Kind in de gevangenis maandblad van het MAART 2005 - Krux

maandblad van het
Mensen
Kind in de gevangenis
Een meisje met een lief gezicht
ze kijkt je onbevangen aan,
zodat je denkt: wat zou dat wicht
in vredesnaam hebben misdaan?
Om tien uur síavonds gaat
haar celdeur dicht.
Ik sta er nog een poos bij stil:
mijn dochter, net zo oud als zij,
kan gaan en staan waar ze maar wil.
De een gevangen, de ander vrij,
wat kan de oorzaak zijn
van zoín verschil?
Over de band van het trottoir
met een stel kinderen in een rij
en links en rechts was het gevaar:
dat was heel spannend, vonden wij.
toen was ít een spelletje,
nu lijkt het waar.
MAART 2005
3
Wat hier en daar stapt iemand mis,
weet niet hoe hij de fout in ging
en komt in de gevangenis.
Soms denk ik wel dat opvoeding
een zaak van meer geluk
dan wijsheid is.
Willem Wilmink
(Uit: Verzamelde liedjes en gedichten.
uitgeverij Bert Bakker)

Lieve Mensen,
Het IKON-pastoraat is in beweging. Vanaf 28 februari kunt u ons
vinden aan de Bergweg 16, 1217 SE, te Hilversum. Wij hebben dan
onze plek gevonden in het IKON-gebouw en zijn zo echt een onderdeel
van het grote geheel geworden. Het pastorale team krijgt wel
een eigen hoek, zodat mensen in alle rust op bezoek kunnen blijven
komen. Ook blijven we bereikbaar onder hetzelfde telefoonnummer:
035-6215555. In de toekomst zal het pastoraat zich meer gaan
afstemmen op de bestaande IKON-programma’s. U zult daar vast
nog wel meer van horen. Om deze verhuizing mogelijk te maken
teken ik als invalkracht voor deze uitgave van Mensen.
Het is een nummer geworden, waarin een verslag wordt gedaan van
een bezoek aan de Rijksinrichting voor jongeren ‘De Doggershoek’ in
Den Helder. Zo heb ik geprobeerd concreet gestalte te geven aan het
zesde van de zeven werken van barmhartigheid: ’het gevangenen
bezoeken’. Gerben Kozijn, de dominee in ‘De Doggershoek’ vertelt
over zijn werk en u krijgt een indruk van het reilen en zeilen van deze
jonge inrichting, die als een schip de levensoceaan van veel jongeren
wil bedwingen.
Namens het team een hartelijk groet aan u allen,
Mensen
2

Mensen maart 2005
ds. Wim Loosman
Langzaam glijdt de trein door het landschap
van de kop van Noord Holland. Er
schijnt een waterig zonnetje. De trein
boven Alkmaar doet alle dorpen aan.
Mijn eindbestemming is het voorlaatste
station: ‘Den Helder Zuid’. Dichtbij dit
station ligt namelijk de Rijksinrichting
voor Jongeren ‘De Doggershoek’. Het
zesde van de zeven werken van barmhartigheid,
‘gevangenen bezoeken’, ga ik op
deze dag gestalte geven door een bezoek
te brengen aan deze jeugdinrichting.
Als ik de trein uitstap, zie ik in de verte
de muren van de inrichting uit het land
omhoogkomen. ‘De Doggershoek’ ligt
midden in het land tegen Den Helder
aan. Maar dat is eigenlijk een te statische
omschrijving, omdat deze inrichting
gebouwd is in de vorm van een schip met
een brede gracht als zee er omheen. De
inrichting ‘vaart’ en pretendeert in beweging
te zijn. Ik kom daarom niet binnen,
maar ga aan boord. Bij de ingang word ik
na een incheckprocedure ontvangen
door de geestelijk verzorger van de
inrichting Gerben Kozijn. Hij neemt mij
eerst mee naar zijn kamer voor een kop
koffie en een eerste kennismaking.
Onderweg laat hij niet na mij te wijzen op
de vormgeving van het gebouw als schip.
De entree wordt Corona genoemd, ideeën
met betrekking tot beleid komen uit
de Stuurhut. We komen terecht op een
halfopen omloop, waar buitentemperatuur
heerst. Aan deze omloop zijn de
leefeenheden gevestigd waar jongeren
verblijven in behandel- of opvanggroepen.
