door het onderzoeken, testen en verbeteren van de kwaliteit van ...

SOCIALE
EXCLUSIE
AANPAKKEN
door het onderzoeken, testen en verbeteren
van de kwaliteit van dienstverlening
2009-2011
EINDVERSLAG VAN HET PROJECT
ONTWIKKELD DOOR
GEMEENTE SOUTHAMPTON, ENGELAND
STAD GENT, BELGIË
GEMEENTE ROTTERDAM, NEDERLAND

DANKBETUIGINGEN
Het TSE-project werd uitgevoerd door teams uit de volgende steden:
Southampton
Kerrie Prowting
Su Mihelic
Dee McFadden
Lydia Wilton
Carol Ryde
Fiona McMurray
Gent
Stefan Van Hove
Sabien Blondeel
Luc Van Asch
Rotterdam
Kris Luijsterburg
Hans Broere
Marike Dijksterhuis
Tevens hebben met ons samengewerkt:
Chris Hawker
Maite San Juan
Portia Kitcher
Steph Smith
Inge Van Isterdael
Barry Kors
Kees Kooiman
Claire Limon
Shantie Jagmohansingh
Faust van der Meer
Fiona Wiersma
Mathieu Knibbeler
Dit document weerspiegelt de meningen van de auteur. De autoriteiten van het INTERREG IVA 2Seas -programma zijn niet
aansprakelijk voor enig gebruik van de informatie in dit document.
1

SOCIALE EXCLUSIE AANPAKKEN
door onderzoek, toetsing en verbetering van de kwaliteit
2009-2011
Het Tackling Social Exclusion Project
is een partnerschap tussen de steden Southampton, Gent en Rotterdam
Het project wordt gefinancierd door het INTERREG 4a 2Seas-programma.
2

Het INTERREG IVA 2 Mers/Seas/Zeeënprogramma
stimuleert grensoverschrijdende
samenwerking tussen de kustregio’s van
onze lidstaten: Frankrijk (het Nauw van Calais),
Engeland (ZW, ZO, O), België (Vlaanderen) en
Nederland (zuidelijk kustgebied).
Het programma heeft drie hoofdthema’s en als
gezamenlijke prioriteit, het Frankrijk (Kanaal)-
Engeland INTERREG IVA Programma.
De drie hoofdthema’s zijn:
1: Het creëren van een economisch
concurrerend, aantrekkelijk en toegankelijk
gebied
2: Het stimuleren en verbeteren van een veilige
en gezonde omgeving
3: Het verbeteren van de levenskwaliteit
2 Seas crossborder cooperation Programme 2007-2013
Eligible and adjacent NUTS III areas
North Sea
Norfolk
Cambridgeshire
Suffolk
Delft en Westland
Zuid-Holland
South-West
South-East
East Of
England
London
Essex
Thurrock
Southend-on-Sea
Overig-Zeeland
Zeeland
Groot-
Rijnmond
West-Noord
Brabant
Zuidoost-Zuid-
Holland
Noord-Brabant
Somerset
Wiltshire
Hampshire
Surrey
Kent
Medway
Zeeuwsch-Vlaanderen
West
Oostende
Vlaanderen
Veurne
Brugge
Eeklo
Antwerpen
Sint-Niklaas
Turnhout
Devon
Dorset
West
Sussex
East
Sussex
Diksmuide Gent
Tielt
Roeselare
Ieper Kortrijk
Aalst
Mechelen
Dendermonde
Antwerpen
Isles of Scilly
Cornwall
and
Isles of Scilly
Plymouth
Torbay
Portsmouth
Isle of Wight
Brighton and Hove
Poole
Isle of Wight
Bournemouth
Southampton
Nord
Pas de Calais
Pas de Calais
Oudenaarde
Nord
Oost
Vlaanderen
Somme
Picardie
Haute
Normandie
Aisne
Channel
Basse-Normandie
Eligible areas
Adjacent areas
0 [ 20 Kilomètres
Sources :
Eurostat - INTERREG IV A 2 Seas JTS 2010
Bretagne
Unitary Authorities
Regional / Provincial boundaries
Réalisation SIGALE®Nord-Pas de Calais - Septembre 2010
Meer informatie over het INTERREG Programma is te vinden op de INTERREG website.
http://www.interreg4a-2mers.eu/
3

INHOUD
Hoofdstuk
Pagina
1 Inleiding 5
Het TSE-project: achtergrond en doelstelling 5
Partnersteden 6
Visie 6
Context 6
De Projectpartners 8
2 Lokale interventies 12
Southampton 12
Gent 20
Rotterdam 23
TSE “Driehoek” diagram 28
3 De Reis – Onze gezamenlijk opgedane kennis 30
Grensoverschrijdend leren 30
Projectoverzicht 30
Grensoverschrijdende workshops 31
Vergelijkende tabel 33
4 Conclusies 35
5 Aanbevelingen 37
6 Case Studies 38
Southampton Connect - Het lokale strategische partnerschap voor de stad 38
Bijstandshervorming 41
Inclusie als opdracht 45
Duurzaam aanbesteden 49
Publiek private partnerschappen overbruggen de kloof op de arbeidsmarkt 52
Van efficiënt naar effectief Human Being Management 55
Werkgelegenheid voor mensen met een handicap in de stad Gent 59
Inbedden van toegankelijkheid in de stad Gent 62
4

Hoofdstuk 1
INLEIDING
Dit rapport doet verslag van de acties en activiteiten
van de partners binnen het Tackling Social Exclusion
(TSE) project en werd ontwikkeld en afgeleverd onder
het Interreg IVA 2Seas-programma. Het project liep
tussen januari 2009 en december 2011 en heeft
ondersteuning geboden in grensoverschrijdend
werken, gemeenschappelijke leerervaringen en
plaatselijke interventies voor drie projectpartners: de
gemeente Southampton in Southampton, Engeland,
de gemeente Gent in Vlaanderen, België, en de
gemeente Rotterdam in Nederland.
Het project is in overeenstemming met de context
van het 2Seas-programma en heeft beroepskrachten
en professionals geholpen bij het onderzoeken en
toetsen van nieuwe manieren in de bestrijding van
maatschappelijke buitensluiting, met de focus op
bepaalde groepen of gemeenschappen binnen hun
respectieve steden. Het project had betrekking
op de volgende specifieke doelstellingen van het
2Seas-programma:
• Verbetering van de levenskwaliteit en het mogelijk
maken van sociale inclusie
• Kwaliteits verbetering van de dienstverlening
aan de bevolking
Het project was gericht op de aanpak van drie
kernactiviteiten die het toetsen, uitproberen en
verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening
mogelijk maken, en die een positieve werking hebben
op sociale inclusie binnen de context van hun
relevante nationale en lokale beleid. Deze activiteiten
betroffen de volgende thema’s:
Activiteit 1: Strategisch management en leiding;
Partnerschappen en structuren
Activiteit 2: Thema’s, theorieën en benaderingen
Kritische factoren in sociale inclusie
Activiteit 3: Plaatselijke interventie en
intercollegiale toetsing
Het project is bedoeld om veelvoorkomende en
door de partners vastgestelde problemen op te
lossen en hen in staat te stellen om ervaringen
te delen en inzichten te ontwikkelen, die deaan
het publiek aangeboden dienstverlening kunnen
verbeteren, en tevens een register met succesvolle
projecten, beleid en schema’saan te bieden, die
kunnen worden overgezet naar het bredere 2Seasprogrammagebied
en daar buiten. Zodoende
zouden deze acties een bijdrage kunnen leveren
aan de Lissabon Strategie 1 voor het vastleggen van
oplossingen voor veelvoorkomende of gelijksoortige
kwesties binnen lokale ontwikkelingsstrategieën
en dienstverleningen. Hoewel het project drie
verschillende activiteiten heeft aangetoond, hebben
de projectpartners deze niet als afzonderlijke
elementen voor hun gezamenlijk werk aangepakt.
In plaats daarvan zagen zij, als beroepskrachten,
deze activiteiten als een leermethode en hebben ze
deze activiteiten door hun plaatselijke afwikkeling,
studiebezoeken en gezamenlijk werk tussen de
partnersteden onderling geïntegreerd.
Binnen dit rapport hebben de partners hun acties, de
geleverde resultaten, de ‘shared learning’
en de intercollegiale toetsingen van respectieve
werkstromen verzameld. Het rapport probeert
ook de reis te beschrijven die de partners samen
hebben afgelegd, hoe hun gezamenlijk werk en
gemeenschappelijke leerervaringen deze reis
hebben gestuurd en hoe zij andere partners hierbij
betrokken hebben. Evenals de resultaten van
plaatselijke interventies die zijn getoetst, worden
gedeelde en gezamenlijke resultaten benadrukt en
aanbevelingen die relevant zijn voor de bredere
gemeenschap van beroepskrachten en beleidsmakers
in de gehele 2Seas regio en de EU vastgesteld.
Andere door het project geleverde producten,
inclusief evaluaties en hulpmiddelen, zijn op de
website gepubliceerd. Meer informatie over deze
activiteiten en projectactiviteiten kan worden bekeken
op de projectwebsite: www.tse.two-seas.eu
De drie partnersteden hebben hun eigen
projectfocus bepaald waarmee zij de prestaties
wilden verbeteren en deze kennis en ervaring
toegankelijk wilden maken voor collega’s in andere
steden. Dit vond plaats in de context van de
volgende gedeelde problemen en doelen:
• Benadeelde groepen binnen onze
gemeenschappen in staat stellen aan de
arbeidsmarkt deel te nemen
• Obstakels afbreken waar zij vaak mee
geconfronteerd worden bij de toegang tot
dienstverlening en mogelijkheden die hun
inclusie bevorderen in de maatschappij en op
de arbeidsmarkt
• Ideeën en mogelijkheden kunnen toetsen in
termen van hun validiteit en levensvatbaarheid
voor de uitbreiding van de aanpak naar een
breder domein
1 In 2000, heeft het ‘Lisbon European Council’ Europa verplicht tot een programma van hervorming met als doel van de EU voor 2010 ‘’ de
meest concurrerende en dynamische kennisgebaseerde economie ter wereld’’ te maken
5

De focus van iedere partner wordt hieronder
samengevat.
PARTNERSTEDEN
Southampton
De focus van Southampton lag op het begeleiden
van mensen met leerproblemen naar werk of
werkgerelateerde activiteiten, waarbij het zich richt
op moeilijk bereikbare groepen, zoals zorgverlaters,
ex- delinquenten en geïsoleerde groepen in grote
sociale woonwijken.
Gent
De focus voor Gent lag op de integrale
toegankelijkheid van dienstverlening, onder andere
voor personen met een tijdelijke of permanente
handicap, en de toegankelijkheid tot werk voor
mensen met een fysieke beperking.
Rotterdam
De focus van Rotterdam lag op het bepalen van
nieuwe kansen op werk of opleiding voor mensen
die geconfronteerd worden met meerdere obstakels
op de weg naar werk.
VISIE
Op de eerste gezamenlijke projectvergadering in
januari 2009 kwamen de projectpartners een ‘visie’
voor het project overeen. Deze visie vermeldde hun
grote ambities voor dit project en de oplevering
gedurende de driejarige periode van het project.
Het ‘Tackling Social Exclusion’-project zal
aantoonbare manieren leveren ter verbetering van
sociale inclusie voor veelvoorkomende problemen
voor ieder van ons als partners en dit zal weerklank
hebben in het gehele 2Seas-gebied. Het project
zal een platform bieden waar nieuwe, door de
gebruiker geleide, innovatieve acties getest kunnen
worden als dit mogelijk en praktisch is. Het project
zal ook organisaties opnemen in ontwikkeling en
overbrenging door observatie van de praktijk in de
partnersteden, met gebruikmaking van relevante
expertise en uitmuntendheid en overdracht van
kennis en vaardigheden, zodat geteste en beproefde
ideeën andere spin-offs zullen bevorderen. Het doel
is te garanderen dat succesvolle experimenten aan
het eind van het project worden voortgezet.
CONTEXT
Sociale Exclusie
De partners zijn het erover eens dat sociale exclusie
het proces is waarin bepaalde groepen naar de
rand van de maatschappij worden gedrukt en
verhinderd worden om volledig te participeren in het
leven in hun gemeenschappen. Hiervoor bestaan
een aantal redenen waaronder armoede, lage
opleiding of ontoereikende levensvaardigheden.
Dit creëert obstakels voor toegang tot werk,
inkomen, onderwijskansen en sociale en
gemeenschapsnetwerken. Deze mensen hebben
weinig toegang tot macht en besluitvormende
instituties, en beperkte mogelijkheden om invloed uit
te oefenen op beslissingen of beleid dat op hen
betrekking heeft, of ze hebben weinig kans om hun
algemene welzijn te beïnvloeden of te verbeteren.
Sociale Insluiting
Daarentegen is sociale Insluiting het proces en de
acties die ervoor zorgen dat de minst bevoorrechte
mensen in onze gemeenschappen toegang
hebben tot iedere gelegenheid om deel te nemen in
besluiten die invloed en uitwerking hebben op
6

