Communicatie, Hogeschool Leiden - NVAO

Rapport van bevindingen
NVAO-commissie
Onderzoek alternatief toetstraject
Hogeschool Leiden
24 november 2011

Inhoud
1 Samenvatting 3
2 Verantwoording 5
2.1 Aanleiding onderzoek 5
2.2 Onderzoeksvragen 5
2.3 Samenstelling commissie 6
2.4 Werkwijze commissie 6
2.5 Opbouw rapport 7
3 De opleiding en het alternatieve toetstraject 8
3.1 Cluster Management en Bedrijf 8
3.2 Opleiding Communicatie 8
3.3 Alternatief toetstraject 8
4 Onderzoeksresultaten 10
4.1 Eindniveau studenten alternatief traject 10
4.2 Eindniveau studenten regulier traject 11
4.3 Oordeel opleiding versus oordeel commissie 12
4.4 Eisen aan pilotweek 14
4.5 Eisen aan toetsing en beoordeling eindniveau 16
5 Conclusies 18
Bijlage 1 – Samenstelling commissie 19
Bijlage 2 – Programma locatiebezoek 21
Bijlage 3 – Documenten 22
Bijlage 4 – Begrippenkader 24
Bijlage 5 – Beoordelingsformulier 25
pagina 2
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

1 Samenvatting
Van de 19 afgestudeerden Communicatie die hebben deelgenomen aan een alternatief
toetstraject, hebben 18 terecht een hbo-bachelordiploma ontvangen in de periode 2009-
2011. Alle 17 studenten regulier afgestudeerd in 2010-2011 bereikten het vereiste
eindniveau. Dit zijn de belangrijkste conclusies van de commissie-Dunnewijk die op verzoek
van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) onderzoek heeft verricht naar
het niveau van afgestudeerden van de opleiding hbo-bachelor Communicatie aan de
Hogeschool Leiden.
Onderzoek
Aanleiding tot het onderzoek was onder meer de vaststelling van de Inspectie van het
Onderwijs in april 2011 dat er tekortkomingen waren in de borging van het eindniveau van
afgestudeerden via alternatieve trajecten bij hogescholen. De inspectie kenmerkte de
situatie als „zorgelijk‟ voor de hbo-bacheloropleiding Communicatie van de Hogeschool
Leiden. Deze vaststelling had betrekking op het alternatieve toetstraject (de zogenoemde
pilotweek) voor langstudeerders en niet op het reguliere afstudeertraject aan de opleiding
Communicatie van de instelling.
Het onderzoek van de commissie-Dunnewijk bestond uit het vaststellen van het eindniveau
van 19 afgestudeerden uit de pilotweek en 17 regulier afgestudeerden. Verder is onderzoek
gedaan naar de kwaliteit van de toetsing en beoordeling in de pilotweek en van het
eindniveau.
Pilotweek
Alle 34 studenten die in januari 2010 langer dan vier jaar stonden ingeschreven bij de
opleiding Communicatie, zijn uitgenodigd voor deelname aan het alternatieve toetstraject in
april 2010. In deze pilotweek konden studenten vakken afronden en vakken die zij al eerder
hadden behaald, laten registreren. Aan de pilotweek hebben 24 studenten deelgenomen.
Gemiddeld hadden deze studenten nog 22,5 EC openstaan, variërend van 3 tot ruim 41 EC.
In de pilotweek zijn de al behaalde cijfers gecontroleerd en konden de studenten voor de
nog openstaande vakken met inhoudelijke vragen bij de vakdocenten terecht. Vervolgens
zijn toetsen gemaakt. Het afstudeeronderzoek vormde geen onderdeel van de pilotweek.
19 van de 24 studenten uit de pilotweek zijn inmiddels afgestudeerd.
Eindniveau studenten pilotweek
Om het eindniveau van de 19 afgestudeerde studenten uit de pilotweek te bepalen, heeft de
commissie-Dunnewijk de afstudeerscripties, stageverslagen (indien aanwezig) en
opdrachten uit de pilotweek (indien aanwezig) van deze studenten bestudeerd. Het
eindoordeel van de opleiding over het eindniveau van 18 geslaagden neemt de commissie
over. Deze studenten voldoen aan het hbo-bachelorniveau. Van één van de studenten is
het gerealiseerde eindniveau onder het niveau dat van een hbo-bachelor mag worden
verwacht.
Eindniveau reguliere studenten
Om het eindniveau van alle 17 studenten die regulier zijn afgestudeerd in 2010-2011 te
bepalen, heeft de commissie de bachelorscripties en stageverslagen of andere
vierdejaarsonderdelen van deze studenten beoordeeld. De commissie neemt het
eindoordeel van de opleiding over het eindniveau van de 17 geslaagden over. Zij voldoen
allen aan het hbo-bachelorniveau.
pagina 3
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Toetsing en beoordeling pilotweek
Het speciale toetstraject biedt volgens de commissie een goede basis voor het doorvoeren
van administratieve correcties en het beoordelen van een aantal openstaande
programmaonderdelen. De pilotweek heeft langstudeerders de kans geboden om de
misgelopen studiepunten alsnog te laten registeren. Gebleken is namelijk dat met het
afronden van bepaalde programmaonderdelen en het vertalen daarvan naar studiepunten
fouten zijn gemaakt. Verder heeft het speciale toetstraject het mogelijk gemaakt voor
langstudeerders om de noodzakelijke toetsen af te leggen met het oog op afstuderen. De
commissie is echter ook kritisch met name over de uitvoering van de toetsing in de
pilotweek. Uit een intern onderzoek van de instelling bleek al eerder dat aan een aantal
noodzakelijke voorwaarden voor het zorgvuldig toetsen van studenten niet is voldaan.
Toetsing en beoordeling eindniveau
De commissie stelt vast dat de opleiding niet voldoende inzichtelijk heeft gemaakt in welke
programmaonderdelen welke eindkwalificaties op eindniveau worden getoetst. Verder kan
de relatie tussen de aard en het niveau van de toetsen enerzijds en de te toetsen
eindkwalificaties helderder. Voorts is vastgesteld dat de opleiding geen eenduidige
beoordelingscriteria heeft gehanteerd voor de bachelorscriptie. Hoewel 35 van de 36
schriftelijke eindproducten voldoen aan de eisen van een hbo-bachelor, is onduidelijk
gebleven hoe de mondelinge presentatie is meegewogen in het oordeel van de opleiding
over het afstudeerwerkstuk.
Bij gebrek aan vergelijkend materiaal heeft de commissie niet kunnen vaststellen in welke
mate de ingezette verbeteracties effect hebben op de kwaliteit van de toetsing en
beoordeling. Wel ondersteunt de commissie de noodzaak van verbeteracties.
Tot slot wenst de commissie haar waardering uit te spreken voor het initiatief en de
creatieve opzet van de pilotweek ondanks de kritische kanttekeningen bij de uitvoering
ervan. Dankzij het speciale, alternatieve traject hebben inmiddels 18 langstudeerders
alsnog terecht hun hbo-bachelordiploma behaald.
Den Haag, 24 november 2011
drs. M. Dunnewijk-Budé
(voorzitter)
drs. Linda van der Grijspaarde
(secretaris)
pagina 4
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

