
Thailand, Indonesië en Rusland ondersteund.
In Thailand is het accent gelegd op
het ondersteunen van een trainingcentrum
voor rangers. In Rusland is een campagne
tegen het stropen en illegaal verhandelen
van tijgers betaald met als doel de lokale
bevolking bewust te maken van de bedreigingen
van de tijger. Ook zijn er speciale
eenheden opgezet die problemen tussen
tijgers en lokale boeren proberen te voorkomen
of op te lossen. Tot slot zijn er in
Rusland brandpreventie-eenheden opgericht
om het leefgebied van de tijger te
beschermen. In India is door het aankopen
van land een groter deel van het leefgebied
van de tijger beschermt. Bovendien is de
Mata Atlantica (Apenheul)
Mata Atlantica
De Mata Atlantica-campagne die in 2001
startte had een geheel andere opzet. Doel
was publieke bewustwording van het feit
dat de kustregenwouden aan de Atlantische
kust van Zuid-Amerika ernstig bedreigd
worden. Destijds was er nog maar 7,5%
over van de oorspronkelijke kustregenwouden.
Met name de nabijheid van grote steden
die steeds verder uitbreiden is een
Tijgercampagne Blijdorp (NVD)
Tijgercampagne
Van de acht tijgerondersoorten die nog in
historische tijd voorkwamen, zijn er inmiddels
al drie uitgestorven en drie zijn uiterst
zeldzaam. Belangrijkste redenen voor deze
sterke achteruitgang is stroperij en illegale
handel in tijgerdelen, alsmede de vernietiging
van de natuurlijke leefomgeving van de
tijger. Om de status van de tijger in het wild
onder de aandacht te brengen lanceerde de
EAZA in 2002 de tijgercampagne 'Tijgers
voor tijgers' die tot 2004 liep.
Vooral gedurende de zomermaanden
waren de Nederlandse dierentuinen actief
in het voorlichten van bezoekers over de
bedreigingen van de tijgers in het wild en
over wat er gedaan kan worden om deze
dieren voor uitsterven te behoeden. Dit
uitrusting van rangers die de gebieden
moeten beschermen gemoderniseerd.
Vervolg
In de afgelopen jaren hebben steeds meer
dierentuinen zich ingezet voor de EAZAcampagnes.
Hierdoor wordt de problematiek
rondom natuurbescherming op een
vaak ludieke maar indringende manier duidelijk
gemaakt. Door de acties en fondsenwerving
is het echter ook mogelijk een
stukje van de oplossing aan te bieden door
natuurbeschermingsprojecten in woord en
daad te ondersteunen.
Ook dit voorjaar is er weer een EAZAcampagne
gestart. Maar daar kunt u meer
over lezen in het volgende nummer van
Vriendennieuws.
19

Vogelwijzer
Weidevogels IV: de wulp
Tekst:
Jos en Anne Marie Nijkamp- Hosman
v o g e l w
In deze - al weer vierde - vogelwijzer over weidevogels staat
deze keer de wulp centraal. Net als de eerder beschreven grutto
heeft ook de wulp een lange snavel. Bij de grutto is die snavel
vrijwel recht terwijl deze bij de wulp omlaag gebogen is. Om
beide vogels makkelijk uit elkaar te halen kunt u als ezelsbruggetje
onthouden: 'de wulp wijst met zijn snavel naar zijn gulp'.
Wulpen: van heidevogel tot
weidevogel
Wulpen behoren tot de familie van de snipachtigen,
waartoe ook snippen en bijvoorbeeld
de ook in Nederland voorkomende
steenlopers en strandlopers behoren.
Zowel snippen als wulpen hebben lange
snavels. Het grote verschil is dat de snavels
van de snippen lang en recht zijn en die van
de wulpen krom. Met name watersnippen
en wulpen zijn wel eens in dezelfde weilanden
te zien.
Over de grote braakvogel en
de piepepluuzer, ofwel de vele
namen van de wulp
De wulp heeft als alle vogels ook een
wetenschappelijke naam: Numenius
arquata. Dit betekent zoveel als (vogel
met) boogvormige snavel als van de nieuwe
maan. Prachtig. Vroeger heette de wulp
niet wulp maar welp, omdat zijn geluid
overeen kwam met dat van een jonge
hond. Begin 20e eeuw heette de vogel nog
Grote wulp. Hij kreeg deze naam om hem
te onderscheiden van de kleinere regenwulp.
