Sectorbeschrijving Metaal - Uwv

De Metalektro en
Metaalnijverheid
Sectorbeschrijving
31 januari 2013

Inhoudsopgave
Samenvatting 2
Inleiding 4
1. Werkgelegenheid en vacatures 6
1.1. Werkgelegenheid 6
1.2. Vacatures 9
2. Trends en ontwikkelingen 12
2.1. Economische ontwikkelingen 12
2.2. Ontwikkelingen personeel 13
3. Tekorten en overschotten 16
3.1. Huidige situatie 16
3.2. Middellange termijn 17
4. Kansen en mogelijkheden 18
4.1. Instroomprofiel 18
4.2. Kansen voor schoolverlaters en studenten 19
4.3. Kansen voor zij-instromers 20
4.4. Kansen naar regio 23
Literatuurlijst 26
Bijlage I
Sociaal-economische structuur 28
Metalektro 28
Metaalnijverheid 28
Branche-overstijgende organisaties 29
Handige internetsites 30
Bijlage II
Extra tabellen 32
Tabel B1 Spanningsindicator 32
Tabel B2 Mobiliteit in de metaalindustrie 34
Tabel B3 Perspectieven naar opleiding 36
Tabel B4 Niet-werkende werkzoekenden 38
Tabel B5 Uitstroom van werkzoekenden naar de metaal 40
Colofon 42
1

Samenvatting
Structurele krimp werkgelegenheid, groeiambitie in het hightech segment
In Nederland zijn er twee metaalbranches: de Metaalnijverheid en de Metalektro. In de eerste werken
ongeveer 144.000 mensen in loondienst, in de tweede zo’n 140.000. De afgelopen decennia is de
werkgelegenheid in de metaalindustrie geleidelijk aan gekrompen. Dit is in lijn met de algemene trend:
een afname van industriële werkgelegenheid, verplaatsing van eenvoudige en grootschalige productieactiviteiten
naar het buitenland en een toename van de arbeidsproductiviteit. Een deel van deze
werkgelegenheid is overigens terecht gekomen bij onderhoudsbedrijven, technische adviesbureaus,
uitzendbureaus en detacheringsbedrijven en is niet uit Nederland verdwenen.
De sector is zeer conjunctuurgevoelig. Er zijn afwisselend perioden van groei en krimp. Na een korte
periode van herstel speelt op dit moment onzekerheid op de wereldmarkt de sector weer parten.
Inmiddels is ook in de metaalindustrie een toename van het aantal faillissementen en reorganisaties
zichtbaar. Vooral metaalbedrijven die toeleveren aan de bouw (staalconstructiebedrijven bijvoorbeeld)
hebben het moeilijk. In andere segmenten gaat het redelijk of zelfs goed (onder meer de machineindustrie,
scheepsbouw en het hightechsegment).
De verwachting is dat de structurele krimp zich de komende jaren zal voortzetten. Uitzondering vormt het
hightech-segment, dat tot de topsector High Tech Systems en Materials (HTSM) behoort. Daar worden
groeimogelijkheden gezien als gevolg van de ontwikkeling van nieuwe technologieën, nieuwe
toepassingsmogelijkheden en nieuwe markten (onder andere in de BRIC-landen). Ook liggen er
groeiperspectieven in het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Wanneer deze hightechbedrijven
de groeiambitie weten waar te maken, kunnen ook toeleveranciers - die vaak in dezelfde regio opereren -
hiervan profiteren. Ook voor de maintenance-sector (onderhoud en reparatie) zijn er kansen op groei,
gezien het gespecialiseerde karakter van het werk en de behoefte van industrirële bedrijven aan een
flexibele schil.
Opleidingsniveau stijgt, behoefte aan bredere inzetbaarheid
De metaalindustrie omvat een breed scala aan bedrijvigheid: van traditionele metaalbedrijven tot
hightech activiteiten. Er is werkgelegenheid op alle niveaus: van ongeschoold tot hoogopgeleid. De
Metaalnijverheid kent relatief meer werkgelegenheid op lagere, de Metalektro meer op hogere niveaus. In
beide branches stijgt echter het gevraagde opleidingsniveau. Tegenover een relatief sterke daling in een
aantal uitvoerende technische functies is een relatief sterke stijging van functies gerelateerd aan
ontwerpen (engineers) en automatisering (programmeurs en systeembeheerders) zichtbaar. Ook in de
maintenance-sector stijgt het gevraagde opleidingsniveau.
Het technisch personeel moet daarnaast in toenemende mate over bepaalde gedragscompetenties
beschikken: probleemoplossend vermogen, flexibiliteit, initiatief nemen, goed kunnen samenwerken en
kennis kunnen delen. Daarnaast neemt de behoefte aan breder inzetbare medewerkers toe. Momenteel is
voor veel taken specifieke expertise vereist. Met de sterke schommelingen op de afzetmarkt, de snelle
technologische veranderingen en de kortere levensduur van producten wordt het voor bedrijven
belangrijker om snel te kunnen schakelen. Dit vraagt om medewerkers die werkzaamheden buiten hun
standaardtakenpakket kunnen verrichten.
Vacatures: tekorten als de economie aantrekt
De vacaturemarkt in de metaalindustrie is eveneens zeer conjunctuurgevoelig. Bedrijven zijn op dit
moment voorzichtig met het vervangen van personeel. Het aantal WW’ers in de metaal groeit. Toch zijn
er ook op dit moment ook moeilijk vervulbare vacatures, met name voor gespecialiseerde vakmensen
(bijvoorbeeld mig-, mag- en tig-lassers of CNC-verspaners).
Voor de middellange termijn worden de tekorten groter. Werkgevers verwachten een grote
vervangingsvraag, wanneer de komende jaren een grote groep vakbekwame medewerkers met pensioen
gaat. Uit het onderwijs komen onvoldoende gediplomeerden voor de sector beschikbaar. Verwacht wordt
dat de tekorten (weer) urgent worden vanaf het moment dat de economie aantrekt. Voor 2016 worden
(grote) tekorten verwacht voor de meeste technische beroepen in de metaal, van laag tot hoog.
Weliswaar krimpt de werkgelegenheid de komende jaren in een aantal van deze beroepen, maar de
vervangingsvraag kan onvoldoende worden ingevuld met de instroom van schoolverlaters. De voorziene
tekorten concentreren zich bij het technisch geschoold personeel vanaf niveau mbo-3 (in sommige
segmenten van de Metalektro zelfs op niveau mbo-4 en hbo-niveau).
2

Instroomperspectieven: goed voor schoolverlaters, redelijk voor zij-instromers
Door de verwachte tekorten aan technisch opgeleid personeel zijn de perspectieven voor jongeren die een
voor de metaalindustrie relevante opleiding kiezen, over het algemeen ruim voldoende tot goed. Dit geldt
voor opleidingen op alle niveaus, van vmbo tot universitair. De perspectieven verschillen tussen
opleidingsrichtingen. Over de hele linie geldt dat de perspectieven van mbo-3 en -4 opleidingen
beduidend beter zijn dan de perspectieven voor mbo-1 en -2 opleidingen.
De sector biedt redelijke perspectieven voor werkloze werkzoekenden: zo vonden in 2011 bijna 18.000
ingeschreven werkzoekenden een baan in de metaalindustrie (ongeveer 5 procent van alle
baanvondsten). Vooral in de Metaalnijverheid zijn er instroommogelijkheden voor lager geschoolden, mits
zij aantoonbare affiniteit met techniek hebben. Er zijn hier ook vacatures waarvoor geen specifieke
metaalachtergrond noodzakelijk is (zoals in de productie of assemblage). Momenteel ligt het door de crisis
wat lastiger, maar wanneer de economie aantrekt zullen de mogelijkheden toenemen. Bedrijven in deze
branche werven vaak via het eigen netwerk; daar liggen dan ook de beste aanknopingspunten voor het
vinden van een baan. De meeste perspectieven zijn er uiteraard in de regio’s met relatief veel metaalvacatures:
Zuidoost Brabant, Achterhoek, Twente en Drechtsteden.
Aanknopingspunten voor scholing van zij-instromers
Voor de tekortberoepen is over het algemeen een meerjarig opleidingstraject op niveau 3 of hoger
noodzakelijk. Metaalbedrijven zijn over de hele linie enigszins terughoudend met het opleiden van
volwassenen, zeker in de huidige onzekere economische situatie. Dit soort trajecten is duur en vergt een
forse investering van bedrijven in de begeleiding on the job. Ook voor de kandidaten zijn er drempels.
Voor volwassenen die al een tijd hebben gewerkt, betekent een opleiding volgen een forse terugval in
inkomsten. Voor een substantieel deel van de werkloze werkzoekenden is het niveau van de opleiding en
de gevraagde affiniteit met techniek een obstakel.
Toch zijn er ook hier kansen. Bedrijven staan – zeker met het oog op de toekomstige tekorten - steeds
vaker open voor opleidingstrajecten voor zij-instromers. De sterke traditie van BBL-trajecten, de eigen
bedrijfstakscholen en subsidiemogelijkheden vanuit de sector bieden goede aanknopingspunten. Er zijn
her en der in het land ook initiatieven om werklozen of voortijdig schoolverlaters op te leiden voor een
beroep in de metaal. Ook zijn er op beperkte schaal initiatieven om, via detachering of job-carving,
mensen uit de sociale werkvoorziening en Wajongers aan het werk te krijgen in de sector. Er zijn dus
mogelijkheden, maar het is belangrijk om goed te kijken naar behoeften en wensen van werkgevers, en
naar de interesse en technische comptenties van potentiële zij-instromers.
3

Inleiding
In tijden van crisis is het van belang om te weten waar zich werkgelegenheidsmogelijkheden aandienen.
In elke sector van de economie – of het nu om een krimp- of groeisector gaat – doen zich tegelijkertijd
overschotten en tekorten voor, in verschillende beroepen natuurlijk. Kennis over die te verwachten
tekorten en overschotten maakt het mogelijk om te voorkomen dat vacatures onnodig lang openstaan of
dat mensen onnodig werkloos worden of blijven.
UWV maakt samen met werkgevers- en werknemersorganisaties en arbeidsmarktdeskundigen
beschrijvingen van meer dan twintig sectoren. Dit project wordt begeleid door een landelijke
klankbordgroep, waarin - naast UWV - landelijke werkgevers- en werknemersorganisaties, VNG en S-BB
zitting hebben. Alle beschrijvingen worden gepubliceerd op www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie en zijn
bedoeld voor arbeidsmarktprofessionals van gemeenten, regio’s, branches, etcetera.
Dit is de sectorbeschrijving over de metaalindustrie. In Nederland zijn er twee metaalbranches: de
Metaalnijverheid (in de volksmond kleinmetaal) en de Metalektro (in de volksmond grootmetaal). Onder
de overkoepelende term ‘metaalindustrie’ vallen ook bedrijven die vroeger metaal verwerkten, maar
inmiddels andere grondstoffen verwerken. Deze beschrijving besteedt ook aandacht aan ontwikkelingen
in de maintenance 1 , een branche die sterk met de metaalindustrie verband houdt.
De sectorbeschrijving biedt een beeld van de actuele arbeidsmarkt-ontwikkelingen in de metaalindustrie.
Het schetst de ontwikkeling van de werkgelegenheid, van de vacatures en van het arbeidsaanbod. Het
beschrijft kort de trends maar centraal staan (toekomstige) overschotten en tekorten en de
instroomperspectieven die er zijn. De sectorbeschrijving Metaalnijverheid en Metalektro is gebaseerd op
bestaande bronnen: rapporten vanuit de branches en O&O-fondsen in de metaal, informatie van het CBS,
kenniscentra (Kenteq), het Research Centrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt en UWV. De bevindingen
zijn voorgelegd en afgestemd met deskundigen uit de sector. Die hebben op bepaalde punten geholpen
met het duiden van de ontwikkelingen.
In hoofdstuk 1 wordt een beeld geschetst van de werkgelegenheid en de vacature-ontwikkeling. Daarbij
kijken we zowel naar de actuele situatie als de prognoses. Hoofdstuk 2 beschrijft de markante trends in
de sector. Hoofdstuk 3 geeft een overzicht van (toekomstige) overschotten en tekorten. Hoofdstuk 4
beschrijft de kansen en mogelijkheden die de metaalindustrie aan diverse doelgroepen biedt.
In bijlage 1 treft u een korte omschrijving aan van de sociaaleconomische organisatie van de sector:
welke cao’s vigeren, welke kennisorganisaties en O&O-fondsen zijn actief en welke links naar interessante
sociaaleconomische en arbeidsmarktinformatie zijn er Bijlage 2 geeft een aantal extra tabellen met
gedetailleerde informatie.
1 Maintenance is moeilijk bij één specifieke sector onder te brengen. Daarom besteden zowel deze sectorbeschrijving, als de
sectorbeschrijving over de procesindustrie aandacht aan deze vorm van bedrijfsactiviteiten.
4