2 Verantwoording
2.1 Aanleiding onderzoek
De Inspectie van het Onderwijs (inspectie) concludeert in haar rapport „Alternatieve
afstudeertrajecten en de bewaking van het eindniveau in het hoger onderwijs‟ 1 dat in het
bekostigd hoger beroepsonderwijs onvoldoende discipline is in de naleving van de
wetgeving rond het afstudeerniveau. Interne en externe kwaliteitszorg van alternatieve
afstudeertrajecten vormen geen garantie voor het tijdig signaleren en corrigeren van
tekortkomingen.
Aanleiding voor deze conclusies was het onderzoek van de inspectie naar de examinering
en niveaubewaking van vijftien opleidingen bij tien bekostigde hogescholen. Bij acht van
deze vijftien opleidingen had de inspectie ernstige twijfels over de praktijk van de
examinering of de niveaubewaking of vond de inspectie hier essentiële gebreken. Vier van
de acht opleidingen noemt de inspectie zeer zwak. Van de vier andere opleidingen noemt
de inspectie de situatie zorgelijk. Daar rezen bij de inspectie belangrijke vragen over de
borging van het eindniveau.
Eén situatie door de inspectie als zorgelijk omschreven betreft het alternatieve toetstraject
van de opleiding hbo-bachelor Communicatie bij de Hogeschool Leiden. Enkele passages
over dit toetstraject uit het rapport van de inspectie zijn de volgende:
- „De inspectie constateert tekortkomingen die vragen oproepen over de toetsing in het
alternatieve toetstraject en daarmee over de borging van het eindniveau. Ook de
naleving van de Wet op het hoger onderwijs [en wetenschappelijk onderzoek] is op
enkele gerelateerde onderdelen voor verbetering vatbaar. Al met al is de situatie
zorgelijk‟.
- „In de pilot voorzag de kwaliteitszorg onvoldoende in waarborgen dat examinatoren
de regels inzake toetsing en beoordeling naleven.‟
Naar aanleiding van bovenstaande heeft de staatssecretaris van OCW de NVAO gevraagd
om de toetsing in het afstudeertraject en het eindniveau van afgestudeerden via het
alternatieve en het reguliere traject te beoordelen. Hiertoe heeft de NVAO de commissie-
Dunnewijk ingesteld.
2.2 Onderzoeksvragen
De commissie-Dunnewijk voert een onderzoeksopdracht uit zoals omschreven in het
rapport van de inspectie (pagina 45): “De inspectie heeft de NVAO gevraagd onderzoek te
doen naar de standaard Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties die deel uitmaakt van
het accreditatiekader. Aan het alternatieve toetstraject deden 24 studenten mee. De
omvang (in gerealiseerde studiepunten) verschilt sterk per student en niet alle studenten
zijn nog afgestudeerd. Van de opleiding wordt van alle studenten die aan het traject
meededen en die zijn afgestudeerd het niveau beoordeeld. In aanvulling daarop wordt een
zodanig aantal afgestudeerden die niet aan het traject deelnamen onderzocht zodat het
totaal op 30 komt.”
1 Inspectie van het Onderwijs, ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Alternatieve
afstudeertrajecten en de bewaking van het eindniveau in het hoger onderwijs, Utrecht, april 2011
(Bijlage 9a, Hogeschool Leiden)
pagina 5
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Van de 24 studenten die hebben deelgenomen aan het alternatieve toetstraject, zijn op het
moment van het onderzoek 19 studenten afgestudeerd. Aanvullend zijn (op verzoek van de
hogeschool) alle 17 regulier afgestudeerde studenten van het studiejaar 2010-2011
meegenomen in het onderzoek. In totaal heeft de commissie dus 36 studenten beoordeeld,
dus 6 meer dan voorzien in de opdracht.
De commissie heeft de onderzoeksopdracht van de inspectie vertaald in de volgende vijf
onderzoeksvragen:
1. Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in totaal 19 studenten
die hebben deelgenomen aan het alternatieve toetstraject en die inmiddels zijn
afgestudeerd, op een vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed of excellent)
2. Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in totaal 17 in het
studiejaar 2010-2011 regulier afgestudeerde studenten, op een vierpuntsschaal
(onvoldoende, voldoende, goed of excellent)
3. Is het oordeel van de commissie over het eindniveau van de 36 studenten in
overeenstemming met het oordeel dat de opleiding heeft gegeven
4. Heeft de toekenning van studiepunten, en de toetsing en beoordeling in het
alternatieve toetstraject plaatsgevonden volgens daarvoor in het hoger
beroepsonderwijs geldende eisen
5. Hebben de toetsing en beoordeling van het gerealiseerde eindniveau van de reguliere
studenten en pilotweekstudenten plaatsgevonden volgens daarvoor in het hoger
beroepsonderwijs geldende eisen
2.3 Samenstelling commissie
De commissie-Dunnewijk bestaat uit dezelfde leden die de opleidingen Communicatie van
de Hanzehogeschool Groningen hebben beoordeeld naar aanleiding van het eerder
genoemde rapport van de inspectie over alternatieve afstudeertrajecten. Drie van de vier
commissieleden maakten ook deel uit van de commissie die het alternatieve traject van de
opleiding Media en Entertainment Management van de Hogeschool Inholland heeft
beoordeeld naar aanleiding van datzelfde inspectierapport.
De commissie is ondersteund door een procescoördinator van de NVAO en een secretaris.
2.4 Werkwijze commissie
Tijdens een vooroverleg met de instelling zijn afspraken gemaakt over de voorbereiding op
het bij de opleiding Communicatie af te leggen locatiebezoek, de toezending van
documenten vooraf aan de commissie en de werkwijze tijdens het locatiebezoek.
De commissie heeft voorafgaand aan het locatiebezoek een beoordelingsformulier
ontworpen (bijlage 5). Dit formulier is samengesteld na bestudering van vijf al toegestuurde
afstudeerdossiers en op basis van algemene eisen aan het hbo-bachelorniveau en de
opleidingsspecifieke eindkwalificaties gedefinieerd door de opleiding. De basis van het
formulier is gelijk aan dat wat de commissie gehanteerd heeft bij de beoordeling van de
afgestudeerden binnen de alternatieve trajecten van de Hogeschool Inholland en de
Hanzehogeschool Groningen, dit met het oog op consistentie in de beoordeling.
Het locatiebezoek heeft plaatsgevonden te Leiden van 26 tot 28 september 2011. Dit
bezoek is gestart met een kort vooroverleg van de commissie, gevolgd door een beknopte
presentatie van de instelling over de opleiding en ingezette verbetermaatregelen. Daarna
heeft de commissie de 36 afstudeerscripties beoordeeld. Ook heeft de commissie het
niveau bepaald van het stageverslag, indien aanwezig. Van de alternatieve studenten is de
pagina 6
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

kwaliteit beoordeeld van de opdrachten die zijn gemaakt tijdens het alternatieve toetstraject
(de pilotweek), voor zover deze nog zijn bewaard.
Het blind beoordelen van de afstudeerscripties (alternatief versus regulier) bleek niet
mogelijk gezien de vormgeving en samenstelling van de aangereikte scripties. Wel heeft de
commissie alle scripties beoordeeld zonder van tevoren kennis te hebben genomen van het
oordeel van de opleiding.
De commissie heeft na de bestudering van de afstudeerscripties en werkstukken
gesprekken gevoerd met examinatoren en aanvullende relevante documenten bestudeerd,
zoals studiegidsen, onderwijsregelingen en evaluatierapporten. De commissie heeft zich zo
tijdens het locatiebezoek ook een goed beeld kunnen vormen van de uitgangspunten voor
en uitvoering van de pilotweek.
Aan het eind van het locatiebezoek hebben de commissieleden hun uiteindelijke
bevindingen met elkaar besproken en hebben zij de antwoorden op de onderzoeksvragen
geformuleerd. De belangrijkste uitkomsten zijn ook mondeling teruggekoppeld naar de
instelling.
De secretaris van de commissie heeft aan de hand van de bevindingen een conceptrapport
opgesteld dat, na verwerking van de daarop binnengekomen commentaren van de
commissieleden, is geworden tot het rapport zoals dat hier voorligt. De voorzitter heeft het
rapport vastgesteld op 31 oktober 2011. De oordelen van de commissie over de
afstudeerscripties en aanvullend werk van de individuele studenten zijn in een aparte
rapportage opgenomen en aan de instelling verstrekt. De NVAO maakt deze gegevens niet
openbaar.
Op 24 november 2011 heeft de voorzitter van de commissie de definitieve versie van het
rapport vastgesteld. De reactie van de instelling van 17 november 2011 naar aanleiding van
de ontwerpversie van 31 oktober 2011 is daarin verwerkt. De commissie heeft alle
opmerkingen van de instelling onverkort overgenomen.
2.5 Opbouw rapport
Na de samenvatting geeft de commissie in hoofdstuk 2 de verantwoording voor het
uitgevoerde onderzoek. Hoofdstuk 3 geeft informatie over de opleiding Communicatie en
over de pilotweek. De laatste twee hoofdstukken beschrijven de onderzoeksresultaten en de
conclusies van de commissie. Aan het rapport is een aantal bijlagen toegevoegd, met onder
meer informatie over de samenstelling van de commissie, het programma van het
locatiebezoek en een overzicht van geraadpleegde stukken.
pagina 7
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