Deze groepen dragen geheel in stijl
de namen van schepen. Fregat, galjoen,
prauw,….etc. De omloop geeft ons het
gevoel echt aan boord te zijn. De open
binnenplaatsen functioneren als dek,
waar jongeren niet gaan luchten maar
uitwaaien. Midden op dat terrein ligt ‘het
Dok’. De leefgroepen meren namelijk
overdag als schepen aan en gaan in ‘het
Dok’ voor herstelwerkzaamheden, bescherming
en zorg. Dat wil de school
voor speciaal onderwijs, (praktijk en
VMBO) ook bieden. De hoop is, dat de
leerlingen hun blik gericht houden op
morgen, op de tijd na het verblijf in ‘De
Doggershoek’. Terug naar school gaan of
werk zoeken. Over bakboordzijde lopen
wij naar de kop van het schip, waar een
ander gebouw ligt met de naam ‘Het
Kompas’. Het zal u niet verbazen, dat
daar ook de kamers van de geestelijke
verzorging liggen. Gerben deelt zijn
kamer met de imam en heeft naast een
kantoorruimte ook nog een kleine zaal
voor gespreksgroepen en vieringen.
Overigens vinden we in ‘Het Kompas’ ook
nog de bibliotheek, de sportzaal en allerlei
kleine ruimtes voor ontspanningsclubs.
De prachtige vormgeving kan niet
verbloemen, dat de jongeren hier vast
zitten. De talloze deuren en hekken, die
open en weer dicht gaan laten dat zien.
Mensen
3

Mensen
De toekomst
In zijn kantoor aangekomen schenkt
Gerben de koffie in en steekt van wal. Hij
werkt hier sinds de maand september
van het vorige jaar voor twee dagen in de
week. De andere dagen van de week
werkt hij in ‘de Marwei’ te Leeuwarden,
een Penitentiaire Inrichting voor volwassenen.
Het verschil met volwassenen
zegt Gerben is het feit, dat de jongeren
ondanks alles met de toekomst bezig
blijven. Ze hebben het leven nog voor
zich en hebben niet het idee dat dit blijvend
is. Ze gaan naar school en willen
een diploma halen. Een uitzondering
daargelaten. Hoe komen jongeren hier
terecht? Er zijn eigenlijk twee manieren.
Via het strafrecht. Als de kinderrechter
deze jongeren een plaatsing oplegt heeft
hij meestal jongeren voor zich met een
ontwikkelingsstoornis, die tot een misdrijf
heeft geleid. Het gestoord gedrag
moet behandeld worden. Hoewel deze
maatregel niet bedoeld is als straf, wordt
hij door de jongeren, vanwege het vrijheidsbenemende
karakter wel ervaren
als straf. Ook verblijven er in ‘De
Doggershoek’ jongeren die onder toezicht
zijn gesteld en op grond van een
speciale machtiging van de kinderrechter
uit huis zijn geplaatst. Zij zijn onder
toezicht gesteld vanwege een slechte
thuissituatie en bij gebrek aan plaatsen
in andere inrichtingen komen ook zij in
‘De Doggershoek’ terecht. Soms komen
ook zij voor behandeling in aanmerking.
Gerben wijst op het feit, dat daar op het
moment veel discussie over is. Mogen de
‘onder toezicht gestelden’ wel langdurig
in een groep verblijven met ‘de gestraften’?
De ouders vinden van niet, maar
door gebrek aan plaatsen gebeurt het
wel. ‘Als je het niet weet, dan merk je het
in de meeste gevallen niet echt’ zegt
Gerben. ‘De jongeren vertonen op het
eerste gezicht hetzelfde gedrag, maar er
is wel degelijk een verschil. De een heeft
in het verleden strafbaar en de ander
afwijkend gedrag vertoond’. Overigens
zijn er naast de behandelgroepen ook
opvanggroepen. Soms moeten jongeren
‘de tijd’ gewoon uitzitten en is de structuur,
die er geboden wordt genoeg.
De benadering van de jongeren
Heel belangrijk is dat het gedrag van de
jongeren benaderd wordt als onvermogen
en niet wordt geïnterpreteerd als onwil.
Vanuit die benadering wordt een leerproces
op gang gebracht, gericht op het aanleren
van praktische en sociale vaardigheden.
In de opvang- en behandelgroepen
wordt er veel gedaan aan respect voor
elkaars normen en waarden. Pestgedrag
wordt niet getolereerd. De nadruk ligt
echter niet op sancties, maar op het verdienen
van privileges. Er is een puntensysteem
waarmee jongeren door goed
gedrag bijvoorbeeld een weekend een
televisie op de kamer mogen. Het werkt
als een aanmoediging. Een stimulans om
te werken aan je eigen leven. Natuurlijk
kunnen jongeren ook punten en privileges
verliezen. Zo ontvangen jongeren de
opvoeding, die ze eigenlijk thuis hadden
moeten krijgen. De ouders worden overi-
4

gens niet buiten het proces gehouden.
