Vakblad De Architect - Abt

TechniekBIMWerken in een 3D prototypeAuteurs Gyuszi Florian, Richard Fielt en Jorg JanssenBim is een manier van ontwerpen die het vak van architect sterk zal veranderen.Bij bim (Building Information Modelling) werken alle disciplines in het ontwerpprocessamen in één digitaal model. De prestaties van de één zijn daarbij bepalend voor demogelijkheden van de ander. Bim is integraal en vraagt grote toewijding aan en meerkennis van elkaars disciplines dan nu nodig is. De beloning is dat het 3d model als eenprototype werkt, zodat het aantal bouwfouten vermindert en gebouwen dusgoedkoper en beter worden. Het proces behoeft nog een regisseur.Het bim-proces heeft gevolgen voor de projectaanpak. De complete plattegronden en doorsnedes zijn bijvoorbeeld pas toegankelijk wanneer het model grotendeelsgereed is. Daar staat tegenover dat ze vanaf dat moment snel worden gegenereerd. Met name bij complexe gebouwvormen strekt dit tot voordeel.Een bim model is de virtuele weergave van een gebouw. Met3d software wordt een digitale maquette gemaakt, waarinalle disciplines, waaronder bouwkunde, constructie eninstallaties hun informatie plaatsen. Met wat oefening is hetmogelijk dit 3d model zo op te zetten dat er software aankan worden gekoppeld waarmee vanuit het model zaken alsbouwkosten, bouwtijd, bouwfysische eigenschappen enconstructiesterkte kunnen worden bepaald. De computerkan dus uitrekenen wat het daglichtniveau in een ruimtewordt, wat het gebouw gaat kosten en hoe veel wapening ineen balk moet. Zo wordt alle informatie van een gebouw inéén samenhangend model ondergebracht.Een van de belangrijkste voordelen van bim ten opzichte vande gangbare werkwijze is dat het model alleen sluitend is alsde partijen goed samenwerken. De bouwkundige kan zijnplafonds alleen in het model aanbrengen als de installatieadviseurzijn luchtkanalen op de juiste hoogte heeft getekend.Het model werkt dus als een prototype van hetgebouw waarin knelpunten vooraf worden opgelost. Ditvoorkomt afstemmings- en bouwfouten in latere stadia enverlaagt daarmee de bouw- en faalkosten.Een ander voordeel is dat een 3d model voor opdrachtgeversen gebruikers veel inzichtelijker is dan 2d tekeningenen plattegronden. Doordat een bim model relationeel is, kanbovendien snel inzage worden gegeven in de gevolgen vanveranderingen. Wanneer een wijziging wordt doorgevoerd inhet model, wordt deze immers ook doorgevoerd in de vanhet model afgeleide documenten, zoals plattegronden,doorsnedes en materiaalstaten. Dit is met name interessantin de communicatie met opdrachtgevers over alternatieven.Ook kunnen de uitvoerende partijen op de voor hen interressantegedeelten van het model doorbouwen. De staalbouwerkan de staalconstructie selecteren en in detail uitwerken,waarna hij hem terugplaatst in het model en directcontroleert of deze nog past. Ook als een uitvoerende partijzelf niet kan ‘bimmen’ maakt het feit dat alle informatie uitde ontwerpfase zich in één model bevindt de overdachtnaar de uitvoerende partijen eenvoudiger.De regieOmdat alle disciplines in hetzelfde model werken, moetiemand de regie op zich nemen over het model én hetbeheer ervan. Deze rol als spin in het web biedt een kansvoor architecten om positie terug te winnen in het krachtenveldvan het ontwerp. De verantwoordelijkheid is groterdan de coördinerende rol bij de gangbare manier vanDe Brede School Techum in Leeuwarden door Yushi Uehara Zerodegree Architecture is gebouwd met behulp van bim. Fotograaf Christian Richters52 de Architect, juni 2010 de Architect, juni 2010 53

Techniek BIMWerken in een 3D prototypeCADe uitvoerende partijen kunnen op de voor hen interressante gedeelten vanhet model doorbouwen. De staalbouwer kan de staalconstructie selecteren enmeer in detail uitwerken, waarna hij hem terugplaatst in het model en directcontroleert of het nog past.Bwerken, waar de coördinator alleen verantwoordelijk is voorhet proces. Architectenbureaus die deze verantwoordelijkheidniet willen dragen, kunnen samenwerking zoeken meteen partner zoals een bouwkundig faciliterend bureau, dathet werken met bim wel beheerst en in staat is deze centraleverantwoordelijke rol op zich te nemen.KennisHet maken van een bim model vraagt een hoger kennisniveaudan de traditionele manier van werken. De programmatuuris ingewikkelder en de vervlechting van disciplinesmaakt dat de modelleurs een grotere kennis van elkaarsdisciplines nodig hebben. De modelleurs moeten dus bereidzijn te investeren in begrip voor elkaars vraagstukken.Ook stelt het werken met bim hoge eisen aan de digitaleinfrastructuur. De partijen werken in hun eigen kantoor aanhun eigen gedeelte van het model. Vervolgens gaat dezeinput naar een centrale server waar het model van hetgebouw wordt