3 De opleiding en het alternatieve toetstraject
3.1 Cluster Management en Bedrijf
Eén van de vijf onderwijsclusters van de Hogeschool Leiden is het cluster Management en
Bedrijf (M&B). Het cluster bestaat uit de volgende zes hbo-bacheloropleidingen: Rechten,
Sociaal Juridische Dienstverlening, Management in de Zorg, Personeel & Arbeid,
Commerciële Economie en Communicatie. Het cluster M&B telt ongeveer 1850 studenten
en 103 medewerkers. Het gemeenschappelijke kenmerk van de genoemde opleidingen is
dat deze de studenten voorbereiden op functies die ondersteunend zijn aan de
corebusiness van bedrijven en organisaties.
3.2 Opleiding Communicatie
De hbo-bacheloropleiding Communicatie was tot oktober 2009 een onderdeel van De
Haagse Hogeschool. Studenten schreven zich in bij De Haagse Hogeschool en volgden de
opleiding in Leiden. Vanaf oktober 2009 wordt de opleiding verzorgd als zelfstandige
opleiding van de Hogeschool Leiden.
De opleiding Communicatie baseert het studieprogramma op het beroepsprofiel zoals dit is
vastgesteld door de landelijke beroepsvereniging voor communicatieprofessionals
(Logeion). Het Landelijk Overleg Communicatieopleidingen (LOCO) heeft dit profiel
bestaande uit zes kerntaken vertaald naar een competentieprofiel met zes eindkwalificaties.
Daarbij zijn ook de Body of Knowledge en Skills (BoKS) beschreven en is de relatie gelegd
met hbo-kwalificaties en Dublin-descriptoren. LOCO heeft dit profiel in september 2010
vastgesteld.
Vanaf het cohort 2010 is een nieuw curriculum ingevoerd, gebaseerd op dit nieuwe
competentieprofiel. Voor de ouderejaars studenten geldt nog het competentieprofiel uit 2004
en het bijbehorende onderwijsprogramma.
3.3 Alternatief toetstraject
De onderwijsmanager van de opleiding Communicatie heeft in januari 2010 ingestemd met
het voorstel van de voorzitter van de examencommissie 2 om een alternatief toetstraject te
organiseren voor langstudeerders 3 . Dit alternatieve traject zou moeten bestaan uit een
pilotweek waarin studenten extra begeleiding en onderwijs kregen. Ook zouden deze
studenten in deze pilotweek de mogelijkheid krijgen om toetsen te maken voor de nog
openstaande vakken.
Concentratie in één week werd door de voorzitter van de examencommissie gezien als een
belangrijke voorwaarde om de pilotweek te laten slagen. Veel van de langstudeerders
hadden immers al een baan en waren slechts beperkt beschikbaar.
In een teamoverleg in februari 2010 is bij de docenten geïnventariseerd wie van de
vakdocenten tijdens deze week beschikbaar zouden zijn. Vier docenten hebben zich
hiervoor aangemeld, onder wie de initiatiefnemer zelf. Deze docenten hadden expertise in
Nederlands, Engels, de sociologische en methodologische vakken en communicatievakken.
2 De voorzitter van de examencommissie was op dat moment ook afstudeercoördinator en voorzitter
van de curriculumcommissie.
3 Vijfdejaars studenten en ouder.
pagina 8
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

In de examencommissie is geen formeel voorstel ingediend voor de uitvoering van deze
pilotweek. Formele besluitvorming heeft dan ook niet plaatsgevonden.
Alle 34 studenten die in januari 2010 langer dan vier jaar stonden ingeschreven bij de
opleiding Communicatie, zijn per e-mail uitgenodigd voor deelname aan de pilotweek.
Inhoudelijke eisen voor deelname zijn niet gesteld. 24 studenten hebben zich aangemeld
voor deelname. Gemiddeld hadden deze studenten nog 22,5 EC openstaan, variërend van
3 tot 41 EC. Twee studenten hadden hun afstudeeropdracht al afgerond voor ze aan de
pilotweek deelnamen.
De pilotweek heeft plaatsgevonden van 12 tot en met 16 april 2010. De 24 deelnemende
studenten zijn van maandag tot en met vrijdag van 9.00 uur tot 21.00 uur beschikbaar
geweest. De pilotweek kende een gezamenlijke start op maandag met een toelichting over
de werkwijze. Verder zijn de reeds behaalde cijfers gecontroleerd. Voor de nog
openstaande vakken konden de studenten met inhoudelijke vragen bij de vakdocenten
terecht. Vervolgens maakten zij toetsen. Het afstudeeronderzoek was geen onderdeel van
deze pilotweek.
De 24 studenten hebben tijdens de pilotweek diverse vakken afgerond, bijvoorbeeld door
het verbeteren of afmaken van portfolioproducten (voornamelijk Nederlands en Engels) en
het afleggen van mondelinge en schriftelijke toetsen voor diverse (communicatie)vakken.
De toetsomvang en de toetsduur waren in een groot aantal gevallen afwijkend van de
toetsing in de reguliere periode.
Tijdens de pilotweek zijn mondelinge en schriftelijke tentamens afgenomen. De studenten
hebben gemiddeld aan vier toetsen deelgenomen. Daarnaast hebben studenten
portfolioproducten, essays, artikelen en dergelijke ingeleverd en hebben zij mondelinge
presentaties verzorgd voor de docent en de groep medestudenten. In tabel 1 is zichtbaar
hoe vaak een bepaalde toetsvorm is toegepast in de pilotweek.
toetsvorm
aantal
portfolio-opdrachten aangevuld 38
artikel, product of essay ingeleverd en beoordeeld 31
mondeling tentamen 32
mondelinge presentatie 22
schriftelijk tentamen 23
totaal 146
Tabel 1: afgenomen toetsen in pilotweek
Van de studenten uit de pilotweek zijn 14 studenten aan het einde van het studiejaar 2009-
2010 afgestudeerd en twee in 2010-2011. Drie studenten zijn in augustus 2011 via een
herkansingsmogelijkheid afgestudeerd. Op het moment van het onderzoek van de
commissie zijn dus 19 van de 24 studenten afgestudeerd.
In de tweede helft van 2010 is intern onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de
voorbereiding en de uitvoering van de pilotweek. De conclusies van dit interne onderzoek
zijn als volgt samen te vatten:
– de pilot is onvoldoende conform de regels van de onderwijs- en examenregeling (OER)
georganiseerd;
– de kwaliteit van de uitgevoerde toetsing bleek niet in alle gevallen aantoonbaar;
– het interne toezicht op de (leden van de) examencommissie is niet toereikend geweest.
pagina 9
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