1. Werkgelegenheid en vacatures
1.1. Werkgelegenheid
Twee branches, diverse bedrijfsactiviteiten
In de metaalindustrie werken ongeveer 280.000 mensen. Dat is ongeveer 4 procent van de alle
werknemers in Nederland en ruim een derde van alle werkgelegenheid in de industrie. In de Metalektro
werken naar schatting 140.000, in de Metaalnijverheid ongeveer 144.000 personen. Het onderscheid
tussen Metalektro en Metaalnijverheid is grotendeels gebaseerd op de omvang van bedrijven, en niet
louter te maken op basis van verschillen in bedrijfsactiviteiten. Tot de Metalektro behoren de grotere
bedrijven (globaal vanaf dertig werknemers), tot de Metaalnijverheid de kleinere (tot dertig werknemers).
In de Metaalnijverheid zijn bedrijven vaak actief als toeleverancier van onderdelen en halffabricaten
(metaalproducten) aan andere bedrijven.
Onderstaande tabel geeft de omvang van de werkgelegenheid in de metaalindustrie naar verschillende
bedrijfsactiviteiten (bron: CBS). De grootste branches zijn de metaalproductenindustrie en de machineindustrie.
Over de hele linie krimpt de werkgelegenheid. Deze krimp is het sterkst in de auto-industrie (-
13%), de elektrische-apparatenindustrie (-11%) en de metaalproductenindustrie (-10%). Uitzondering
vormt de overige transportmiddelenindustrie, waar de werkgelegenheid de afgelopen vijf jaar is gegroeid
met 12%.
Tabel 1
Werkgelegenheid naar bedrijfsactiviteit
Aantal werknemers (2011) Krimp-groei 2007-2011
Basismetaalindustrie 21000 -5%
Metaalproductenindustrie 83000 -10%
Elektrotechnische industrie 46000 -2%
Elektrische apparatenindustrie 16000 -11%
Machine-industrie 74000 -1%
Auto- en aanhangwagenindustrie 20000 -13%
Overige transportmiddelenindustrie 19000 12%
Reparatie en installatie van machines 33000 0%
Bron: CBS Statline
Topsector: High Tech Systems en Materials (HTSM)
Topsectorenbeleid
Het kabinet Rutte 1 heeft negen topsectoren benoemd die belangrijk zijn voor de Nederlandse economie en
werkgelegenheid. Deze sectoren kunnen bijdragen aan groei en innovatie. Om de ambities van deze sectoren te
realiseren werken overheid, bedrijfsleven, universiteiten en onderzoekscentra samen aan kennis en innovatie. De
beschikbaarheid van voldoende geschikt personeel is een belangrijke randvoorwaarde om de groeiambities waar te
maken. Iedere sector heeft daarom een Human Capital-agenda opgesteld waarin wordt aangegeven hoe de sector
(samen met partners uit het onderwijs en de overheid) in de behoefte aan personeel wil voorzien. De negen topsectoren
delen de behoefte aan goede bèta-technisch opgeleide werknemers op alle niveaus. De activiteiten die de topsectoren
samen willen aanpakken zijn gebundeld in het Masterplan Bèta en Technologie.
Een deel van de bedrijven uit de metaalindustrie behoort tot de topsector High Tech Systems en Materials
(HTSM). Het gaat in deze topsector om een groep nauw met elkaar verweven, technisch hoogwaardige
bedrijven in de machine- en systeemindustrie, automotive, lucht- en ruimtevaart en materialenindustrie,
alsook de technische adviesbureaus die voor deze bedrijven werken. Hightech-systemen en materialen
worden vanuit Nederland geleverd aan klanten over de hele wereld. Nederland speelt op de mondiale
markt een belangrijke rol en is wereldleider in het ontwerpen, ontwikkelen en produceren van hightechequipment
en micro- en nano componenten. Voorbeelden van bedrijven zijn ASML (belichtingsmachines
voor chipsproductie), Philips (licht en medische apparaten), FEI (elektronenmicroscopen), TomTom
(mobiele navigatiesystemen) en NXP (chips voor gemengd en analoog signaal).
De topsector HTSM concentreert zich in de regio’s Eindhoven, Twente en Delft/Rotterdam. Het
zwaartepunt bevindt zich in de regio’s Zuidoost-Brabant en Noord Limburg. Hier zijn de activiteiten van de
meeste grote systeembouwers geconcentreerd en is een groot deel van hun eerstelijns toeleveranciers
6

gevestigd, alsmede een aantal belangrijke kennisinstituten (onder andere de Technische Universiteit).
Ook in de regio’s rond de Universiteit Twente en de Technische Universiteit Delft zijn concentraties van
grote bedrijven, midden- en kleinbedrijf en kennisinstellingen te vinden.
Maintenance sterk gerelateerd aan de sector
Industriële installaties en systemen hebben onderhoud, reparaties en revisies nodig (MRO: Maintenance,
Repair & Overhaul). Dit is vooral van belang in kapitaalintensieve industrieën zoals de procesindustrie en
de metaal- en elektrotechnische industrie, en in de luchtvaart, scheepsbouw, energiesector en de
infrastructuur. De sector is niet eenduidig af te bakenen op basis van cbs-cijfers. De omvang van de
totale MRO-markt wordt geschat op 125.000 tot 185.000 medewerkers (gebaseerd op cijfers over 2000-
2007) 2 . Ongeveer helft daarvan werkt bij de eigenaren van kapitaalgoederen zelf (asset-owners), de
andere helft bij leveranciers van onderhoudsdiensten of ontwerpers van onderhoudssystemen (technische
adviesbureaus). Met name het groot onderhoud of ‘stop-management’ wordt in belangrijke mate
uitbesteed. Maintenance is dus van groot belang voor de metaalindustrie, en biedt werkgelegenheid die in
sterke mate is gerelateerd aan de sector. Door toenemende mondialisering ontstaat immers steeds meer
druk op afzetprijzen. Maintenance biedt industriële bedrijven mogelijkheden om efficiency-verbeteringen
te realiseren.
Geleidelijke krimp werkgelegenheid, groeiambities bij topsector
De afgelopen twee decennia is de werkgelegenheid in de metaal geleidelijk aan gekrompen (tabel 1). Dit
is in lijn met de algemene trend van een afnemende industriële werkgelegenheid in Nederland en Europa,
en een toename van werkgelegenheid in de dienstensectoren. Steeds meer eenvoudige en grootschalige
productieactiviteiten verdwijnen uit Nederland, de complexere –kortcyclische of innovatieve –
productieactiviteiten blijven of keren zelfs terug. Tegelijkertijd is de arbeidsproductiviteit van de
resterende bedrijfsactiviteiten door voortdurende automatisering sterk toegenomen, waardoor de
werkgelegenheid nog extra is afgenomen (ook in perioden waarin de omzet groeide). De tabel laat
overigens alleen de werkgelegenheidsontwikkeling zien van werknemers die in dienst zijn van
metaalbedrijven. Een groeiend deel van de werkgelegenheid in de metaal bevindt zich echter bij
dienstverlenende bedrijven (bijvoorbeeld in de maintenance of de technische adviesbureaus) en bij de
uitzendbureaus of detacheringsbedrijven. Die flexibele schil ademt mee met een economische situatie.
De metaalsector is zeer conjunctuurgevoelig. Daardoor zijn er afwisselend perioden geweest van groei en
krimp. Na de financiële crisis in 2008 daalde de werkgelegenheid, begin 2011 zette de groei weer in maar
in de tweede helft van 2011 vertraagde deze vanwege onzekerheid over de economische ontwikkelingen.
In de eerste helft van 2012 bleef de werkgelegenheid min of meer stabiel, in de tweede helft was het tij
ongunstiger. Tijdens de (eerste) financiële crisis in 2008 hebben bedrijven vooral ingeteerd op hun
flexibele schil, en waren ze vaak in staat hun vakmensen te behouden (deels door gebruik te maken van
de deeltijd-WW). Inmiddels is het ‘vet van de botten’ verdwenen, en is ook in de metaalindustrie een
toename van het aantal faillissementen en reorganisaties zichtbaar. Binnen de sector wisselt het beeld:
bedrijven die toeleveren aan de bouw (zoals staalconstructiebedrijven) hebben het moeilijk, in andere
segmenten gaat het redelijk of zelfs goed (bijvoorbeeld de machine-industrie, scheepsbouw en het
hightech segment).
Ook in de maintenance leidt automatisering en een hogere arbeidsproductiviteit tot een krimp van de
werkgelegenheid. Schommelingen in de conjunctuur komen hier voornamelijk terecht bij de
toeleveranciers. Bij het dalen van de conjunctuur neemt bijvoorbeeld de inlening van
onderhoudspersoneel af. Wel zijn er indicaties dat uitbesteding van MRO-activiteiten geleidelijk zal
toenemen (gezien het gespecialiseerde karakter van het werk en de behoefte aan een flexibele schil).
2 K. Zandvliet e.a.. De arbeidsmarkt van maintenance in Zuidwest Nederland. SEOR, juli 2009.
7

Figuur 1 Ontwikkeling werkgelegenheid metaalindustrie (prognose tot 2017) 3
Banen werknemers x 1.000
400
350
300
250
200
150
100
50
0
1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
Bron: CBS-cijfers, prognose UWV (update januari 2013)
In UWV-prognoses wordt uitgegaan van verdere geleidelijke krimp: in 2013 krimpt het aantal banen van
werknemers in de metaalindustrie met ruim 1,5 procent (in 2012 bedroeg deze krimp ongeveer 1
procent).Die krimp wordt vooral veroorzaakt door een voortgaande stijging van de arbeidsproductiviteit
(de afzet zal waarschijnlijk wel groeien) 4 . Daarbij speelt de autonome ontwikkeling van verbeterde
productietechniek een rol, maar ook doelbewust investeren in arbeidsbesparende techniek om te kunnen
blijven concurreren met het buitenland.
Het HTSM-segment ziet wel duidelijke groeimogelijkheden: niet alleen in ordervolume maar ook in enige
werkgelegenheidsgroei. Die groei moet mogelijk zijn door de ontwikkeling van nieuwe HTSMtechnologieën,
nieuwe toepassingen en nieuwe markten (onder andere in de BRIC-landen: Brazilië,
Rusland, India en China). Tevens zijn er groeiperspectieven voor deze topsector in het oplossen van
maatschappelijke vraagstukken. In bijvoorbeeld het duurzaamheidsvraagstuk en de vergrijzing van de
bevolking kunnen technologische oplossingen een belangrijke rol kunnen spelen. Ook in andere niches of
specialistische functies worden groeimogelijkheden gezien (onder andere in maintenance: nieuwe
dienstverleningsconcepten in het onderhoud van machines op locatie).
Opleidingsniveau: van laag geschoold tot hoogopgeleid
De Metaalindustrie omvat dus een breed scala aan bedrijvigheid: van traditionele metaalbedrijven tot
hightech activiteiten. Dat is ook zichtbaar in de werkgelegenheidsstructuur. Er is werkgelegenheid op alle
niveaus: van laaggeschoold tot hoogopgeleid.
Tabel 2 Opleidingsniveau werknemers metaalindustrie (2009)
Basismetaal
Metaalproducten
Machineindustrie
Electrotechniek
Transportmiddelen
Totaal
Basisonderwijs 5% 7% 3% 4% 7% 5%
Vmbo/mbo1 25% 31% 18% 14% 23% 22%
Havo/vwo/mbo2-4 46% 48% 48% 40% 48% 46%
Hbo 17% 11% 23% 25% 16% 18%
Wo 6% 3% 8% 17% 6% 8%
Bron: ROA, AIS
Tabel 2 geeft een zo actueel mogelijk beeld van de samenstelling van het personeelsbestand in de
metaalbranches naar opleidingsniveau:
3 De branche ‘reparatie en installatie van machines’wordt in de prognoses niet tot de metaal gerekend.
4 Kennissite MKB en Ondernemerschap. Sectorbeschrijving metaalindustrie. December 2011. Uitbreide actuele prognose
december 2012.
8

n Ruim een kwart van de werkgelegenheid in de Metaalindustrie bevindt zich in het laaggeschoolde
segment (maximaal vmbo of mbo1). Daarbij gaat het om functies als assembleur,
constructiemedewerker of assistent-monteur. De Metaalproductenindustrie kent het hoogste aandeel
laaggeschoolde arbeid (ruim een derde).
n Bijna de helft van de werknemers in de metaalindustrie is middelbaar opgeleid. Over het algemeen
gaat het hier om vaklieden: draaiers, frezers, verspaners, constructiebankwerkers, plaatwerkers,
pijpwerkers, machinebankwerkers, elektromonteurs, lassers, operators, (CAD-)tekenaars, et cetera.
n Ongeveer een kwart is hoger opgeleid: bijna één op de vijf heeft een hbo-diploma, bijna één op de
tien is universitair geschoold. Hierbij gaat het om functies als engineers, programmeurs,
constructeurs, research en development, et cetera. In de elektrotechnische industrie werken de
meeste hoger opgeleiden (42 procent).
De Metaalnijverheid kent relatief meer werkgelegenheid op lagere niveaus. Mbo-2 is daar het meest
voorkomende opleidingsniveau (al functioneren mensen door ervaring en verdere training nogal eens op
een hoger niveau). De Metalektro heeft relatief meer werkgelegenheid op hogere niveaus (vanaf mbo-3
en hoger). Hierbinnen kent het HTSM-segment de meeste hoogopgeleiden.
De sector biedt weliswaar werkgelegenheid aan zowel lager- als hoger opgeleiden, maar het
opleidingsniveau stijgt in zowel de Metalektro als in de Metaalnijverheid. Waar vroeger het overgrote deel
van de werknemers laaggeschoold of vakman was, heeft tegenwoordig een steeds groter deel van het
personeel een mbo-3-, mbo-4- of hbo-diploma. Tegenover een relatief sterke daling in een aantal
uitvoerende technische functies is een relatief sterke stijging van functies gerelateerd aan ontwerpen
(engineers) en automatisering (programmeurs en systeembeheerders) zichtbaar. 5
In de maintenance is globaal een drie-deling in functies te maken 6 :
n Technisch uitvoerend: storingsanalyse, reparatie, revisie (mbo 2/3)
n Technisch uitvoerend en aansturend: preventie en werkvoorbereiding(mbo 4)
n Technisch leidinggevend, aansturend en coördinerend: betrekken MRO in ontwerp van installaties en
logistieke processen, betrouwbaarheidsanalyse/kansberekening, assetmanagement (hbo)
Er is geen specifieke opleiding voor maintenance-werk. Op mbo-niveau bestaan verschillende technische
opleidingsrichtingen waarmee in de sector gewerkt kan worden (procestechniek,
mechanica/werktuigbouw, elektrotechniek, installatietechniek, mechatronica).
1.2. Vacatures
Vacaturemarkt sterk conjunctuurgevoelig
Ook al is er sprake van krimp, toch zijn er nog vacatures. Die worden vooral veroorzaakt door
vervangingsvraag. Het aantal vacatures is wel sterk conjunctuurgevoelig. In een goed jaar zijn er ruim
30.000 vacatures, in perioden van krimp kan dit terugvallen tot 13.000. Bedrijven wachten dan met het
vervangen van personeel, en werknemers wisselen minder snel van werkgever. Dit was het geval in het
crisisjaar 2009. Daarna steeg het aantal vacatures weer tot boven de 30.000 in 2011, maar in 2012
daalde het weer naar 24.000. Voor 2013 verwacht UWV een verdere terugval in het aantal vacatures. In
de jaren daarna volgt een lichte stijging, maar dit is uiteraard wel afhankelijk van het aantrekken van de
bedrijvigheid in de sector. Op dit moment komt de vervangingsvraag vooral voort uit het vrijwillig vertrek
van personeel. Over enkele jaren zullen veel uitvoerende technici met pensioen gaan. Dan ontstaat er
veel (extra) vervangingsvraag.
Tabel 3
Ontstane vacatures metaalindustrie op jaarbasis
Prognose
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014-
2017*
Aantal vacatures 36400 30700 13400 21700 32600 24000 21000 22000
Bron: CBS-cijfers, prognose UWV (update januari 2013)
*Gegeven wordt het gemiddelde per jaar.
5 OOM. Arbeidsmarktinformatie. Cijfers en trends 2011. Peildatum januari 2011. D. Fouarge e.a. Arbeidsmarktmonitor
Metalektro 2011. ROA. Maastricht 2012.
6 Kenteq. Maintenance, Repair & Overhaul. Arbeidsmarktverkenning. Augustus 2008.
9