hun levens, zodat zij in staat zijn om hun algemeen
welzijn te verbeteren. In termen van structuren
binnen de Europese Unie worden Europese
competenties voor een meer sociale/ inclusieve
economie gedeeld tussen verschillende Directoraten
het Generaal (DG) van de Europese Commissie,
zoals DG Werkgelegenheid, Sociale Zaken en
Gelijke Kansen (DG EMPL), in het bijzonder voor de
inclusie van mensen met kans op sociale exclusie;
en het DG Ondernemingen en Industrie (DG ENTR),
voornamelijk voor kwesties met betrekking tot sociale
ondernemingen.
Op Europees niveau wordt de ontwikkeling van
een inclusieve economie aangemoedigd onder
de Europese Actieve Inclusie Strategie 2 en binnen
de EUROPA 2020 Strategie 3 voor een slimme,
duurzame en op inclusie gerichte gemeenschap.
Deze nieuwe Europese strategie voor economische,
sociale en ecologische ontwikkeling noemt
expliciet het belang van sociale innovatie in sociale
insluitingspolitiek.
Het veranderende beeld van
sociale exclusie
Sinds het begin van het project hebben de Europese
economieën een significante economische
crisis doorgemaakt en zij voelen de uitwerking
van deze crisis tot op de dag van vandaag.
Hierdoor zijn nationale economieën heel onzeker
geworden. Bedrijven en werkgevers hebben het
aantal werknemers aanzienlijk gewijzigd om deze
uitdagingen het hoofd te bieden en om in bedrijf te
blijven. Deze vraagstukken hebben de volgende
problemen voor de groepen waarop de focus van dit
project is gericht aangetoond:
zal het bereiken van de bredere doelstellingen
van grotere sociale en economische inclusie
moeilijker te bereiken zijn dan bij het begin van
het project werd voorzien
• Arbeidsmigranten leveren een belangrijke
bekwame, gemotiveerde en vaak goedkopere
keuze voor werkgevers. Dit bemoeilijkt de
toegang tot mogelijkheden voor de ‘traditioneel’
uitgesloten burgers
• Vermindering van capaciteit en budgetten
ter ondersteuning van toegang tot vacatures
voor moeilijk te bereiken groepen binnen de
arbeidsmarkt
• Nieuwe wetgeving, gericht op een kleinere
publieke sector en een atmosfeer van
‘individuele verantwoordelijkheid’, ‘zorg voor
jezelf’, en ‘de markt zal problemen oplossen’,
maakt het vinden van ondersteuning voor een
interventiebeleid moeilijker
Open Methode voor Coördinatie
(OMC)
Dit grensoverschrijdende project maakt gebruik
van de OMC als manier van aanpak waarmee
de projectpartners en beroepskrachten de
activiteiten binnen het project hebben ontwikkeld
en overgebracht. Dit is het hoofdinstrument
voor beleidsuitwisseling en coördinatie tussen
de Lidstaten van de EU en haar autoriteiten en
publieke diensten.
• Plaatselijke werkgevers en organisaties
neigen ertoe hun steun voor de bredere
inclusieagenda’s in te trekken, wanneer
de economische en financiële situatie
problematisch blijft en de werving van personeel
en werkgelegenheid gelimiteerd is. Zolang
concurrentievermogen en tekorten in de
publieke sector zulke hoge prioriteiten hebben,
2 Actieve inclusie is een EU-strategie die zich richt op het stimuleren van sociale inclusie en sociale bescherming voor degenen die
het verst van de arbeidsmarkt afstaan, door op een geïntegreerde manier kwesties aan te pakken, zoals minimumloon, toegang tot
kwaliteitsdiensten en inclusie van arbeidsmarkten.
3 Europa 2020 is de groeistrategie van de EU voor het komende decennium. In een veranderende wereld willen we dat de EU een slimme,
duurzame en inclusievet economie wordt. Deze drie, elkaar versterkende, prioriteiten moeten de EU en de Lidstaten helpen een hoog niveau
van werkgelegenheid, productiviteit en sociale samenhang te bereiken.
7

DE PROJECTPARTNERS
Dit gedeelte geeft enige achtergrond over de partnersteden. Zoals reeds vermeld in de inleiding,
zijn de hoofdpartners van het TSE-project de lokale overheden van drie sleutelsteden in het 2Seasprogrammagebied;
Southampton, Gent en Rotterdam.
Dit gedeelte geeft een beeld van de kenmerken van elk van de partnersteden.
North Sea
ROTTERDAM
SOUTHAMPTON
GENT
8

SOUTHAMPTON
Southampton is de grootste stad in de
zuidoostelijke regio van Engeland met 239.700
inwoners in 2010 en een bevolkingsdichtheid van
4627 inwoners per vierkante kilometer. De stad is
gelegen aan de zuidkust en is de op één na grootste
containerhaven van Engeland, met ongeveer 40
miljoen ton aan goederen die jaarlijks door de
haven gaan. Het is ook de cruiseschiphoofdstad
van Noord-Europa en dit bracht in 2010 1,3 miljoen
bezoekers naar de stad.
De geschiedenis als haven gaat terug naar de
middeleeuwen en het Tudor-tijdperk, met grote
overgebleven stukken van de oude stadsmuren
en historische gebouwen zoals het Tudor Mansion
House, waarmee de band van Southampton als
handelshaven blijft gehandhaafd. De stad is niet
alleen een grote haven, maar heeft ook toegang tot
een belangrijke regionale luchthaven die ongeveer
2 miljoen passagiers per jaar verwerkt, met vluchten
naar meer dan 50 Europese bestemmingen.
De stad heeft twee universiteiten met ongeveer
40.000 studenten. De Universiteit van Southampton
is een vooraanstaand researchinstituut met
bijbehorend wetenschapspark en innovatiecentrum.
Dit vindt zijn weerspiegeling in de belangrijkste
arbeidssector van de stad met meer dan
46% van de inwoners die in de onderwijs- en
gezondheidssector werken. De op één na grootste
arbeidssector is de groothandel en detailhandel,
waar iets meer dan 15% van de inwoners werkt.
Het gemiddelde inkomen van plaatselijke
werknemers is £22.683 per jaar. De stad heeft een
beroepsbevolking van 170.200 met 98.200 werkende
inwoners, dat wil zeggen een participatiegraad van
72,5%. Ongeveer 30% van de volwassenen in de
stad heeft een hogere opleiding of een universitaire
graad (NVQ-niveau 4) 4 , met iets meer dan tweederde
gediplomeerd tot NVQ-niveau 2.
De stad heeft echter ook een relatief hoge
werkeloosheid binnen de beroepsbevolking met
iets minder dan 19.000 inwoners die een uitkering
krijgen, dat wil zeggen 11,2% van de 16-64 jarigen.
Er zijn bepaalde plaatsen waar de werkeloosheid
bijzonder hoog is met meer dan 25% van de
beroepsbevolking, en één wijk in het bijzonder waar
tweevijfde zonder werk zit. Van het aantal jonge
mensen tussen 16 en 19 jaar is ongeveer 8% op
geen enkele manier betrokken bij de arbeidsmarkt,
qua onderwijs, werk of opleiding. Dit is een
bijkomend probleem voor de arbeidsmarkt van de
stad en een cijfer dat al enkele jaren hardnekkig
hoog blijft.
4 National Vocational Qualifcation – Nationale Beroepskwalificatie
9

GENT
Gent is de regionale hoofdstad van de provincie
Oost-Vlaanderen en een groot stedelijk centrum
voor de omliggende gemeenschappen. Gent had
in december 2010, 246.719 inwoners en het is, na
Antwerpen, de op één na grootste stad van België.
Meer dan een vijfde (21,2%) van de inwoners van
Gent is jonger dan 20. 61,9% is tussen de 20 en 64
jaar oud en 16,8% is ouder dan
65 jaar.
De gemiddelde bevolkingsdichtheid is 1,562
inwoners per vierkante kilometer. Arbeiders in Gent
hebben een gemiddeld inkomen van 24.911 euro
per belastingaangifte en Gent staat op de
254ste plaats van de 307 Vlaamse gemeenten
qua inkomen. 43,5% van de inwoners van Gent is
alleenstaand. Etnische minderheden maken 17,5%
van de bevolking van Gent uit. Resultaten van een
onderzoek uit 2010 hebben aangetoond aan dat
meer mensen gezondheidsklachten ervaren dan bij
eerdere onderzoeken uit 2003 en 2006.
• 2003 – 17%
• 2006 – 19%
• 2010 – 24%
De resultaten van de laatste enquête tonen aan dat
15% van de ondervraagde mensen vaak of bijna
voortdurend persoonlijke gezondheidsklachten
hadden (ziekte of handicap). 6% gaf aan
psychologische klachten te hebben.
Met 65.000 studenten (inclusief de Universiteit van
Gent) is Gent het grootste onderwijscentrum van
Vlaanderen. Een werkgelegenheidsgraad van 105%
toont aan dat het centrum van Gent veel forenzen
aantrekt. Door de economische crisis is de
werkeloosheid in 2009 opgelopen tot 12,8% (7,7%
in Vlaanderen).
De vijf steunpilaren van de economie zijn: de haven
van Gent met zijn concentratie van industriële
activiteit (o.a. Volvo, Arcelor-Mittal Steel), logistiek,
dienstverlening, onderzoek en innovatie, detailhandel
en catering. Gent is ook een conventiestad. Het
station Gent Sint-Pieters is het drukste station van
België. Het aandeel van tertiaire (40%) en quartaire
(38%) industrieën groeit ten koste van de secondaire
(21%) en primaire (1%) sectoren.
Gent heeft de grootste voetgangerszone van alle
steden in België en een rijk erfgoed met honderden
monumentale gebouwen en kerken (waaronder vijf
abdijen, 3 begijnhoven, 2 middeleeuwse kastelen
en een klokkentoren). De straten zijn tamelijk
smal en bestraat met kinderkopjes. Een dergelijk
middeleeuwse nalatenschap biedt unieke
uitdagingen aan mobiliteit en toegang, maar
ondersteunt het toerisme met 800.000 overnachtingen
per jaar en 1,7 miljoen dagbezoekers.
10

ROTTERDAM
Met 593.680 inwoners is Rotterdam de op één
na grootste stad van Nederland en dichtbevolkt
met 2.831 inwoners per vierkante kilometer.
Rotterdam maakt deel uit van het Rijnmondgebied,
het verstedelijkte gebied van Nederland. De
werkeloosheid in het Rijnmond- gebied, in het
bijzonder onder jongeren, is hoger dan het nationale
gemiddelde. Ongeveer 300.000 mensen waren in
2010 werkzaam in Rotterdam.
Rotterdam is één van de armste steden in Nederland
met een gemiddeld besteedbaar inkomen per
huishouden van 26.600 euro in vergelijking tot
het nationaal gemiddelde van 30.000 euro (COS
Rotterdam). Het lage gemiddelde inkomen in
Rotterdam is gedeeltelijk te wijten aan midden en
hoge inkomens die uit de stad vertrekken (Gemeente
Rotterdam 2006). Bijna 16% van de huishoudens
heeft een inkomen lager dan 105% van het sociale
minimum (Marlet & Woerkens 2008: 233). Bijna 30%
van de beroepsbevolking is niet of laag opgeleid, in
vergelijking tot het gemiddelde van bijna 15% in de
50 grootste plaatsen in Nederland (ibid: 230). De
arbeidsmarkt in Rotterdam voorziet in bijna 100.000
laaggeschoolde werkplekken, waarvan ongeveer
25.000 op basisschoolniveau. Van de gehele
bevolking hebben 20.000 mensen geen kwalificaties.
Tweevijfde van de laaggeschoolde werkplekken
worden ingenomen door werknemers met een
gemiddeld of hoog opleidingsniveau waardoor het
moeilijker is voor laagopgeleide mensen om werk te
vinden. De stad heeft 50.000 studenten in het hoger
onderwijs.
Omdat de werkeloosheid in Rotterdam het hoogste
is, heeft Rotterdam ook het hoogste aantal mensen
dat op bijstand is aangewezen (10% van de
beroepsbevolking) en het heeft de hoogste
bijstandsuitgaven. Rotterdam heeft het hoogste
percentage (36.5%) niet-westerse immigranten,
direct gevolgd door Amsterdam (34.7%) en Den
Haag (33.2%). Ongeveer tweederde van de
niet-westerse immigranten in Rotterdam leeft in
woonwijken waar de immigratiebevolking hoger ligt
dan het nationaal gemiddelde. Om een beter
evenwicht te bereiken in de bevolking heeft de stad
verschillende vernieuwingsprogramma’s in het
leven geroepen; zowel economische, sociale als en
fysieke.
De economie van Rotterdam is hard getroffen
door de economische crisis, voornamelijk vanwege
de sterke banden met internationale markten
(bijvoorbeeld: de grote petrochemische- en
containerhaven). Hoewel enkele sectoren zich
herstellen, is het aantal mensen dat afhankelijk is van
de WWB (Wet Werk en Bijstand) nog steeds
34.000 (maart 2011). Volgens recente analyses
in Rotterdam, stijgt de leeftijd van langdurige
begunstigden van de WWB ieder jaar. Dit betekent
dat er een kerngroep is die gedurende een lange
periode afhankelijk blijft van sociale bijstand. De
gemiddelde periode in de totale groep van WWB
begunstigden is 8,3 jaar (3,2 jaar langer dan in
andere Nederlandse steden) en deze periode neemt
bovendien elk jaar toe (Aarts et al. 2010).
11