In veel streken vermoedde men een
verband tussen slecht weer en de wulp en
dat leidde tot volksnamen als reegemaker,
regenfluiter en windvogel. Nog onvriendelijker
is de Duitse naam: Grosser Brachvogel,
ofwel grote braakvogel! Deze naam is
gekoppeld aan de gewoonte van wulpen
om te fourageren op braakliggende weilanden.
Tot slot wijst een Texelse volksnaam
op de bruikbaarheid van dode wulpen: de
namen piepepluuzer en pieperager wijzen
op het gebruik van de snavels van dode
wulpen om pijpen schoon te maken.
De snipachtigen kunnen allemaal zwemmen.
Ze voelen zich echter op hun best als
ze door ondiep water kunnen waden. Ze
maken dan veel gebruik van hun snavels om
voedsel te vinden. In de punt van de snavels
zitten namelijk veel tactiele receptoren
waardoor ze zeer gevoelig zijn. Plevieren,
die veel op de snipachtigen lijken, zoeken
het voedsel weer veel meer met de ogen,
die bij hen dus ook groter zijn dan bij de
snipachtigen.
De wulp is een grote vogel: 50-60 cm. lang
en een spanwijdte van 100 cm. De snavel
meet 10 -15 cm. Het vrouwtje is groter en
heeft ook een langere snavel (soms wel een >
20

Na de geboorte moeten de jonge wulpen
meteen zelf aan de bak. Ze moeten namelijk
vanaf de eerste dag zelf hun voedsel bij
elkaar zoeken, de ouders helpen hierbij
niet. Wel houden ze de jongen warm en
beschermen ze hen tegen rovers. Als die
niet te groot zijn (tot kraaien en kiekendieven)
vallen de ouders de rovers aan. Als de
rovers groter zijn voert één van de oudervogels
een toneelstukje op door zich als
gewonde vogel voor te doen en zo als een
makkelijke prooi over te komen. Komt de
rover eenmaal op hen af dan leiden ze deze
steeds verder van de jongen af om tenslotte,
na een snelle wonderbaarlijke genezing,
weg te vliegen voor de ogen van de verbouwereerde
rover!
Wulp - foto: www.birderblog.com
derde langer dan bij de man). De wulp
heeft overigens de langste kromme snavel
van alle vogels. Het verenkleed is gespikkeld
grijsbruin. Opvallend in de vlucht is de
witte stuit. De kop is egaal bruin van kleur
en dit onderscheidt de wulp van de kleinere
(40-46 cm.) regenwulp (waarbij de snavel
ook pas aan het eind naar beneden
buigt) en snippen die kopstrepen hebben.
De regenwulp komt ook voor in Nederland
maar alleen buiten de broedtijd. Wulpen
bewonen in de broedtijd heidevelden, grasland,
duinen en moerassige gebieden.
Omdat er in Nederland helaas steeds minder
geschikte heidegebieden overblijven
vinden we wulpen steeds vaker op graslanden.
In de winter vinden we de wulpen
terug op schorren, slikken en wadden.
Aardvarken - foto: Burgers Zoo
i j z e r
Het broeden gebeurt op de drogere gebieden
waar ze zich ook buiten het broedseizoen
begeven. Steeds vaker zijn dat weidegebieden
in plaats van de vroegere heidegebieden.
Om een vrouwtje voor zich te
winnen moet een mannetje een territorium
innemen en vervolgens het vrouwtje lokken
door laag over de grond te vliegen,
waarna hij schuin omhoog vliegt om tot slot
weer omlaag te zweven. Dit alles gaat
gepaard met zijn mooiste gezang dat een
beetje een jodelende klank heeft. Vervolgens
maakt het mannetje meerdere kuiltjes
in de grond waarvan er uiteindelijk één
door het vrouwtje wordt uitgekozen en
met gras wordt bekleed. Ze kiest vaak
voor een wat groter nest in wat hogere
vegetatie. In dit nest legt het vrouwtje vier
eieren (licht- of olijfgroen van kleur) die
door beide ouders vier weken lang worden
bebroed.
