Sturing in de Wmo-praktijk - Movisie

de veranderingen uit te proberen. Ten slotte wordt de nieuwe wet ingevoerd. De verantwoordelijkheid
voor dit proces ligt bij rijksoverheid, provincies en gemeenten. Maar
daarmee zijn we er nog niet. Soms moet er meer gebeuren om ook inhoudelijke effecten
van de stelselwijziging te bereiken, het transformeren van de veranderingen en vernieuwingen
in de praktijk. Bij de Wmo is dit ruimschoots aan de orde, omdat de hele manier
van werken verandert, inclusief de bedrijfsprocessen.
Het transformatieproces is gericht op het realiseren van de beoogde inhoudelijke
effecten van de stelselwijziging. Het gaat om ander gedrag van professionals en burgers,
gericht op de kracht van de burger; een andere cultuur en gedrag van instellingen
en professionals, gericht op meer samenwerking en het opbouwen van samenwerkingsrelaties;
andere werkwijzen en het anders met elkaar omgaan tussen burgers/cliënten,
professionals, instellingen en gemeenten. De verantwoordelijkheid in het transformatieproces
ligt bij gemeenten, instellingen, professionals en burgers zelf.
Wmo en transformatie
De Wmo houdt een stelselwijziging in: een aantal regels is veranderd. Zoals we in paragraaf
3.1 al beschreven maakt de Wmo de gemeente verantwoordelijk voor de ondersteuning
van de burgers; voorheen moest de gemeente verantwoording afleggen aan
de rijksoverheid, nu niet meer. De gemeente legt verantwoording af aan de burger -
horizontale verantwoording - en de burger maakt bij voorkeur de resultaten van burgerinitiatieven
kenbaar. Het uitgangspunt daarbij is dat de burger zelf ook verantwoordelijk
is. De Wmo brengt een paradigmawisseling met zich mee: de gemeente is niet
meer verplicht te zorgen voor de burgers, zij hebben volgens de wet daarin een eigen
verantwoordelijkheid. De gemeente heeft nog wel een compensatieplicht, dat wil zeggen:
de gemeente moet compensatie bieden aan burgers, zodat zij kunnen participeren:
zij moeten een huishouden kunnen voeren, zich kunnen verplaatsen in en om huis, zij
moeten zich lokaal kunnen verplaatsen en zij moeten andere mensen kunnen ontmoeten
en sociale verbanden kunnen aangaan. Voorop blijft staan dat compensatie pas dan
wordt geboden als er geen andere mensen in het netwerk de gevraagde ondersteuning
kunnen bieden. Dit brengt een heel andere werkwijze met zich mee. Niet meer vanzelfsprekend
zorgen voor de burger, maar meer verantwoordelijkheid bij de burger laten
en uitgaan van zijn eigen kracht en van zijn eigen netwerk. Deze uitgangspunten zijn
sterk gepropageerd door stimuleringsprogramma’s als De Kanteling en Welzijn Nieuwe
Stijl. Dat betekent voor professionals een andere manier van werken: niet meer van alles
doen en regelen voor de burger, maar hem/haar activeren en ondersteunen bij het ‘zelf
doen’. Voor gemeenten betekent het ook een andere manier van omgaan met de burger.
Andere wijze van sturen?
De Wmo houdt dus niet een alleen een transitie in, een verandering van verhoudingen
en regels, maar ook een stevige transformatie in het sociale domein. Het gaat hierbij
om: een ander aanbod van ondersteuning en begeleiding; anders werken van professionals
en organisaties; ander gedrag ook bij burgers; en het anders met elkaar omgaan
34 Sturing in de Wmo-Praktijk