Hoofdstuk 2
LOKALE INTERVENTIES
Activiteit 3 van het project bood iedere partner de
mogelijkheid om nieuwe methoden te testen voor
diensten in hun eigen steden en voor iedere partner
was dit het belangrijkste werkgebied binnen het
project. Dit gedeelte is een samenvatting van de
ondernomen activiteiten en resultaten als onderdeel
van het TSE- project. De details van activiteiten,
resultaten en gemaakte evaluaties van gestuurde
interventies zijn beschikbaar op de projectwebsite:
www.tse.two-seas.eu
Terwijl dit aspect van het project bestemd was
voor lokaal ontwikkelde en gerichte actie, had een
belangrijk deel van het ontwikkelingsproces
betrekking op de evaluatie en input van
beroepskrachten door intercollegiale beoordeling.
Tijdens studiebezoeken in de afwikkelingsfase van
het project werd beroepskrachten gevraagd om de
ondernomen activiteiten van de partnersteden te
beoordelen. Dit leverde feedback op van experts,
niet altijd uit hetzelfde expertiseveld, en het hielp
lokale dienstverleningsmanagers tijdens de testfase
om aanpassingen te maken en nieuwe ideeën op te
nemen. Details van de beoordelingen die tijdens het
project werden gemaakt, kunnen worden ingezien
op de projectwebsite.
SOUTHAMPTON
De aanpak
De lokale interventies die Southampton tijdens dit
project heeft getest bestonden uit:
• de bevordering van diensten betreffende werk
voor mensen met leermoeilijkheden, zoals:
• Catering en gastverzorging
• Campusinitiatief
• Benadering van uitgesloten gemeenschappen
voor ondersteuning en promotie van inclusie
op de arbeidsmarkt: Overwin de kredietcrisis
• Zorgverlaters
• Ex-delinquenten
Context van het beleid
Er zijn twee grote stromingen binnen het
nationale overheidsbeleid van het VK, die de
activiteiten, interventies en betrokkenheid van de
beroepskrachten hebben beïnvloed:
• efficiëntere Ondersteuning van mensen met
leerproblemen
• bijstandshervormingsagenda om relatief
hoge niveaus van werkeloosheid in sommige
gemeenschappen aan te pakken
Mensen waarderen
Dit is het belangrijkste beleidskader voor
verbetering van de dienstverlening voor mensen
met leerproblemen. Dit beleidskader omlijnt voor
mensen met leerproblemen de visie dat ze het recht
te hebben net zo te leven als ieder ander, dat ze
dezelfde kansen op verantwoordelijkheden hebben,
en dat ze met dezelfde waardigheid en respect
worden behandeld.
Mensen ondersteunen –
onafhankelijkheid en kansen
– onze strategie om mensen te
ondersteunen (2007).
Het doel van deze strategie was, en is, om te
‘helpen sociale exclusie te beëindigen door crises
te voorkomen en kwetsbare mensen in staat te
stellen op zichzelf te wonen, zowel in hun eigen
huis als in hun gemeenschap, door het bieden van
essentiële ondersteuningsdiensten wat huisvesting
betreft’. In maart 2010 heeft het Ministerie voor
Volksgezondheid een rapport van Professor
Mansell gepubliceerd, met de titel ‘Raising our
sights: services for adults with profound intellectual
and multiple disabilities’ (Onze blik richten op:
dienstverlening voor volwassenen met ernstige
intellectuele en meervoudige problemen). Dit rapport
concludeerde dat meer actie vereist was om betere
resultaten te bereiken voor mensen met ernstige en
meervoudige behoeften. Het rapport identificeert
enkele aanbevelingen wat werk en dagactiviteiten
betreft, waarbij lokale autoriteiten moeten
garanderen dat volwassenen met leerproblemen in
staat zijn om deel te nemen aan een breed scala
van zinvolle activiteiten, zoals werk, opleiding en
vrijetijdsactiviteiten. Dit moet gebeuren op plaatsen
die voor een groter publiek interessant zijn en waar
meer mogelijkheden voor sociale wisselwerking zijn.
12

Bijstandshervorming
en aanpak werkeloosheid
De bijstandshervormingsagenda in het VK begon
aan het einde van de jaren’ 90 met verbetering
van de activering van de arbeidsmarkt en had drie
hoofdelementen:
• iedere bijstandstandsaanvrager doet mee in
een activiteit die betrekking heeft op het werk
• werk wordt ‘betaald’
• aanbod van persoonlijke en op maat gemaakte
ondersteuning, gericht op diegenen die op de
arbeidsmarkt het meest worden benadeeld
Door een recente verandering in de wetgeving werd
het ‘Work Programme’ ingevoerd
om langdurige werklozen te helpen bij het
herbetreden van de arbeidmarkt. Het beperkt ook
bijstandsuitkeringsrechten op bepaalde uitkeringen.
Op middellange termijn is het doel een enkele
en universele kredietuitkering te introduceren
voor mensen van de beroepsbevolking om de
inzetbaarheid en flexiezekerheid te verbeteren.
Verwacht wordt dat dit in 2014 van kracht zal zijn.
Op lokaal niveau zijn er verschillende plannen
en beleidsprojecten die betrekking hebben op
de activiteiten en interventies die het TSE-project
heeft ondersteund. De relevante aspecten worden
hieronder samengevat.
De Stad Southampton
Strategie tot 2026
Dit is een stadsbreed plan op lange termijn dat
besloten werd door het bredere Local Strategic
Partnership (Southhampton Connect). Een nieuw
plan werd gelanceerd in oktober 2011. De nieuwe
visie voor de stad is een stad met verbindingen
voor groei en creativiteit; een poort naar een wereld
van mogelijkheden met vier uitdagingen die het
werk van de stad en haar partners stimuleren als
onderdeel van het samenwerkingsverband van
Southampton Connect. Deze vier uitdagingen zijn:
• Economische ontwikkeling
•Onderwijsresultaten en vaardigheden
•Welzijn
•Een duurzaam, groen en aantrekkelijk milieu
Meer informatie over Local Strategic
Partnership in het VK kan worden bekeken in de
projectcasestudies.
Southampton zorg - &
welzijnstrategie
Dit is een gezamenlijk plan dat ontwikkeld is in
samenwerking met lokale gezondheidszorgdiensten.
Het plan probeert ervoor te zorgen dat de gezondheid
en sociale zorggemeenschap zijn taakdeel in het
bereiken van de 2026-visie van de stad, zoals
beschreven in de City of Southampton Strategy,
volledig vervult.
Southampton lokale
vernieuwingstrategie 2009-2012
Deze strategie identificeert de vereiste inspanningen
voor overbrugging van de kloof in de benadeling en
de achterstand van mensen in sociaal uitgesloten
gemeenschappen en prioritaire woonwijken.
De doelen van de lokale vernieuwingsstrategie zijn:
• vermindering van deprivatie en werkeloosheid in
Southampton
• de prioriteiten in andere strategieën en
plannen beïnvloeden, zodat ze de oorzaken
van achterstand kunnen aanpakken en een
rechtstreeks voordeel opleveren voor de mensen
in achterstandswijken en -gemeenschappen in
de stad
• de levendige vrijwilligerssector van de stad
ondersteunen en koesteren en vrijwilligerswerk
aanmoedigen
Southampton actieplan voor
economische ontwikkeling 2009 –
2012
Dit plan identificeert vijf prioriteiten die de
uitdagingen moeten aanpakken en die moeten
voldoen aan de kansen die ontstaan voor de
economie van de stad. Twee van deze prioriteiten
zijn relevant voor het TSE- project door het feit dat
hun focus gericht is op de economische situatie
van mensen die in de stad wonen.
13

De stad maakt ook deel uit van een subregionaal
partnerschap; PUSH – Partnership for Urban
South Hampshire (partnerschap voor stedelijk Zuid
Hampshire). Dit samenwerkingsverband omvat
11 lokale autoriteiten, zowel graafschappen als
districtsraden, in het hele gebied, inclusief het eiland
Wight
De Business Case
De activiteiten van het TSE-project in Southampton
werden ontwikkeld in het kader van deze nationale
en lokale beleidsdrijfveren, en in het kader van
belangrijke lokale behoeften binnen de stad.
Er wordt vanuit gegaan dat minder dan één op de
tien mensen met leerproblemen werk heeft, maar
65% van de mensen met een leerprobleem of een
ernstige verstandelijke handicap geven aan graag te
willen werken. Het bredere publiek heeft de indruk
dat mensen met leerproblemen niets kunnen
bereiken, dus krijgen ze geen opleiding of hulp bij
het vinden van werk. Het wordt niet als belangrijk
gezien om deze mensen te helpen bij het vinden van
werk.
Werkeloosheid binnen de bredere beroepsbevolking
is ook een belangrijk probleem voor de stad. Aan het
begin van het project waren er 20.000 inwoners die
een uitkering ontvingen.
In 2011 is deze situatie niet sterk veranderd, met
momenteel net iets meer dan 19.000 inwoners die
deze uitkering ontvangen. Voor inwoners die op
grote afstand van de arbeidsmarkt in relatief
geïsoleerde gemeenschappen wonen, is het
belangrijk om ervoor te zorgen dat zij toegang
hebben tot alle steun die beschikbaar is om hen in
staat te stellen de arbeidsmarkt te (her)betreden.
Nieuwe kansen op werk
City Limits Employment (Stadsgrenzen
werkgelegenheid) is een interne werkgelegenheidsdienst
van de gemeente. Deze dienst is opgezet in de
jaren ‘90 en is erin gespecialiseerd mensen met
leerproblemen te helpen om werk te vinden. Het
heeft de werkadvies- en ondersteuningsmaatregelen
ontwikkeld die toegepast kunnen worden op
groepen die ver van de arbeidsmarkt vandaan
wonen. Het heeft twee belangrijke initiatieven
ontwikkeld om de werkgelegenheid voor mensen
met een handicap in de stad te verbeteren, in
gebieden waar nog geen steunregeling bestond.
Catering en gastverzorging
Opleiding en werkgelegenheid werden gecreëerd
door twee nieuwe opleidingskeukens; één in
een bejaardentehuis (Rosebrook Court) en
een andere in een nieuwbouw buurthuis dat
gezamenlijk gebruikt wordt door de buurt en een
dagopvang voor bewoners met een handicap
(Freemantle Community Centre). Daarnaast zijn
er opleidingsdiensten voor deze werksectoren
ontwikkeld om een persoonlijk en op maat
gemaakt ondersteuningspakket te kunnen
bieden aan dienstgebruikers. Er bestaat ook
personeelsontwikkeling voor deze en andere
cateringbedrijven die door Southampton Day
Service worden gebruikt, zoals Café Stelle Maris,
dat in het centrum ligt. De doelstelling van het
ontwikkelingsproject was om met deze nieuwe
opleidingfaciliteiten en -pakketten 10 mensen met
leerproblemen te helpen.
14

Resultaten
Het experiment heeft met succes meer dan 30
mensen met leerproblemen geholpen, met een
individueel en op maat gemaakt programma voor de
ontwikkeling van vaardigheden in het bereiden
van voedsel en klantenservice in een werkomgeving.
Twee mensen gingen, na hun opleiding, naar een
open en betaalde baanopleiding. Drie nieuwe
werkomgevingen werden ontwikkeld om deze
mogelijkheden te bieden. Er werden connecties
met relevante werkgevers opgezet en personeel
van deze werkgevers kreeg een training om ervoor
te zorgen dat ze in staat waren de deelnemende
dienstgebruikers te ondersteunen en toekomstige
klanten in deze sector te helpen.
Diensten voor mensen met hogere
ondersteuningsbehoeftens
Sommige personen met een handicap kunnen een
hogere graad van ondersteuning nodig hebben,
maar er bestaan belangrijke, op werk gerichte,
activiteiten die hun persoonlijke ontwikkeling en
insluiting binnen de lokale gemeenschap ten
goede komen. Deze interventie bood deze
personen de mogelijkheid om betrokken te raken bij
werk en bij te dragen aan de lokale gemeenschap.
Drie op werk gerichte activiteitsgroepen, elk met
een minimum van tien dienstgebruikers, werden
opgezet. Proefbezoeken voor cliënten en
medewerkers werden doorgevoerd om ze in staat
te stellen meerdere activiteiten mee te maken.
Deze activiteiten werden vervolgens ontwikkeld
naar beroepsgerichte acties. Meer dan 30
dienstgebruikers maakten kennis met een scala
aan mogelijkheden.
Recycling
City Limits ontwikkelde een werkpakket dat gericht
is op het sorteren van artikelen en materialen
voor recycling. Dit biedt een duidelijke routine en
speciale identificatievaardigheden, evenals nuttige
en gewaardeerde taken in een sector die een
groeiend belang heeft voor onze maatschappij
en de economie, omdat we steeds meer van de
klimaatveranderingsagenda overnemen. Tussen
de vier en zeven cliënten treffen elkaar eens per
week om deze activiteit te verrichten, en één
dienstgebruiker is het gelukt om betaald te krijgen
voor één uur in de week.
Golfbaan
Een cliënt ontwikkelde sociale vaardigheden en
handvaardigheden die hem in staat stelden het
team te versterken dat op de golfbaan de ballen
aan het einde van het spel verzamelt.
Kinderboerderij
Een zwaar autistische cliënt werd geholpen, zodat hij
4,5 uur per week kon werken op een kinderboerderij
waar hij kon meedoen aan het voeren en
schoonmaken van dieren en kon toetreden tot de rest
van het boerderijteam.
Geleerde lessen
Er waren grote obstakels te overwinnen - in het
bijzonder de negatieve houding van sommige
ondersteuningsbureaus en personeel wanneer het
erop aan kwam om cliënten op nieuwe activiteiten
te zetten. Er was tegenzin bij sommige
personeelsleden om aan te nemen dat, hoewel
sommige cliënten ernstige leerproblemen hebben,
ze toch vaardigheden kunnen leren en kunnen
bijdragen aan de samenleving.
Voor de catering en gastverzorging vond men de
opleiding en werkomgeving in caféstijl bij Stella
Maris en het buurthuis gemakkelijker om stagiaires
te plaatsen, omdat de taken meer rechttoe rechtaan
waren en het tempo niet zo hoog lag als in de
keuken van Rosebrook Court.
Zich richten op uitgesloten
gemeenschappen
‘Overwin de kredietcrisis’
De lokale autoriteiten werkten samen met kleine
buurten van sociaalhuurders, die in geïsoleerde
wijken woonden, om hen te helpen dichter naar de
werkplek te verhuizen. Twee experimenten werden
uitgevoerd, die gericht waren op gemeenschappen
met verschillende types van sociale woningen: in
een enkel woontorenblok met 120 huizen in het
Millbrook-gebied in het westen van Southampton,
en het andere experiment was een gebied van
blokken met vier verdiepingen en rijtjeshuizen met
76 huishoudens in Harefeld, aan de noordoost
grens van de stad. Dit gaf hen kenmerkende
karakteristieken. Beide gebieden lagen in gebieden
die nationaal worden gezien als achtergesteld, met
15

