Graansilo herbestemd voor danceclub - Cauberg-Huygen ...

04bwe013z010.ps 24-06-2004 1:52 PM Pagina 10
Herbestemming
Uitgangspunt: behoud van oorspronkelijke karakter
Graansilo herbestemd
voor danceclub
10 Bouwwereld nr. 13 (5 juli 2004)

04bwe013z011.ps 24-06-2004 1:53 PM Pagina 11
▲
Het ombouwen van een oude graansilo
tot een enorme discotheek die voldoet
aan hedendaagse eisen, vroeg veel
aanpassingen. De zware betonconstructie
van de graansilo in Rotterdam krijgt
een meer open plattegrond en waar
nodig extra geluidisolatie.
Bovendien stelt de nieuwe bestemming
eisen aan ventilatie, (brand)veiligheid en
inrichting.
Het industriële karakter moet echter
gehandhaafd blijven.
Tekst: Carla Debets
Foto’s: Huib Nederhof, Huib de Jong
Zo op het eerste oog is er weinig gewijzigd in de oude
Graansilo aan de Maashaven in Rotterdam. De oude silo’s
die onder het betonplafond uitsteken en zelfs de afsluitkleppen,
zitten er nog. Ook de oude elevators, transportbanden
en regelpanelen zijn nog grotendeels intact. En in het
exterieur vallen vooral de betonroosters op die als ventilatiegaten
dienden en de ‘plofgevels’ die in geval van een
stofexplosie konden wegvallen omdat ze geen dragende
functie hadden.
De oude graansilo bleef behouden omdat sloop vanwege
de hoge kosten – circa 15 miljoen euro – geen optie was.
Bovendien stond de silo op de nominatie voor de monumentenlijst.
Het zoveel mogelijk intact laten van zowel het in- als het
exterieur was precies de bedoeling van architect Huib de
Jong van Art Constructions die het masterplan bedacht:
‘Bij een herbestemming moet je met het gebouw mééwerken
en vooral niet ertegenin gaan’. Hij heeft echter wel
degelijk een aantal aanpassingen aan de Graansilo moeten
doen om de enorme betonkolos geschikt te maken voor de
danceclub Now & Wow. Deze club krijgt in het weekend
maar liefst zo’n 6000 bezoekers over de vloer. Dat betekent
voor het herbestemmingsontwerp aandacht voor geluidisolatie,
vloerbelasting, brandveiligheid en vluchten, een goede
routing én oplossen van het ventilatieprobleem.
Lange zichtlijnen
In de ruimte op de begane grond zijn de entree met
kassa, de garderobe en drie zalen gerealiseerd. De ruimte op
‘zolder’ (boven de betonnen silo’s) levert teveel problemen
op met vluchtwegen; er zijn maar enkele trappen en liften
en het aanbrengen van deze voorzieningen voor het aantal
bezoekers is economisch niet haalbaar.
De silo’s met ‘vakken’ van zo’n 5 bij 5 m bevinden zich
boven de open begane grond die circa 4,5 m hoog is.
De hoogte van de silo’s varieert van 20 tot 40 m. De ‘openheid’
van de begane grond is maar betrekkelijk: de betonkolommen
hebben soms afmetingen van 1,30 bij 1,40 m.
Voor een grotere openheid en langere zichtlijnen is er een
groot aantal kolommen verwijderd. Herberekening van
krachten toonde aan dat een aantal rijen kolommen zonder
problemen verwijderd kon worden. Hierbij speelt de schijfwerking
van de silowanden een belangrijke rol. Daarnaast is
een aantal kolommen vervangen door veel slankere ronde
staalkolommen met een doorsnede van 220 mm.
De te slopen betonkolommen zijn opgeblazen nadat met
betonzagen de buitenste rand met wapening is doorgezaagd.
De nieuwe staalkolommen zijn vóór aanlevering
gevuld met gewapend beton om de brandwerendheid te
verhogen en zijn voorzien van kopplaten. Na het plaatsen
van de staalkolommen zorgden vijzels ervoor dat de kolommen
weer op spanning kwamen.
De gemeente besloot op het laatste moment nog te
onderzoeken of de bestaande betonvloer de belasting van
500 kN/m 2 kon dragen. Destructief onderzoek wees uit dat
er nauwelijks wapening aanwezig was én dat men geen
rekenwaarde meer aan de oude vloer mocht toekennen die
op sommige plaatsen maar 10 cm dik bleek. De oude vloer
diende vervolgens als verloren bekisting voor een nieuwe
gewapende betonvloer van 150 mm dik. Dit betekende wel
een forse onderstempeling van de oude vloeren in de
bestaande kelders.