Soms komt de hele opvoeding neer op de
mannetjes. Om onduidelijke redenen verlaat
een aantal van de vrouwtjes hun jongen
na het uitkomen en vertrekt alvast naar het
zuiden. Na zes weken zijn de jonge wulpen
al volledig zelfstandig. Makkelijk hebben
jonge wulpen het echter niet. Uiteindelijk
krijgt ieder ouderpaar maar 0.25 - 1,4 jong
tot zelfstandigheid. De sterfte onder wulpen
in het eerste levensjaar bedraagt maar
liefst 66%.
De meeste wulpen die hier broeden trekken
na het broedseizoen naar het zuiden
(Frankrijk en Zuid Engeland). De meeste
broedgebieden zijn eind juli al weer verlaten.
Veel van de wulpen die echter noordelijk
van Nederland (Finland en Rusland)
hebben gebroed trekken in de winter naar
ons land, zodat er ook 's winters veel wulpen
in Nederland zijn. In het hele waddengebied
zijn dan zo'n 227.000 wulpen verzameld.
Buiten de broedtijd verzamelen wulpen
zich vaak in grote groepen. Wulpen
zijn in Nederland dus trek-, stand- en wintervogel.
Het gaat overigens niet slecht met de aantallen
wulpen in Nederland. Met zo'n 6900
paren zitten we duidelijk boven de aantallen
die we hadden in de jaren '70. Ook
wereldwijd is de wulp gelukkig een niet -
bedreigde vogel.
Het voedsel varieert met de plek waar ze
leven. In de broedgebieden worden met
name graag insecten en wormen gegeten,
op de schorren en slikken staan vooral
kreeftachtigen, krabben en wadpieren op
het menu. In de herfst worden ook bessen
en zaden gegeten. Het meeste voedsel
wordt van de grond of het wateroppervlak
afgepikt, maar wulpen kunnen ook met hun
gevoelige snavelpunt voedsel uit de grond
wroeten.
21

ZOO’N BOEK
Verborgen Veluwe
Als Rob Doolaard een fotocursus geeft in
Blijdorp is zo’n cursus meestal snel volgeboekt.
Dit geeft aan dat er onder de
vrienden velen zijn die graag fotograferen.
Niet zo gek met al die prachtige
motieven in dierentuinen. Toch maak ik
me sterk dat ook veel vrienden graag in
de natuur fotograferen, op safari’s
natuurlijk, maar ook in Nederland zelf.
Want ook in onze Nederlandse natuur
zijn genoeg prachtige motieven te vinden.
Zelf fotografeer ik ook al jaren met veel
plezier in de Nederlandse natuur. Om
inspiratie op te doen vind ik het dan
altijd prettig om door natuurfotoboeken
en –tijdschriften zoals bijvoorbeeld boeken
van Frans Lanting en het Duitse
maandblad NaturFoto te bladeren.
Mijn favoriete natuurgebied in Nederland
is de Veluwe. En tot mijn grote plezier
is er in maart van dit jaar een fotoboek
over dit gebied verschenen onder
de naam ‘Verborgen Veluwe’. Fotograaf
en tekstschrijver van het boek is niet zo
maar iemand. In 2005 werd Ruben Smit
tot ‘BBC Wildlife Photographer of the
year’ gekozen in de categorie ‘diergedrag’.
In het dagelijks leven is hij ecoloog
met een eigen onderzoeks- en adviesbureau.
Het grootste deel van het boek bestaat uit
ruim 160 foto’s, een groot genot om die
te bekijken. Prachtige foto’s die de vele
aspecten van een natuurgebied tonen:
landschappen maar ook zoogdieren,
vogels, insekten en reptielen en de uitgebreide
flora. Veel foto’s zijn geen simpele
afbeelding van het onderwerp maar meer
een kunstzinnige weergave ervan, bijvoorbeeld
door te werken met een zeer
kleine scherptediepte of juist met een
onscherpte door beweging, zoals de
foto’s van wilde zwijnen en de avondopname
van de nachtzwaluw. Ook maakt
Ruben Smit graag opnames van dichtbij
en macro-opnames.