elatief hoge werkeloosheid en met gelimiteerde
toegang tot diensten. Het probeerde
twee geïdentificeerde kloven in werkadvies en
ondersteuning te overbruggen:
• Gebrek aan toegang tot diensten binnen
geïsoleerde gemeenschappen
• Inzicht dat werkeloze mensen en huishoudens
vaak meerdere problemen en niet-werk
gerelateerde problemen hebben zoals
geldschulden, gezondheidsproblemen,
huisvestingsproblemen. Deze problemen
moeten vaak eerst worden overwonnen,
voordat zij in staat zijn om werk te zoeken.
De interventie, genaamd ‘Overwin de kredietcrisis’,
was gericht op de bredere problemen waar veel
inwoners tijdens de economische crisis mee
worden geconfronteerd.
Personeel binnen het verjongingsteam van de
gemeente, samen met partners van diensten van de
lokale autoriteiten, instanties en organisaties uit de
tertiaire sector, werkten met een gerichte aanpak met
inwoners samen, met betrekking tot verplichtingen
vooraf en verplichtingen in deze gedefinieerde
gebieden. De doelen van het project waren:
• een nieuwe innovatieve benadering te
ontwikkelen en te testen voor de aanpak van
werkeloosheid en gerelateerde problemen in een
klein geografisch gebied
• bewoners te benaderen op een locatie die voor
hen eenvoudig te bereiken is
• bewoners te helpen met een reeks problemen
die te maken hebben met armoede en, waar
mogelijk, ze te helpen met onderwijs, opleiding
en werk
16

Resultaten
Op elk van de testplaatsen bereikten de interventies
80% van de inwoners in de gemeenschap. In
Millbrook werden inwoners binnen het torenblok
over een periode van 6 maanden benaderd,
waarbij de vijf grootste problemen die bewoners
tegenkwamen de volgende waren: hoge
stookkosten, het vinden van een opleidingscursus,
het vinden van de juiste dienst voor hulp bij hun
gezondheidsbehoeften, geldadvies en het vinden
van werk. Het experiment maakte een tijdelijke
adviesdienst mogelijk in een nabij gelegen
arbeidsbureau om inwoners te helpen bij financiële
problemen. Tijdens deze periode kregen
33 inwoners informatie en praktische ondersteuning
om een cursus te vinden en ookeen opleiding in
basisvaardigheden in een plaatselijk buurthuis.Vijf
mensen werden geholpen bij het vinden van werk.
In Hartfeld liep het experiment 10 maanden en
bracht inwoners die dezelfde problemen hadden
aan het licht. Het hielp 24 inwoners bij deelname aan
leermogelijkheden, maar het was minder succesvol
in het vinden van werk voor deze mensen.
Geleerde lessen
Deze activiteit benadrukte de behoefte aan
diensten en organisaties om duidelijkere informatie
te geven in formele brieven en aankondigingen
die naar de cliënten en inwoners worden verstuurd.
Communicatie via sms is vaak een effectieve
manier om contact te leggen en informatie door
te geven aan inwoners, omdat ze vaak maar
één telefoon hebben en dit meestal een mobiele
telefoon is. Voor dienstverlenend personeel is het
belangrijk te onderzoeken welke andere diensten
en faciliteiten er in een plaats bestaan, wat
mogelijk is met ondersteuning, wat de obstakels
zijn die inwoners tegenkomen bij de toegang tot
hulp, en welk advies zij nodig hebben.
Zorgverlaters
Deze lokale interventie werd ontwikkeld naar
aanleiding van de praktijk en de acties die worden
ontwikkeld in Rotterdam om jonge mensen te
ondersteunen binnen hun arbeidsmarkt. De
gemeente heeft een rol als ‘moederbedrijf’ voor
kinderen en jongeren die geen ouders hebben, of
niet kunnen samenleven met hun ouders. Er zijn
in Southampton ieder jaar ongeveer 170 jongeren
die de zorg verlaten. Wanneer zij oud genoeg zijn
om de zorg van lokale autoriteiten te verlaten en
onafhankelijk te leven, hebben ze vaak moeite
met het vinden en het behouden van werk. Het is
bewezen dat dit kan leiden tot instorting van andere
aspecten in hun leven; schulden maken, chaotische
relaties, of drugsmisbruik. Deze lokale interventies
werkten met een klein aantal jongeren om hun
kansen op werk te vergroten. Het was gericht op
de ontwikkeling van een ondersteuningsmodel
dat kan worden toegepast op een bredere groep
van zorgverlaters, en het diende om aan te tonen
welke hulp een organisatie uit de tertiaire sector
kan bieden door de creatie van een nieuwe
partnerschapsovereenkomst tussen
de toegewijde maatschappelijk werkteams
(die verantwoordelijk zijn voor hulp aan jonge
zorgverlaters) en een organisatie uit de tertiaire
sector met expertise in het helpen om mensen aan
werk te helpen door advies en opleiding.
Resultaten
Sinds september 2011 heeft het project 30
jongeren benaderd die waren doorverwezen door
het verantwoordelijke maatschappelijk werkteam.
Acht van hen werden geholpen om met werk te
beginnen en hun opleidingsvaardigheden en
inzetbaarheid te verbeteren.
Evaluatie
De vooruitgang van betrokkenheid en ondersteuning
werd door de dienstverleningsorganisatie tijdens de
duur van de interventie gecontroleerd.
17

Geleerde lessen
De eerste resultaten brachten een aantal lessen
aan het licht die geleerd konden worden bij
de zoektocht naar verbetering van toegang tot hulp
en positieve resultaten voor de jongeren. Deze
lessen zijn:
• De benadering van deze doelgroep van
jonge zorgverlaters is problematisch.
Wanneer ze worden doorverwezen door het
maatschappelijk werkteam hebben deze jonge
mensen voortdurend te maken met problemen
en uitdagingen die hen afleiden van de
aangeboden hulp en activiteiten.
• De jongeren die er op ingingen hadden sterke
prikkels nodig, die relevant en waardevol
waren om in het programma te blijven. Jonge
deelnemers werd bijvoorbeeld het vooruitzicht
op autorijlessen aangeboden als onderdeel
van hun hulpprogramma. Dit werd gezien als
iets heel nuttigs en iets dat normaal buiten het
bereik van veel jongeren ligt. Maar het vereiste
voortdurende deelname en vooruitgang van
de jongere, voordat het werd toegekend.
• Terwijl er goede contacten werden gelegd
met teams van de sociale dienst en het
feit dat dit een belangrijke factor was voor
het vereenvoudigen van doorverwijzingen,
identificeerde het project andere diensten
en manieren voor jongeren met een
zorgachtergrond die zouden worden
geholpen, wat een kans bood voor betere
coördinatie tussen lokale partners.
• Het personeel had meer tijd nodig dan
verwacht voor de beoordeling en benadering
van de cliënten en om de veelvuldige
problemen uit te zoeken
• Er werd vastgesteld dat er voor de jongeren
die erop ingingen, meer behoefte was aan
opleiding en vaardigheidsontwikkeling ter
voorbereiding op werk dan verwacht
Ex-delinquenten
Deze lokale interventie probeerde jonge ex–
delinquenten tussen de 18 en 25 jaar die minder dan
12 maanden in de gevangenis hadden gezeten, te
helpen met extra aandacht voor degenen die eerder
in de zorg zaten. Het doel van de activiteit5 was om
maximaal 150 delinquenten, met voor elke persoon
een op maat gemaakt werkondersteuningspakket,
te ondersteunen bij hun terugkeer naar de
arbeidsmarkt. Na de eerste beoordeling konden zij
dan toegang krijgen tot andere hulp, zoals opleiding,
proefperiode of vrijwilligerswerk en uiteindelijk
garantie op een betaalde baan.
Dit project begon met het toetsen van de groepering
van diensten binnen het bestaande raamwerk,
met extra hulp op een eerder tijdstip dan normaal
toegankelijk was voor deze doelgroep, waardoor
een naadloos hulppakket ontstond, als een
manier om de re-integratie op de arbeidsmarkt te
garanderen en de kans op recidive te verminderen.
De focus van het project was gericht op het contact
opnemen met delinquenten en ze bij hun vrijlating
door te verwijzen naar het programma. Er werd eerst
8 weken hulp geboden, met de mogelijkheid om in
te stromen in een werkopleiding voor nog eens 6
weken. Aan het eind van dit deel van het programma
werden ze ondersteund bij het vinden van duurzaam
werk of ze werden met nieuwe normale werkgevers
in contact gebracht die op lange termijn slecht
bereikbare cliënten ondersteunen.
5 Deze activiteit werd gestart als onderdeel van het TSE-project, maar er bestaan fondsen om het werk na de afwikkelingsfase van het project
voort te zetten
18

Het pad van jonge delinquenten
Criteria:
• 18-24 jaar
• Een vrijheidsstraf van minder dan 12 maanden uitgezeten
• Vrijgelaten in de afgelopen 12 maanden
• Terugkomst naar Southampton
Cliënt heeft
werkgeschiedenis
en relevante
opleiding
Cliënt heeft
opleiding, maar
geen werkervaring
Cliënt heeft
werkgeschiedenis
en geen opleiding
Cliënt heeft geen
werkgeschiedenis
of opleiding
Plaatsing op basis
van werkervaring
identificeren
Opleiding voor
werk identificeren
volgen
Relevante
opleiding vinden
Zoeken naar werk
gesteund door
de City Limits
Employment staff
Plaatsing
controleren
Resultaten
Tot oktober 2011 werden 42 ex-delinquenten
doorverwezen naar het programma. City Limits
heeft contact gelegd met lokale werkgevers die
op langere termijn hulp bieden en het heeft vijf
deelnemers begeleid naar betaald werk, en zes
deelnemers naar opleiding met werktraining
of stage. Het werk was op instapniveau in de
schoonmaaksector, productiemedewerkers in
magazijnen en fabrieken, of in de bouw. Tot op
dit moment is geen enkele deelnemende cliënt
teruggegaan naar de gevangenis.
Geleerde lessen
De eerst les die door deze activiteit werd
geleerd, was dat er doorverwijzingen door het
arbeidsbureau te krijgen waren. Geregelde updates
waren van vitaal belang voor het arbeidsbureau
om het profiel hoog bovenaan de agenda van het
personeel te houden.
19

GENT
Gents projectpartner in het TSE-project is de
gemeentelijke afdeling van de sociale dienst. De
dienst is onderdeel van de lokale overheid en vooral
van de afdeling bevolking en welzijn. Deze dienst
omvat de afdeling voor personen met een handicap
en de toegankelijkheidsdienst. De rest van de
afdeling is verantwoordelijk voor de individuele hulp
van mensen met een handicap en ouderen, en voor
de financiering van bijstandsuitkeringen. Zij werken
voornamelijk aan een geïntegreerd en gangbaar
beleid voor ondersteuningsdiensten voor mensen
met een handicap en maximale toegankelijkheid.
Het doel is dat de stad meer geïntegreerde,
toegankelijke diensten krijgt en de gemeenschap
meer begrip krijgt voor mensen met een handicap.
Het zijn de afdeling voor personen met een handicap
en de toegankelijkheidsdienst die de meeste acties
van Gent tot het TSE-project bijdroegen.
De plaatselijke interventie in de stad Gent was
gericht op verbetering van sociale insluiting door
de noodzaak van meer fysieke toegang voor mensen
met een breed scala aan handicaps. Dit was de
belangrijkste manier om te bereiken dat een
geïntegreerd toegangsbeleid en acties werden
goedgekeurd.
De acties van de projectpartner, de stad Gent,
dienen als onderdeel van het TSE-project
geïnterpreteerd te worden in het licht van het feit dat,
naar Belgische normen, Gent een grote centrale
stad is. Het is de hoofdstad van de provincie
Oost -Vlaanderen. De Belgische overheid heeft
verschillende bestuursniveaus; het is opgedeeld in
een federale overheid (de Vlaamse gemeenschap
en regio), provinciale overheden en, ten slotte,
steden en gemeentes. De organisatorische
structuur van de stad Gent is dezelfde als die van
verschillende andere overheidsorganen in België
en is gestructureerd als een matrix. Normalisering,
vermindering van de administratieve rompslomp
en het coördineren van openbare inspanningen zijn
belangrijke uitdagingen voor de stad Gent.
In een functionele dienst binnen een ‘verticaal’
beleidskader, is het probleem dat de ene afdeling
geen formele zeggenschap heeft over andere
afdelingen en diensten. Kruiselings of overlappend
werk, dat uitermate afhangt van de goede
wil van de tegenhanger en de beleidmakers,
vereist een grotere mate van bewustzijn,
onderhandelingsvermogen en promotietalent.
Veel gemeentelijke afdelingen en partners zijn
gehuisvest in historische of oudere panden
in en om het stadscentrum dat nog steeds een
duidelijk middeleeuws karakter heeft. Nauwe
straatjes geplaveid met kinderkopjes, rijtjeshuizen,
hoogteverschillen en waterpartijen hebben allemaal
een grote aantrekkingskracht op toeristen, maar het
zijn letterlijk obstakels voor mensen met beperkte
mobiliteit en andere zintuiglijke beperkingen.
De bevolking van Gent wordt steeds diverser en
ouder en heeft een gemiddeld inkomen dat lager is
dan het Vlaamse gemiddelde. De openbare diensten
die door de stad worden aangeboden, ontwikkelen
zich van een aanbodgedreven benadering naar een
meer klantgerichte en vraaggestuurde benadering,
gericht op concepten als ‘één-loket-instantie’,
‘enkele oplosser’ en ‘sociaal buurthuis’. De openbare
diensten werken aan een meer geïntegreerde
benadering, gebaseerd op specifieke prioriteiten
en omgevingsanalyses. De economische crisis die
het land trof tijdens het TSE–project verergerde de
sociale problemen (armoedebestrijding, veroudering,
sociale samenhang, inclusie en tolerantie) en
beperkte tegelijkertijd de begroting van het
stadsbestuur.
De activiteiten van Gent, als onderdeel van
het TSE project, waren erop gericht ervaring te
verwerven. Anders dan de lokale acties van de
partners Southampton en Rotterdam, die specifieke
openbare diensten en sociale projecten hebben
opgezet, probeerde Gent reeds bestaande
processen en procedures te veranderen. Op alle
gebieden werden tientallen toepassingen en acties
opgestart. Sommigen leverden meer resultaten op
dan anderen, maar ze leverden, analytisch gezien,
allemaal nuttige en interessante lessen vanuit
een analytisch oogpunt. De eigenlijke reden en
het hoofddoel is dat de stad en het stadsbestuur
volledig toegankelijk worden. De focus werd gericht
op openbare dienstverlening, communicatie,
sociale economie en werkgelegenheid, maar de
verbetering van de toegang tot openbare gebouwen
en het openbare domein, wat slecht was door de
historische omgeving van de stad en vroegere
inactiviteit, stond centraal.
20