Overgrote deel vacatures op laag en middelbaar niveau
Veruit de meeste vacatures (ruim tweederde) in de sector hebben betrekking op lagere en middelbare
functies. Wel is een zeer geleidelijke verschuiving zichtbaar van lager en elementair niveau naar
middelbaar en hoger niveau. Op de hogere niveaus lijkt de vacaturemarkt minder conjunctuurgevoelig
dan op het middelbare en lagere niveau (zie figuur 2).
Figuur 2
Ontstane vacatures in de metaalindustrie per kwartaal naar niveau
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2010 II III IV 2011 II III IV 2012 II III
elementaire beroepen lagere beroepen middelbare beroepen
hogere beroepen
Bron: UWV (op basis van Jobfeed, CBS)
wetenschappelijke beroepen
Er wordt vooral geworven voor uitvoerende technische functies. In de Metalektro gaat het bij circa 60
procent van de vacatures om technisch uitvoerende functies 7 . Het betreft vooral pijpverwerkers, lassers
en machinaal verspaners. Daarnaast zijn er met name vacatures voor ondersteunende functies (technisch
en niet-technisch) en voor leidinggevende technische functies. Het (gespecialiseerde) uitzendbureau is
een veel gebruikt kanaal voor het aantrekken van uitvoerende en ondersteunende technici. Commerciële
werving- en selectiebureaus worden vooral ingezet voor het vinden van technisch opgeleide verkopers en
leidinggevend technisch personeel.
Ook in de Metaalnijverheid wordt vooral geworven voor technische functies. Het gevraagde
opleidingsniveau ligt hier gemiddeld lager. Er is regelmatig behoefte aan medewerkers in de verspaning,
machinebouw en werkvoorbereiding. Bedrijven werven hier vaak informeel: via het eigen netwerk of de
eigen medewerkers.
7 ROA. Arbeidsmarktmonitor Metalektro 2011.
10

2. Trends en ontwikkelingen
2.1. Economische ontwikkelingen
Nauwere relatie met afnemers en toeleveranciers
Nederlandse metaalbedrijven ondervinden veel concurrentie op de Europese en wereldmarkt. De
afzetprijzen staan onder druk - zeker in tijden van economische recessie - terwijl grondstofprijzen juist
(kunnen) stijgen. Afnemers zijn kritischer en verwachten (naast kostenreductie) bijvoorbeeld kortere
levertijden of kleinere series 8. De metaalindustrie probeert hieraan tegemoet te komen door dunbemande
productie (lean manufacturing), waarin automatisering en robotisering een belangrijke rol spelen.
Daarnaast staat duurzaam produceren sterk in de belangstelling, waardoor de aandacht voor
energiebesparing, afvalbeperking en veiligheid van personeel is toegenomen (zowel van de eigen
bedrijfsprocessen als van de geproduceerde producten en machines). Al met al wordt vaker
samengewerkt tussen leverancier en afnemer (ontzorgen, gezamenlijke productontwikkeling).
Hightech-bedrijven opereren bij voorkeur in een goed functionerend regionaal netwerk (‘ecosysteem’) van
gespecialiseerde bedrijven (toeleveranciers en eindfabrikanten) en kennisinstellingen. Binnen de regionale
ketens hebben grote hightech-bedrijven dikwijls de rol van economische aanjager en regisseur, omdat zij
direct aangesloten zijn op grote internationale markten. De meeste hightech midden- en kleinbedrijven in
Nederland zijn toeleverancier. Een aantal mkb-bedrijven echter maakt hightech-eindproducten. Het zijn
vaak midden- en kleinbedrijven die nieuwe producten met nieuwe technologieën op de markt zetten,
zoals nanotechnologie. Samenwerkingsverbanden en netwerken zijn bovendien sterk Europees en
internationaal georiënteerd, met een belangrijke rol voor eindgebruikers (customer industries), zoals de
automotive- en luncht- en ruimtevaartproducenten in Duitsland en Frankrijk.
Bedrijven in de Metaalnijverheid opereren vaak als toeleverancier van onderdelen en halffabrikaten. Zij
leveren vaker voor de binnenlandse markt, en ondervinden dus minder concurrentie op de internationale
markt. Hun afnemers hebben veelal wel te maken met hogere eisen van afnemers, en vertalen die door
in hun eigen eisen.
Innovatie is cruciaal
Voor bedrijven is het dan ook cruciaal om innovatief te zijn. Technologische innovatie is traditiegetrouw
sterk verankerd in deze branche. De producten van de topsector HTSM kenmerken zich door drie
kernkarakteristieken: zeer intelligent, zeer nauwkeurig en zeer efficiënt. De industriële basistechnologieën
die daaraan ten grondslag liggen zijn micro- en nano-elektronica (ontwerp en productie van
semiconductors en sensors), embedded systemen (in elektronische circuits ingebouwde software), en
mechatronica (precisiebeweging en robotica). De ontwikkeling in deze technologieën gaat zeer snel:
nieuwe generaties volgen elkaar op in een frequentie van vaak minder dan twee jaar. Daarnaast worden
binnen de topsector veel nieuwe technieken onderzocht, vooral in nanotechnologie (zeer kleine
structuren), fotonica (functies met licht), en geavanceerde materialen (met de focus op metalen en
composieten, complementair aan de topsector Chemie). Dit vraagt om forse en continue investeringen in
R&D en innovatie, hetgeen bovendien meer dan voorheen in samenwerking en in ‘open innovatie’
plaatsvindt.
Naast de ontwikkeling van technologische innovaties besteden bedrijven in de Metalektro ook veel
aandacht aan sociale innovatie (het anders organiseren van werk- en ontwikkelingsprocessen). Dit kan
een belangrijke factor zijn om innovatief en efficiënt te blijven. Een goede bedrijfsorganisatie en -sfeer
zijn belangrijke factoren om op nationaal en internationaal vlak concurrerend te kunnen zijn. Ruim de
helft van de bedrijven was in 2011 ook bezig met het toepassen van sociale innovatie. Er is vooral
interesse in methoden om het personeel flexibeler in te zetten, projectmatiger te werken en meer extern
samen te werken.
Globalisering leidt tot andere werkgelegenheidsstructuur
De afzetmarkt voor eindproducten ligt voor een groot deel in het buitenland, voor de topsector HTSM zelfs
vrijwel volledig. Veel Nederlandse bedrijven zijn op hun markt spelers van wereldniveau, en werken ook
intensief samen met afnemers over de hele wereld. Mede vanwege de toenemende concurrentie op de
wereldmarkt richten Nederlandse fabrikanten van eindproducten, bijvoorbeeld in de machine-industrie en
de elektrische apparatenindustrie, zich steeds meer op R&D, eindassemblage en marketing. Voor
complexe onderdelen wordt samengewerkt met gespecialiseerde toeleveranciers, bijvoorbeeld in de
elektrotechnische industrie of de metaalproductenindustrie.
8 ABN Amro. Visie op industrie. Sectorupdate 2012. Rabobank. Cijfers & Trends, oktober 2012.
12

Productie van standaardonderdelen wordt door Nederlandse bedrijven steeds vaker uitbesteed of
afgestoten naar landen waar de lonen lager liggen. Daardoor verdwijnt een deel van de werkgelegenheid
in deze sector, niet alleen bij deze bedrijven zelf, maar ook bij hun toeleveranciers. Hierbij verdwijnen
vooral banen op de lagere beroepsniveaus. Aangezien de meer complexe bedrijfsactiviteiten in Nederland
blijven verandert de werkgelegenheidsstructuur: er is meer behoefte aan hogeropgeleiden en
gespecialiseerde vakmensen.
Naar nieuwe vormen van maintenance
De nadruk verschuift van traditioneel onderhoud naar “asset- en procesgeïntegreerde MRO” 9 . De
integratie van mechanica en elektronica (mechatronica), nieuwe meetapparatuur (sensoren, etc.) en het
gebruik van de computer maken dit mogelijk. Daardoor verschuift de aandacht van reparatie naar
preventief en predicatief onderhoud en het toepassen van MRO in logistieke processen waardoor de
levensduur van installaties kan worden verlengd. ICT biedt daarnaast mogelijkheden voor onderhoud op
afstand. De organisatie en planning van MRO wordt daarmee steeds belangrijker. Leveranciers van
kapitaalgoederen leveren ook steeds vaker MRO mee bij de installatie.
2.2. Ontwikkelingen personeel
Toenemende effecten van vergrijzing
De komende jaren zullen vooral veel uitvoerende technici met pensioen gaan, al lijkt dit door het stijgen
van de uittredeleeftijd minder snel te gaan dan werd verwacht. In de Metalektro is 16 procent van de
werknemers 56 jaar of ouder. Deze groep gaat binnen een jaar of tien met pensioen. Bedrijven geven
aan dat zij de komende jaren de grootste problemen verwachten bij de vervanging van uitvoerende en
leidinggevende technici die met pensioen gaan. Het kan nodig zijn om nieuwe medewerkers vaker zelf op
te leiden. Veel Metalektrobedrijven voeren ook een leeftijdsbewust of levensfasebewust beleid om hun
personeel duurzaam inzetbaar te houden (vitaliteitsbeleid, scholing en ontwikkeling).
In de Metaalnijverheid gaan de vergrijzing en ontgroening niet harder dan gemiddeld in vergelijking met
andere sectoren. De komende vijf jaar vertrekt 9 procent van de huidige populatie werknemers als gevolg
van pensionering. In bepaalde functies treedt echter wel versnelde ontgroening en vergrijzing op. Vooral
bij functies in constructiebankwerken, servicemonteurs en machinebouw doet zich een bovengemiddelde
ontgroening voor; steeds minder jongeren kiezen voor deze beroepen. Vergrijzing doet zich in versterkte
mate voor bij vakervaren service-monteurs.
Upgrading van competenties en behoefte aan bredere inzetbaarheid
Technologische innovatie leidt in veel bedrijven tot een upgrading van de competenties waarover
personeel moet beschikken. Er wordt meer van medewerkers gevraagd en ze moeten in staat zijn om
zich snel aan te passen aan nieuwe ontwikkelingen. Voor de komende jaren verwachten
Metalektrobedrijven een voortzetting van de min of meer trendmatige upgrading van het vereiste
opleidingsniveau. 10 De verschuiving vindt plaats van lbo- en mbo-niveau 1-2 naar mbo-niveau 3-4 en
hogeropgeleid personeel. Dit is overigens een ontwikkeling die zich in vrijwel alle sectoren van de
Nederlandse economie voordoet.
Om een hoge kwaliteit van de producten te kunnen waarborgen en goed in te kunnen spelen op
specifieke wensen van klanten moet het technisch personeel naast de noodzakelijke vaktechnische
competenties ook over gedragscompetenties beschikken. De nadruk ligt daarbij op probleemoplossend
vermogen en flexibiliteit. Bovendien is het belangrijk dat medewerkers initiatief nemen, goed kunnen
samenwerken en waar nodig kennis kunnen delen, zowel binnen teams als tussen afdelingen.
Er is ook behoefte aan een bredere inzetbaarheid van personeel. Voor veel taken is specifieke expertise
noodzakelijk. Dat geldt voor de grotere bedrijven in de Metalektro, waar bedrijfsstructuren en
productieprocessen vaak complex zijn. Maar het geldt eveneens voor de kleinere bedrijven die vaak
opereren in specifieke segmenten van de markt. Toch achten veel bedrijven een bredere inzetbaarheid
van hun personeel gewenst; om mee te kunnen met de continue proces- en productinnovatie, maar
vooral om schommelingen in de vraag flexibel te kunnen opvangen. Op dit moment signaleren bedrijven
vooral problemen bij de inzetbaarheid van uitvoerend technisch personeel. Deze werknemers zouden hun
kennis en vaardigheden moeten bijspijkeren, waardoor zij ook werkzaamheden buiten hun (vaak zeer
specifieke) standaardtakenpakket kunnen verrichten.
Ook in de maintenance verandert de behoefte aan arbeid. In alle fasen van het productieproces in
bedrijven is een efficiënte inzet van nieuwe MRO-technieken van belang: bij het ontwerp van installaties,
bij de installatie en bij het uiteindelijke onderhoud. In dit proces spelen hoogopgeleiden, in het bijzonder
hbo-ers, een beangrijke rol. Tegelijkertijd blijven mbo-ers belangrijk in de uitvoering. Wel treedt op mbo-
9 K. Zandvliet e.a.. De arbeidsmarkt van maintenance in Zuidwest Nederland. SEOR, juli 2009.
10 ROA. Arbeidsmarktmonitor Metalektro 2011.
13