Silo’s als ventilatieschachten
De enorme danceruimten én zo’n 5000 à 6000 bezoekers
op een avond vergen een grote capaciteit aan ventilatievermogen.
Wettelijke regelingen geven aan dat een
publiekstoegankelijke ruimte zes keer per uur ververst moet
worden. Voor een dergelijke horecagelegenheid als in de silo
wordt gerealiseerd, vond het bouwteam dit onvoldoende.
De ventilatievoud is zelfs verdubbeld. Dit betekent dat er
circa 220.000 m 3 lucht af- én aangevoerd moet worden.
Hiervoor zijn de bestaande silo’s gebruikt. De Jong: ‘In de
onderzijde van de betonnen wanden van de silo’s zijn eenvoudig
ronde gaten gezaagd. Probleem bij het aanvoeren
De voormalige graansilo
vanaf de Maashaven in
Rotterdam. Vooral bij het
linkerdeel zijn duidelijk de
‘plofgevels’ zichtbaar:
invullingen van het betonraster
die in geval van
explosie uitvallen.
Bouwwereld nr. 13 (5 juli 2004)
11

04bwe013z012.ps 24-06-2004 1:55 PM Pagina 12
Hoh-maten variëren van 4600 5850
Betonnen bordes
42320 +P (bk dakrand)
Land-/walzijde
W ater-/hav enzijde
Silo
Silo
Silo
Silo
Silo
Silo
Silo
Silo
Silo Silo Silo
Betonnen
roosterwerk
Dwarsdoorsnede bestaande silo’s
Betonvloer
Kelder
4955 +P (ok silo)
Kolommen
Peil = 0
Omdat het werken in de graansilo’s gepaard ging
met veel stof, waren er speciale stofafscheiders.
Elementen die zoveel mogelijk gehandhaafd bleven
om het industriële karakter te behouden.
Stalen trap
Sluis (geluid)
Trottoir 1000-
Opgestort tot 1000- (trottoirniveau)
Vluchtcorridor
Toiletten
Plattegrond (deel); nieuw
Kolommen verwijderd
4570
4570
Aan de landzijde
vallen de betonnen
rastergevels
onder de silo’s
op. Deze ventilerende
gevels zijn
aan de achterzijde
dichtgezet
met 20 mm
dikke stalen platen
vanwege
geluidsisolatie.
Projectgegevens
Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam (OBR) voor gebouw
en constructie; Now&Wow voor het interieur en bouwkundige
aanpassingen
Directievoering en realisatie:
Art Constructions, Rotterdam; Huib de Jong
Vergunningstraject en engineering:
IOB Ingenieursburo, Hellevoetsluis
Sloopwerk: Hofstede Demontage en Sloop bv, Rotterdam
Interieur: creatief team Now&Wow,
art. dir. Ted Langenbach
Adviseur luchtbehandeling:
Silva Luchttechniek, Zwijndrecht
Adviseur akoestiek: Cauberg-Huygen, Rotterdam
Start bouw: september 2003
Oplevering: mei 2004
Bruto vloeroppervlak: 6000 m 2
van lucht is echter dat je die hoeveelheden ook moet voorverwarmen.
Daarom staan er nu 34 verwarmingsketels op
de zolderverdieping. Omdat we het project in bouwteam
hebben ontwikkeld, kwam er iemand met het idee hiervoor
tweedehands ketels uit de kassenbouw te gebruiken.
’ In totaal zijn er 176 silo’s voor dit doel grondig – onder
hogedruk stoom – schoongemaakt.
Geluidisolatie
Hoewel de betonnen massa voor een deel het geluid isoleert,
is dit niet helemaal voldoende. Het lawaaiprobleem
doet zich niet zozeer voor aan de Maashavenzijde als wel
aan de zijde van de Brielselaan. Een doos-in-doos constructie
is geen optie vanwege de gewenste handhaving van het
authentieke interieur.
In overleg met Cauberg Huygen Adviseurs worden de
betonnen roosters als ventilatiegaten in de gevels aan de
binnenzijde voorzien van extra 20 mm dikke staalplaten
erachter. Waar nodig worden andere gevels voorzien van
buigslappe voorzetwanden.
12 Bouwwereld nr. 13 (5 juli 2004)

04bwe013z013.ps 24-06-2004 1:56 PM Pagina 13
Het slopen van de betonkolommen gebeurde met geweld:
nadat de wapening aan de randen was doorgezaagd werden
ze ‘eenvoudig’ opgeblazen.