Wanneer men dacht dat de ontwikkelde acties
succesvol waren, werden de noodzakelijke stappen
ondernomen om ze in een structurele vorm te
integreren. Tot op heden zijn, als onderdeel van de
“Mensen met een Handicap” Beleidsnota 2010 van
het Stadsbestuur, meerdere acties opgezet met
40 prioritaire maatregelen voor een toegankelijker
Gent. Van enkele van de ondernomen initiatieven
moet het effect op lange termijn echter nog worden
beoordeeld en daarna moet besloten worden of zij
geregeld opnieuw moeten worden beoordeeld.
Het Stadsbestuur heeft al besloten tot onderzoek
van de behoeften van mensen met een handicap of
chronische aandoening in Gent. De resultaten van
dit onderzoek, dat idealiter wordt herhaald, vormen
de basis voor toekomstige beleidsbeslissingen. Als
onderdeel van het TSE- project was de focus er
sterk op gericht om de initiatieven met de doelgroep,
maatschappelijke organisaties en stadsdiensten te
volgen, met vervolgens de levering van de eerste
resultaten van het onderzoeksteam.
Als onderdeel van het onderzoek werden een aantal
stappen gezet die, binnen de hele stadorganisatie,
de ontwikkeling van een geïntegreerde benadering
van een geïntegreerde toegang en een inclusieve
normale benadering van de sociale achterstand
van mensen met een handicap bevorderden.
In samenhang met het Europese jaar van de
Bestrijding van Armoede en Exclusie werd op het
risico van meerdere achterstandsfactoren gewezen
en op de precaire inkomenssituatie waarin vele
mensen met een handicap zich bevinden.
Tot 2008 was Gent formeel niet verplicht om
toegankelijkheid te garanderen. In 2010 kwam
er nieuwe regelgeving van de regionale Vlaamse
overheid die toegankelijkheidverbeteringen als
onderdeel van bouwvergunningen vereiste.
Een geïntegreerd beleid voor geïntegreerde
toegankelijkheid vereiste de betrokkenheid van
meerdere stadsdiensten en partners. De stad
creëerde de voltijdsfunctie Toegankelijkheidsbeambte.
De mogelijkheid werd onderzocht om een
toegankelijkheidsgroep op stadsniveau op te zetten.
De groep zou bestaan uit alle relevante afdelingen
om te beoordelen waar meer coördinatie mogelijk
was. De dienstleveringen
van een toegankelijkheidsadviseur zijn onderdeel
van de beschikbare instrumenten waarover de
Toegankelijkheidsbeambte beschikt. De inbreng van
de adviseur werd gevraagd voor bouwvergunningen
en in meerdere grote sociale sectoren werden
toegankelijkheidsonderzoeken uitgevoerd. De
resultaten van de onderzoeken en de follow-up
leverden speelruimte op voor deze sectoren en
maakten een evaluatie mogelijk ter bepaling of ze
daadwerkelijk veranderingen hadden geboekt en
om uit deze experimenten lessen voor de toekomst
te trekken. De rol van Toegankelijkheidsbeambte
is nu een erkende functie met verbeterd zicht
op plaatselijke diensten, en het is niet meer een
simpel onderdeel van een functionele afdeling
binnen de afdeling Bevolking en Welvaart. Hij is
aanwezig bij meerdere adviesorganen zoals de
Conservatiegroep, Stadsplanning en het Agentschap
voor Stedelijke ontwikkeling.
Zowel de aanpak van het stadsbeleid als van het
TSE-project was gericht op mensen met een handicap
of chronische ziekte. Er werd nauw samengewerkt
met de stedelijke Adviesraad van Mensen met
een Handicap en gebruikers namen deel aan
onderzoeken of bewustwordingscampagnes. Er
werden evenementen voor gebruikersgroepen
georganiseerd en, als onderdeel van het eerder
genoemde onderzoek naar de behoeften, ontvingen
in Gent 300 mensen met een handicap een enquête.
21

Seminarie geïntegreerde
toegankelijkheid
Tijdens een seminar over geïntegreerde
toegankelijkheid konden expertises uitgewisseld
worden en het bood mensen die verantwoordelijk
zijn voor toegankelijkheid de gelegenheid contact
te hebben met meerdere provinciale en plaatselijke
autoriteiten. Een ander seminar besprak de
complexe relatie tussen behoud van de genoemde
monumenten en toegankelijkheid.
Toegankelijke Communicaties
Andere activiteiten richtten zich meer op
toegankelijkheid van communicatie en aanbod
van openbare diensten. Gent is een pionier
in Vlaanderen wat betreft de organisatie van
toegankelijke evenementen, waar de uitdaging is
om deze evenementen toegankelijk te maken voor
iedereen. Er werd onderzocht wat de mogelijkheid
is om eventuele voordelen te maximaliseren door de
aanbesteding en het aanbestedingproces van het
stadsbestuur voor een bredere focus, zowel intern
als met externe leveranciers, op toegankelijkheid of
werkgelegenheid van rechteloze groepen. In 2010
werd een niet-discriminatieclausule toegevoegd aan
de aanbestedingsspecificaties voor ingekochte
goederen en diensten door het stadsbestuur. In
2011 werd dit uitgebreid naar giften en subsidies
die door het stadsbestuur aan externe organisaties
worden gegeven. Tijdens het project werden
meerdere acties beproefd waaronder; re-evaluatie
van het huidige aanbod van toegankelijke
evenementen, verspreiding van informatie en
begeleiding van evenementorganisatoren,
en het testen van een integraal toegankelijke
theaterproductie. De theaterproductie was een
succes, hoewel er enkele misverstanden waren
tussen de verschillende professionals die betrokken
waren bij de uitvoering. Dit benadrukte de behoefte
aan verdere coördinatie.
Onderzoek van projecten, gebouwen,
communicatiekanalen en diensten is interessant,
maar het bereikt niet altijd de daadwerkelijke
toegankelijkheid. Zelfs met doorgevoerde
aanpassingen leveren deze onderzoeken pas
resultaat op en zijn ze alleen relevant wanneer
ze daadwerkelijk leiden tot meer gebruik van
eerder achtergestelde of ondervertegenwoordigde
doelgroepen. Een uitdaging hier is om te zien
hoe informatieve en externe communicatie over
toegankelijke diensten kan worden bereikt. Er
werden vier acties ondernomen:
22

• Een behoefte-enquête
• Beoordeling van een website
http://www.toevla.be/ die werd ontwikkeld door
de Vlaamse regionale overheid met informatie
over de toegankelijkheid van openbare
gebouwen, faciliteiten, en vrijetijdsbesteding- en
gastvrijheidsbedrijven
• Oprichting van een online GIS (Geografisch
Informatiesysteem) dat inwoners met een
handicap in staat stelt om faciliteiten en diensten
te zien die toegankelijk voor hen zijn
• De evaluatie van een softwareprogramma
(CAVE) dat beelden projecteert voor een 3-D
virtueel beeld van historische gebouwen en
plaatsen die anders ontoegankelijk zouden zijn
voor mensen met een handicap
http://www.gent.be/eCacheTHE/1/66/719.html
Het onderzoek is voltooid, de GIS-dienst is
beschikbaar en het wordt als een goed praktijkmodel
beschouwd. De andere online hulpmiddelen werden
echter niet voortgezet.
Om de sociale inclusie van mensen met een
handicap te bevorderen en om deze doelgroep
effectief te bereiken, werden verschillende
evenementen georganiseerd waaronder
gespreksgroepen tijdens een lunch, een diner in
het donker, rondetafelgesprekken en ook seminars
die werden bezocht door de partnersteden en
andere belanghebbenden. Een tweede doel van
deze evenementen was de vergroting van de
bewustwording bij de doelgroep zelf en bij andere
betrokken groepen, de stadsafdelingen, experts
en de gemeenschap van Gent in zijn geheel. In het
kader van het belang van dit onderwerp voor de
emancipatie en de zelfbeschikking van de doelgroep
en de overlapping met de activiteiten van de andere
TSE-partners, werden meerdere veldbezoeken
georganiseerd en geanalyseerd op het gebied van
sociale economie, beroepsopleiding, ondersteund
werk en arbeidsbemiddeling.
De stad Gent richt zich op het vervullen van een
voorbeeldrol als beleidsmaker, maar ook als een grote,
regionale werkgever. In 2010/2011 heeft de stad Gent
zich erop gericht een betere werkgever te worden voor
mensen met een handicap en hen in staat te stellen
met de organisatie mee te groeien en tevens wil de
stad belangrijke succesfactoren beter begrijpen.
ROTTERDAM
Het stadsbestuur van Rotterdam koos ervoor haar
activiteiten te focussen op de verbetering van vraag
en aanbod op de arbeidsmarkt. Deze activiteiten
richten zich ook op de wederzijdse ondersteuning
van plaatselijke programma’s, gerelateerd aan
arbeidsmarktontwikkeling, regionale en stedelijke
economie en stedelijk gezondheidsbeleid.
Arbeidsmarkt
ontwikkelingsprogramma
Het plaatselijke arbeidsmarktbeleid introduceert
een visie die gericht is op een inclusieve economie
waarin de economische en sociale perspectieven
onderling verbonden zijn. De leiderschapsrol van
de stad is van groot belang ter verbetering van de
kwaliteit van de arbeidsmarkt en daardoor ook
de verbetering van de sociale en economische
veerkracht. Het stadsbestuur besloot een programma
op te zetten dat reageert op de ontwikkelingen van
de arbeidsmarkt en samenwerkt met strategische
belanghebbenden in bedrijven en in het onderwijs.
Inclusieve economie
De theorie is dat de arbeidsmarkt grotendeels
zelfregulerend is, maar dat aan de zijde van
zowel vraag als aanbod imperfecties bestaan.
Om deze situatie te verbeteren werkt het
programma met het concept van een inclusieve
economie. Een inclusieve economie houdt
rekening met de economische, sociale en
educatieve arbeidsvoordelen en ook met de
kosten van exclusie en niet-deelname aan deze
drie gebieden. Rotterdam heeft een traditie van
werken met andere belanghebbenden om het
arbeidsmarktbeleid te verbeteren. Samenwerking
wordt niet alleen beschouwd als goed
bestuur, maar het levert ook waarde op in een
omgeving van slinkende middelen voor alle
belanghebbenden. Hoe meer doelen kunnen
worden verbonden, des te meer voordelen
en lasten worden gedeeld en des te meer
mogelijkheden er overblijven.
23