4 Onderzoeksresultaten
4.1 Eindniveau studenten alternatief traject
In deze paragraaf presenteert de commissie haar bevindingen op onderzoeksvraag 1:
Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in totaal 19 studenten die
hebben deelgenomen aan het alternatieve toetstraject en die inmiddels zijn afgestudeerd,
op een vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed of excellent)
De werkwijze van de commissie wordt hieronder toegelicht waarna de resultaten worden
gepresenteerd.
De commissie heeft van alle studenten die hebben deelgenomen aan de pilotweek en die
inmiddels zijn afgestudeerd de afstudeerscriptie, het stageverslag (indien aanwezig) en
opdrachten uit de pilotweek (indien aanwezig) beoordeeld. Van alle studenten was de
afstudeerscriptie beschikbaar. Van slechts twee van de studenten was het stageverslag
beschikbaar. Van één van deze twee studenten was daarnaast een extra tentamen en een
in de pilotweek gemaakte opdracht beschikbaar. Van twaalf studenten was, naast de
afstudeerscriptie, een in de pilotweek gemaakte opdracht beschikbaar. Van zes studenten
was alleen de afstudeerscriptie beschikbaar. De commissie heeft van deze zes studenten
geen stageverslag of een ander vierdejaarsonderdeel kunnen inzien.
De commissie heeft ieder van de afstudeerscripties, verslagen en opdrachten bestudeerd
zonder vooraf op de hoogte te zijn van het eindoordeel van de examinatoren. Afgesproken
was dat een derde commissielid het dossier zou beoordelen bij verschillen in beoordeling
tussen de eerste twee commissieleden. Aangezien de oordelen van de commissieleden in
voldoende mate met elkaar overeenkwamen, is dit niet nodig gebleken. Na de voorlopige
beoordeling door tweetallen zijn alle oordelen met de hele commissie volledig
doorgesproken en op elkaar afgestemd. Hierna hebben de commissieleden hun oordelen
vergeleken met de oorspronkelijke oordelen van de examinatoren.
De commissie heeft het niveau van de afstudeerscripties van de studenten vastgesteld op
een vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent). Bij de stageverslagen en
ander werk gaf de commissie het oordeel voldoende of onvoldoende.
Naar aanleiding van haar voorlopige oordelen over de afstudeerscripties en overig werk
heeft de commissie gesprekken gevoerd met één examinator. Eén beoordeling die
significant afweek tussen deze examinator en de commissie is doorgesproken. Ook is
ingegaan op de beoordeling waar naar het oordeel van de commissie sprake was van een
onvoldoende. Verder is met de examinator, die tevens de initiatiefnemer voor de pilotweek
was, gesproken over de inrichting van de pilotweek.
De commissie heeft haar oordeel op de afstudeerscriptie als indicatie genomen voor het
bepalen van het gerealiseerde eindniveau van de 19 afgestudeerden. De oordelen op
eventueel aanwezige stageverslagen en overig werk hebben dit oordeel bevestigd. In tabel
2 zijn de oordelen van de commissie weergegeven over het eindniveau van de 19
afgestudeerde studenten die hebben deelgenomen aan het alternatieve toetstraject.
pagina 10
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Excellent
Goed
Voldoende
Onvoldoende
Totaal
eindniveau alternatieve studenten 1 5 12 1 19
Tabel 2: Eindniveau volgens commissie
Het gerealiseerde eindniveau van 18 van de 19 studenten is op of boven het niveau dat van
een hbo-bachelor mag worden verwacht. 18 van de 19 studenten hebben dan ook volgens
de commissie terecht het hbo-diploma ontvangen.
Het gerealiseerde eindniveau van 1 van de 19 studenten is onder het niveau dat van een
hbo-bachelor mag worden verwacht. De opleiding heeft bij de beoordeling van deze
afstudeerscriptie de richtlijnen en beoordelingscriteria toegepast die geldig waren op het
moment dat deze student startte met het afstudeertraject. De commissie heeft deze
afstudeerscriptie beoordeeld met inachtneming van de voor deze student geldende
beoordelingscriteria en heeft geconcludeerd dat, ook bij het toepassen van deze criteria, het
niveau onvoldoende was.
4.2 Eindniveau studenten regulier traject
De tweede onderzoeksvraag luidt als volgt:
Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in totaal 17 in het studiejaar
2010-2011 regulier afgestudeerde studenten, op een vierpuntsschaal (onvoldoende,
voldoende, goed of excellent )
De werkwijze van de commissie wordt hieronder toegelicht waarna de resultaten worden
gepresenteerd.
De commissie heeft van alle studenten die in het studiejaar 2010-2011 regulier zijn
afgestudeerd de afstudeerscriptie en het stageverslag (indien aanwezig) beoordeeld. Van
zes studenten was het stageverslag niet beschikbaar. Van vijf van deze studenten zijn
andere vierdejaarswerken beoordeeld. Van één student was geen ander werk beschikbaar.
De commissie heeft ieder van de afstudeerscripties en stageverslagen bestudeerd zonder
vooraf op de hoogte te zijn van het eindoordeel van de examinatoren. Afgesproken was dat
een derde commissielid het dossier zou beoordelen bij verschillen in beoordeling tussen de
eerste twee commissieleden. Aangezien de oordelen van de commissieleden in voldoende
mate met elkaar overeenkwamen, is dit niet nodig gebleken. Na de voorlopige beoordeling
door tweetallen, zijn alle oordelen met de hele commissie volledig doorgesproken en op
elkaar afgestemd. Hierna hebben de commissieleden hun oordelen vergeleken met de
oorspronkelijke oordelen van de examinatoren.
De commissie heeft het niveau van de afstudeerscripties van de studenten vastgesteld op
een vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent). Bij de stageverslagen en
ander werk gaf de commissie het oordeel voldoende of onvoldoende.
pagina 11
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Excellent
Goed
Voldoende
Onvoldoende
Totaal
Naar aanleiding van haar voorlopige oordelen over de afstudeerscripties en stageverslagen
heeft de commissie gesprekken gevoerd met twee examinatoren. Drie significant afwijkende
beoordelingen tussen de examinatoren en de commissie zijn doorgesproken. Verder is met
de examinatoren gesproken over de procedures rond het afstuderen en over de
gehanteerde beoordelingscriteria.
De commissie heeft haar oordeel op de afstudeerscriptie als indicatie genomen voor het
bepalen van het gerealiseerde eindniveau van de 17 studenten die in het studiejaar 2010-
2011 regulier zijn afgestudeerd. De oordelen op stageverslagen en overig werk hebben het
dit oordeel bevestigd. In tabel 3 zijn de oordelen van de commissie weergegeven over het
eindniveau van de studenten.
Eindniveau reguliere studenten 2 8 7 0 17
Tabel 3: Niveau afstudeerscriptie volgens commissie
Het gerealiseerde eindniveau van alle 17 studenten is op of boven het niveau dat van een
hbo-bachelor mag worden verwacht. Deze studenten hebben dan ook volgens de
commissie terecht het hbo-diploma ontvangen.
4.3 Oordeel opleiding versus oordeel commissie
In deze paragraaf presenteert de commissie haar bevindingen op de derde
onderzoeksvraag:
Is het oordeel van de commissie over het eindniveau van de 36 studenten in
overeenstemming met het oordeel dat de opleiding heeft gegeven
De commissie heeft haar oordelen over het eindniveau van de studenten gegeven op een
vierpuntsschaal. Om de oordelen van de opleidingen te kunnen vergelijken met de oordelen
van de commissie, zijn de cijfers van de opleidingen als volgt vertaald naar de
vierpuntsschaal van de commissie:
onvoldoende: lager dan 5,5;
voldoende: 5,5 t/m 7,0;
goed: 7,1 t/m 8,5;
excellent: 8,6 t/m 10.
In het eindoordeel van de opleiding is ook het oordeel van de afstudeerbegeleiders over de
mondelinge verdediging van de afstudeerscriptie meegenomen. De commissie heeft geen
zicht op de invloed van deze verdediging op het eindcijfer. Verschillen tussen de oordelen
van de commissie en de oordelen van de opleiding zijn hier mogelijk deels door te
verklaren.
pagina 12
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