Het is prachtig te zien hoe veel soorten
landschappen er wel niet zijn te vinden
op de Veluwe. Heidegebieden natuurlijk
maar ook vele bossoorten met verschillende
boomsoorten en duinen en zandverstuivingen,
elk met zijn eigen ontstaanswijzen
en levensvormen. Dit komt
mooi uit in het boek.
En oh ja, er staat ook nog wat tekst in het
boek. De eerste keren van doorbladeren
trekt die door de mooie foto’s nauwelijks
de aandacht. Maar als je de tekst na vele
keren alleen maar kijkend doorbladeren
ook eens gaat lezen voegt die toch weer
het nodige toe aan het boek, vooral een
beter begrip van ontstaanswijzen van
landschappen en de onderlinge samenhang.
Maar voor mij blijft het toch vooral een
prachtig kijkboek waar ik veel inspiratie
uit put als ik zelf weer eens met mijn
camera de Veluwe ga verkennen.
Boek: Verborgen Veluwe van Ruben Smit
ISBN-nummer: 90 5210 626 6
Prijs: E 24.95
Tekst: Jos Nijkamp
v r i e n d e n
Extra lezing
Back to Africa
Op donderdagavond 13 juli a.s. ontvangt Blijdorp de Zuid-Afrikaanse natuurbeschermer Dr. Hamish
Currie. Zijn organisatie, Back to Africa, brengt een aantal Afrikaanse, bedreigde diersoorten vanuit dierentuinen
terug naar het wild. Daar nemen de dieren deel aan een fokprogramma om de familiegroepen
uiteindelijk in Nationale Parken uit te kunnen zetten. Zo zijn vanuit Diergaarde Blijdorp een aantal
Zwarte Paardantilopen naar een Nationaal Park in Kimberley, Zuid-Afrika gebracht. Tot dusver zijn
reïntroducties van deze dieren in het wild niet zo succesvol als gewenst. Een fors aantal dieren stierf aan
een ziekte die door teken wordt overgedragen. Na onderzoek is het Hamish Currie gelukt een vaccin
te ontwikkelen tegen deze ziekte. Wilt u weten hoe het nu met de Blijdorp-dieren gaat Dr. Currie
vertelt alles over zijn (veld)werk, zijn onderzoek en de Blijdorp-dieren in een lezing op 13 juli a.s.
Tijdstip 20.00 uur, locatie waarschijnlijk in het Oceanium. Engelstalig.
Zwarte paardantilope terug in Zuid Afrika
Foto: Blijdorp
Om u aan te melden kunt u voor 1 juli a.s. emailen naar directie@rotterdamzoo.nl (maximaal twee personen).
U ontvangt vervolgens een bevestiging van Diergaarde Blijdorp voor deze bijzondere lezing.
Meld u snel aan, want vol = vol!
22

Blauwgezichthoningeter - foto: Anneke Oberman
(25 januari - 30 april 2006)
m u t a t i e s
Scheepmakers kroonduif - foto: Rob Doolaard
Vorkstaartscharrelaar - foto: Anneke Oberman
In deze rubriek vindt u delen van
de mutatielijst van de Diergaarde.
Voor deze lijst is gebruik gemaakt
van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven.
Er kan dus tussentijds het
een en ander zijn veranderd. Ook
kunnen dieren zich (niet zichtbaar
voor publiek) achter de
schermen bevinden. De meest
actuele lijst vindt u op het mededelingenbord
op het voorplein
tegenover de flamingo's. Op verzoek
geven we met ingang van dit
nummer aan of het een mannetje
(het eerste cijfer) of een vrouwtje
(het tweede cijfer) betreft, of dat
het geslacht nog niet bekend is
(het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0
Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje
en één vrouwtje.