Regionaal en stedelijk economisch
programma
De theorie is dat de arbeidsmarkt grotendeels
zelfregulerend is, maar dat aan de zijde van zowel
vraag als aanbod imperfecties bestaan. Om deze
situatie te verbeteren werkt het programma met het
concept van een inclusieve economie. Een inclusieve
economie houdt rekening met de economische,
sociale en educatieve arbeidsvoordelen en ook
met de kosten van exclusie en niet-deelname aan
deze drie gebieden. Rotterdam heeft een traditie
van werken met andere belanghebbenden om het
arbeidsmarktbeleid te verbeteren. Samenwerking
wordt niet alleen beschouwd als goed bestuur,
maar het levert ook waarde op in een omgeving van
slinkende middelen voor alle belanghebbenden.
Hoe meer doelen kunnen worden verbonden, des te
meer voordelen en lasten worden gedeeld en des te
meer mogelijkheden er overblijven.
Gezondheid in de stad
De stad Rotterdam heeft de ambitie het
gezondheidsniveau van de inwoners van Rotterdam
ten opzichte van het Nederlands gemiddelde te
vergroten. Dit is belangrijk voor zowel het welzijn van
de inwoners als voor het versterken van de
socio-economische kwaliteit van de stad. Als
inwoners zichzelf als gezond zien dan draagt dit op
zichzelf al bij tot een grotere zelfredzaamheid en
minder impact op diensten in de zorg en bijstand.
Uiteindelijk gaat het erom dat mensen
verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen
gezondheid, gesteund door de gemeente
Rotterdam. Onderzoek door het Erasmus Medisch
Centrum heeft de volgende gezondheidsproblemen
in Rotterdam aangetroffen:
• De noodzaak van opleiding, in het bijzonder
voor arbeidsmarktparticipatie
• Een gezonde levensstijl en gedrag (ook
gestimuleerd door zorgcentra in samenwerking
met sociaal werk, school, werk, etc.)
• Een gezonde fysieke omgeving – zoals
luchtkwaliteit (binnen en buiten), geluid, groen,
en het ontwerpen van een gemeenschappelijke
plaats in de open lucht
• Een gezonde sociale omgeving (zich veilig
voelen, sociale participatie, inclusie en
sociale cohesie).
Om een groter effect te bereiken, moet het belang
van een goede gezondheid worden opgenomen in
een reeks programma’s en activiteiten, zowel voor
de stad Rotterdam als voor haar lokale partners.
Een gezondheidsstrategie moet niet alleen een doel
van de gemeente zijn maar ook een manier om de
specifieke doelen van de partners te realiseren.
Een gezamenlijke intersectorale benadering
betekent meer partners en het leidt tot een gezonder
Rotterdam.
Druk op de droomstroming van de
arbeidsmarkt
Een combinatie van nieuwe regelgeving,
bezuinigingen en veranderingen in uitkeringseisen
hebben de druk opgevoerd op het bereiken van
de doelen van arbeidsmarktprogramma’s ter
verbetering van de toegang en vooruitgang binnen
de arbeidsmarkt.
In Rotterdam moet elke uitkeringsgerechtigde
ten minste 20 uur per week deelnemen. Deze
deelname is allereerst gefocust op het bereiken van
economische onafhankelijkheid en op stabilisatie
of vooruitgang op de participatieladder. Het
uiteindelijke doel is de hoogste tree op de ladder,
zodat mensen niet langer financiële ondersteuning
van de gemeente nodig hebben.
In de komende jaren zal de gemeente
verantwoordelijk zijn voor de deelname van grote
groepen nieuwe mensen. Tegelijkertijd slinken de
beschikbare budgetten. De ambitie is, en blijft, om
zoveel mogelijk mensen regelmatig te laten werken,
waar nodig met salarisdispensatie. Er zal veel moeite
gedaan moeten worden om werkgevers te motiveren
en te adviseren over mogelijkheden voor hun bedrijf.
Daarnaast moet de gemeenteraad effectiever
gebruik maken van haar eigen infrastructuur om
benadeelde mensen in staat te stellen op de
arbeidsmarkt te groeien.
24

DAAD
De Rotterdams TSE-activiteiten werden verricht door
DAAD. DAAD is het dienstcentrum voor werkgevers
in Rotterdam, en het is een combinatie
van de private sectoren, gemeente en UWV
(Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen).
Omdat het werkaanbod vaak niet met de vraag
overeenkomt, spant DAAD zich specifiek in om dit
gat te dichten op de regionale arbeidsmarkt,
in samenwerking met Rotterdamse bedrijven. Als
een dienstcentrum voor werkgevers zet DAAD
zich ten eerste in om werkgevers te helpen om te
voldoen aan hun vraag naar personeel. DAAD trekt
ongeveer 44.000 geregistreerde werkzoekenden
uit de bestanden van het UWV, Sociale zaken en
Werkgelegenheid en re-integratie bedrijven. Wanneer
werkzoekenden de vaardigheden die aansluiten op
de arbeidsmarkt of de vereiste startkwalificaties niet
bezitten, biedt DAAD ze de mogelijkheid voor een
voortraject waarin zij hun uitkering behouden. DAAD
biedt een leerplaats en/ of opleiding aan om de
afstand met de arbeidsmarkt te verkleinen.
Ondertussen leren de werkzoekenden sociale
vaardigheden en werkroutines. Ze ontwikkelen
realistische doelen en richten zich op het realiseren
van hun potentieel.
Alle DAAD activiteiten waren gefocust op (jonge)
mensen die problemen hebben met het vinden
van werk, met als algemeen doel de minimalisatie
van sociale exclusie door het leiden van mensen
naar de reguliere arbeidsmarkt. Projecten hebben
een opleidingscursus in combinatie met een
werkonderdeel (opleiding op de werkplaats). Om
toezicht te houden op de ontwikkeling van de
projecten, werd ook een evaluatiemodel ontwikkeld.
De activiteiten die werden ondernomen als onderdeel
van het TSE project waren:
• Revit Rotterdam/ Nieuwe banen in de haven
• Watch Out
• Zorgproject
• Evaluatiemodel
• City Stewards
• SeeMe@work / DAAD inbeeld
25

Revit Rotterdam/ Nieuwe banen in
de haven
Drie grote factoren waren de katalysator voor deze
activiteit:
• Verhoogde werkeloosheid onder jongeren door
de economische crisis
• Het wegtrekken van de Rotterdamse haven uit
de stad
• De veroudering van de beroepsbevolking
Een andere zaak voor de ontwikkeling van het
project was om te proberen de havenbedrijven te
stimuleren meer divers personeel aan te nemen.
Het project werd uitgevoerd door de haven
Rotterdam, het Scheepvaart en Transport College
(StC), de vrachtbedrijven en DAAD.
Nieuwe banen in de haven dragen ook bij aan de
revitaliseringstrategie van de Rotterdamse haven.
Met de fysieke beweging van de Rotterdamse haven
verder van de stad af, werd de haven steeds minder
verbonden met plaatselijke (in het bijzonder jonge)
mensen.
Het project liet het DAAD-arbeidsbureau
samenwerken met deRotterdamse havenautoriteiten
om stageplaatsen bij vrachtbedrijven te bieden.
Jonge mensen onder de 24 en zonder opleiding
werden aangemoedigd een carrière te beginnen
in de vrachtsector door een leer- en werkproces.
Tijdens de cursus van 40 weken werden de 50
kandidaten opgeleid tot assistent operationeel
medewerker. Deelnemers werkten 4 dagen in de
week, lerend op het werk, met 1 studiedag per week
onder begeleiding van het Scheepvaart en Transport
College. Elke deelnemer ontving 4 maanden lang
een stagevergoeding, gevolgd door een contract
van minimaal 12 maanden, indien succesvol. Na het
afstuderen kreeg meer dan 80% van de werknemers
de kans om een allround operationeel medewerker
te worden, wat hun vaardigheden en vooruitzichten
behoorlijk vergrootte. De succesfactoren van
het project tot op dit moment zijn de wil van
vrachtbedrijven om te investeren in deze doelgroep
en ook de wil van de kandidaten om te investeren in
zichzelf door hun eigen motivatie. Het project is tot
nu toe geslaagd in het verschaffen van werk voor
meer dan 200 jonge mensen in Rotterdam.
Aan het begin van 2011 werd Revit omgedoopt
tot Nieuwe banen in de haven. In 2011 zal DAAD
een regionale dienst worden en dan kunnen
werkzoekenden van de verschillende aangrenzende
gemeentes ook deelnemen aan het project.
Daarom is een naam die alleen aan de stad
Rotterdam refereert niet meer toepasselijk.
Watch Out
“Watch out” was gebaseerd op een project in
Vlaardingen voor de opleiding van jonge mensen
tot bewakingsmedewerker. Het project was een
partnerschap tussen Service Dienst Werk, Vestia,
Charlois en Feyenoord, en had twee doelen:
jonge werklozen een kans bieden om
bewakingsmedewerker te worden, en de veiligheid in
kwetsbare woonwijken verbeteren.
Het doel van Watch Out om woonwijken veiliger
te maken door jonge mensen een opleiding te
bieden die zou leiden naar een reguliere baan in de
beveiligingssector. Deelnemers werkten vier dagen
per week als wijktoezichthouder en volgden één
dag in de week een opleiding. Na voltooiing van de
cursus hielp een organisatie de deelnemers bij het
vinden van werk in de beveiligingssector.
Deelnemers werkten in verschillende openbare
plaatsen en huisvestingscomplexen. Watch Out
werkte met een partnerschap van verschillende
organisaties – SDW (Service Dienst Werk), Vestia
(woningstichting) en verscheidene deelgemeenten.
26

Zorgproject
Het Zorgproject was een testactiviteit met als
doel de verbetering van het doorlopend tekort aan
personeel in de zorgsector en tegelijkertijd
alleenstaande ouders te helpen bij het vinden van
werk door flexibele werkoplossingen. Het project
richt zich op het creëren van werkplekken die zijn
aangepast aan de behoeften van deelnemers -
bijvoorbeeld door werktijden te bieden die passen
tussen schooltijden, en het bieden van wekelijks
gecontracteerde uren van 28 uur.
Rijnmond Re-integratie B.V levert personeel
voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
in verschillende instanties in het kader van de
5%-regeling. De 5%-regeling werd in 1996 ingevoerd
ter vermindering van het aantal werklozen. Elk
bedrijf dat zich inschrijft voor orders die worden
uitgeschreven door de gemeente Rotterdam voor
een bedrag hoger dan €225.000 is verplicht om
minimaal 5% van het bedrag te besteden aan het
creëren van werkgelegenheid voor mensen die
langer dan 6 maanden werkloos zijn; studenten
die gerichte opleiding en werk combineren,
stagiaires, mensen die een opleiding volgen en
mensen die gesteund worden door de Wet Sociale
Werkvoorziening. Omdat de lokale autoriteit inkoopt
valt het onder de Wet Maatschappelijk Ondernemen
en als werkgever valt deze onder de 5%-regeling.
Deelnemers van het Zorgproject waren meestal
vrouwen die als huishoudelijke hulp werkten
bij mensen die zorg ontvangen. De kandidaten
ontvingen een interne opleiding in de eerste
twee maanden in één van de zorginstellingen. Bij
voldoende bekwaamheid werd een jaarcontract
aangeboden bij Rijnmond Re-integratie B.V, met
de bedoeling naar regulier werk te gaan bij de
organisatie. Deelnemers werkten op basis van een
28-uur contract waarvan 4 reisuren.
Van de 85 geselecteerden voor de cursus,
begonnen er 49 aan het project. Deelnemers waren
100% vrouwelijk, tussen de 22 en 52 jaar oud en van
14 verschillende etnische achtergronden, 90%
van de deelnemers waren alleenstaand ouder, en
90% van de deelnemers had geen opleiding (10%
had het VMBO diploma gehaald 6 ) Deelnemers
ontvingen een uitkering van 6 maanden tot 3 jaar.
Acht individuen stopten met het project.
Algemene resultaten van de
Rotterdamse TSE Activiteiten:
standpunten van uitgevoerde onderzoeken als
onderdeel van de evaluatie benadrukten het
volgende:
Deelnemers
Zij waren positief over:
• Werkinhoud en opleiding (zelfontplooiing)
• Opdoen van sociale contacten
• Verbetering van de Nederlandse taal
• Het hebben van een gestructureerd
dagschema
• Financiële onafhankelijkheid
• Voorbeeld voor kinderen
• Projectbegeleiding
Maar ze waren negatief over:
• Watch Out: geen baangarantie
• Inkomen is gelijk aan, of iets hoger dan
bijstandsuitkering
• Weinig erkenning
• Niet goed geïnformeerd over wat te
verwachten (havencultuur)
Leraren/werkgevers
Positief over:
• Motivatie van de deelnemers (goede
voorselectie van de kandidaten)
• Samenwerking met de partners
• Onverwacht extra werknemers, waarschijnlijk
niet ingehuurd zonder het project
• Begeleiding van de deelnemers
• Leveren van een sociale bijdrage
6 De vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) opleiding duurt vier jaar, van 12 tot 16 jaar. Het combineert beroepsopleiding met
theoretisch onderwijs in taal, wiskunde, geschiedenis, kunst en wetenschap. Zestig procent van de Nederlandse scholieren volgt een
vmbo- opleiding
27

Geleerde lessen
Omgaan met werkgevers:
• Maak werkgevers attent op de mogelijkheid om
deelnemers van de projecten in te huren als
onderdeel van de verbetering van hun sociale
diversiteit
• Informeer werkgevers over de kansen van
deelnemers, maar ook over de obstakels die
ze kunnen tegenkomen
• Zorg voor een goede voorselectie van
deelnemers
• Goede interne en externe begeleiding van
deelnemers is belangrijk
• Maak goede afspraken waar werkgevers zich
aan moeten houden, zoals de 5%-regeling in
Rotterdam
• Als het over de arbeidsmarkt gaat, bouw dan
voort op de sterkte van de stedelijke economie
om sociale exclusie tegen te gaan
Deelnemers
• Geef speciale aandacht aan uitvallers, zorg
dat ze naar een ander project kunnen na uitval
• Nazorg voor deelnemers die doorstromen naar
een reguliere baan
• Voor veel deelnemers is het lang geleden
dat ze les hebben gehad en duurt het langer
voordat ze zich volop kunnen richten op
onderwijs of opleiding
• Geef deelnemers de mogelijkheid van een vast
contract met een (licht) hoger inkomen dan
een uitkering;
• Nazorg door een jobcoach op de werkplek
draagt bij aan een succesvolle plaatsing.
• Informeer deelnemers over wat ze kunnen
verwachten: de positieve en de negatieve
kanten
• Zorg ervoor dat de vragenlijst compleet is door
een paar testinterviews te doen
• De mate van respons onder jonge mensen is
vaak laag. Responspercentages van 25 tot 30
procent zijn geen uitzondering. De oplossing
is om deelnemers te bereiken via jobcoaches
of andere organisatieleden of ontmoetingen op
een plek die hun bevalt, en bied ze een prikkel
aan voor deelname
• Ontwerp een evaluatiemodel dat compatibel
is met alle huidige en toekomstige projecten
om vergelijkingen tussen projecten te
vergemakkelijken
DE TSE ‘DRIEHOEK’
Tijdens de laatste projectvisite in Gent in 2011
kwamen vertegenwoordigers van alle partnersteden
bij elkaar om naar het werk van de projecten tot
dusver te kijken. Als onderdeel van het proces
werden meerdere activiteiten en diensten, die
gepresenteerd werden aan het partnerschap of
bezocht waren tijdens de studiereizen, als een
driehoek uiteengezet. De driehoek werd gebruikt
als een manier om het continuüm te tonen tussen
de verschillende soorten voorzieningen die het
meest onderzocht werden in het TSE project. Het
concept werd gebruikt door de projectpartners voor
de analyse en het begrip van eventuele belangrijke
onderliggend element (zoals de strategische en
beleidsachtergronden, of relevante nationale of
plaatselijke factoren) en hierdoor kon de groep de
mogelijke overdraagbaarheid van de activiteiten
onderzoeken. De resultaten van deze oefening
hebben informatie opgeleverd voor veel onderdelen
van dit rapport.
Lessen voor toekomstig onderzoek
• Een adequaat registratiesysteem is cruciaal
voor de effectieve meting van de resultaten
van het project; zorg dat dit registratiesysteem
in nauwe samenwerking met een onderzoeker
wordt opgezet
• Voor een goed verloop van de interviews is
het belangrijk dat respondenten zich op hun
gemak voelen zodat zij hun verhaal kunnen
doen
28

