Vakblad Stedebouw & Architectuur - Abt

16
Stedebouw & Architectuur
Gevels
Gezeefdrukte
u De herstructurering van de binnenstad van Nieuwegein is in volle gang. Het door Frits van Dongen
van de Architekten Cie. ontworpen kunstcluster is op een oor na gereed. En het stadshuis, een
prijswinnend ontwerp van het Deense architectenbureau 3XNielsen, in nauwe samenwerking met
ABT, nadert zijn voltooiing — in september is het gebouw klaar.
In 2006 wonnen 3XNielsen en ABT (de twee werkten
ook al samen aan het Muziekgebouw aan het IJ
in Amsterdam) een internationale prijsvraag, uitgeschreven
door gemeente Nieuwegein. De opdracht
was: ontwerp, op een centrale plek in de vernieuwde
binnenstad, een ‘stadshuis’, een huis van en voor iedereen
in Nieuwegein.
Openbare straat
3XNielsen vertaalde die opdracht in een sprankelend
ontwerp. Een gebouw met veel glas — om de openheid
van de lokale democratie te onderstrepen; zowel
van binnen als van buiten is goed te zien wat er in
het gebouw te doen is. Alles mag gezien worden! Het
openbare karakter krijgt nog een extra dimensie doordat
het gebouw geen achterkant heeft (het stadshuis
keert zich dus van niemand af).
En je kunt overal naar binnen. 3XNielsen ontwierp
een openbare straat die het ‘stadshuis’ doorsnijdt en
die de toegankelijkheid van en naar de verschillende
functies in het gebouw verhoogt. Het stadshuis van
3XNielsen huisvest niet alleen publieke functies: behalve
de gemeente biedt het gebouw ook onderdak
aan diverse organisaties, zoals de centrale bibliotheek,
de Stichting Welzijn Nieuwegein, de Wereldwinkel,
het UVW Werkbedrijf en diverse winkelformules.
Met die straat bereikt 3XNielsen niet alleen dat de
toegankelijkheid op een hoger plan komt. Een tweede
pluspunt is dat door die doorsnijding het monolithische
blok — 27.000 vierkante meter BVO, verdeeld
over zes verdiepingen (op een anderhalflaagse, door
KCAP ontworpen parkeergarage die doorloopt tot onder
de aanpalende gebouwen) — in behapbare volumes
uiteenvalt.
Verdiepingsvloeren
Het casco van het nieuwe stadshuis is opgebouwd
uit breedplaatvloeren, met verzwaarde stroken in
een grid van 8 x 8 meter. Die breedplaatvloeren zijn
voorzien van mega-uitsparingen om zo ruimte vrij te
maken voor een indrukwekkend atrium. In dit atrium
staan de verdiepingsvloeren niet recht boven elkaar,
maar zijn ten opzichte van elkaar ietwat verdraaid
zodat een trapsgewijze opbouw van verdiepingen
ontstaat (zie bijstaande maquette — red.). Rondom
het atrium zijn vier ‘superkolommen’ geplaatst. Deze,
in het werk gestorte ronde stabiliteitskernen met een
doorsnede van circa 7,6 tot 10,9 meter (twee grote
en twee kleine kolommen) accommoderen stijgpunten
— trappen en liften, verticale leidingschachten en
toiletten.
Nieuwe ‘stadshuis’ van Nieuwegein, ontwerp
van 3XNielsen in samenwerking met ABT. Het
gebouw heeft een tweede huid met gezeefdrukt
glas in een geometrisch patroon dat als een
draperie om het gebouw is getrokken.