niveau een verschuiving op in de richting van de hogere niveaus (mbo 3 en 4). Deels is er behoefte aan
echte specialisten, soms juist aan breed inzetbaar personeel (afhankelijk van de opdrachtgevers).
Groeiende behoefte aan flexibilisering
De overgrote meerderheid van de arbeidskrachten in de metaalindustrie heeft een vaste aanstelling.
Levertijden worden korter, en er zijn vaker pieken en dalen in de productie. Bedrijven hebben daardoor
een steeds grotere behoefte aan flexibiliteit bij de inzet van personeel. Dit kan echter leiden tot tijdelijke
werkloosheid en tot vertrek van vakbekwaam personeel naar andere sectoren. In de Human Capital
Agenda HTSM wordt gezocht naar manieren om de nadelen van flexibele arbeid voor werkgevers en
werknemers op te vangen. Er wordt gedacht aan arrangementen om personeel uit te wisselen of aan
instrumenten om de overgang van het ene naar het andere bedrijf te versoepelen (bijvoorbeeld via het e-
portfolio). Ook de toegang van flexibele werknemers tot scholingsarrangementen en hypotheken vraagt
aandacht.
Goed ontwikkelde opleidingsinfrastructuur
In de Metalektro en de Metaalnijverheid is sprake van een goed verankerd opleidingsbeleid. Bedrijven
zorgen traditioneel actief voor stagemogelijkheden. Via de beide O&O-fondsen (A + O Metalektro en
OOM) kunnen bedrijven subsidie krijgen voor scholing van hun werknemers, BBL-trajecten en stages. In
de Metaalnijverheid is subsidie mogelijk voor de scholing van werkloze werkzoekenden, in de Metalektro
wordt – samen met opleidingsfonds Stoof – geïnvesteerd in de scholing van uitzendkrachten. Daarnaast
bieden beide fondsen ondersteuning bij de scholingsinspanningen van aangesloten bedrijven.
De scholingsinfrastructuur is eveneens goed ontwikkeld. Grote bedrijven hebben soms eigen
(beroeps)opleidingen. Op een aantal plekken in het land bestaan bedrijfstakscholen, waar bedrijven – in
nauwe samenwerking met de roc’s – werken aan de instroom van geschoolde vakkrachten. Voorbeelden
daarvan zijn REMO West-Twente, de Anton Tijdinkschool in Terborg en Tetrix Bedrijfsopleidingen in Noord
Holland. De bedrijfstakscholen zijn uitgerust met praktijklokalen waar leerlingen hun vakbekwaamheid
kunnen ontwikkelen. Daarnaast werkt de branche in veel regio’s samen met roc’s in regionale
Opleidingsbedrijven Metaal (OBM). De opleidingsbedrijven vervullen vooral een makelaarsfunctie. Het
OBM werft leerlingen voor de metaalindustrie, plaatst ze bij aangesloten bedrijven en zorgt ervoor dat ze
een goede vakopleiding krijgen (bij een roc). Er worden ook cursussen verzorgd voor volwassen
werknemers, en ondernemers en werknemers kunnen er terecht voor loopbaanadvies.
Toch wordt vanuit de sector gewezen op een toenemend probleem rond de scholingsinfrastructuur in de
metaalindustrie. Opleidingen voor de metaal zijn relatief duur, en voor de roc’s is een minimum aantal
leerlingen nodig om uit de kosten te komen. Sommige roc’s sluiten hun metaalopleidingen omdat ze die
niet meer rendabel kunnen exploiteren. Leerlingen die toch een metaalopleiding willen volgen moeten dan
naar een andere regio. Of de opleidingen worden breder en daardoor minder specialistisch. Daar komt bij
dat de komende jaren veel ervaren vakleraren in het technisch onderwijs met pensioen gaan. De sector
maakt zich hierover grote zorgen.
Arbeidsmarktbeleid
Zowel in de Metalektro als de Metaalnijverheid is men zich bewust van de naderende tekorten aan
technisch personeel. Om deze knelpunten te voorkomen werkt men aan:
n Het verbeteren van het imago van bèta-technische studies, om de instroom vanuit het technische
onderwijs in de sector te vergroten. Hiertoe werken verschillende technische sectoren samen in het
Masterplan Beta en Technologie 11 ;
n Het verbeteren van de samenwerking tussen onderwijs en bedrijven, bijvoorbeeld door de inzet van
docenten uit het bedrijfsleven, door bedrijven te laten meewerken aan curricula, de oprichting van
Centers of Expertise en Centra voor Innovatief Vakmanschap (onderwijs dat zich richt op excellent
vakmanschap);
n Het bevorderen van de inzetbaarheid van het huidige personeel: zorgen dat oudere werknemers
langer aan het werk blijven en het stimuleren van (door)leren.
n Het aantrekken van buitenlands talent, bijvoorbeeld door een internationale ‘branding’campagne en
aandacht voor opvang en verblijf van buitenlandse werknemers.
n Aandacht voor een gezonde mate van flexibiliteit om bij productieschommelingen geen kennis en
expertise te verliezen, bijvoorbeeld door arrangementen voor de uitwisseling van personeel te
creëren, of door aandacht te vragen voor de toegang van flexwerkers tot bijvoorbeeld hypotheken.
11 Zie ook www.techniektalent.nu.
14

3. Tekorten en overschotten
3.1. Huidige situatie
Tekorten en overschotten aan personeel hangen in deze sector nauw samen met de conjunctuur. Vóór de
crisis in 2007 rapporteerde bijvoorbeeld bijna de helft van de bedrijven in de Metalektro problemen bij het
vinden van technisch personeel. In 2009 was dit gedaald tot 10 procent. In de eerste helft van 2012 was
dit aandeel weer toegenomen tot een derde van de bedrijven 12 . Inmiddels zal de slechtere economische
situatie waarschijnlijk hebben bijgedragen aan een afname van het aantal moeilijk vervulbare vacatures.
Door faillissementen en reorganisaties stijgt het aantal werkzoekenden in de metaalindustrie. In
december 2012 bedroeg het aantal lopende WW-uitkeringen in de sector ongeveer 22.000, 20% meer
dan het jaar ervoor. Bijna de helft van alle WW-ers (46%) in de metaal heeft een technisch of industrieel
beroep, ruim een kwart (28%) heeft een economisch administratief beroep. Vooral de instroom in de WW
was in 2012 fors hoger dan een jaar eerder (25%). Overigens ligt het WW-volume daarmee nog niet op
het niveau van begin 2010 (bijna 26.000).
Figuur 3 WW-volume metaalsectoren 2010 – 2012 (exclusief deeltijd-WW) 13
27000
25000
23000
21000
19000
17000
15000
j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d
2010 2011 2012
Bron: UWV
Ondanks de economische crisis zijn er nog steeds signalen uit de sector dat werkgevers soms moeite
hebben met het vinden van het juiste technisch personeel. Het is lastig in algemene zin voor de
metaalindustrie aan te geven waar zich concreet tekorten voordoen. Afgaand op signalen van
sectordeskundigen in combinatie met arbeidsmarktgegevens van UWV 14 lijkt de arbeidsmarkt op dit
moment ruim voor beroepen op de lagere niveaus, bijvoorbeeld productiemedewerker of medewerkers in
de machinebediening. Tegelijkertijd kan er wel krapte zijn aan bepaalde gespecialiseerde vakkrachten,
bijvoorbeeld mig-, mag- of tig-lassers of cnc-verspaners. Hoewel de instroom in de werkloosheid stijgt,
blijven er dus tekorten aan personeel in specifieke beroepen (met name vanaf mbo-3 niveau en hoger).
Veel mensen die nu hun baan kwijt raken, zijn niet direct inzetbaar op deze functies, vanwege het niveau
en het gespecialiseerde karakter van deze functies.
12
Arbeidsmarktmonitor Metalektro. Oktober 2012.
13
Gegeven wordt het volume exclusief deeltijd-WW omdat deze maatregel op dit moment niet meer bestaat, en er dus
anders geen eenduidig beeld van de ontwikkeling in het WW-volume is te geven.
14
UWV hanteert hiervoor sinds kort de spanningsindicator. Die geeft de verhouding weer tussen het aantal vacatures en het
aantal korter dan een half jaar ingeschreven werkzoekenden in hetzelfde beroep. Zie bijlage B1 voor een toelichting en
een overzicht naar concrete functies.
16

3.2. Middellange termijn
In de toekomst zal de krapte nog verder toenemen en zich uitbreiden naar andere beroepen in de
metaalindustrie. Waar nu nog sprake is van uitstoot van personeel, wordt in het algemeen verwacht dat
de wervingsproblemen weer toenemen zodra de bedrijvigheid aantrekt. Bedrijven in de sector
verwachten dan meer problemen bij hun zoektocht naar nieuwe uitvoerende en leidinggevende technici.
Die worden vooral veroorzaakt doordat er de komende jaren meer vakervaren werknemers met pensioen
gaan. De instroom van schoolverlaters is onvoldoende om te voorzien in de lacune die zij achterlaten. De
huidige economische situatie kan het besef van urgentie hierover verminderen 15 .
De topsector HTSM ziet deze schaarste aan geschikt personeel als een groot knelpunt voor verdere
groei 16 . Technici en vakspecialisten blijven nodig om het hoofd te kunnen bieden aan de technologische
uitdagingen van de topsector. Tot 2014 verwacht de sector een tekort van 10.000 bètatechnici op hbo-
/wo-niveau en 30.000 op mbo-niveau. Het gegeven dat afgestudeerden in een technische richting ook in
andere sectoren aan de slag kunnen, en dat ook vaak doen, vergroot de concurrentie met andere
sectoren. Omgekeerd is het voor niet-technisch-geschoolden lastig om in een technische richting te gaan
werken. De Human Capital Agenda signaleert tevens een groeiend tekort aan (technische) vakdocenten,
bijvoorbeeld in het mbo.
Tabel 4 Verwachte knelpunten in de personeelsvoorziening voor metaalberoepen
Prognose voor 2016
Lager
Metaalarbeiders
Assembleurs
Monteurs en controleurs elektrotechnische beroepen
Mechanisch operators
Groot
Enige
Groot
Enige
Middelbaar
Bankwerkers en lassers
Monteurs
Electronicamonteurs
Elektromonteurs
Groot
Groot
Groot
Groot
Hoger
Bedrijfshoofden metaalbewerking
Werktuigbouwkundig ontwerpers en hoofden
technische dienst
Elektrotechnisch ontwerpers en bedrijfshoofden
Technisch systeem-analysten
Procestechnologen
Groot
Groot
Groot
Vrijwel geen
Groot
Wetenschappelijk
Werktuigbouwkundigen
Elektrotechnici
Bron: ROA-AIS
Zeer groot
Geen
Voor de meeste metaalberoepen verwacht het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA)
dan ook (grote) tekorten voor 2016 (tabel 4). Dit geldt zowel voor de lagere als voor de middelbare en
hogere niveaus. In de meeste van deze beroepen is weliswaar sprake van krimp, maar er wordt vooral
veel vervangingsvraag verwacht. Uitzonderingen zijn technisch-systeemanalisten en elektrotechnici; daar
doet zich volgens ROA (nog) geen grote vervangingsvraag voor. Dit laatste wordt overigens niet altijd
herkend door sector.
Ook in de maintenance worden tekorten verwacht. In 2009 werd voor de periode tot 2014 een jaarlijks
tekort verwacht van 2 à 3 procent van de werkgelegenheid 17 . Tekorten zullen zich naar verwachting op
alle niveaus voordoen, maar concentreren zich bij mensen met een mbo-3 of -4 diploma.
15 OOM, Samenvatting trends arbeidsmarkt, onderwijs, O&O-beleid en scholing metaalbewerking. ROA. Arbeidsmarktmonitor
Metalektro 2011. Maastricht, 2011.
16 Human Capital Agenda HTSM. December 2011.
17 K. Zandvliet e.a.. De arbeidsmarkt van maintenance in Zuidwest Nederland. SEOR, juli 2009.
17