Overzicht van bestudeerde praktijken binnen TSE
Diensten
Legenda: S - Southampton
G - Gent
R - Rotterdam
• Think Family S
• Supporting people S
• Surestart Harefield S
• Werkwinkel G/Werkplein R
• Millbrook (‘Overwin de Krediet crisis’) S
• Freemantle Community Centre S
• Straathoek werk G
• Harefeld Doorknocking S
Toegankelijkheid
Integrale
toegankelijkheid
Toegankelijkheidsbeambte
Spreek gewone taal, termen
Bewustwording
• Stigma op laag inkomen werk
(Care/Aafje: housekeeping)
• Toegankelijkheid van horeca
(gastvrijheid, restaurant, catering)
Positeve actie
Sociale clausules in publieke aanbesteding
• City Life Education and Action
for Refugees (CLEAR) S
• Surestart Southampton Centre/
Jobcentreplus/Wishes S
Social Economy:
• Beschermde werkgelegenheid:
Ryhove G, ROTEB R
• OTC G, Aspire S
• Loods 13 G, Ro De Delft R,
Nutfield Nurseries S
• Sector services
Openbare gebouwen
• Buiten-r Shirley regeneratie S
• Millbrooktoren S
• Harefeld S
• Stadswacht G
• Stadswacht R
• Sportstewards R
• Sociale keuken (Calypso S, Parnassus,
De Centrale G, Rosebrook S)
Werk
(& beroepstraining)
• Exodus S
• Aanpak werkgelegenheid jonge
zorgverlaters S
• REVIT R
• Watch out R
• Rijnmond Reintegratie
-Care/-project R
Werkgelegenheid
Benadering van werkgever
• Werk film DAAD
• Account managers adviseren werkgevers
DAAD
• Jobkanaal G
• Uitkering-/diversiteitsprojecten >
bewustwording diversiteit consultants G
• WIS-computer G
• Empower/De Werkbank G
Benadering van werkgever
• Ro!Entree R > mobiliteit
• Kandidaten film DAAD > competentiegedreven versus
diplomagedreven benadering
• Subsidies voor compensatie van productiviteit verlies,
aanpassen vereiste van werkplek, steun aanpassingen,
mobiliteit naar werkplek in geval van verlies van handicap G
• KISS-computer G
• City Limits Employment, opleiding S
• Jobcoaching
• Ondersteunde werkgelegenheid S
29

Hoofdstuk 3
DE REIS
ONZE GEZAMENLIJK
OPGEDANE KENNIS
GRENSOVERSCHRIJDEND LEREN
Een hoofddoel van het 2Seas programma en
dit project is de mogelijkheid om internationaal
werk en grensoverschrijdend shared learning te
ondersteunen. Dit hoofdstuk toont de activiteiten en
resultaten van dit onderdeel van het project.
PROJECTOVERZICHT
De projectpartners ontmoetten elkaar voor het eerst
op 22 januari 2009 in het Stella Maris Café
in Southampton. Het café steunt dienstgebruikers
met leerproblemen uit Southampton en was
gepland als locatie voor één van de plaatselijke
interventieacties.
Na introducties en presentaties over het
programma en ons nieuw gezamenlijk project
hield het projectteam een workshop om de
interesses, doelen en resultaten van de partners
met betrekking tot deelname aan dit project in de
komende drie jaar te definiëren.
Rotterdam
• De behoeften van de stad
• Creatief zijn in het gebruik van onze middelen
• Werken met werkgevers
• Hoe mensen worden voorbereid op de
arbeidsmarkt
• Verbetering van de toegankelijkheid van
diensten
Gent
• Leren om creatief te zijn
• Plaatselijke initiatieven leiden
• Promotie van internationale samenwerking
• Emancipatie in tegenstelling tot institutie
• Mensen met een handicap (geïntegreerd zijn)
• Informeren van toekomstige plannen/
ontwikkeling van nuttige gereedschappen
• Praktische resultaten (voor andere diensten
zoals educatie)
• Aanvulling van plaatselijke initiatieven
Southampton
• Het delen van goede praktijk/leren van onze
fouten
• Plaatselijke overbrenging / innovatieve
opleiding / maatschappelijk ondernemen
• Mensen erbij betrekken
• In een vroeger stadium met gemeenschappen
en individuen samenwerken om weer met een
opleiding te beginnen of te herintreden
• Het verbinden van de toekomst van mensen
met werk op scholen
• Integratie van bijstand en structuurmodellen
• Verbinding van vraag en aanbod. Bedrijven
helpen om deel te nemen
Doelen –als aanvulling op de eisen
voor projectdeelname
• Aantoonbare voorbeelden van sociale
inclusie
• Zorgen voor ‘organisatorische’ integratie,
aanmoediging van ‘’spin off’’ projecten
• Exit-strategie, d.w.z. hoe projecten/ideeën
worden voortgezet
Doelen
• Deelnemers benaderen, bijvoorbeeld 100
gebruikers en personeel
• Door gebruikers geleid proces (maar zorgen
dat het misschien moeilijk is om deelnemers
erbij te betrekken)
• Praktisch zijn
• Blijf bij het tijdsschema / bouw flexibiliteit in
onze benadering
• Beheer geld en zorg dat het bij de financiering
past
Resultaten
• Goed geschreven rapport voor elke
interventie / weergave van context
• 6 voorbeelden van veranderende praktijk
• Concrete gereedschappen voor
toegankelijkheid voor iedereen
De workshop gaf de partners de mogelijkheid
een visie voor het project op te zetten waar we
gezamenlijk naar toe zouden werken. Dit is duidelijk
te zien aan het begin van dit rapport.
30

GRENSOVERSCHRIJDENDE
WORKSHOPS
Southampton, februari 2010
In februari 2010 hield Southampton een workshop
voor een scala aan beoefenaars en betrokkenen uit
partnersteden en het 2Seas gebied. De dag had
twee discussies:
A) Voorzien in de behoeften van een individu
B) De arbeidsmarkt een realiteit maken voor
mensen met een handicap
De resultaten van Workshop A zijn o.a.:
• Dat er een cliëntenfocus en een productfocus
moet zijn die cliënten steunt
• Dat technologie aanpasbaar moet zijn om
de toegang tot werk te verbeteren, terwijl een
meer traditionele benadering moet worden
behouden voor mensen met een handicap
• Dat een alles-in-één benadering van advies
en steun effectiever is, bouwend op andere
modellen die diensten samenbrengen binnen
de gemeenschap
• Ontwikkeling van partnerschappen met
werkgevers die vertrouwen opbouwen en
identificeren van prikkels die voortdurende
bijstand genereren
• Gebruiken van meer praktische benaderingen
om vaardigheden en capaciteiten van
potentiële werknemers aan mogelijke
werkgevers te tonen
De tweede workshop (B) bracht de volgende
punten van beoefenaars naar voren;
• Dat er een cultuurverandering moet
plaatsvinden van ‘geen verwachting dat
mensen met een handicap gaan werken’ naar
een ‘ze zouden moeten werken – op geschikte
werkplekken’
• Er blijft een behoefte om bij werkgevers
te benadrukken dat ze uitgesloten groepen
moeten steunen om hun toegang tot werk te
verbeteren. Dit kan een heel scala aan acties
omvatten zoals promotie, opleiding en prikkels
• Werkgevers en mensen met een handicap
moeten vertrouwen hebben in hulporganisaties
Rotterdam, mei 2010
Als onderdeel van de volgende studiereis naar
Rotterdam organiseerde de stad een rondetafel
discussie tussen de partners en betrokkenen over
het realiseren van een ‘integratiegerichte
economie’. Marike Dijksterhuis van de Rotterdamse
gemeente gaf een introductiepresentatie waarna
de aanwezigen in drie groepen werden verdeeld
om de volgende drie aspecten te bespreken: Een
plaatselijke benadering, praktische implicaties
en het werkgeversperspectief om met ideeën te
komen.
De plenaire discussie benadrukte de hoofdpunten
van elke groep.
Een plaatselijke benadering/verandermentaliteit:
• Maak het zichtbaar en voelbaar
• Maak de uitkeringen duidelijk en ken uw
gehele administratie
• Breng het terug naar plaatselijke organisaties
en individuele situaties
• Toon de directe en indirecte besparingen voor
het individu en de gemeenschap
• Niet iedere nationale structuur is geschikt voor
een plaatselijke benadering
• Verander de mentaliteit op opleidingen–
prioriteit aan sociale vaardigheden
Praktische implicaties/toegankelijke diensten:
• Werkgevers (openbaar!) focussen meer op
formele kwalificaties (diploma’s)
• Deel alle perspectieven in ‘hoe veranderen we
diensten en hun personeel’
• Focus op de voordelen voor werkgevers
• Vergroot de kennis over inherente kwaliteiten
van kwetsbare groepen
• Het zal moeilijk worden om over te schakelen
van effectieve operaties naar efficiënte
operaties
• Wat is langetermijn werk in de huidige
economie
• Hoe verliezen we het stigma over
laaggeschoold werk binnen de samenleving
(jongeren)
31

Het werkgeversperspectief:
• Investeer in relaties met bekwame
accountmanagers van bedrijven/werkgevers
die functioneren als adviseurs
• Introduceer een langere termijn instrument
dat op verschillende manieren kan werken.
• Bied coachingdiensten aan
• Lokale overheden zouden hun eigen
instrument moeten hebben, ondersteund door
de nationale overheid
• Ontwikkel pilots
• Maak werk flexibel
Gent, mei 2011
Een partnerworkshop tijdens de laatste
gezamenlijke studiereis in Gent in 2011 benadrukte
shared learning en de raakvlakken tussen de
steden en hun activiteiten. Het resultaat was de
‘TSE Driehoek’. De meer gedetailleerde resultaten
van de workshop worden aangetoond in de
volgende tabel. De workshop identificeerde ook
raakvlakken en verschillen in de benadering tussen
de steden.
32

VERGELIJKENDE TABEL
Raakvlakken – de aspecten van ons werk
die werden gedeeld of afgesproken door
partners
Verschillen/contrasten
Visie – dat emancipatie het hoofddoel is van
ons project
Dit kan spanning geven met anderen die
de mening hebben dat individuen zelf
verantwoordelijkheid moeten nemen voor zichzelf/
wanneer de economische situatie van minder
belang is/ vermindering van de kosten van
bijstandsuitkeringen/ dat werk een sociale waarde
en relevantie heeft; zelfs sociale werkvoorziening is
beter dan helemaal geen werk.
Het bereik van meer zelfredzaamheid en autonomie
is afhankelijk van beschikbare fondsen. Er is een
spanning tussen de zorgmodelbenadering die erg
sterk is in België en een grotere zelfbeschikking en
cliëntfocus in andere partnersteden.
Toegankelijkheid van gemeenschap en
diensten
Dat we obstakels moeten wegnemen, waaronder
het gebrek aan begrip of negatieve meningen/
negatieve percepties van sommige lager
geschoolde en betaalde baantjes/ gebouwen,
openbare ruimtes of communicaties/ steun
geven aan mensen in termen van hulp, opleiding of
redelijke accommodaties/verbetering van
de deelname en motivatie van deelnemers/
heroverweging van werk en banen om de
toegankelijkheid en duurzaamheid te verbeteren.
Een geïntegreerde benadering is meer onderdeel
van de Britse en Nederlandse cultuur in de
benadering van beleid en actie, maar in mindere
mate van België. In Gent is er één specifiek
persoon voor advies over fysieke toegankelijkheid
van gebouwen en het openbare domein, terwijl er
in Rotterdam meer een ad hoc benadering is en
Southampton een geïntegreerde benadering van
toegankelijkheid heeft.
We richten ons meer op vaardigheden en
competenties dan op handicaps, terwijl we een
op ontwikkeling gerichte benadering hebben en
realistische processen die werken voor cliënten en
werkgevers.
33