Geboren
23-04/0.0.2 witnekkraanvogel, 19-04/ 0.0.2
vorkstaartscharrelaar (foto), 18-04/0.0.75
oorkwal, 13-04/0.0.4 swiftvos, 12-04/0.0.1
Madagaskar-spinschildpad, 10-04/1.0.0
Mhorr-gazelle (Bo, vader Bojador, moeder
Mahbes), 07-04/0.0.1 blauwgezichthoningeter
(foto), 03-04/0.0.1 geelkoplandschildpad,
02-04/0.0.2 grijze reuzenkangoeroe,
02-04/0.0.1 McCords slangenhalsschildpad,
01-04/0.0.2 roestkat (vader Krishna, moeder
Kirti), 31-03/1.0.0 netgiraffe (Marco,
vader Fehari, moeder Tipsy), 24-03/0.0.2
wilde cavia, 20-03/0.0.3 vosmangoest,
16-03/0.1.0 Indische antilope, 16-03/0.0.3
blauwgezichthoningeter, 09-03/0.0.1
Scheepmakers kroonduif (foto), 06-03/0.0.1
Madagaskar-stralenschildpad, 06-03/0.0.1
McCords slangenhalsschildpad, 03-03/0.1.0
Mhorrgazelle, 01-03/0.0.1 Arabische oryx,
23-02/0.0.1 Françoislangoer, 22-02/0.0.1
zwartvoetpinguïn, 20-02/0.0.42 Caraïbische
zeewaaier (gestekt), 06,08 en 09-02/0.0.4
Madagaskar-leguaan, 30-01/0.0.2 Timorzebravink,
30-01/0.0.2 konijnuiltje, 26-
01/0.0.65 glasanemoon-etende zeenaaktslak
(Aeolidella stephanicae)
Gestorven
17-04/0.0.1 vosmangoest, 17-04/1.0.0
kroeskoppelikaan, 12-04/1.0.0 bizon (Jos),
05-04/1.0.0 bizon (Elvis), 31-03/0.0.1 zwarte
ibis, 19-03/0.0.1 blauwgele ara, 15-
03/0.1.0 Prins-Alfredhert, 14-03/1.0.0 bosrendier,
02-03/1.0.0 zandwallaby, 25-
02/0.1.0 zwartvoetpinguïn, 20-02/1.0.0
Arabische oryx, 13-02/0.1.0 kroeskoppelikaan,
03-02/ 1.0.0 jagoearoendi
(Xingu), 03-02/1.0.0 Europese flamingo,
28-01/1.0.0 jufferkraanvogel
Gearriveerd
14-04/5.5.0 rode ibis (uit Tierpark Hellabrunn,
München), 05-04/1.0.0 McCords
slangenhalsschildpad, 29-03/1.1.0 suikereekhoorn,
23-03/1.0.0 onager (uit Stuttgart),
15-03/0.0.1 baardagame, 12-03/1.1.0
groene klimslang, 10-03/1.1.0 wilde cavia
(uit Poznan, Polen), 10-03/0.0.2 kathaai (uit
SeaLife Scheveningen), 05-03/0.0.4 wilde
cavia (uit Frankfurt), 04-03/0.0.2 blauwgele
ara (uit Lesna, Tsjechië), 14-02/0.2.0 Europese
lepelaar (uit Praag), 14-02/0.1.0
Madagaskar-stralenschildpad (uit Artis), 13-
02/1.1.0 Aziatische goudkat (uit Wassenaar),
12-02/0.0.2 klauwkikker (uit Iguana,
Vlissingen), 09-02/1.0.0 zeeotter (Chuluugi
uit Antwerpen), 03-02/0.1.0 onager (uit
Chester), 31-01/1.1.0 Molukken-kaketoe
(van NOP), 31-01/0.1.0 toco toekan (van
NOP), 26-01/1.0.0 koperkopslang (uit
Serpo, Delft)
Verzonden
18-04/0.0.14 Europese hamster (naar Gaia-
Park, Kerkrade), 13-04/1.0.0 zeeotter
(Chuluugi naar Antwerpen),
13-04/0.0.50 vuurpassiebloemvlinder (naar
Iguana, Vlissingen),11-04/1.0.0 Aziatische
goudkat (naar Thrigby Hall, Engeland), 11-
04/0.1.0 sperweruil (naar Parc Paradisio,
België), 10-04/2.0.0 Braziliaanse tangara
(naar Jersey),
07-04/5.0.0 manoel (naar Pont Scorff,
Frankrijk), 07-04/1.1.0 Maleise civetkat
(naar Pont Scorff, Frankrijk), 07-04/
1.0.0 vissende kat (naar Pont Scorff, Frankrijk),
06-04/1.0.0 kleine panda (naar Decin,
Tsjechië), 05-04/0.1.0 Prins-Alfredhert
(naar Decin, Tsjechië), 28-03/1.1.0 groene
boomboa (naar Iguana, Vlissingen), 21-
03/0.2.0 groene boomhop (naar Dvur Kralové,
Tsjechië), 21-03/0.2.0 harlekijnkwartel
(naar Stuttgart, Duitsland), 16-03/ 2.0.0
Prins Alfredhert (naar Sachsenhagen), 12-
03/1.2.0 konijnuiltje (naar National Bird of
Prey Centre)08-03 1.1.0 driekleurglansspreeuw
(naar Hannover), 21-02/2.1.0 harlekijnkwartel
(naar Amnéville, Frankrijk),
21-02/ 0.0.6 gestreept zeepaardje (naar
Aquatopia, Antwerpen), 19-02/1.0.0 prairiehondje
(naar Emmen), 15-02/1.0.0 poedoe
(naar Pilsen, Tsjechië), 04-02/4.3.0
zwartvoetpinguïn (naar Sjanghai), 02-
02/0.0.5 Cubaanse boa (naar Cabarceno,
Spanje), 31-01/0.1.0 zwavelborsttoekan
(naar NOP), 31-01/0.0.2 Gilamonster (naar
Lissabon Zoo), 31-01/0.0.2 Gilamonster