4. Kansen en mogelijkheden
4.1. Instroomprofiel
Op verzoek van UWV heeft het CBS voor alle sectoren een beeld geschetst van de belangrijkste
mobiliteitsstromen (instroom, uitstroom en intrasectorale mobiliteit). Daarin zijn de Metalektro en de
Metaalnijverheid samengenomen onder de noemer metaalindustrie. Tabel B2 in de bijlage bevat de
volledige uitkomsten. De tabellen geven de mobiliteit in 2010 weer (het meest recente jaar waarover
gegevens beschikbaar zijn). In 2010 kende de metaalindustrie een nieuwe instroom van bijna 31.000
nieuwe werknemers; 13 procent van alle werknemers in dit jaar. Er stroomden ruim 37.000 mensen uit.
De intrasectorale mobiliteit (“doorstroom” tussen bedrijven in de sector) was klein (1,7 procent). Ook de
interne mobiliteit binnen bedrijven is over het algemeen vrij laag. Jaarlijks wisselt slechts 4 procent van
de werknemers in de Metalektro bijvoorbeeld intern van functie. Dit komt door de vrij hoge specialisatie in
de verschillende functies, waardoor er weinig horizontale mobiliteit is. De interne mobiliteit heeft vooral
betrekking op promoties naar een hoger functieniveau 18.
Tabel 5 Instroomprofiel metaalindustrie (2009-2010) 19
Metaalindustrie Alle sectoren Niveau
Metaalindustrie
Schoolverlaters* 8% 17% --
Zelfstandigen 2% 3% 0
Andere sector, waarvan 72% 56% ++
Groothandel 16%
Zakelijke dienstverlening 13%
Uitzendbureaus 11%
Overige industrie 11%
Bouw 6%
Uit uitkering, waarvan 10% 11% 0
WW 7% 6%
Bijstand 1% 2%
AO 0% 1%
Overig 1% 2%
Overig 9% 14% -
Totaal 100% 100%
Specifieke categorieën
Arbeidsmigranten 3% 3% 0
Geregistreerde werkzoekenden UWV 10% 10% 0
55-plus 7% 6% 0
Allochtoon (westers en niet-westers) 18% 24% -
Bron: CBS in opdracht van UWV
* Instromers zijn ingedeeld op basis van hun belangrijkste inkomstenbron voorafgaand aan het dienstverband
met een metaalwerkgever. Dit betekent dat instroom vanuit BBL-opleidingen niet wordt meegerekend bij de
schoolverlaters.
Tabel 5 geeft de belangrijkste kenmerken van de instromers in de metaal. Bijna driekwart van de nieuwe
werknemers kwam uit een andere sector. Dat is aanzienlijk meer dan het gemiddelde over alle sectoren.
18 Arbeidsmarktmonitor Metalektro 2011.
19 Om te kijken of de instroom in 2010 afwijkt van andere jaren, is het instroomprofiel vergeleken met mobiliteitscijfers die
het CBS over eerdere jaren heeft opgeleverd aan de RWI. Dit blijkt amper het geval. Alleen de instroom van
schoolverlaters lijkt enigszins afgenomen ten gunste van instroom uit andere sectoren. Ook instroom vanuit WWuitkeringen
lijkt enigszins toegenomen.
18

Er is vooral veel instroom van werknemers vanuit de groothandel en zakelijke dienstverlening (beide
grote sectoren). Uit de cijfers is niet op te maken of het om werknemers in ondersteunende functies of in
het primaire proces gaat. 11 procent van de instroom werkte een jaar eerder voor een uitzendbureau.
Van de uitstroom ging 10 procent met pensioen.
De metaalindustrie kent een relatief lage instroom van schoolverlaters. Er stromen dus relatief weinig
jongeren in. De instroom van uitkeringsgerechtigden is gemiddeld. Hierbij gaat het voor het overgrote
deel om WW-ers. Er stromen amper bijstandsgerechtigden en mensen met een
arbeidsongeschiktheidsuitkering in.
De instroom kent een hoog aandeel mannen (83 procent) en een laag aandeel allochtonen (18 procent,
vooral westerse allochtonen). De instroom van 55-plussers is met 7 procent ongeveer gemiddeld.
4.2. Kansen voor schoolverlaters en studenten
Door de verwachte tekorten aan technisch opgeleid personeel zijn de perspectieven over het algemeen
goed voor jongeren die een opleiding kiezen die voor de metaal relevant is (zie tabel 6). Dit geldt voor
opleidingen op alle niveaus, van vmbo tot universitair. Weliswaar krimpt de werkgelegenheid in een
aantal van deze beroepen de komende jaren, maar de vervangingsvraag kan niet voldoende worden
ingevuld met de instroom van schoolverlaters. Daardoor zijn er toch gunstige arbeidsmarktperspectieven
voor schoolverlaters.
Overigens gelden deze goede perspectieven niet voor alle metaalopleidingen. Voor de opleiding mbo
Operationele Techniek zijn de perspectieven juist slecht. De werkgelegenheid in deze beroepen krimpt, de
vervangingsvraag is laag en het aantal schoolverlaters hoog. Het arbeidsmarktperspectief van de
opleiding mbo Vliegtuigtechniek en WO Elektrotechniek is volgens ROA matig.
Tabel 6 Toekomstige arbeidsmarktperspectieven van relevante opleidingen
Prognose voor 2016
VMBO Metaal
VMBO Voertuigentechniek
VMBO Elektrotechniek
MBO Werktuigbouw en mechanische techniek
MBO Fijnmechanische techniek
MBO Elektrotechniek
MBO Motorvoertuigentechniek en tweewielers
MBO Vliegtuigtechniek
MBO Operationele techniek
HBO Werktuigbouw
HBO Elektrotechniek
WO Wis- en natuurwetenschappen
WO Werktuigbouwkunde
WO Elektrotechniek
Bron: ROA - AIS
Goed
Goed
Goed
Goed
Goed
Goed
Redelijk
Matig
Slecht
Goed
Goed
Goed
Zeer goed
Matig
De stichting Samenwerking Beroepsonderwijs-Bedrijfsleven (S-BB) geeft op de site www.kansopwerk.nl
een specificatie van de perspectieven voor de afzonderlijke mbo-opleidingen (zie tabel B3 in bijlage 2).
Het betreft de inschatting van de kans op werk over een periode van twee tot vier jaar, afhankelijk van de
duur van de opleiding 20 :
n Goede perspectieven zijn er voor de middenkaderopleidingen Engineering, Werkvoorbereider en
Servicetechnicus. Dit zijn grotendeels opleidingen op mbo-niveau 4;
n Ruim voldoende perspectieven hebben de mbo-3 opleidingen Metaalbewerking, Fijn Mechanische
techniek, Servicemonteur Apparatuur en Installaties, Operator Productietechniek, Machinebouw
Mechatronica, Mobiele Werktuigen, Elektrotechnische industriële producten en systemen, Installatie,
Vliegtuigtechniek en –onderhoud. Ook sommige van deze opleidingen op niveau mbo-4 scoren ruim
voldoende;
20 www.kansopwerk.nl, www.kansopstage.nl
19

n Voldoende zijn de perspectieven voor de meeste mbo-2 opleidingen: Metaalbewerker, Verspaner,
Onderhoudsmonteur, Operator productietechniek, Monteur Mechatronica, Mobiele werktuigen en
Elektrotechnische installaties. Ook voor de niveau 1-opleidingen Assistent Metaal-, elektro- en
installatietechniek zijn er voldoende kansen op werk;
n Matige perspectieven zijn er voor de opleidingen Assistent Operator productietechniek (niveau 1).
Voor geen enkele mbo-opleiding in de metaal worden de perspectieven als slecht geclassificeerd. Over het
algemeen is de kans op het vinden van een stageplaats voor opleidingen in de metaal redelijk.
4.3. Kansen voor zij-instromers
Ook voor zij-instromers (volwassenen die willen overstappen naar een beroep in de metaalindustrie) biedt
de sector perspectieven, zeker op termijn als op termijn de economie weer aantrekt. Maar er is zijn wel
beperkingen:
n Voor de tekortberoepen is over het algemeen een opleidingstraject op niveau mbo-3 of hoger
noodzakelijk. Dat betekent dat mensen die niet uit de metaal afkomstig zijn zeker enkele jaren naar
school moeten. Ook veel mensen uit de metaal kunnen vanwege de hoge mate van specialisatie niet
zomaar overstappen naar een ander bedrijf.
n Zij-instromers moeten dus in staat zijn om een (verkorte) opleiding met succes af te ronden en
moeten affiniteit hebben met metaal en techniek. Idealiter moeten zij ook in staat zijn door te groeien
naar minimaal mbo-3 niveau en moeten zij kunnen functioneren in de sterk veranderende wereld van
metaalbedrijven. Dat vraagt dus om bepaalde cognitieve en persoonlijke kwaliteiten.
n Opleidingstrajecten in de metaal zijn relatief duur. Volwassen zij-instromers zijn (vanwege hun
leeftijd) vaak duurder dan leerlingen en gediplomeerden van het initieel onderwijs. Ook
leerwerktrajecten in de metaal zijn relatief duur, ze kosten algauw enkele duizenden euro’s. Dit maakt
werkgevers soms huiverig om te investeren in zij-instromers.
n De sector kampt op dit moment met de economische recessie. Bedrijven moeten op dit moment
mensen ontslaan. Dat maakt veel werkgevers terughoudend met het aannemen van nieuw personeel,
laat staan van zij-instromers die het vak nog moeten leren.
n Voor volwassenen die al een tijd hebben gewerkt, betekent een opleiding volgen een forse terugval in
inkomsten. Het salaris van een BBL-er kan aanzienlijk lager uitvallen dan het inkomen dat iemand
gewend is. Dat kan – zeker voor mensen met een gezin en hypotheekverplichtingen – een forse
barrière zijn.
Er zijn echter ook duidelijke aanknopingspunten:
n In de praktijk blijken er wel degelijk volwassenen te zijn die een opleiding in de techniek willen volgen
(bron: CBS Statline). Zo zijn er op jaarbasis zo’n 2000 uitkeringsgerechtigden die een mbo-opleiding
in de techniek beginnen. Het overgrote deel daarvan begon aan een BBL-opleiding.
n Bij werkgevers bestaat meer en meer het besef dat zich de komende jaren grote tekorten aan
personeel gaan voordoen. Sommige bedrijven ervaren nu al tekorten aan goed opgeleide
vakkrachten. Daarmee staan werkgevers ook steeds vaker open voor initiatieven om volwassenen te
scholen voor een beroep in de metaal.
n Daarbij is ook te wijzen op de mogelijke voordelen van volwassenen die voor een beroep in de metaal
kiezen: ze kiezen vaak bewuster en gemotiveerder, hebben meestal al werkervaring en staan vaak
ook wat sterker in hun schoenen dan jongeren van zestien, zeventien jaar.
n De BBL-route lijkt een aantrekkelijke leerweg voor volwassenen, omdat het mogelijkheden biedt om
direct al een inkomen te verwerven. Daarbij biedt de in veel regio’s sterk ontwikkelde
scholingsinfrastructuur met regionale opleidingsbedrijven en bedrijfstakscholen in de metaal goede
aanknopingspunten.
n Er zijn subsidiemogelijkheden. Een deel van de opleiding kan worden gefinancierd uit één van de
scholingsfondsen (zie bijvoorbeeld kader Jobstart). De ervaring is wel dat cofinanciering van buiten de
sector (bijvoorbeeld door publieke partijen of in het kader van een Sociaal Plan) belangrijk is om dit
soort projecten ook echt van de grond te krijgen.
n Hoewel de tekorten zich vanaf mbo-niveau 3 voordoen, biedt de metaalindustrie ook perspectieven
voor lager opgeleiden, ook al wordt het aandeel van lager opgeleide functies steeds kleiner. Bedrijven
in de Metaalnijverheid bieden de meeste werkgelegenheid voor lageropgeleiden. Bijna de helft van de
instroom in deze bedrijfstak heeft betrekking op functies waarin de specifieke vakinhoud van
metaalbewerking minder aan de orde is (bijvoorbeeld algemene productiemedewerker of
assemblage).
20