Stedebouw & Architectuur
Gevels
17
Auteur: Wijnand Beemster
GEVEL
Omdat de verdiepingsvloeren niet recht boven elkaar
zijn gepositioneerd, maar ten opzichte van elkaar verdraaid,
kragen vloerdelen uit. Voor de afdracht van
de krachten van uitkragende vloeren zorgen stalen
vakwerkspanten.
Tweede huid
De gevel speelt een cruciale rol in de ambitie van de
gemeente om openheid uit te stralen. De gevel is een
tweede huidfaçade. De binnenschil bestaat uit een
vliesgevel gecombineerd met prefab betonnen borstweringen
van 180 x 400 centimeter. De vliesgevel is
opgebouwd uit 100 centimeter brede en 220 centimeter
hoge glaspanelen. Daar waar de borstwering
ontbreekt (door de verdraaiing van de vloervelden)
zijn de glaspanelen 200 centimeter breed en 400
centimeter hoog.
In de borstweringen zijn in de fabriek consoles verwerkt
waarop, op de bouwplaats, een 90 centimeter
lange stalen koker wordt gezet. De koker is voorzien
van een in twee richtingen verstelbaar bevestigingspunt
voor de montage van de tweede huid. In de
spouw van 90 centimeter ligt op elke verdieping een
roostervloer voor onderhoud van de gevel. De tweede
huid — glas met zeefdruk — slingert zich als een draperie
om het gebouw heen. Niet-publieke functies in
het gebouw worden door zeefdruk op de tweede huid
min of meer aan het zicht onttrokken; bij de publieke
functies wordt de tweede huid ‘opgetrokken’. u

Stedebouw & Architectuur
Gevels
19
Eén patroon
Het glassysteem van de tweede huid is gehard en gelaagd
glas: 8 millimeter glas aan de buitenkant, 6 millimeter
binnenkant en daartussen 2 millimeter grijze
PVB-folie voor de zonwerendheid. De compositie van
de zeefdruk, aangebracht op de buitenzijde van de
buitenruit, is een geometrisch lijnenspel, in feite één
patroon dat door spiegeling en omdraaien wordt gediversifieerd.
De lijnen van de compositie zijn soms
doorlopend wit, soms zijn de lijnen opgebouwd uit
blokjes en dan weer uitgevoerd in een grijstint. Het
effect is alsof je naar een 3D gevel kijkt, een tromp
l’oeil in zeefdruk.
Gevel restaurant
Bijzonder aan het project is ook de raadzaal, een ellipsvormig
object, centraal in het gebouw. Het elliptische
dak van die raadzaal steekt als een lichtdoorlatende
koepel door de vloer van de vierde verdieping,
waar ter plaatse van de doorsteek een dakterras
is aangelegd. Vanaf dit dakterras kijk je uit op nog
weer een andere bijzondere gevel: de getordeerde
restaurantgevel. Raamstroken in steeds wisselende
hellingshoek (tot maximaal 60 graden) waaieren
maximaal 60 centimeter uit. Aluminium spiestukken
verbinden de circa 12 meter hoge raamstroken. Het
resultaat is een spectaculaire, meanderende gevel. t
De tweede huid is met een stalen koker gekoppeld
aan de prefab betonnen borstwering. In de
spouw van 90 centimeter ligt een beloopbaar
rooster.
Linksonder uitwaaierende gevel van het restaurant
op de vierde verdieping (binnen en buiten).
Projectgegevens
• Opdrachtgever: Gemeente Nieuwegein, Projectbureau
Binnenstad
• Architect: 3XNielsen Kopenhagen/Århus (Denemarken)
• Lokale Architect: ABT bv Delft
• Adviseur constructie: Zonneveld Ingenieurs bv,
Rotterdam
• Adviseur installaties: Nelissen Ingenieursbureau
bv, Eindhoven
• Directievoering: btb bv, Delft
• Aannemer: Bouwcombinatie Stadshuis Nieuwegein
V.O.F. (BAM Utiliteitsbouw bv en Ballast
Nedam Bouw bv)
• Vliesgevel/Tweede huid: Scheldebouw bv,
Heerlen BGT Bischoff Glastechnik AG, Bretten
(zeefdrukker)
• Prefab beton: De Veluwe, Staphorst
• Staalconstructie: Reijrink bv, Diessen
• Installateur: Croon (E) en Kuijpers (W)