Van meet af aan wordt geprobeerd de
relatie met thuis te herstellen of te onderhouden.
Ook de vaste structuur draagt bij
aan de heroriëntering. Het dagpatroon
geeft de jongeren houvast. Vanuit de
groepen gaan de jongeren naar school.
Vanuit het V.M.B.O. onderwijs kan er gekozen
worden voor bijvoorbeeld houttechniek,
kappen, en administratie. De jongeren
kunnen zelfs op den duur stage gaan
lopen in de samenleving. Het contact met
de samenleving wordt op deze manier
langzaam hersteld. Natuurlijk is dit de
ideale route. Er zijn ook jongeren voor wie
deze vlieger niet opgaat en de mogelijkheid
van herstel en terugkeer niet kunnen
of willen aangrijpen.
Het werk van de dominee
Gerben Kozijn laat zich dominee noemen.
‘Dat is’, zegt hij, ‘om duidelijkheid te creëren’.
De moslimjongeren weten zo, dat
Gerben de imam van de kerken is. De
imam is er een dag per week en Gerben
twee. ‘Met hem kun je ook praten’ gaat
het door de groep. Over zijn motivatie om
dominee binnen de inrichtingsmuren te
worden wil hij kwijt, dat hij God ter sprake
wil brengen in niet vanzelfsprekende
situaties. Een justitiële inrichting is er zo
een. Gerben probeert een keer per week
in een groep mee te eten, zodat ze hem
leren kennen. Ze mogen weten, dat hij er
voor hen is. Soms ben je met iedereen
uitgepraat, maar kun je nog wel naar de
dominee. Het pastoraat vertaalt zich niet
direct in allerlei gesprekken op de kamer,
maar het komt wel voor. Het belangrijkste
blijft, dat je jongeren ontmoet in hun
eigen wereld. Je moet als dominee
gewoon weten welke muziek ze draaien
en hoe ze zich gedragen in de sportzaal.
Naast de persoonlijke aandacht zijn er de
gespreksgroepen, die handelen over thema’s
uit hun leefwereld. Wel naar aanleiding
van toegankelijke bijbelverhalen.
‘De Barmhartige Samaritaan’ heeft in het
laatste gesprek de vraag opgeroepen
‘Wie is voor jou een naaste?’of ‘Voor wie
ben ik een naaste?’. Binnen en buiten de
poort. De meeste jongeren komen naar
zijn gespreksgroepen, omdat het ook een
als een uitje wordt ervaren. Jongens en
meisjes kunnen elkaar daar ontmoeten.
‘Ze zitten voortdurend aan elkaar te plukken’
vertelt Gerben lachend. ‘Ze mogen
weer even los’. Eens in de zes weken is er
een viering. Met medewerking van een
aantal vrijwilligers uit de plaatselijke kerk
en de jongeren zelf wordt er een viering in
elkaar gezet. ‘Het moet vooral laagdrempelig
zijn en direct herkenbaar.
Ingewikkelde theologische verhandelingen
zijn uit den boze.’ Gerben heeft in de
loop der jaren zijn lesje wel geleerd en
weet hoe groot de kans is dat je over de
hoofden van deze mensen heen praat.
‘De helft van de dienst wordt door de jongeren
zelf gemaakt. Er worden gedichten
voorgelezen of naar muziek geluisterd.’
Als we het hebben over de zesde van de
zeven werken van barmhartigheid,
‘gevangenen bezoeken’, dan spreekt hij
uit dat dat aspect van het werk in Den
Helder nog in de beginfase is. In
Mensen
5

Mensen
Leeuwarden denkt hij mee over het
opzetten van een ‘maatjes-project’, waarin
mensen van buiten zich voor langere
tijd verbinden met mensen van binnen.
Met elkaar optrekken is namelijk nog iets
anders als eenmalig komen. Het laatste
heeft iets weg van ‘aapjes kijken’ en zeggen
dat het erg is. Terwijl het eerste echt
te maken heeft met het brengen van een
bezoek en in het gezicht van de ander ‘de
Ander’ herkennen (Mattheus 25). In De
Doggershoek staat een dergelijk project
nog in de kinderschoenen en wordt er
nog gezocht naar de juiste vorm van
bezoekwerk. Veel jongeren hebben nog
vitale kontakten met buiten en maken
daar in eerste instantie gebruik van voor
bezoek.