beheerd. Deze server moet ergens staan ende partij die hem beheert, moet voldoende kennis van informaticahebben om de datastroom probleemloos te latenplaatsvinden.TeamwerkOm echt samen te kunnen werken aan één model moetenalle partijen over dezelfde software beschikken. Voor desituatie dat dat niet zo is, bestaan er programma’s die deinformatie van verschillende softwarepakketten over elkaarkunnen leggen om vast te stellen waar conflicten ontstaan.Dit is echter iets anders dan het samenwerken in één model.Deze manier van samenwerken vraagt veel onderling vertrouwen.De kwaliteit van het eigen werk wordt namelijksterk bepaald door de kwaliteit van het werk van de anderepartijen. Het is niet mogelijk om te zorgen dat in elk geval deeigen stukken in orde zijn, want het eigen werk is een integraalonderdeel van een teamprestatie. Bim lukt dan ookalleen bij een sterk teambewustzijn. Iedereen moet bereidzijn zich voor de samenwerking in te zetten en iedereenmoet zich verantwoordelijk voelen voor de teamprestatie.Anders bestaat het risico dat iedereen op elkaar gaat zittenwachten.Waar staan we?Op dit moment is er een voorhoede van architectenbureaus,adviseurs en aannemers die al een belangrijke ontwikkelingachter de rug heeft, met name op het vlak van het makenvan het 3d model dat de basis vormt voor het bim model.1 Demeeste 3d modellen zijn tot nu toe puur bouwkundig. Zeworden echter steeds vaker aangevuld met de constructie.De leveranciers van staalconstructies lopen qua kennisvoorop en de installatiediscipline is bezig met een snelleinhaalslag. Dit betekent dat het voordeel van de betereafstemming steeds vaker wordt ervaren.De volgende stap is de doorontwikkeling van het 3d modelnaar een volwaardig bim model. Naarmate meer partijen metbim gaan werken, wordt het voor de leveranciers van softwareinteressanter om gebruiksvriendelijke programmatuurte ontwikkelen. Dit zal het bim proces weer een verdereimpuls geven.Af en toe stellen opdrachtgevers bim al als randvoorwaardevoor het ontwerpen van hun project. Dit is echter nog deuitzondering. Wel komt het al regelmatig voor dat sommigepartners in een projectteam met bim kunnen en willen werkenen andere niet. De partijen die dit willen, kunnen danhun eigen bim model maken of in ieder geval hun 3d model.De integratie van de disciplines blijft uit, zodat de conflictenniet aan de oppervlakte komen. De relationele opbouw vanhet model voor de deelnemende discipline blijft echterstaan. Wijzigingen worden dus ook hier direct in alle aan hetmodel gekoppelde documenten verwerkt.Dit is vergelijkbaar met de situatie in de rest van de wereld.We lopen niet echt voor maar blijven ook niet achter. Tenopzichte van bijvoorbeeld de autoindustrie heeft de bouwechter een grote achterstand.KostenHet bim proces is nu nog bewerkelijker dan het traditioneleontwerpproces, maar de output is zo veel hoogwaardigerdat de investeringskosten ruimschoots worden terugverdiend.Een soepeler bouwproces en een kleiner aantalbouwfouten leidt tot lagere uitvoeringskosten. Dit is eenBim lukt alleen bij een sterk teambewustzijn.Iedereen moet bereid zijn zich voor de samenwerkingin te zettenbelangrijk winstpunt, want de geschatte faalkosten inNederlandse bouwprojecten bedragen op dit moment drietot 4,5 miljard euro per jaar.Wanneer de bewerkelijkheid van het bim proces afneemtzullen de voorbereidingskosten voor de opdrachtgeveruiteraard ook afnemen, zodat het bim proces in de voorbereidingal geld oplevert. Het ligt dan ook in de lijn der verwachtingdat opdrachtgevers bim steeds vaker verplicht zullenstellen.1 3d modelleren is iets anders dan 3d tekenen. Bij 3d modelleren wordtintelligentie aan de tekening toegevoegd. Deze zit met name in derelationele opbouw van het model. Een volwaardig bim model gaatweer een stapje verder. Daarin kunnen ook aspecten als kosten enplanning worden meegenomen.Een voordeel van bim is dat een3d model voor opdrachtgevers engebruikers veel inzichtelijker isdan 2d tekeningen en plattegronden.Dit is met name van belangbij complexe ontwerpen zoalsJohn Körmelings Happy Street:het Nederlandse paviljoen op deWereldtentoonstelling inShjanghai.Gyuszi Florian (directeur abt bouwkunde),Richard Fielt (constructiefmodelleur) en Jorg Janssen (bouwkundigmodelleur) zijn lid van de abtbim werkgroep. Abt behoort tot debureaus die het 3d modelleren opbouwkundig en constructief gebiedbeheersen en stappen zetten met dedoorontwikkeling naar een volwaardigbim-model inclusief installaties,begrotingen, bestekken en onderhoud.Deze ontwikkeling heeft abt ineen kort en intensief traject vanenkele jaren doorlopen. Het bureauheeft meegewerkt aan projecten alshet Nederlands Paviljoen voor deexpo in Shanghai en het GroningerForum.54 de Architect, juni 2010de Architect, juni 2010 55