Box 4.1
OOM: Jobstart
Jobstart is een vergoeding voor het opleiden en begeleiden van mensen voor een functie binnen een OOM-bedrijf (OOM
staat voor Opleiding en Ontwikkeling Metaalbewerking). Door Jobstart kunnen mensen van buiten de sector worden
aangetrokken. In aanmerking komen:
n Werkzoekenden die minimaal zes maanden werkloos zijn;
n Arbeidsgehandicapten met een verklaring van UWV of Arbodienst.
Een werkgever kan bij OOM een Jobstart-bijdrage aanvragen die bestaat uit:
n een eenmalige bijdrage voor interne scholing en begeleiding van € 1.000,-;
n een bijdrage voor externe scholing, ook in te zetten voor een EVC-traject of een assessment (maximaal € 2000 voor
werkloze werkzoekenden, €3500 voor arbeidsgehandicapten);
n een bonus als de werknemer een half jaar na de Jobstart-procedure nog in dienst is of aansluitend een BBL-opleiding
gaat volgen (€ 500).
Intersectorale mobiliteit
Er wordt met enige regelmaat gekeken naar mogelijkheden om intersectorale projecten te ontwikkelen,
waarbij boventallige werknemers uit andere sectoren voor een beroep in de metaal worden opgeleid. Dit
blijkt in de praktijk lastig gestalte te geven. Er doen zich vaak praktische knelpunten voor: in het niveau
van de potentiële deelnemers, in verschillen in arbeidsvoorwaarden, in het realiseren van een minimale
groepsgrootte, et cetera. Dit betekent niet dat er geen zij-instroom is uit andere sectoren. Dit gebeurt
echter vaak op individueel niveau. Sociale Plannen bieden vaak goede uitgangspunten om een deel van
de opleiding of het inkomensverlies in de eerste jaren op te vangen.
Werkloze werkzoekenden
Van de nieuwe medewerkers die in 2010 in de metaalindustrie gingen werken was 10 procent een jaar
eerder ingeschreven als werkloos werkzoekende. De sector biedt dus zeker mogelijkheden voor
werklozen. Zo zijn er werkozen die al eerder in de metaalindustrie hebben gewerkt, en ervaring hebben in
een metaalberoep. Eind 2012 stonden er bijvoorbeeld 25.000 niet-werkende werkzoekenden
ingeschreven in een voor de metaal relevant beroep: bijvoorbeeld als lasser, slijper, draaier of monteur
(zie tabel B4 in de bijlage voor uitgebreider overzicht naar beroep). Er zijn vooral mensen ingeschreven
voor de lagere en middelbare functies.
Er zijn daarnaast werkzoekenden uit andere sectoren die een overstap kunnen maken naar de
metaalindustrie. Zo vonden er in 2011 17.950 geregistreerde werkzoekenden een baan in de metaal,
vooral in de Metaal en Techniek (zie tabel B5 in bijlage 2). Dit is ongeveer 5 procent van alle
baanvondsten van geregistreerde werkzoekenden in dat jaar. Bijna de helft werkte daarvoor ook al in de
metaal, maar een grote groep was afkomstig uit een andere sector. Ruim de helft (55%) was
ingeschreven onder een technisch-industrieel beroep, bijna een kwart (23%) onder een economischadministratief
beroep. Het gaat dus voor een belangrijk deel om technisch geschoolde mensen, maar ook
om mensen in ondersteunende functies.
Er zijn in het land gerichte initiatieven om werklozen of mensen met een arbeidsbeperking op te leiden
voor een beroep in de metaal (zie de box voor enkele voorbeelden). Daarmee zijn zowel de
werkzoekenden als de werkgever geholpen.
Box 4.2
Voorbeelden van werkgelegenheidsprojecten in de metaalindustrie
Bedrijfstakschool Anton Tijdink
De bedrijfstakschool Anton Tijdink verzorgt BOL- en BBL-dagopleidingen in de metaal, voor inmiddels ruim 90
lidbedrijven. Dit zijn voornamelijk metaalverwerkende bedrijven, maar ook bedrijven in de Metalektro. De
bedrijfstakschool werkt intensief samen met roc Graafschap College om te komen tot een landelijk erkend diploma. In
een tweede vestiging in Doetinchem worden mensen met afstand tot de arbeidsmarkt opgeleid in het metaalvak (leeftijd
21+). Hier wordt nauw samengewerkt met gemeenten in de regio. Er wordt gewerkt in kleine groepen (7-12 personen).
In dertien weken worden cursisten opgeleid tot mbo-niveau 1. Daarmee kunnen zij instromen in het metaalvak, maar
verdere scholing naar een hoger niveau is wel noodzakelijk. Gemeenten betalen de (eerste) opleiding. Het is nadrukkelijk
de bedoeling dat cursisten na afloop in de bedrijven verder leren. In totaal zijn er sinds de start in 2009 ongeveer 70
deelnemers gestart; meer dan de helft is geplaatst bij een metaalbedrijf.
Doorleren Loont Twente
Sinds eind 2011 loopt er in Twente een project waarin zij-instromers aan slag gaan in de metaalindustrie. Het betreft een
samenwerking tussen publieke partijen (Regio Twente, gemeenten, UWV), sectorale partijen (Koninklijke Metaalunie,
Opleidingsbedrijf Metaal), Metalektro Personeelsdiensten en opleidingsinstituten voor de metaal (STODT en SMEOT). In
2011 is gestart met een opleiding tot verspaner. De regio Twente verleent subsidie vanuit het project Doorleren Loont.
Het project staat open voor werkzoekenden met een vooropleiding op mbo-2 niveau of havo die aantoonbare affiniteit
hebben met de techniek (WWB’ers, WW’ers en mensen zonder uitkering). Kandidaten worden geworven door UWV,
gemeenten en via advertenties. Na een strenge selectie krijgen zij een twaalfdaagse ‘stoomcursus’ tot het niveau van
een productief technische kracht. Daarna volgt een omscholing van zestien dagen. De cursisten krijgen de basiskennis
voor verspaning en maken kennis met CNC-machines. Daarna worden ze door Metalektro Personeelsdiensten binnen een
half jaar geplaatst bij een bedrijf in de regio. Daar werken ze vier dagen per week als draaier of frezer (mbo-niveau 2 of -
3), soms met behoud van uitkering of als stagiair, soms in vaste dienst. De vijfde dag gaan ze naar school. Na maximaal
twee jaar kunnen ze als vakman bij hun leerbedrijf aan de slag. De leerwerkplek wordt deels gefinancierd door de
werkgever, deels door het scholingsfonds van de sector. Inmiddels zijn ongeveer twintig mensen via dit project gestart.
Negentien van hen zijn geplaatst bij een werkgever. Een volgend project richt zich waarschijnlijk op
mechatronicamonteurs.
21

WSW-ers aan de slag bij een commercieel metaalbedrijf
Veel WSW'ers moeten de komende periode aan de slag buiten de beschutte werkomgeving. De WSW'ers die werkten op
de metaalafdeling van de sociale werkvoorziening van Robedrijf maakten containers voor BroNij. Dit bedrijf is
gespecialiseerd in onderhoud, inspectie en keuring van ondergrondse en halfverdiepte containers. Door zijn sterke geloof
in maatschappelijk verantwoord ondernemen en de goede ervaring met het Robedrijf, wilde Bronmij de WSW-ers kansen
bieden. Daarom richtte het Ferro-Fix op. De 118 WSW-ers van Robedrijf werken nu voor onbepaalde tijd op
detacheringbasis voor Ferro-Fix en krijgen vanuit Robedrijf dagelijks begeleiding van zeven productieleiders. De overstap
van een beschutte werkomgeving naar een commercieel bedrijf leek in eerste instantie groot, maar viel mee. Na een
paar weken was het ziekteverzuim fors gedaald, medewerkers zijn er trots op in een 'echt' bedrijf te werken en zien
volop uitdagingen voor de toekomst. Het metaalbedrijf wil het werkgebied gaan uitbreiden naar stedelijk meubilair.
Ferro-Fix heeft de complete infrastructuur en 125 medewerkers (inclusief zeven begeleiders) op detacheringbasis
overgenomen van Robedrijf.
Functiedifferentiatie: WSW-ers gedetacheerd als assistent-operator
Het bedrijf NXP heeft in zijn cao vastgelegd dat het werkervaringsplaatsen beschikbaar stelt. Het Ministerie van SZW
heeft het bedrijf bovendien gevraagd te participeren in het project ‘Werken naar Vermogen in de procesindustrie’. Sinds
september 2010 werken er vijf WSW-ers in de nieuwe functie van assistent-operator. Deze functie combineert de
eenvoudige werkzaamheden van de operators. De assistent-operator is vergelijkbaar met de basisoperator en draait
mee in de ploegendiensten. De assistent-operators blijven in dienst van het SW-bedrijf en krijgen een opleiding (met
certificaat) waarmee ze ook bij andere bedrijven aan de slag kunnen. Ze krijgen een vergoeding op uurbasis, inclusief
ploegentoeslag. Met deze aanpak worden enerzijds tekorten aan vakkrachten aangepakt en anderzijds WSW-ers aan een
volwaardige baan geholpen.
Philips Werkgelegenheidsproject
Dertig jaar geleden startte Philips haar eigen werkgelegenheidsproject. Werkzoekenden met een afstand tot de
arbeidsmarkt konden een jaar lang werkervaring opdoen, gecombineerd met scholing. Het project bestaat nog steeds.
Werklozen kunnen vier dagen per week werkervaring en een dag een vakopleiding volgen op mbo-niveau. In een recent
project worden 11 wajongers opgeleid tot test-engineer of software-ontwikkelaar. Na een voorschakeltraject van drie
maanden (met behoud van uitkering) volgt een BBL-traject. In dit geval betreft het met name autisten. Daarnaast is er
een secretaresse programma (mbo niveau 3) voor 15 WW-, WWB-, Wajong- en WIA-jkandidaten. Zij verkrijgen een
tijdelijk contract met een opleiding tot secretaresse. Binnenkort start een project in de mechatronica voor 15 deelnemers
uit bestanden WAJONG, WIA en langdurig werkloosheid. Philips maakt hierbij op maat gebruik van de verschillende
beschikbare subsidiemaatregelen (jobcoaches, premiekorting, loondispensatie, etc.).
Belangrijke factoren en aandachtspunten
Er zijn dus zeker kansen en mogelijkheden voor zij-instromers in de metaalindustrie, maar het is
belangrijk goed te kijken naar behoeften en wensen van werkgevers, en naar de interesse en kwaliteiten
van potentiële zij-instromers. Daarbij geldt een aantal aandachtspunten.
Als het gaat om mensen die zich willen scholen voor een beroep in de metaalindustrie:
n Kandidaten moeten een weloverwogen afweging maken over werken in de metaal (kan ik het, wil ik
het). Veel beroepen in de metaalindustrie zijn bij het brede publiek niet bekend. Vaak overheerst een
traditioneel beeld van het werk: van bijvoorbeeld assembleurs, bankwerkers en lassers. Maar de
bedrijfstak kent juist een grote diversiteit aan beroepen, waarin vaak ook met geavanceerde
apparatuur en computers wordt gewerkt. Op http://techniekinbeeld.nl/metaal-en-werktuigbouw zijn
filmpjes te vinden over veelvoorkomende metaalberoepen.
n Voor werkgevers is een goede selectie van kandidaten belangrijk: het moeten mensen zijn met
aantoonbare affiniteit met de techniek en met het werk in de metaal. Een opleiding voor de
metaalindustrie is behoorlijk prijzig en vraagt van de werkgever een investering in de begeleiding. Het
risico op uitval moet zoveel mogelijk worden beperkt. Het is dan ook verstandig werkgevers actief te
betrekken bij de selectie; zij zien waarschijnlijk sneller of ze iets met een kandidaat kunnen.
n Ook na de selectie van kandidaten is vraaggericht werken, uitgaan van wat de werkgever wenst,
belangrijk. Een van de succesfactoren bij de Anton Tijdinkschool is de sterke verwevenheid van de
school met het regionale bedrijfsleven. De school kent de bedrijven en kan ook goed inschatten of een
cursist in een bedrijf past. Bij het project Doorleren Loont in Twente wordt bewust gewerkt met
Metalektro Personeelsdiensten omdat zij de behoeften van het regionale bedrijfsleven goed kennen.
n Het is belangrijk goed te kijken naar de leeromgeving die een werkgever kan bieden. Deelnemers
moeten in staat zijn om (in relatief korte tijd) een beroep te leren. Ook de intenties van de werkgever
zijn belangrijk: is deze na afloop van het traject bereid de deelnemer in dienst te nemen (en wat heeft
hij daarvoor nodig)
n Het is van belang snel en op het juiste moment te handelen. In de metaalindustrie kunnen er op het
ene moment tekorten zijn, die korte tijd later weer zijn verdwenen. Op het moment dat bekend wordt
dat werkgevers met personeelstekorten kampen en bereid zijn te investeren in projecten voor zijinstromers,
moeten er dus snel arrangementen beschikbaar (kunnen) zijn.
n Er is behoefte aan arrangementen voor financiering. Werkgevers willen best investeren in personeel,
zeker met het oog op toekomstige tekorten, maar ze willen wel weten of de kandidaat uit het juiste
hout is gesneden. Het helpt daarbij als zij het eerste deel van de opleiding niet hoeven te betalen en
als ze kandidaten eerst een tijdje aan het werk kunnen zien (bijvoorbeeld met behoud van uitkering of
met een loonkostensubsidie).
22

n Bij doelgroepen als WSW’ers en Wajongers is een goede begeleiding extra belangrijk. Werkgevers
willen deze mensen graag een kans geven, maar zien op tegen de rompslomp en extra belasting.
Als het gaat om mensen die direct aan de slag willen:
n Met name de Metaalnijverheid biedt ook – ook zonder voorafgaande bijscholing – nog wel
instroommogelijkheden voor lageropgeleiden. In deze sector werven bedrijven vaak via hun informele
netwerk. Veel vacatures worden niet gepubliceerd. Werkzoekenden die in de Metaalnijverheid aan de
slag willen, zullen dus manieren moeten vinden om bekend te raken in dit netwerk (of daarbij moeten
worden geholpen)
n In de Metalektro werven bedrijven voor de lagere functies juist vaker via uitzendbureaus of
detacheringsbureaus. Dat zijn vaak bureaus die gespecialiseerd zijn in de technische functies.
n Een goed inzicht in wat de werkgever vraagt, is belangrijk. Dat geldt zeker in deze sector, waarin
bedrijven draaien op zeer gespecialiseerde vakkrachten. Bij een vacature voor een lasser is het dus
belangrijk om te weten om wat voor soort lasser het gaat.
4.4. Kansen naar regio
In heel Nederland is er metaalindustrie, maar er zijn regio’s met een relatief grote concentratie
metaalbedrijven. Er is enig cijfermateriaal over de arbeidsmarkt in de metaalindustrie naar regio. Tabel 7
geeft een overzicht van de omvang en ontwikkeling van de vacaturemarkt naar arbeidsmarktregio.
Tabel 7 Metaalvacatures naar regio
Ontstane vacatures: (relatieve) omvang en ontwikkelingen op jaarbasis
Aantal
vacatures
2011
aandeel in totale
vacaturemarkt regio
3 e kwartaal
2011
3e kwartaal
2012
2010-2011
(3e
kwartaal)
Groei
2011-2012
(3e
kwartaal)
Groningen 600 4% 4% 3% -6%
Friesland 900 6% 3% -16% -54%
Drenthe 300 3% 4% -27% 0%
Flevoland 600 5% 5% 1% -11%
Gooi- en Vechtstreek 200 2% 1% -4% -33%
Midden-Utrecht 1100 2% 2% -6% 8%
Oost-Utrecht 400 2% 2% -19% -24%
Rijnmond 2500 5% 5% 16% -19%
Drechtsteden 1100 7% 9% 23% -2%
IJsselvechtstreek 700 4% 5% 35% -10%
Twente 1300 8% 8% 24% -24%
Stedendriehoek 1100 4% 4% 0% -25%
Holland Rijnland 500 3% 2% -22% -29%
Midden-Holland 300 4% 3% -33% -32%
Haaglanden 1200 2% 2% 2% -17%
Zeeland 1300 4% 3% 45% -42%
West-Brabant 1100 3% 5% -3% -1%
Midden-Gelderland 1200 4% 2% -40% -54%
Zuid-Gelderland 200 2% 4% -37% 73%
Achterhoek 700 13% 9% -3% -44%
Rivierenland 500 8% 5% 126% -48%
Noord-Holland Noord 700 3% 4% -14% 0%
Zuid-Kennemerland 700 5% 4% 154% -16%
Zaanstreek/Waterland 400 5% 10% -15% 47%
Groot Amsterdam 1400 1% 1% -20% -15%
Midden-Brabant 800 4% 6% 17% 39%
Noordoost-Brabant 1700 6% 5% -2% -26%
Zuidoost-Brabant 3500 10% 10% -26% -26%
Noord- en Midden-Limburg 1400 8% 5% 63% -41%
Zuid-Limburg 800 4% 2% 81% -55%
Bron: UWV (op basis vanJobfeed)
23