Over aandacht van de kerken heeft hij
niet te klagen. Het is een kwestie van
binnen en buiten de kerken aan de weg
timmeren en je gezicht laten zien.
Een behouden vaart
Als ik door Gerben uitgeleide wordt
gedaan, gaan we nog even langs een
leefgroep. We worden binnen gelaten in
‘het Fregat’. De omgeving verschilt niet
veel van andere wooneenheden in andere
inrichtingen en opvanghuizen. We ontmoeten
een meisje van veertien. Ze is
aardig, maar op haar hoede. Ze vraagt of
we haar kamer willen zien. Bij het naderen
van de gang zien we een cellenblok
verschijnen. Hier besef ik weer, dat ik
niet in een vakantiehuis ben maar in een
rijksinrichting voor jongeren. Ze vertelt
aan ons, dat ze al zeven maanden vast zit
en hier nu zit om tot rust te komen. Ze is
weggelopen uit verschillende andere
huizen, die volgens haar leken op een
bungalowpark met een hek er omheen.
‘Daar draai ik mijn hand niet voor om’.
Het vastzitten is voor een jongere echt
een straf. De meeste leeftijdgenoten
genieten immers van een steeds groter
wordende vrijheid, terwijl het vastzitten
voor deze jongeren een gegeven is waar
ze mee moeten leren leven. We nemen
afscheid van haar en belanden vlak voor
de uitgang voor een raam, dat uitzicht
geeft op een klein stukje groen. ‘Het is de
bedoeling, dat we hier wat gaan doen
met dierverzorging en het verbouwen
van groente. We hebben er vanmiddag
vergadering over’ licht Gerben toe. ‘Het
verzorgen van dieren leert je namelijk
ook weer zorgen voor mensen’. De grote
poorten achter het stukje groen grijnzen
ons aan. ‘Daar komen ze binnen’ zegt
Gerben. ‘Als ze echt vooruit gaan, dan
willen ze dat niet meer. Ze krijgen dan de
mogelijkheid om via de gewone ingang
naar buiten te gaan en weer terug te
komen’. Eigenlijk zou ik om alles echt te
ervaren via die grote poorten in een
busje van de ‘Dienst Vervoer &
Ondersteuning’ naar buiten moeten. Ik
verlaat het schip echter via de hoofdingang.
Nadat ik mijn mobiele telefoon heb
terug gekregen wens ik Gerben een
behouden vaart toe. ‘Wat gij hen gedaan
hebt, hebt Gij mij gedaan’ zegt Jezus in
het evangelie van Mattheus. Vanuit die
optiek is ‘De Doggershoek’ hoe dan ook
‘een scheepke onder Jezus hoede’.
6

Tips
1Ook dit jaar organiseren geloofsgemeenschappen
uit A’dam in de Paastijd waken
bij de grens-gevangenis, een van de
torens van de Bijlmerbajes. Het is ‘een
teken van solidariteit met grensgevangenen’,
mensen zonder papieren. De waken
beginnen op Aswoensdag en daarna elke
zondag om 14.00 uur. Tien minuten daarvoor
wordt er verzameld bij metrostation
Spaklerweg. Op 13 maart wordt de wake
verzorgd door de Protestantse Kerk in
Nederland. Informatie: Catholic Worker,
Postbus 22141, 1100 CC Amsterdam,
tel. 020-6969899 of 023-5658469.
2
U bent welkom in de Debora communiteit
te Appingedam, voor de Cursus Lectio
Divina: 16, 17 en 18 maart, Taizé-weekend:
15, 16 en 17 april, Geloof in beweging:
22, 23 en 24 april. U kunt nadere
informatie vragen bij de communiteit.
Tel. 0596-623631.
3
Van 15-17 april wordt er in het Abdijhuis
te Heeswijk een weekend gehouden rond
het thema ‘Van je familie moet je het
hebben?!’ In dit weekend wordt er teruggegaan
naar de wortels die liggen in het
gezin waarin je bent opgegroeid. Er
wordt gezocht naar de kwaliteiten en
eventuele belemmeringen die je hebt
meegekregen of die je door je positie in
dit gezin ontwikkeld hebt. Tevens wordt
geprobeerd helder te krijgen wat je nu
voor elkaar betekent of wil betekenen.
Info en aanmelding: tel. 0413-293145,
e-mail: pr@abdijhuis.nl
4
Het Dominicaans Activiteiten Centrum te
Huissen organiseert o.l.v. Petra den Dulk
een meditatie etmaal ‘De kracht van het
NU’, in het weekend van 23 en 24 april.