opleiding
opleiding
commissie
commissie
In tabellen 4 en 5 zijn de aantallen oordelen per categorie vergeleken tussen de commissie
en de opleiding. Tabel 4 geeft een overzicht van de studenten die de pilotweek hebben
doorlopen en tabel 5 geeft een overzicht van de reguliere studenten. Zichtbaar is
bijvoorbeeld dat zowel de opleiding als de commissie acht reguliere studenten het oordeel
goed hebben gegeven.
Geslaagden
excellent 2 1
goed 3 5
voldoende 14 12
onvoldoende 0 1
totaal 19 19
Tabel 4: Aantallen oordelen studenten pilotweek
Geslaagden
excellent 0 2
goed 8 8
voldoende 9 7
onvoldoende 0 0
totaal 17 17
Tabel 5: Aantallen oordelen reguliere studenten
pagina 13
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

opleiding
opleiding
cie - excellent
cie - excellent
cie - goed
cie - goed
cie - voldoende
cie - voldoende
cie - onvoldoende
cie - onvoldoende
In tabellen 6 en 7 zijn de oordelen van de opleiding over het eindniveau van de studenten
afgezet tegen de oordelen van de commissie. Zichtbaar is bijvoorbeeld dat de negen
reguliere studenten die van de opleiding het oordeel voldoende ontvingen, van de
commissie in zes gevallen het oordeel voldoende en in drie gevallen het oordeel goed
ontvingen.
Geslaagden
excellent 2 1 1
goed 3 1 2
voldoende 14 3 10 1
totaal 19 1 5 12 1
Tabel 6: Oordeel eindniveau studenten alternatief traject commissie versus opleiding
Geslaagden
excellent 0
goed 8 2 5 1
voldoende 9 3 6
totaal 17 2 8 7
Tabel 7: Oordeel eindniveau reguliere studenten commissie versus opleiding
Opvallend is dat de oordelen van de commissie over het eindniveau van de reguliere
studenten gemiddeld hoger zijn dan de oordelen van de opleiding. Bij de studenten die de
pilotweek hebben gevolgd, liggen de oordelen van de commissie en de opleiding dichter bij
elkaar. Een mogelijke reden voor dit verschil is dat de opleiding in het afgelopen jaar waarin
de reguliere studenten zijn afgestudeerd, strenger is gaan beoordelen.
4.4 Eisen aan pilotweek
In deze paragraaf presenteert de commissie haar bevindingen op de vierde
onderzoeksvraag:
Heeft de toekenning van studiepunten, en de toetsing en beoordeling in het alternatieve
toetstraject plaatsgevonden volgens daarvoor in het hoger beroepsonderwijs geldende
eisen
pagina 14
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

De in de pilotweek gebruikte toetsvormen en de toekenning van eerder behaalde
studiepunten worden hieronder besproken. Vervolgens worden conclusies gegeven.
Mondelinge tentamens
Bij de mondelinge tentamens zijn in de meeste gevallen twee docenten als beoordelaar
aanwezig geweest. Er zijn geen score- of beoordelingsformulieren gebruikt. De docenten
hebben de studenten op hoofdlijnen ondervraagd en hebben daarbij de nadruk gelegd op
eindkwalificaties. Vooraf zijn geen expliciete criteria vastgesteld, anders dan dat gebruik is
gemaakt van het bestaande competentieprofiel uit de modulehandleiding. Aangezien van de
mondelinge tentamens niets is vastgelegd, heeft de commissie zich geen oordeel kunnen
vormen over de inhoud en het niveau van de toetsen en de resultaten van de studenten. De
commissie stelt echter dat bij deze vorm van toetsing zonder vooraf geformuleerde
beoordelingscriteria het reële risico bestaat dat de toetsing onvoldoende valide en
betrouwbaar was.
Schriftelijke tentamens
Voor een beperkt aantal vakken of vakonderdelen zijn schriftelijke tentamens gegeven. In
de pilotweek is veelal gekozen voor een gecomprimeerde vorm van toetsing om de duur
van het tentamen in te korten. Eenzelfde toets is op meerdere momenten in deze week bij
verschillende studenten afgenomen. De commissie heeft slechts enkele van de schriftelijke
tentamens uit de pilotweek kunnen inzien. Daarbij zij aangetekend dat instellingen voor
hoger onderwijs geen wettelijke verplichting hebben om het afstudeerwerk van studenten te
bewaren.
De commissie beoordeelt de kwaliteit van de toetsen als voldoende. Door het inkorten van
toetsen is het echter mogelijk dat de validiteit en betrouwbaarheid van deze toetsen in het
geding komen.
Mondelinge presentaties
De commissie heeft geen producten aangetroffen van de afgenomen mondelinge
presentaties. De commissie kan dan ook de kwaliteit van deze toetsen niet beoordelen.
Toekenning eerder behaalde studiepunten
Tijdens de pilotweek zijn studiepunten toegekend die ten onrechte nog niet in het
administratiesysteem stonden. De studenten hebben hiertoe bewijs geleverd in de vorm van
eerder beoordeelde producten en e-mails van de betrokken docent met het cijfer. Volgens
het interne onderzoek van de instelling is het niet meer mogelijk aantoonbaar te maken of
toekenning van studiepunten terecht heeft plaatsgevonden aangezien de bewaartermijn van
de producten is verstreken. Formele besluitvorming in de examencommissie over de wijze
van toetsing heeft volgens dit interne onderzoek in elk geval niet plaatsgevonden. Ook de
commissie stelt vast dat geen formele besluitvorming heeft plaatsgevonden. Daarmee heeft
de toekenning van eerder behaalde studiepunten ten dele niet volgens de regels
plaatsgevonden. Wel erkent de commissie de noodzaak van deze exercitie gezien het feit
dat de instelling eerder in gebreke was gebleven en daardoor studiepunten onterecht niet
waren toegekend.
Conclusies
De pilotweek biedt volgens de commissie een goede basis voor het doorvoeren van
administratieve correcties en het beoordelen van een aantal openstaande
programmaonderdelen. De pilotweek heeft langstudeerders de kans geboden om onterecht
niet geregistreerde studiepunten alsnog te laten registeren. Gebleken is namelijk dat met
het afronden van bepaalde programmaonderdelen en het vertalen daarvan naar
studiepunten fouten zijn gemaakt. Verder heeft het speciale toetstraject het mogelijk
pagina 15
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