Er zijn vier regio’s met relatief veel metaalvacatures: Zuid-oost Brabant, Achterhoek, Drechtsteden en
Twente. Opvallend is daarnaast de sterke groei van de vacaturemarkt in Zaanstreek/Waterland in 2012.
Dit zijn dan ook de regio’s waar zich op dit moment de meeste kansen voordoen. In grote regio’s als
Rijnmond, Midden-Utrecht, Haaglanden, Zeeland, Noord0ost Brabant en Groot-Amsterdam is het
absolute aantal vacatures weliswaar groot, maar blijft het aandeel in de totale vacature-markt beperkt.
De tabel laat ook zien dat de ontwikkeling van het aantal metaalvacatures in een regio sterk kan
verschillen per jaar. Er zijn dus niet zo maar arbeidsmarktregio’s te benoemen waar de vacaturemarkt in
de metaal zich in algemene zin gunstig ontwikkelt. Dat kan van jaar op jaar verschillen.
24

Literatuurlijst
ABN Amro. Visie op industrie. Sectorupdate 2012.
Fouarge, D. A. de Grip, B. Kriechel, B. van Landeghem, J. van Thor. Arbeidsmarktmonitor Metalektro
2011. ROA-R-2012/1. Maastricht, 2012.
Kennissite MKB en Ondernemerschap. Sectorbeschrijving metaalindustrie (december 2011).
Kenteq. Jeugdwerkloosheid middelbare en technische beroepen. Elektro-, installatie- en metaaltechniek
(september 2012). Onderzoeksbericht. 31 oktober 2012.
Kenteq. Conjunctuurtest metaal- en elektrotechnische industrie (oktober 2012). Onderzoeksbericht. 1
november 2012.
Kenteq. Maintenance, Repair & Overhaul. Arbeidsmarktverkenning. Augustus 2008.
Masterplan Beta en Techniek. Naar 4 op de 10. Meer technologietalent voor Nederland. Februari 2012.
OOM. Arbeidsmarktinformatie. Cijfers en trends 2011. Peildatum januari 2011.
OOM. Samenvatting trends arbeidsmarkt, onderwijs, O&O beleid en scholing metaalbewerking. 2012.
Rabobank. Cijfers & Trends, oktober 2012.
Stichting Arbeidsmarkt en Opleiding Metalektro. Arbeidsmarktmonitor april 2012 (2e meting 2011).
Stichting Arbeidsmarkt en Opleiding Metalektro. Arbeidsmarktmonitor oktober 2012 (eerste twee
metingen 2012).
UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013. Met een doorkijk naar 2017. UWV, juni 2012.
UWV. Niet werkende werkende werkzoekenden aan het werk in 2010: wie zijn ze en waar vinden ze een
baan Amsterdam, oktober 2011.
UWV Arbeidsmarktinformatie en –advies. Werkzoekenden aan het werk in 2011. Amsterdam. November
2012.
Top team High Tech Systemen en materialen. De Human Capital Agenda voor de topsector High Tech
Systemen en Materialen. December 2011
Zandvliet, K., T. Berretty, O. Tanis. De arbeidsmarkt van maintenance in Zuidwest Nederland. SEOR, juli
2009.
26

Bijlage I
Sociaal-economische
structuur
Metalektro
Cao
In de Metalektro is één cao: de cao Metalektro. Aan werkgeverszijde wordt deze ondertekend door de
Vereniging FME-CWM en aan werknemerszijde FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen, De Unie en VHP2.
Grote bedrijven hebben vaak een eigen cao.
Brancheorganisatie
De Vereniging FME-CWM (kortweg FME) is de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie.
De vereniging behartigt de belangen van bedrijven die actief zijn in engineering, productie, handel,
industrieel onderhoud en industriële automatisering. Bij FME zijn 2.500 lidondernemingen (metaal,
kunststof, elektronica en elektrotechniek) aangesloten. FME behartigt de belangen van de lidbedrijven
(nationaal en internationaal) en verleent hen diensten op sociaal, economisch en technisch gebied. Ook
adviseert en ondersteunt FME haar leden bij onder andere de invulling van het werkgeverschap. Bij FME
zijn 120 brancheorganisaties aangesloten. FME sluit (namens werkgevers) de cao in de Metalektro af en
adviseert over de cao’s in de Metaal en Techniek en Technische Groothandel. FME ondersteund ook
bedrijven bij het afsluiten van een eigen bedrijfs-cao.
Website: www.fme.nl
Bonden
Vier bonden zijn betrokken bij de arbeidsvoorwaardenvorming en het arbeidsmarktbeleid in de
Metalektro:
n FNV Bondgenoten: www.fnvbondgenoten.nl
n CNV Vakmensen: www.cnvvakmensen.nl
n De Unie: www.unie.nl
n VHP2: www.vhp2.nl
O&O-fonds
A + O Metalektro is het arbeidsmarkt- en opleidingsfonds voor de Metalektro. Om instroom en
doorstroom te bevorderen geeft A+O Metalektro vergoedingen voor opleiding en training (bijvoorbeeld
voor BBL-ers of stages voor BOL-studenten). A+O fungeert tevens als vraagbaak, sparringpartner,
facilitator en intermediair voor scholen en bedrijven. Het helpt ook met het aanvragen van ESF-subsidie.
Daarnaast is A+O betrokken bij pilots en projecten om de ontwikkeling van werknemers in de sector te
vergroten (bijvoorbeeld via HR-coaching of door een Associate Degree voor praktijkopleiders in bedrijven
te ontwikkelen).
Website: www.ao-metalektro.nl
Metaalnijverheid
Cao
De cao voor de Metaalnijverheid valt onder de cao’s voor de Metaal en Techniek. Naast de cao voor de
Metaalnijverheid gaat het de cao’s voor het carrosseriebedrijf, de goud- en zilvernijverheid, het
isolatiebedrijf, het motorvoertuigenbedrijf en het technisch installatiebedrijf. Deze cao’s hebben een
gelijkluidend A-gedeelte en vormen tezamen, gemeten naar het aantal werknemers dat onder de cao’s
valt de grootste cao in de marktsector van Nederland. Ze worden afgesloten door Federatie
Werkgeversorganisaties Techniek en de vakbonden FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie. De
cao’s zijn te vinden op de website: www.cao-metaal.nl
Brancheorganisatie
De Koninklijke Metaalunie is met meer dan 13.000 leden de grootste ondernemersorganisatie voor het
midden- en kleinbedrijf in de metaal. Zij richt zich op metaalbedrijven tot ongeveer honderd werknemers
in uiteenlopende sectoren. De Metaalunie kent een indeling in districten. De belangenbehartiging richt zich
ondermeer op terreinen als Arbo en Onderwijs en Arbeidsmarkt.
Website: www.metaalunie.nl
Bonden
Bij de de arbeidsvoorwaardenvorming en het arbeidsmarktbeleid in de metaalnijverheid zijn drie bonden
betrokken:
28

n FNV Bondgenoten: www.fnvbondgenoten.nl
n CNV Vakmensen: www.cnvvakmensen.nl
n De Unie: www.unie.nl
O&O-fonds
OOM is het opleidings- en ontwikkelingsbedrijf voor de metaalbewerking. Bij OOM zijn een kleine 15.000
bedrijven aangesloten. Daarmee is OOM een van de grootste opleidingsfondsen in Nederland. Het fonds
richt zich op het stimuleren van scholing en het professionaliseren van de metaalbranche.
Aandachtsgebieden zijn loopbaanontwikkeling, instroombevordering, kwaliteit van scholing en kwaliteit
van mensen. Via OOM kunnen bedrijven en werknemers in de metaalbewerking financiële bijdragen
ontvangen voor scholing en ontwikkeling.
Website: www.oom.nl
Opleidingsbedrijf Metaal
Het OpleidingsBedrijf Metaal (OBM) is een initiatief van de Koninklijke Metaalunie en het OOM om de
metaalsector van goed opgeleide vakmensen te voorzien. Het OBM is regionaal georganiseerd en is via
een direct aandeelhouderschap van en voor bedrijven in de regio. Ondernemers, werknemers, leerlingen
en werkzoekenden in de metaalbranche kunnen bij het OBM terecht met vragen rond scholing en
opleiding van nieuwe en huidige medewerkers, al dan niet leerplichtig. Inmiddels zijn er in Nederland
diverse OpleidingsBedrijven Metaal. Daarbij werken metaalbedrijven in de regio, de Koninklijke
Metaalunie, OOM en regionale instellingen voor beroepsonderwijs nauw samen. Doel is de instroom van
vakbekwaam technisch personeel op peil te brengen én te houden.
Website: www.obmmetaal.nl
Branche-overstijgende organisaties
Federatie Werkgeversorganisaties Techniek (FWT)
De Federatie Werkgeversorganisaties Techniek (FWT) voert namens haar leden de onderhandelingen voor
de cao’s voor de Metaal- & Techniek. De Vereniging FME-CWM is per 1 oktober 2011 toegetreden tot de
Federatie Werkgeversorganisaties Techniek (FWT). Deze samenwerking is er onder meer op gericht de
arbeidsmobiliteit te vergemakkelijken door arbeidsvoorwaarden in de cao’s voor de Metaal en Techniek en
de Metalektro beter op elkaar af te stemmen. Op termijn worden de mogelijkheden onderzocht om te
komen tot één basis-cao (met differentiaties per bedrijfstak), afstemming van de pensioenregelingen en
intensievere samenwerking tussen opleidingsfondsen.
Website: http://fwt.nl
Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven
Als kennis- en adviescentrum voor technisch vakmanschap richt Kenteq zich op 140 beroepen in de
metaal en werktuigbouw, in de elektro- en installatietechniek en in de mechatronica. Naast de wettelijke
taken (onderhouden kwalificatiedossiers, erkennen en adviseren van leerbedrijven) houdt Kenteq zich
bezig met kennisoverdracht, begeleiding, training, scholing en advisering. De producten en diensten
richten zich op loopbaanontwikkeling van werknemers en het verhogen van vakmanschap in bedrijven.
Kenteq doet onderzoek en verzamelt onderzoeksrapporten en databestanden van andere organisaties.
Website: www.kenteq.nl
Hiteq, Centrum van Innovatie
In 2005 heeft Kenteq het initiatief genomen tot het oprichten van Hiteq, Centrum van Innovatie. Hiteq
selecteert en ontsluit actuele kennis. Het opereert op strategisch niveau. Het brengt adviezen uit en
creëert toekomstscenario’s. Zo kunnen ondernemingen, onderwijsinstellingen en intermediairs in de
techniek zich voorbereiden op de toekomst. Ook andere organisaties gericht op de ontwikkeling van
mensen in technische beroepen kunnen Hiteq inschakelen voor opdrachten, presentaties en workshops.
Website: www.hiteq.org
TechniekTalent.nu
TechniekTalent.nu is een samenwerkingsverband van bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties
en scholen. Het heeft één doel: meer instroom en behoud van (jonge) mensen in de techniek.
TechniekTalent.nu wil bijdragen aan een adequate beeldvorming onder jongeren over werken in de
techniek. De werving van vrouwen, meisjes en allochtonen is een specifieke doelstelling: zij zijn nog altijd
ondervertegenwoordigd in de technische sectoren. TechniekTalent.nu wil ook werken aan talentbehoud,
het wil de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven in de regio bevorderen en gezamenlijk
optrekken richting basisonderwijs onder het motto 'jong geleerd, oud gedaan'.
Website: www.techniektalent.nu
29

Handige internetsites
www.techniekinbeeld.nl
Techniek in beeld geeft een beeld van 80 beroepen in de techniek. Van ICT tot vliegtuigbouw, van
engineering tot elektrotechniek. Wat maakt een monteur mechatronica mee op een dag Wat is de
uitdaging van een werkvoorbereider De videoclips geven informatie over de specifieke kenmerken van
een beroep: zelfstandig werken, in teamverband, nauwkeurig zijn, alleen op pad gaan. Zo is goed te
beoordelen of iemand een beroep leuk vindt of niet. Met de Carrière GPS kunnen leerlingen ook testen
welke beroepen bij hun interesses en talenten passen. Iedere beroepenfilm heeft een link naar de
desbetreffende mbo-opleiding en de ROC’s. Techniek in beeld is een initiatief van Kenteq.
30

Bijlage II
Extra tabellen
Tabel B1
Spanningsindicator
De spanningsindicator die UWV heeft ontwikkeld geeft de verhouding weer tussen het aantal
gepubliceerde openstaande vacatures (op basis van Jobfeed, opgehoogd naar de totale vacaturemarkt)
en het aantal korter dan een half jaar ingeschreven werkzoekenden in hetzelfde beroep. Onderstaand
schema geeft een overzicht van beroepen waarvoor de arbeidsmarkt volgens de spanningsindicator als
(zeer) krap is te kenschetsen (links) en beroepen waarvoor de arbeidsmarkt als (zeer) ruim is te
kenschetsen. We geven alleen beroepen waarvoor het aantal openstaande vacatures in het derde
kwartaal van 2012 meer dan 100 is. Sommige beroepen lijken wel enig verwantschap te tonen,
bijvoorbeeld de machinaal verspaners (ruime arbeidsmarkt) en de cnc-programmeurs-verspaners
(krappe arbeidsmarkt). Onduidelijk is in hoeverre er in de praktijk substitutie mogelijk is tussen beide
beroepen. De uitkomsten moeten daarmee met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.
(zeer) krap
(zeer) ruim
Lagere elektrotechnische beroepen:
Electrotechnisch bankwerker, -monteur, - installateur
Elektronicamonteur (onderhoud computer-, meet- en
regeltechnische apparatuur)
Middelbare elektrotechnische beroepen:
Tekenaar(-constructeur) elektrotechniek,
Installateur beveiligingsinstallaties (incl ontwerp)
Onderhoudselektricien bedrijfsinstallaties
Controleur, tester elektrische installaties
Middelbare metaalkundige beroepen:
Cnc-programmeur-verspaner, -polijster, -schuurder
Middelbare werktuigbouwkundige beroepen:
Machinebankwerker-monteur machines, werktuigen,
fabrieksinstallaties
Monteur fabrieksinstallaties
Werkmeester werktuigbouw, onderhoud produktieapparaten,
gas-, waterdistributie
Hogere werktuigbouwkundige beroepen:
Ontwerper-constructeur werktuigbouw
Lagere metaalkundige beroepen:
Soldeerder, metaalbrander, snijder, sloper, lasser
Machinaal verspaner metaal, metaalfreezer
Middelbare metaalkundige beroepen:
Constructie-bankwerker
Overig:
Productie-medewerker industrie
Schoonmaker machines, installaties
32

