Psychologie

Wat is psychologie
Het definiëren van ”Psychologie”
Een mens is een wezen dat zich handhaaft in het dagelijkse bestaan, o.a. door
zijn verstand te gebruiken. Mensen proberen hun omgeving te begrijpen om er
zo goed mogelijk op in te spelen.
Hierbij is het van het grootste belang de medemens (en zichzelf) te begrijpen.
Om een wiskundig probleem op te lossen, is het voldoende de te gebruiken
symbolen en spelregels te kennen en die symbolen waar te nemen en die regels
toe te passen. Maar mensen zijn niet helemaal waar te nemen; de buitenkant
van de mens (waarneembaar gedrag, lichaamshouding, gelaatsexpressie enz.)
wel, dat is te zien, maar wat zich in iemands innerlijk afspeelt, onttrekt zich aan
de waarneming. Om anderen te begrijpen, is het echter nodig iets van hun
gedachten, gevoelens en achtergronden af te weten.
De wetenschap die zich met vragen over dit soort zaken bezighoudt, is de
psychologie.
Wat is psychologie nu precies
Psychologie 1 Die vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden. Het woord ”psychologie”
betekent letterlijk ”zielkunde”; psyche is ziel, logos is kennis of wetenschap.
Het begrip ziel is in feite een filosofisch begrip.
Tot ver in de Middeleeuwen (en ook nog lang daarna) stond in de westerse
wereld de kijk op mens en natuur sterk onder invloed van de theologie en de
filosofie. Natuur en mens werden vooral beschouwd vanuit een godsdienstig of
filosofisch gezichtspunt. Buiten de aardse werkelijkheid was een ”absolute
macht”, een ”oerbron”: de goddelijke openbaring. Voorzover de mens als
mens bestudeerd werd, gebeurde dat steeds vanuit een theologische of filosofische
beschouwingswijze.
De ziel
Het begrip ”ziel” werd in de theologische visie bv. gezien als een ”goddelijke
vonk”, als iets wat ”diep in de kerker van het stoffelijke (lichaam) verborgen
ligt”. In de filosofie trachtte men langs filosofische weg het wezen (”ziel” als
kern en als onstoffelijke drager van de menselijke eigenschappen) van de mens
te doorgronden. In dergelijke visies ging het dan niet – m.b.t. tot de studie van
de mens – zozeer om wat de mens is, hoe hij functioneert en waarom hij zich
gedraagt zoals hij zich gedraagt, maar om hoe hij zich moet gedragen om bv. de
(goddelijke) eindbestemming te bereiken, en om wat die eindbestemming is en
waarin Gods wil jegens de mens kenbaar wordt.
Van oudsher stond in de theologie en de filosofie het begrip ”ziel” centraal.
In hoofdstuk 3 komen we hier nog op terug
Hoewel de filosofie lange tijd zeer veel invloed heeft gehad op de psychologie –
en die invloed is thans in zeker opzicht nog wel merkbaar – heeft de psychologie
zich geleidelijk aan losgemaakt van de filosofie. Dit losmakingsproces
heeft in feite eeuwen geduurd en heeft zich min of meer ”schoksgewijs”
voltrokken.
2 Zo had in de 19de eeuw in de psychologie de studie van de ”werking en het
wezen van de ziel” nog wel aandacht, maar richtte de psychologie zich eind
19de eeuw, toen ze een zelfstandige wetenschap werd, toch meer en meer op de
feiten zoals ze zijn, op het kennen van de mens zoals hij is en niet op hoe een mens
zou moeten zijn tegen de achtergrond van godsdienstige, filosofische en
ethische waarden en normen, maar wat en hoe de mens waarnam, dacht, voelde
en wilde.
We kijken weer naar de vraag: ”wat is psychologie nu precies” Het zal u nu
duidelijk zijn, dat de huidige psychologie niets meer kan met een vaag
ongrijpbaar begrip als ziel. Ze richt zich nu juist op de waarneembare en
meetbare feiten.
1.2