gemaakt voor langstudeerders om de noodzakelijke toetsen af te leggen met het oog op
afstuderen.
De commissie is echter ook kritisch, met name over de uitvoering van de toetsing in de
pilotweek. Uit een intern onderzoek bleek al eerder dat aan een aantal noodzakelijke
voorwaarden voor het zorgvuldig toetsen van studenten niet is voldaan. De uitvoering van
de pilotweek heeft niet volgens de OER plaatsgevonden en de kwaliteit van de uitvoering
van de toetsing was niet in alle gevallen inzichtelijk. De commissie heeft een te beperkt
aantal toetsen uit de pilotweek kunnen inzien om een uitspraak te kunnen doen over de
kwaliteit van de toetsen zoals deze zijn afgenomen. De commissie ondersteunt echter de
uitspraken in de evaluatie over de mogelijk te lage betrouwbaarheid en validiteit van de
toetsen, door de gekozen inrichting van de toetsen (zoals ingekorte toetsen en mondelinge
toetsen zonder beoordelingscriteria).
De studenten hebben in de pilotweek gemiddeld vier mondelinge en/of schriftelijke
tentamens gedaan. De commissie vindt dit gemiddelde aantal tentamens passend bij de
omvang van één beoordelingsweek. Het is niet mogelijk gebleken om per student vast te
stellen hoeveel werk deze in de pilotweek heeft moeten verrichten. De studenten hebben
toetsen gemaakt voor onderdelen van onderwijseenheden. Een student ontvangt na het
afronden van het laatste onderdeel van een onderwijseenheid de totale hoeveelheid
studiepunten voor deze onderwijseenheid, waarbij niet bekend is uit hoeveel EC dit laatste
onderdeel heeft bestaan. De commissie kan er dan ook geen uitspraak over doen of iedere
student een passende hoeveelheid EC heeft afgerond in de pilotweek.
De commissie vindt het onvoldoende aangetoond dat studenten vooraf zijn aangezet tot het
voorbereiden van de toetsen voor de ontbrekende vakken. De commissie vraagt zich dan
ook af in hoeverre een grondige voorbereiding door studenten daadwerkelijk heeft
plaatsgevonden.
4.5 Eisen aan toetsing en beoordeling eindniveau
In deze paragraaf presenteert de commissie haar bevindingen op de laatste
onderzoeksvraag:
Hebben de toetsing en beoordeling van het gerealiseerde eindniveau van de reguliere
studenten en pilotweekstudenten plaatsgevonden volgens daarvoor in het hoger
beroepsonderwijs geldende eisen
De commissie heeft de kwaliteit van de toetsing en beoordeling van het eindniveau van de
studenten Communicatie beoordeeld. Hiertoe zijn de afstudeerwerkstukken, stageverslagen
en andere producten en toetsen van studenten uit de pilotweek en reguliere studenten
(afgestudeerd in 2010-2011) bekeken, indien aanwezig. Ook heeft de commissie de
richtlijnen en beoordelingscriteria rond de beoordeling van het afstudeerwerk en de stage
bestudeerd. De commissie concludeert dat de opleiding niet voldoende inzichtelijk heeft
gemaakt in welke programmaonderdelen welke eindkwalificaties op eindniveau worden
getoetst. De relatie tussen de aard en het niveau van de toetsen enerzijds en de te toetsen
eindkwalificaties kan daarnaast helderder.
Voorts stelt de commissie vast dat de opleiding geen eenduidige beoordelingscriteria heeft
gehanteerd voor de afstudeerscriptie. Hoewel 35 van de 36 schriftelijke eindproducten
voldoen aan de eisen van een hbo-bachelor, is onduidelijk gebleven hoe de mondelinge
presentatie is meegewogen in het oordeel van de opleiding over het afstudeerwerkstuk.
pagina 16
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

De commissie constateert dat het cluster M&B diverse intensieve verbeteracties met
betrekking tot toetsing en beoordeling in gang heeft gezet. Het is de commissie duidelijk
geworden dat het cluster op dit moment een sterke focus legt op (het verbeteren van) de
kwaliteit van toetsing in het algemeen en van de toetsing van het eindniveau van de
studenten in het bijzonder. De commissie ondersteunt de noodzaak van de verbeteracties.
De commissie adviseert wel om binnen de verbeteracties de focus op het vakinhoudelijke
communicatievak niet uit het oog te verliezen. Aandacht voor bijvoorbeeld de
onderzoeksmethodiek in de afstudeerprojecten is weliswaar belangrijk, maar deze kan nooit
los worden gezien van de vakinhoudelijke component.
Op dit moment kan de commissie niet vaststellen in welke mate de ingezette verbeteracties
effect hebben op de kwaliteit van de toetsing en beoordeling. De commissie heeft geen
afstudeerwerkstukken kunnen bekijken van voorgaande cohorten en kan dan ook geen
vergelijking maken met het reguliere afstuderen in voorgaande jaren. Wel is het de
commissie zichtbaar geworden dat de maatregelen effect hebben op de mate van
strengheid van beoordelen van afstudeerscripties (zie ook paragraaf 4.2).
pagina 17
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