Tabel B2
Mobiliteit in de metaalindustrie
Instroom, doorstroom en uitstroom
2009-2010
Aantal %
Instoom
Doorstroom
Uitstroom
Instroom
Doorstroom
Uitstroom
Totaal werknemers in
1) 238 900 245 910
standjaar
Totaal in-, door-, uitstroom 30 760 4 110 37 430 100 100 100
uit/naar andere sector 2) 22 140 21 680 72 58
Waarvan:
Landbouw 140 180 0 0
Procesindustrie 930 1 310 3 4
Grafimedia 60 110 0 0
Metalektro en Metaalnijverheid
Overige industrie 3 260 2 600 11 7
Bouwnijverheid 1 990 1 750 6 5
Mobiliteitsbranche 540 460 2 1
Groothandel 5 040 5 140 16 14
Detailhandel 370 290 1 1
Vervoer en opslag 350 500 1 1
Horeca 120 120 0 0
Informatie en communicatie 510 1 040 2 3
Financiële dienstverlening 490 350 2 1
Uitzendbureaus 3 350 3 760 11 10
Schoonmaak 170 180 1 0
Zakelijke dienstverlening overig 4 040 2 680 13 7
Openbaar bestuur 70 180 0 0
Onderwijs 170 230 1 1
Zorg 130 330 0 1
Welzijn 20 60 0 0
Cultuur, sport en recreatie 100 100 0 0
Overige dienstverlening 130 120 0 0
uit/naar uitkering 2 920 11 560 10 31
Waarvan:
WW-uitkering 2 130 5 450 7 15
AO-uitkering 130 780 0 2
bijstandsuitkering 160 230 1 1
overige uitkering 450 1 280 1 3
Pensioen 60 3 830 0 10
uit/naar anders dan baan of
uitkering
Waarvan:
5 700 4 190 19 11
als scholier/student 2 570 610 8 2
als zelfstandige 470 850 2 2
Overig 2 660 2 730 9 7
Waaronder als migrant 1 030 770 3 2
1) Het standjaar is voor in- en doorstromers het aantal werknemers in 2010 in de sector, voor uitstromers is het
standjaar 2009.
2) De sector 'onbekend' is niet meegenomen. Totaal in- of uitstroom naar een andere sector is groter dan de
onderliggende sectoren omdat de onbekenden in het totaal wel zijn meegenomen.
34

Vervolg tabel B2 Aantal %
Instoom
Doorstroom
Uitstroom
Instroom
Doorstroom
Uitstroom
Van/naar inschrijving UWV 3 040 6 770 10 18
Geslacht
Mannen 25 620 3 810 31 760 83 93 85
Vrouwen 5 140 300 5 670 17 7 15
Leeftijd
15 tot 25 jaar 5 660 550 3 610 18 13 10
25 tot 45 jaar 16 800 2 390 17 760 55 58 47
45 tot 55 jaar 6 130 930 8 450 20 23 23
55 tot 65 jaar 2 160 240 7 610 7 6 20
Herkomstgroepering
Autochtonen 25 040 3 560 30 050 81 87 80
Westerse allochtonen 3 450 310 3 950 11 7 11
Niet-westerse allochtonen 2 270 240 3 430 7 6 9
Type (nieuw) arbeidscontract 1)
Totaal 30 760 100 21 490 100 2 57
Waarvan
vast urencontract 30 350 80 18 570 99 2 50
Waaronder
Stagiaire 310 10 20 1 0 0
WSW – – 20 0
flexibel urencontract 410 20 2 920 1 0 8
Waarvan
uitzendkracht – – 2 740 7
oproepkracht 410 20 180 1 0 0
1) Een vast urencontract betekent: een contract met een vast aantal uren per maand.
Bron: CBS in opdracht van UWV
35

Tabel B3
Perspectieven naar opleiding
Arbeidsmarktsituatie naar afronding opleiding, peildatum eind 2012
Niveau kans op werk kans op stage
Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek
Assistent installatie 1 voldoende voldoende
Assistent metaalbewerking 1 voldoende voldoende
Assistent montage 1 voldoende voldoende
Metaalbewerken
Plaatwerker 2 voldoende voldoende
Constructiewerker 2 voldoende voldoende
Basislasser 2 voldoende voldoende
Allround lasser 3 ruim voldoende voldoende
Allround constructiewerker 3 ruim voldoende voldoende
Allround plaatwerker 3 ruim voldoende voldoende
Fijnmechanische techniek
Verspaner 2 voldoende voldoende
Allround verspaner 3 ruim voldoende voldoende
Fijnmechanisch verspaner 3 ruim voldoende voldoende
Research-Instrumentmaker 4 ruim voldoende voldoende
Service apparatuur en installaties
Onderhoudsmonteur industrie 2 voldoende voldoende
Onderhoudsmonteur installatietechniek 2 voldoende voldoende
Servicemonteur elektrotechniek 3 ruim voldoende voldoende
Inspectiemonteur koudetechniek 3 ruim voldoende voldoende
Servicemonteur installatietechniek 3 ruim voldoende voldoende
Servicemonteur werktuigbouw 3 ruim voldoende voldoende
Servicetechnicus elektrotechniek 4 goed voldoende
Servicetechnicus koudetechniek 4 goed voldoende
Servicetechnicus installatietechniek 4 goed voldoende
Servicetechnicus werktuigbouw 4 goed voldoende
Operator Productietechniek
Assistent Operator productietechniek 1 matig voldoende
Operator Productietechniek 2 voldoende voldoende
Allround Operator Productietechniek 3 ruim voldoende voldoende
Machinebouw Mechatronica
Monteur mechatronica 2 voldoende voldoende
Machinebouwer 3 ruim voldoende voldoende
Monteur tester mechatronica 3 ruim voldoende voldoende
Allround machinebouwer 4 ruim voldoende voldoende
Mechatronicus 4 ruim voldoende voldoende
Mobiele werktuigen
Monteur mobiele werktuigen 2 voldoende voldoende
Allround monteur mobiele werktuigen 3 ruim voldoende voldoende
Technicus landbouwmechanisatie 4 ruim voldoende voldoende
Gasturbines
Monteur 2 voldoende voldoende
Eerste monteur 3 ruim voldoende voldoende
36

Elektrotechnische industriële producten en systemen
Monteur 2 voldoende voldoende
Eerste monteur 3 ruim voldoende voldoende
Technicus 4 ruim voldoende voldoende
Installeren
Isolatiemonteur 2 voldoende voldoende
Monteur elektrotechnische installaties 2 voldoende voldoende
Monteur werktuigkundige installaties 2 voldoende voldoende
Aircomonteur 2 voldoende voldoende
Monteur koudetechniek 2 voldoende voldoende
Eerste monteur elektrotechnische installaties 3 ruim voldoende voldoende
Eerste monteur werktuigkundige installaties 3 ruim voldoende voldoende
Eerste monteur dak 3 ruim voldoende voldoende
Eerste monteur koudetechniek 3 ruim voldoende voldoende
Leidinggevend monteur elektrotechnische installaties 4 ruim voldoende voldoende
Leidinggevend monteur werktuigkundige installaties 4 ruim voldoende voldoende
Vliegtuigbouw
Kunststofbewerker 2 - -
Metaallijmer 2 - -
Plaatbewerker 2 voldoende voldoende
Samenbouwer 2 voldoende voldoende
Vliegtuigtechniek
Eerste monteur vliegtuigtechniek 3 ruim voldoende voldoende
Plaat-/kunststofbewerker vliegtuigtechniek 3 ruim voldoende voldoende
Vliegtuigonderhoud
Eerste monteur 3 ruim voldoende voldoende
Technicus mechanica 4 ruim voldoende voldoende
Technicus avionica 4 ruim voldoende voldoende
Werkvoorbereiden
Opmeter 3 goed voldoende
Technisch tekenaar 3 goed voldoende
Tekenaar -constucteur 4 goed voldoende
Werkvoorbereider fabricage 4 goed voldoende
Werkvoorbereider installatie 4 goed voldoende
Tekenaar - werkvoorbereider 4 goed voldoende
Middenkader Engineering
Middenkader Engineering (Technicus) 4 goed voldoende
Middenkader Engineering (Commercieel technicus) 4 goed voldoende
Overig
Human Technology 4 ruim voldoende voldoende
Bron: www.kansopwerk.nl (januari 2013)
37

Tabel B4
Niet-werkende werkzoekenden
Voor de metaal relevante beroepen van inschrijving
Ultimo 2010 2011 2012
lagere metaalkundige beroepen 3902 3594 3825
Waarvan
Afwerker gieterij 136 164 239
Bankwerker 204 159 119
Conventioneel draaier 122 103 101
Conventioneel slijper 131 94 90
Carrosseriebouwer (metaal) 152 142 181
Plaatwerker 155 138 141
Elektrodelasser (niveau 1&2) 215 185 165
MIG / MAG-lasser (niveau 1&2) 965 959 1039
TIG-lasser (niveau 1&2) 221 183 188
Metalen ramen/deuren/kozijnen/ trappenmaker 111 107 170
CNC-machinebediener (ex. programmeren) 116 93 111
Metaalbewerker machinaal 162 139 98
lagere werktuigbouwkundige beroepen ed 1238 1231 1413
Waarvan
Assistent-autotechnicus 462 442 437
Fietstechnicus 242 236 327
Assemblagetechnicus voertuigen 119 133 192
lagere elektrotechnische beroepen 1564 1461 1798
Waarvan
Monteur elektriciteitsnetten 129 97 128
Assemblagemedewerker metaal/elektro 838 858 1129
Controleur elektronische apparaten en onderdelen 174 144 145
middelbare metaalkundige beroepen 4179 3817 4422
Waarvan
Bedrijfsleider /ondernemer metaalbewerking, constructie 128 104 112
Machinebankwerker 479 454 436
Constructiebankwerker 1004 942 1140
Scheepsbouwer 207 218 252
Elektrodelasser (niveau 3&4) 124 119 110
MIG / MAG-lasser (niveau 3&4) 300 283 336
TIG-lasser (niveau 3&4) 159 162 206
Constructiesamenbouwer 383 355 496
middelbare werktuigbouwkundige beroepen 5711 5617 7345
Waarvan
Autoschadehersteller 252 248 298
Inbedrijfsteller installaties / machines 134 133 102
Medewerker technische dienst mechanisch 379 344 527
Monteur werktuigen en machines (ex. installatietechniek) 226 153 103
Onderhoudsmonteur machines / installaties 600 635 1101
Autotechnicus 1141 1234 1563
Bedrijfsautotechnicus 107 121 129
Revisietechnicus auto's 166 160 132
Autospuiter 328 331 390
Machinist mobiele kraan 189 201 357
Vervolg op volgende pagina
38

Vervolg tabel B4 2010 2011 2012
middelbare elektrotechnische beroepen (excl
automatisering)
Waarvan
3525 3267 4036
Monteur beveiligingsinstallaties 96 104 142
Monteur elektrische installaties 1306 1286 1832
Hoofdmonteur elektrische installaties 85 85 128
Monteur elektrotechnische panelen 171 167 206
Monteur telecommunicatie 154 130 79
Monteur telecommunicatie (telefooncentrales) 195 191 227
Monteur consumentenelektronica 212 188 209
Monteur industriële elektronica 102 86 57
Audiovisueel medewerker 115 98 110
Geluidstechnicus opname / weergave 108 108 147
hogere metaalkundige beroepen 79 60 52
hogere werktuigbouwkundige beroepen 1107 828 1084
Waarvan
Hoofd technische dienst 239 197 288
Projectleider werktuigbouw 254 187 342
Constructeur machines / gereedschappen 77 61 101
hogere elektrotechnische beroepen (ex automatisering) 599 487 580
Waarvan
Ontwerper elektronica 95 93 119
Projectleider elektrotechniek 163 125 156
Bron: UWV
39

Tabel B5
Uitstroom van werkzoekenden naar de metaal
2011
Aantal %
Totaal werkhervattingen inschreven werkzoekenden 383211
Werk gevonden in de metaal 17950 5%
Sector van werkhervatting
Metaalindustrie 2498 14%
Elektrotechnische industrie 606 3%
Metaal- en technische bedrijfstakken 14846 83%
Sector voor werkloosheid
Metaalindustrie 1008 6%
Elektrotechnische industrie 256 1%
Metaal- en technische bedrijfstakken 6418 36%
industrie overig 662 4%
Andere sectoren 9045 50%
Bron: UWV
40

Colofon
Uitgave
UWV
Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies
Postadres
Postbus 58285
1040 HG Amsterdam
Inlichtingen
Tel. 020 – 687 1368 en 020 687 1367
Redactie
Mechelien van der Aalst
Kees van Uitert
Disclaimer
Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding
UWV © 2013
42

Einde rapport
43