(naar Barcelona Zoo), 26-01/0.1.0 koperkopslang
(naar Serpo, Delft)
23

c o l o f o n
28e jaargang, nummer 2, oplage: 7250
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam
Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging
Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.
De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:
“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde
Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie
bedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het
verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede
2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in
Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld
deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor
hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.
Agenda
Heeft u nog guldens, kwartjes
en ander oud geld Investeer
het in een nieuw ijsberenverblijf!
U kunt al uw oude
geld inleveren bij de
Vriendenwinkels.
Zij zullen het omwisselen
in Euro’s voor ons jubileumgeschenk
ter
gelegenheid van 150 jaar
Diergaarde Blijdorp:
een prachtig ijsberenverblijf.
13 juli 2006 Back to Africa. Speciale lezing door Dr. Hamish Currie over
terugkeer van bedreigde diersoorten naar Afrika (blz. 22)
22 juli 2006 Speciale zomerreis naar Naturzoo Rheine (blz. 15)
23 september 2006 Najaarsexcursie naar Burgers' Zoo in Arnhem (blz. 14)
Adresgegevens Blijdorp
Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam
Bezoekersinformatie: 010-4431495
Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam
Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!
Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur
Secretariaat:
K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a,
3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: 010 - 467 66 37
Vriendenfax: 010 - 467 66 37
Email: info@vriendenvanblijdorp.nl
Postbank: 13 57 803
Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099
Reizen:
P. Biesta, Vroesenlaan 28A,
3039 DV Rotterdam
Telefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)
Email: peter.biesta@wanadoo.nl
Promotieteam:
Fam. H. Gerritse,
Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam
Telefoon: 010 - 466 36 82
Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431
tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)
Mobiel: 06-40323077
Postbank: 62 17 917
Redactie-adres Vriendennieuws:
M. Kreuger, hoofdredacteur
Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam
Email: mkreuger@planet.nl
Redactie-medewerkers:
J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat, J. Nijkamp,
A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten,
T. van de Velde, T. Vermeulen
Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam
Vrienden van Blijdorp op Internet:
Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl
Redactie Website: A. Gelderblom
Samenstelling Verenigingsbestuur:
Voorzitter
C.M. Groenhorst
Vice-voorzitter M. Kreuger
Secretaris
K. van Leeuwen
Tweede secretaris S. Noordijk
Penningmeester A.M. Bos
Leden
H. Gerritse - Promotie
P. Biesta - Reizen
ISSN: 1568-3400
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen
de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die
van de redactie. De redactie behoudt zich het recht
voor artikelen in te korten of te weigeren.
Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de
naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten
behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de
Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk
anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s
opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden
van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.