Start 14u einde 13.30u. In dit moment
laat zich het Oneindige kennen: dit is een
kostbaar moment. Met verstilling, zen,
klank, beweging, gebruik van gedachtengoed
E.Tolle. Info en opgave: tel. 026-
3264422.
5
Nieuwe cursussen in het dominicanenklooster,
van maart t/m augustus.
Muziekcursussen, culturele reizen naar
Griekenland of Italië, een meditatieweek
in Frankrijk, retraitedagen of een meditatie-weekend,
meditatief dansen of derwisjdans,
iconen schilderen en een
keuze uit maar liefst twintig zomerweken….dit
alles in de inspirerende en
gastvrije omgeving. Het cursusboekje is
gratis aan te vragen bij: Dominicaans
Activiteiten Centrum te Huissen (nabij
Arnhem) tel. 026-3264422 of per e-mail:
info@dominicaanscentrum.nl
6Stichting Pelgrims-Vredes-Kapel organiseert
in maart en april ‘Vredescirkels’ in
Friesland en Groningen. Een overzicht
van de Vredescirkels (waar en wanneer?)
kunt u aanvragen bij de coördinator mw
J.P.L. Hoekstra, tel. 0519-571371.
Aanvullende informatie vindt u op de
webiste: www.pelgrimsvredeskapel.nl
Mensen
7

Colofon Mensen
Het maandblad ‘Mensen’ is een uitgave van het IKON-pastoraat.
• Het IKON-pastoraat biedt ruimte aan mensen die willen praten over vragen en problemen
die hen bezighouden; in het bijzonder op het gebied van zingeving, levensbeschouwing
en spiritualiteit.
• U kunt, desgewenst anoniem, bellen op werkdagen van 8.30 u – 17.00 u. Ook kunt u
schrijven, mailen of een afspraak maken voor een persoonlijke ontmoeting.
Wij bieden verder:
• Informatie over zelfhulpgroepen, patiëntenverenigingen, inloopcentra, leef- en kloostergemeenschappen,
enz.
• Radiokerkdiensten – Groepspastoraat – Lezingen
• Het IKON-pastoraat is meldpunt voor seksueel misbruik in pastorale relaties.
Verdere gegevens op onze website www.omroep.nl/ikon/pastoraat. Daar vindt u ook de
wekelijkse column en het archief van de radiorubrieken Snippers en Mensen.
U kunt het werk van het IKON-pastoraat steunen door dit blad door te geven aan anderen of
het neer te leggen op plekken waar veel mensen komen, zoals kerken en wachtkamers.
Het IKON-pastoraat helpt belangeloos en kosteloos. De vaste kosten worden geheel betaald
uit giften en legaten. Bijdragen zijn welkom op giro 40.000 t.n.v. Wilde Ganzen, Hilversum.
Zet u er dan wel bij: ‘gift IKON-pastoraat’. Alle giften die u tegelijk met het abonnementsgeld
op ‘Mensen’ overmaakt op giro 631.000 t.n.v. IKON-pastoraat, worden door de Wilde
Ganzen verdubbeld.
Het blad ‘Mensen’ verschijnt 11 keer per jaar (juli/aug. is een dubbelnummer).
Een abonnement kost € 6,- per jaar. Losse nummers € 1,-.Wilt u zich abonneren? Maak dan
€ 6,- over op giro 631.000 t.n.v. IKON-pastoraat Hilversum o.v.v. Nieuwe abonnee 2005. U
ontvangt de nummers vanaf januari ’05.
Voor onze lezers in het buitenland: bij betaling zijn de volgende gegevens noodzakelijk:
IBAN: NL87 PSTB0000 631000. BIC: PSTB NL 21.
Mensen wordt ook uitgegeven op geluidscassette en/of braille, grootletter of via de elektronische
postbus. Informatie en opgave: CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, 0341-565477,
klantenservice@cbb.nl
IKON-pastoraat, Postbus 10009, 1201 DA Hilversum. Bezoekadres: Bergweg 16.
Tel. 035-621 55 55, giro 631.000, e-mail: pastoraat@ikon.nl, www.omroep.nl/ikon/pastoraat
IKON, Postbus 10009, 1201 DA Hilversum, tel. 035-672 72 72, e-mail: ikon@ikon.nl,
www.ikon.nl
Wilde Ganzen, Heuvellaan 36, 1217 JN Hilversum, tel. 035-625 10 30, e-mail: info@wildeganzen.nl,
www.wildeganzen.nl, giro 40.000.
Mensen
8