Om langere zichtlijnen te krijgen is een aantal kolommen
– met afmetingen van soms 1,30 m vierkant – gesloopt en
vervangen door slankere staalkolommen
Voordeel van de indeling van de bestaande silo’s is dat er
aan de zijde van de Brielselaan eenvoudig een ‘corridor’
gemaakt kan worden die als dubbele huid dient. Alle vluchtdeuren
tussen de siloruimten en de corridor – en dat zijn er
heel veel voor 6000 mensen – zijn bovendien uitgevoerd
met sluisconstructies en dubbele geluidisolerende deuren.
Brandveiligheid en gebruik
‘We hebben wel zo’n 6000 m 2 vloeroppervlak maar de
maximumeis van 1000 m 2 per compartiment voor brandveiligheid
gold voor de graansilo niet. In goed overleg met
de brandweer stelden we vast dat met de grote hoeveelheid
beton en staal een zeer lage rookbelasting aanwezig is’, vertelt
De Jong. ‘En als je dan weet dat er per strekkende meter
deur 90 mensen kunnen vluchten en je weet het aantal
bezoekers, kun je precies uitrekenen hoeveel strekkende
meters vluchtweg je moet maken. Dat leidde tot een groot
Voor vijf jaar
In juli 2003 stopt alle bedrijvigheid en koopt het OBR
(Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam) het complex. In september
van datzelfde jaar maakt architect Huib de Jong
van Art Constructions in samenwerking met Now&Wow
het masterplan.
De danceclub Now&Wow sluit met de gemeente een vijfjarig
huurcontract. Ofwel: de huisvesting van de danceclub
heeft een tijdelijk karakter. De aanpassingen moeten
dus voor een groot deel semi-permanent of demontabel
zijn. Architect De Jong: ‘ Alle constructies zijn weer in de
oorspronkelijke staat terug te brengen. Zelfs de betonnen
kolommen kunnen – als dat is vereist – weer aangestort
worden, gewoon om de stalen kolommen heen. Maar dat
dit gebeurt, lijkt me niet erg waarschijnlijk. De gemeente
Rotterdam is best trots op haar jongerencultuur én de
faciliteiten die de stad hiervoor heeft.’
aantal dubbele deuren die vanwege de eisen aan geluidisolatie
ook allemaal nog eens als sluisconstructies zijn
uitgevoerd.’
Voor dergelijke uitgaansgelegenheden geldt bovendien
nog een ander soort veiligheid. Het vergt een goede
routing: hoe krijg je circa 6000 man binnen via een
entree waar niet iedereen één voor één gefouilleerd hoeft
te worden (met detectiepoorten) en met een voldoende
brede garderobe waar iedereen snel wordt geholpen.
Maar het betekent ook: 120 toiletten, waarvoor een eenvoudig
inbouwsysteem is gebruikt. De benodigde aan- en
afvoerleidingen en drukleidingen daarvoor zijn in de kelders
gelegd. En als wastafels doen weer de oude wasbakken
dienst uit de tijd dat de silo nog in gebruik was. ■
Leeftijd: 93 jaar
Het oudste deel van De Rotterdamse Graansilo aan de Maashaven dateert van 1910,
daarna vonden er in 1929 en 1951 nog forse uitbreidingen plaats. In dit nieuwe type
graanpakhuis worden de graansoorten opgeslagen in hoge cellen van gewapend
beton die bijna even hoog zijn als de silo zelf. Graanelevatoren vullen de cellen van
boven af met graan dat vervolgens aan de onderzijde wordt afgetapt.
Voor het ontwerp van het deel van de Graansilo uit 1910 – van 20 m hoog – tekent
architect J.P. Stok Wzn. Architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt ontwerpen
het tweede deel uit 1929. Met een hoogte van 48 m heeft dit deel een twee keer zo
grote opslagcapaciteit als het eerste deel, namelijk 44.000 ton. NV Butzer’s Beton- en
Waterbouw uit Den Haag realiseert de silo’s met een voor die tijd revolutionaire
bouwmethode namelijk een betonsysteem met glijbekisting. Een primeur in
Nederland met een bouwtijd van tien maanden. Het laatste deel – bijna 40 m hoog -
is een ontwerp van de architecten A.G. en J.D. Postma, en wordt in 1951 gebouwd.
De drie verschillende delen bemoeilijken in de daarop volgende jaren steeds meer het
automatiseringsproces en de locatie levert ook steeds meer problemen op: de
Maashaven is ondiep waardoor er slechts schepen met een maximaal laadvermogen
van 15.000 ton en een diepgang van 8 m kunnen aanleggen. En tenslotte zijn er de
(woning)bouwontwikkelingen op de Kop van Zuid waardoor in juli 2003 het doek
valt voor de Maashavensilo.
Bouwwereld nr. 13 (5 juli 2004)
13