5 Conclusies
Van de 19 afgestudeerden Communicatie die hebben deelgenomen aan een alternatief
toetstraject, hebben 18 terecht een hbo-bachelordiploma ontvangen in de periode 2009-
2011. Alle 17 studenten regulier afgestudeerd in 2010-2011 bereikten het vereiste
eindniveau.
Onderzoeksvraag 1 – Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in
totaal 19 studenten die hebben deelgenomen aan het alternatieve toetstraject en die
inmiddels zijn afgestudeerd, op een vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed of
excellent)
De commissie volgt voor het bepalen van het eindniveau van de 19 afgestudeerden haar
oordelen over het niveau van de afstudeerscriptie en overig werk voor zover beschikbaar.
De oordelen van de commissie over het eindniveau van de afgestudeerden zijn als volgt:
één afgestudeerde krijgt het oordeel excellent, vijf afgestudeerden krijgen het oordeel goed,
twaalf het oordeel voldoende en één het oordeel onvoldoende.
Onderzoeksvraag 2 – Wat is volgens de commissie het eindniveau van ieder van de in
totaal 17 in het studiejaar 2010-2011 regulier afgestudeerde studenten, op een
vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed of excellent )
De commissie volgt voor het bepalen van het eindniveau van de 17 afgestudeerden haar
oordelen over het niveau van de afstudeerscriptie, het stageverslag of een ander
vierdejaarsonderdeel. De oordelen van de commissie over het eindniveau van de
afgestudeerden zijn als volgt: twee afgestudeerden krijgen het oordeel excellent, acht
afgestudeerden krijgen het oordeel goed en zeven het oordeel voldoende.
Onderzoeksvraag 3 – Is het oordeel van de commissie over het eindniveau van de 36
studenten in overeenstemming met het oordeel dat de opleiding heeft gegeven
De commissie heeft de oordelen van de opleiding op de afstudeerscripties vertaald naar
haar vierpuntsschaal en met elkaar vergeleken. Bij de studenten uit de pilotweek is het
merendeel van de oordelen van de commissie in overeenstemming met de oordelen van de
opleiding. Bij de reguliere studenten valt op dat bij vijf studenten het oordeel van de
commissie hoger is dan het oordeel van de opleiding. Bij één student is het oordeel van de
commissie lager.
Onderzoeksvraag 4 – Heeft de toekenning van studiepunten, en de toetsing en beoordeling
in het alternatieve toetstraject plaatsgevonden volgens daarvoor in het hoger
beroepsonderwijs geldende eisen
De commissie constateert dat de uitvoering van het alternatieve toetstraject niet volgens de
OER heeft plaatsgevonden en dat de kwaliteit van de uitvoering van de toetsing niet in alle
gevallen inzichtelijk is.
Onderzoeksvraag 5 – Hebben de toetsing en beoordeling van het gerealiseerde eindniveau
van de reguliere studenten en pilotweekstudenten plaatsgevonden volgens daarvoor in het
hoger beroepsonderwijs geldende eisen
De opleiding heeft niet voldoende inzichtelijk gemaakt waar in de opleiding iedere
eindkwalificatie op eindniveau wordt getoetst. De relatie tussen de aard en het niveau van
de toetsen enerzijds en de te toetsen eindkwalificaties kan daarnaast helderder. Voorts
heeft de commissie vastgesteld dat de opleiding geen eenduidige beoordelingscriteria heeft
gehanteerd voor de afstudeerscriptie. De commissie heeft niet kunnen vaststellen in welke
mate de ingezette verbeteracties effect hebben op de kwaliteit van de toetsing en
beoordeling bij gebrek aan vergelijkend materiaal. Wel ondersteunt de commissie de
noodzaak van verbeteracties.
pagina 18
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Bijlage 1 – Samenstelling commissie
Voorzitter
drs. M. Dunnewijk-Budé, voormalig voorzitter Hogeschool Zuyd en voormalig lid HBO-raad
Marianne Dunnewijk is vanaf 1981 werkzaam in het hbo. Aanvankelijk als docent en vanaf
1988 als directeur van verschillende faculteiten van Fontys Hogescholen en haar
voorganger de Katholieke Leergangen. Vanaf 1996 werkte zij in de Economische Sector en
was zij voorzitter van de sectorraad. Haar bestuurlijke ervaring in het hbo deed zij op als
voorzitter van de Hogeschool Zuyd (2000-2010) en als lid van de HBO-raad (2002-2006).
Commissielid
drs. J. Ossewold, directeur van The Creative Media Consultancy, lector Media/Interactie &
Narratie, Fontys Hogescholen, en hoofd FutureMediaLab.
Jurriënne Ossewold studeerde moderne letterkunde en filosofie aan de Radboud
Universiteit Nijmegen. Na haar studie combineerde zij onderzoek en onderwijs in diverse
functies met een creatieve, professionele praktijk. Op dit moment combineert zij beide als
directeur van the Creative Media Consultancy en als hoofd van het FutureMediaLab en
lector Media/Interactie & Narratie aan Fontys Hogescholen. Ossewold maakte
experimentele films, documentaires en vele digitale mediaproducten en specialiseerde zich
in media, design en productinnovatie. Zij ontwikkelt kennisintensieve producten op het
snijvlak van media, design, ICT en communicatie. Zij werkt(e) voor de profit en non-profit
sector. Op grond van haar expertise wordt zij regelmatig gevraagd voor lezingen en om
plaats te nemen in fora of jury‟s (o.a. Dutch Design Awards). Zij heeft ruime ervaring met
visitaties van bestaande en nieuwe opleidingen.
Commissielid
lic. E. Goubin, lector en research manager, Groep Bedrijf en Communicatie, Lessius
Hogeschool, Mechelen
Eric Goubin studeerde Communicatiewetenschappen en Internationale Betrekkingen aan de
Vrije Universiteit Brussel. Hij startte zijn loopbaan als journalist en coördinator van een
communicatieadviesbureau. Begin jaren negentig ging hij deeltijds, later voltijds aan de slag
als lector in de opleidingen Communicatiemanagement en Journalistiek te Mechelen. In
1994 werd hij opleidingshoofd van beide richtingen evenals van de dan startende
voortgezette opleiding Multimedia. Zowel als lector, als in zijn functie van opleidingshoofd
was hij jarenlang belast met de begeleiding van problematische (eind)werk- en
stagestudenten. Sinds 2000 leidt hij aan de Lessius Hogeschool het onderzoekscentrum
Memori dat zich specialiseert in innovatieve marketing en communicatie in de overheid- en
socialprofitsector. In 2007 werd hij covoorzitter van de onderzoeksraad van de Associatie
Katholieke Universiteit Leuven. Als vaklector overheidscommunicatie blijft hij actief in de
opleidingen Communicatiemanagement en Journalistiek. Hij verzorgde tientallen publicaties
en honderden lezingen op het vlak van communicatie, innovatie en sociale inclusie.
pagina 19
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Commissielid
dr. R. Bruijns, voormalig coördinator EU-projecten en voormalig docent Media Informatie
Management, Hogeschool van Amsterdam
Ruud Bruijns studeerde sociologie/sociale psychologie en promoveerde in Nijmegen op het
proefschrift “De invloed van werk en milieu op arbeidsmotivatie”. Ondertussen werkte hij bij
de staatsmijnen (DSM) op de afdeling psychologische dienst. Hij werd docent en hoofd
opleiding bij de Frederik Muller Academie. Later werd hij docent Media Informatie
Management en doceerde hij aan de Hogeschool van Amsterdam diverse management- en
onderzoeksvakken. Van 1994 tot 2002 was hij coördinator van de ESF projecten New Book
Economy en New Book economy BIS. Verder was hij transnationaal coördinator ESF
projecten in het EQUAL programma: United Projects Access Economy (UPAE).
Ruud Bruijns was als NQA-panellid betrokken bij de visitatie van de reguliere opleidingen
hbo-bachelor Communicatie en Informatiedienstverlening en –Management van de
Hanzehogeschool Groningen (NQA-rapport september 2010).
Secretaris
drs. L. van der Grijspaarde, zelfstandig onderwijsadviseur
Procescoördinator
lic. M. Wera, beleidsmedewerker NVAO
pagina 20
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Bijlage 2 – Programma locatiebezoek
Het panel heeft een bezoek gebracht aan de Hogeschool Leiden van maandag 26
september 2011 tot woensdag 28 september 2011.
Maandag 26 september
14.00 – 16.00 Voorbereidend overleg
commissie
16.00 – 16.45 Presentatie instelling Anne Marie Verhagen, interim voorzitter
examencommissie in het studiejaar 2010-
2011
16.45 – 18.30 Onderzoek commissie
Anke K. van Vuuren, directeur cluster M&B
Cilia Born, onderwijskundige cluster M&B
Pollyan A. van Swigchem, kwaliteitscoördinator
cluster M&B
Dinsdag 27 september
8.45 – 19.00 Onderzoek commissie
Woensdag 28 september
9.00 – 16.00 Onderzoek commissie
Gesprekken met
examinatoren
Arjan Schellinkhout
Wies Edam
Lukas Brandts
Terugkoppeling commissie
aan instelling
Anke K. van Vuuren, directeur cluster M&B
Paul van Maanen, voorzitter college van
bestuur
Lisette van de Weijer, secretaris college van
bestuur
pagina 21
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Bijlage 3 – Documenten
Voorafgaand aan locatiebezoek ontvangen
1. Genummerd overzicht 36 afstudeerstudenten (met beoordeling)
2. Genummerd overzicht 36 afstudeerstudenten (zonder beoordeling)
3. Organogram Hogeschool Leiden
4. Organogram cluster Management en Bedrijf
5. Achtergrondinformatie opleiding Communicatie Hogeschool Leiden en de pilot voor
langstudeerders
6. Overzicht eindkwalificaties/modules studiejaar 2006-2007
7. Competentieprofiel Hogeschool Leiden/Haagse Hogeschool 2006
8. Te behalen eindniveau eindkwalificaties Hogeschool Leiden
9. Studiegids communicatie 2009-2010
10. OER 2009-2010
11. OER 2010-2011
12. Afstudeerhandleiding 2009-2010 (incl. criteria en beoordelingsformulier)
13. Afstudeerhandleiding 2010-2011 (incl. criteria en beoordelingsformulier)
14. Memo voor opdrachtgevers afstuderen Communicatie 2010-2011
15. Memo aandachtspunten afstudeeronderzoek voor studenten, mei 2011
16. Stage/afstudeerovereenkomst M&B
17. Stand van zaken beleidsontwikkeling en verbetermaatregelen
18. Rapport met uitkomsten van het onderzoek naar de pilot voor langstuderende
studenten communicatie die van 12 t/m 16 april 2010 heeft plaatsgevonden (november
2010)
Ter inzage tijdens locatiebezoek
1. Beoordelingen deelnemers alternatief afstudeertraject
2. Beoordeling deelnemers regulier toetstraject
3. Overzichten EC getoetst per student pilotweek
4. Cv‟s van beoordelaars
5. Functiebeschrijvingen docenten en beoordelaars
6. Documenten m.b.t. plagiaatpreventie
7. Documenten m.b.t. werving en selectie beoordelaars
Documenten m.b.t. verbetermaatregelen toetsing & beoordeling:
8. Besluiten versterking examen- en toetscommissies (oktober 2010)
9. Examencommissie: taken, verantwoordelijkheden, benoemingen toezicht binnen het
cluster M&B (april 2011)
10. Kwaliteitsborging Toetsing en beoordeling (juni 2011)
11. Reglement Examencommissie Hogeschool Leiden (augustus 2011)
12. Werkwijze beoordeling afstudeeropdrachten en de bijbehorende formulieren
(september 2011)
13. Offerte Project monitoring Toetskwaliteit Hogeschool Leiden (augustus 2010)
14. Offerte Begeleiding Toets- en examencommissies cluster M&B (augustus 2011)
15. Inventarisatie Implementatie Toetsbeleid HL (april 2011)
16. Notitie Systematische feedback toetsen (mei 2011)
17. Professionalisering docenten cluster M&B 2010-2011 (juni 2010)
18. Onderwijsprogramma praktijkgericht onderzoek, Cluster M&B (mei 2010)
19. Memo: Afstudeertraject verlengde 4 e jaars in september 2011 (juli 2011)
20. Memo; Verkenning traject langstudeerders Cluster M&B (maart 2011)
pagina 22
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Documenten m.b.t. de opleiding:
21. Koersdocument opleiding communicatie 2011-2013 (juni 2011)
22. Opleidingsplan opleiding communicatie 2011-2015 (september 2011)
23. Strategisch HRM-beleid opleiding Communicatie (september 2011)
24. Jaarplan 2011-2012 opleiding Communicatie cluster Management en Bedrijf
(september 2011)
25. Kritische reflectie opleiding Communicatie studiejaar 2010-2011 (juni 2011)
26. Strategisch toetsplan opleiding Communicatie cohort 2008 t/m 2011 (september 2011)
Documenten m.b.t. de examencommissie:
27. Jaarverslag examencommissie afdeling COMCE, studiejaar 2010-2011 (augustus
2011)
Documenten m.b.t. toetsing (in de afstudeerfase:
28. Overzicht eindkwalificaties
29. Bijlage B: Examenprogramma propedeutische fase
30. Bijlage C: Examenprogramma postpropedeutische fase
31. Bijlage D: Keuzedeel: omvang, eisen voor invulling, aanbod, rol examencommissie
32. Bijlage D: Opleidingsprofiel Bachelor of Communication
33. Bijlage E: Aanvullende regels
34. Onderwijsprogramma opleiding Communicatie studiejaar 2007-2008
35. Onderwijsprogramma opleiding Communicatie studiejaar 2006-2007
36. Onderwijsprogramma opleiding Communicatie studiejaar 2005-2006
37. Studieoverzicht cohort 2005 hoofdfase opleiding Communicatie
38. Studieoverzicht cohort 2004 hoofdfase opleiding Communicatie
39. Studieoverzicht cohort 2003 hoofdfase opleiding Communicatie
40. Toetsen (incl. toetsmatrijzen van
a. Filosofie
b. Corporate Communicatie Management
c. Afstudeer Praktijkopdracht/Themagedeelte
d. Communicatie Stage
e. Advieskunde / Verandermanagement / Strategisch Management
f. Beleidskunde / Interactieve Beleidsvorming
g. International Marketing Communications
h. Nederlands 8/9
i. Engels 7/8/9/10
j. Studieloopbaanbegeleiding ¾
k. Nieuwe Media (mondeling afgenomen, geen toetsmateriaal aanwezig)
l. Minor ¾
41. Cursistenhandleiding cursus Onderzoeksvaardigheden docenten M&B
42. 25 jaar perspectief: Jubileumboek Hogeschool Leiden
pagina 23
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Bijlage 4 – Begrippenkader
ba
BoKS
EC
ECTS
hbo
inspectie
Logeion
LOCO
ma
M&B
OER
NVAO
bachelor
Body of Knowledge en Skills
European Credit
European Credit Transfer System
hoger beroepsonderwijs
Inspectie van het Onderwijs
landelijke beroepsvereniging voor communicatieprofessionals
landelijk overleg communicatie opleidingen
master
Management en Bedrijf
onderwijs- en examenregeling
Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie
pagina 24
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Bijlage 5 – Beoordelingsformulier
Beoordelingsformulier
NVAO Commissie onderzoek Hogeschool Leiden
Naam student
Opleiding X Hbo-ba Communicatie (CO) – alternatief
Beoordelaar
MDU – EGO – JOS -- RBR
Datum
Eindoordeel
I Afstudeeropdracht
A. Vraagstelling & verantwoording
Zijn deze onderdelen aanwezig (ja/neen)
a. Probleemstelling
b. Wat willen we (laten) bereiken met deze afstudeeropdracht:
(onderzoeks)doelen
c. Wie willen we (laten) bereiken met deze afstudeeropdracht:
publieksafbakening
d. Hoe past dit afstudeerdossier in het geheel van het bedrijf (markt,
bedrijfsbeleid, positionering, werking, …)
e. Wat is de context (sociaal, maatschappelijk, cultureel, economisch,
internationaal) van deze afstudeeropdracht
f. Wat is de relatie tot het vakgebied, beroep en werkveld: relevantie
Opmerkingen m.b.t. de kwaliteit van deze onderdelen:
Globaal oordeel over de kwaliteit van “Vraagstelling & verantwoording”:
pagina 25
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

B. Onderzoek, analyse en product (vraag- en aanbodzijde, publiek, omgeving, …)
a. Opzet onderzoek of opzet afstudeeropdracht
b. Bronnenonderzoek
c. Empirisch onderzoek
d. Analyse
e. Conclusies (= antwoord op “A. vraagstelling”)
f. Output => Afhankelijk van type afstudeeropdracht:
Zijn deze onderdelen aanwezig (ja/neen/nvt)
i. Vertaalslag naar concreet (implementeerbaar) beleidsdocument
ii. Vertaalslag naar een adviesdocument / aandachtspunten voor
verdere
product/dienstontwikkeling
iii. Vertaalslag naar een strategisch communicatieplan
g. Terugblik / reflectie over de afstudeeropdracht / zelfevaluatie
Opmerkingen m.b.t. de kwaliteit van deze onderdelen:
Globaal oordeel over de kwaliteit van “Onderzoek & analyse”:
pagina 26
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

C. Algemene beoordeling
Kunnen we uit de afstudeeropdracht afleiden
dat de afstuderende blijk geeft van minstens “voldoende”:
a. theoretische vorming / onderbouwing
b. overzicht en inzicht, het kunnen plaatsen van problemen in de context
c. reflectie (incl. zelfreflectie), kritische en objectiverende ingesteldheid, zin
voor
nuance
d. creativiteit en/of vermogen tot conceptualisering
(= bij studenten die op praktijkprojecten afstuderen)
e. probleemoplossend vermogen
(= bij studenten die op praktijkprojecten afstuderen)
f. vermogen om helder te communiceren
g. vermogen om efficiënt en resultaatgericht te werken
h. professionaliteit
i. vermogen om zelfstandig te werken
Opmerkingen m.b.t. de kwaliteit van deze aandachtspunten:
II Stage
D. Stage
Zijn deze onderdelen aanwezig (ja/neen/nvt)
a. is er een stagerapport beschikbaar
b. betreft dit een hbo-waardige stage
c. is het stagerapport hbo-waardig
Opmerkingen m.b.t. de kwaliteit van deze onderdelen:
Globaal oordeel over de kwaliteit van “Stage”:
pagina 27
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

III Pilotopdrachten
E. Pilotopdrachten
Zijn deze onderdelen aanwezig (ja/neen/nvt)
a. aantal door de student te behalen studiepunten volgens opgave opleiding
b. wat is in dossier beschikbaar
vak:
toetsvorm:
studiepunten:
Opmerkingen m.b.t. de kwaliteit van deze onderdelen:
Geen resultaten aanwezig
Globaal oordeel over de kwaliteit van aangetroffen “Pilotopdrachten”:
pagina 28
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |

Het rapport is tot stand gekomen in opdracht van de NVAO met het oog op de beoordeling
van het eindniveau van studenten die in de studiejaren 2009-2010 en 2010-2011 bij de
opleidingen Communicatie van de Hogeschool Leiden zijn afgestudeerd via het alternatieve
toetstraject en in het studiejaar 2010-2011 via het reguliere traject.
Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO)
Parkstraat 28
Postbus 85498 | 2508 CD DEN HAAG
T 31 70 312 23 00
F 31 70 312 23 01
E info@nvao.net
W www.nvao.net
Dossiernummer 20110524
pagina 29
NVAO | Rapport | Onderzoek alternatief toetstraject Hogeschool Leiden | 24 november 2011 |