Juridisch statuut
Het juridische kader bepaalt het niveau van
autonomie waarmee de partners veranderingen
doorvoeren. Het is belangrijk een duidelijk definitie
te hebben van verantwoordelijkheden en jurisdicties
Southampton is in staat en heeft een zekere
autonomie om binnen een nationaal kader te
werken. Gent moet samenwerken met regionale
of nationale overheidseisen, maar financiering
komt via de stad om de activiteiten te focussen.
Rotterdam, als één van de vier grote steden van
Nederland is in staat te lobbyen bij de nationale
overheid voor veranderingen en heeft meer
vrijheid om behoeften aan te pakken en beleid te
ontwikkelen op een lokaal niveau.
Gebruik van macht die de lokale autoriteit
heeft om sociale voordelen te bereiken door
inkoopprocessen, wettelijke verplichtingen
of subsidies en bijdragen door Rotterdam en
Southampton, maar Gent bevindt zich in een
eerder stadium van deze benadering.
Manieren om diensten te organiseren
Evolutie naar hybride organisaties, een combinatie
van private en publieke voorziening van diensten
door het in werking stelling en uitbesteding. Gevaar
van breder, geografische dekking van hulpdiensten
vergroot de afstand tussen gebruiker of cliënt en
de leverancier. Terwijl digitaal geleverde diensten
toegankelijk zijn, kunnen zij een obstakel vormen
voor sommige mensen met een handicap en
blijft er de behoefte voor persoonlijke steun.
Vraaggestuurde, klantgecentreerde benadering
is belangrijk, focussen op personen als geheel,
met nadruk op emancipatie en vergroting van
autonomie. Alle partners moeten werken in een
politieke omgeving die beslissingen en keuzes op
beleid en financiering zullen beïnvloeden.
DAAD in Rotterdam is een hybride organisatie
die de flexibiliteit heeft om te handelen naar
behoefte van cliënten en werkgevers, en zichzelf
kan profileren als een niet-overheidsorgaan
naar werkgevers en recruiters. Rotterdam en
Southampton zijn duidelijk lokale overheden met
minder flexibiliteit.
Een hoog niveau van afhankelijkheid van
overheidsfinanciering om verandering te bereiken,
is moeilijk in het huidige sombere financiële klimaat
en het beperkt de potentiële geleverde impact.
Onderzoek – kader voor beleid
Onderzoek is een nuttige basis voor de
beleidsontwikkeling, en het is noodzakelijk voor
maatregelen die de effectiviteit meten van beleid en
acties.
De culturele verschillen tussen de partners zijn
duidelijk. Zowel Southampton als Rotterdam
zullen gegevens en informatie verzamelen om
een beleid op te stellen, maar ze zullen ook
maatregelen nemen om impact en succes te
meten. Gent en België kennen deze benadering
voor beleidontwikkeling niet
34

Hoofdstuk 4
CONCLUSIES
Het werk van elke partner en de grensoverschrijdende
opgedane kennis tijdens dit project hebben de
partners in staat gesteld de volgende conclusies te
trekken.
Het projectwerk heeft meerdere conclusies
naar voren gebracht die te maken hebben met
individuele plaatselijke interventie van een partner
en met de gezamenlijke opgedane kennis tijdens
het grensoverschrijdende werk en in het bouwen
van ons begrip van onze respectieve omgevingen
en acties. De overeengekomen conclusies zijn:
• Het werken in meerdere aandachtgebieden
en expertises binnen het domein van
sociale insluiting heeft voordelen. Het bracht
experts met verschillende perspectieven
en benaderingen bij elkaar en stelde ons in
staat om andere problemen, behoeften en
mogelijkheden te bekijken en overwegen.
Bijvoorbeeld het door City Limits gesteunde
werkgelegenheidsmodel verschilt zeer van
die van DAAD, dat een werkgever-vraagfocus
heeft.
• De scheiding van beleid, strategieën,
partnerschaparrangementen en
dienstontwikkeling van beoefenaars op deze
drie activiteitsgebieden binnen het project
werd als kunstmatig ervaren. Als een door
beoefenaars geleid project zijn de rollen die
beleid en partnerschapelementen spelen
integraal aan de ontwikkeling en verbetering
van diensten voor gebruikers en inwoners in
onze respectieve steden.
• Het is duidelijk dat wanneer de context voor
dienstontwikkelingen verandert, of dat nu
door grote externe gebeurtenissen zoals de
wereldwijde financiële crisis of door interne
reorganisaties is, het zal een impact hebben
op het project. Beleid en partnerschappen
kunnen veranderen als gevolg hiervan en
zullen impact hebben op de mogelijkheid
van beoefenaars om door te gaan met
ontwikkelingen of het verzekeren van de
doelen en normalisering van succesvolle
nieuwe praktijken of steun aan een bredere
omgeving.
• De partners concludeerden dat de kortere
termijn besparing die zou worden bereikt met
bezuinigingen zou leiden tot kosten op de
lange termijn wanneer gebruikers en cliënten
geen toegang meer hebben tot steun of
onafhankelijker worden door de werksteun
die ontwikkeld werd door dit project
• Het startpunt van elk van de partnersteden
was verschillend en er is behoefte om te
zorgen dat het project tijd en mogelijkheden
bevat voor betrokken beoefenaars om samen
te komen om de verschillen te begrijpen en
te identificeren waarvan gezamenlijke kennis
kan worden opgedaan.
• Dat de resultaten hiervan verrassend
kunnen zijn, bijvoorbeeld; Rotterdam
zag de voordelen van maatschappelijke
betrokkenheid in plaats van gewoon
diensten leveren en verwachten dat
gebruikers of cliënten aan deze benadering
zouden voldoen. Gent was in staat de
voordelen te zien van kruisdienstwerking
zoals geïllustreerd door de combinatie
van Sure Start familiegerichte steun met
arbeidsbureauadvies voor ouders
waardoor zij werk konden vinden. Hoewel
dit moeilijk te bereiken is in de meer
gelaagde Belgische benadering van
dienstverantwoordelijkheden en -levering.
• Terwijl de partners gefocust waren op
verschillende aspecten van de aanpak
van sociale exclusie, benadrukten de
ondernomen gezamenlijke werkzaamheden
en discussies tijdens het project dat
er een gedeelde consensus was dat
emancipatie van uitgesloten groepen en
gemeenschappen kon worden bereikt door
werk, en dat dit als norm moet worden
gezien voor de beroepsbevolking. Het
toonde ook de behoefte aan flexibiliteit om te
kunnen voldoen aan de eisen en behoeften
van gebruikers, en om te kunnen werken over
dienstdomeinen of structuren heen. Dit kan
worden bereikt door een ‘persoon als geheel’
benadering.
35

• Als lokale autoriteiten, met onze vele
wettelijke rollen en functies, kunnen en
zouden we deze moeten gebruiken om onze
sociale doelen te bereiken en dit kan worden
verbreed naar aanbestedingsprocessen
waarin partners en leveranciers met ons
samenwerken door contracten, of als een
extensie van licenties of subsidies van de
lokale autoriteit.
• De interventies van het project en iedere
partner op plaatselijk niveau hebben een
praktische demonstratie gegeven hoe beleid
en strategieën kunnen worden bereikt. Maar
ook dat dit weer een meer integrale
en herhaalde verbinding moet hebben naar
beleidsontwikkeling om het beleid te verfijnen
of te herkaderen met het oog op de praktijk.
• Het heeft ook de mogelijkheid geboden
voor het testen van alternatieve manieren
om competenties en personalisatie van
aanvragers en gebruikers aan te tonen.
Hoewel het vaak acceptabel is nieuwe
initiatieven te proberen, is het vaak moeilijk
om steun te vinden voor het verbreden van
de nieuwe benadering naar normalisering,
omdat dit extra middelen of vermindering
van bestaande diensten vereist, als de
verandering wordt ingevoerd. In het huidige
financiële klimaat is dit nog steeds moeilijk te
bewijzen.
• Meer opleiding is vereist voor de
verschillende aspecten van ons project en in
elk van de steden om de bewustwording te
vergroten van exclusie en de impact dat dit
kan hebben op sommige van onze inwoners,
maar ook om aan te tonen dat positieve
actie kan worden ondernomen om deze
situatie te veranderen voor deze groepen,
zodat individuen en diensten vooruit kunnen
komen.
36

Hoofdstuk 5
AANBEVELINGEN
De drie partnersteden doen de volgende
aanbevelingen naar aanleiding van het plaatselijk
ondergenomen werk en de gezamenlijke opgedane
kennis als partners:
• Het is nuttig om vergelijkende data uit te zetten
als een eerste oefening binnen het project.
Hoewel dit niet de actuele projectactiviteiten
moet domineren of een doel op zich moet
worden, is het de moeite waard om zowel
de overeenkomsten als de verschillen te
begrijpen tussen de projectpartners, en te
begrijpen welke data wel en niet beschikbaar
zijn binnen elke regio om deze vergelijkingen
mogelijk te maken. Zelfs deze rechttoe rechtaan
oefening kan fundamentele culturele verschillen
tussen de partnerlanden en regio’s aan het
licht brengen, die kunnen uitleggen waarom
sommige aspecten van transnationaal werk
altijd verschillend zullen zijn.
• Voordat acties zoals intercollegiale
beoordelingen van enig belang zijn
voor het project, is het belangrijk een
gemeenschappelijk begrip te hebben van de
functie en het proces van de beoordelingen
en om er beoefenaars uit gelijke velden of
met gelijke capaciteiten bij te betrekken om
deze beoordelingen te ondernemen. Hoewel
de inmenging van beoefenaars uit andere
expertisevelden een nuttige bijdrage leverde
voor het TSE-project zouden volgende
projecten een robuuster mechanisme
moeten toestaan voor het leveren van
feedback en de bijbehorende aanpassing
van activiteiten
• Toekomstig werk en projecten
moeten zoeken naar insluiting van de
achtergrondelementen van beleid, plannen
en partnerschappen in projectwerk met
beoefenaars. Wij vonden deze scheiding
kunstmatig, vooral als beoefenaars
meer gefocust zijn op de ‘bottom up’
benadering en het ontwikkelen en leveren
van diensten binnen het raamwerk van
beleidspartnerschappen.
• Zelfs binnen een gedefinieerd project en
tijdsschema verandert de externe omgeving
en moet het project flexibel genoeg zijn om
deze te weerspiegelen, waar nodig. In het TSE
project was de wereldwijde financiële crisis
een belangrijke gebeurtenis die impact had op
de partnersteden en diensten, vermindering
van budgetten en personeel om geplande
activiteiten te leveren, en leidend naar een
verschuiving van prioriteiten, strategieën en zelfs
veranderingen van overheid. Het project moest
deze veranderingen weerspiegelen en sommige
nieuwe activiteiten opnemen die tegemoet
zouden komen aan de veranderde prioriteiten.
• Terwijl de bezuinigingen een impact hebben
op vele diensten, waaronder diegene die
ontwikkeld zijn door het TSE-project, voelen
de projectpartners dat het belangrijk is dat
de op korte termijn behaalde resultaten
een negatief effect zullen hebben op
sociale insluiting en dat beleidsmakers
heel voorzichtig zullen moeten zijn met de
beslissing waar bezuinigd moet worden om
de impact te verzachten voor diegenen die
het meest kwetsbaar zijn in onze steden.
• Daar waar rechtstreekse financiering
van acties en verbeteringen wordt
verminderd in het huidige klimaat, kunnen
en moeten plaatselijke autoriteiten alle
mogelijkheden gebruiken om de integratie
van sleutelgroepen te verbeteren door
aanbestedingsprocessen, steun aan
partners, en door onze regelgevingprocessen
om de eventuele voordelen te maximaliseren.
• Het trainen van personeel en partners
over de problemen van sociale exclusie
en het bewerkstelligen van een integrale
dienstverlening is een belangrijke manier
om verandering te bewerkstelligen en
een positief scenario te creëren voor
dienstgebruikers, cliënten en door ons
gesteunde inwoners. Zonder erkenning
van de problemen die sommige
gemeenschappen tegenkomen, kan
er geen verandering worden bereikt en
de proefinitiatieven zoals diegenen die
getest zijn binnen de TSE-project, de
voorbereide case studies en de ontwikkelde
hulpmiddelen bieden praktische manieren
om die verandering te bewerkstelligen.
• Het is van belang dat de behoeften en
problemen waar de ‘persoon als geheel’
mee te maken heeft overwogen worden,
zodat personeel en deelnemers de
omstandigheden van exclusie in zijn volle
strekking kunnen begrijpen en kunnen zien
hoe gezamenlijke actie en verandering kan
worden geboden.
37

Case Study
Het lokale strategische
partnerschap in de stad
Southampton Connect is het lokale
strategische partnerschap voor de
stad Southampton. Het brengt de
leiders van sleutelorganisaties en
representatieve koepelorganisaties
bijeen om samen te werken aan de
verbetering van de levenskwaliteit in
Southampton.
Lokale strategische partnerschappen zijn een
enkele entiteit met de opdracht een overkoepelend
framewerk te leveren voor lokale coördinatie.
Ze werden in 2001 opgezet als resultaat van
overheidswetgeving voor Engeland. Dit gaf
lokale autoriteiten het vermogen te handelen
ter bevordering van het economische, sociale
en omgevingswelzijn van hun gebieden. De
autoriteiten die extra overheidsfinanciering
ontvingen voor vernieuwing in hun gebieden
werden verplicht partnerschaporganen op te
zetten voor het overzicht van de ontwikkeling van
een communautaire strategie, getiteld de ‘City of
Southampton Strategy’ en dit toont de visie en
aspiraties van de stad tot 2026. Dit is momenteel
onder revisie en er is een nieuw stadsplan in
ontwikkeling. De publicatie wordt verwacht in de
herfst van 2011.
De communautaire strategie
identificeert de belangrijkste
problemen, behoeften en aspiraties
binnen de gemeenschap, over
organisatorische grenzen heen, en
biedt resultaten die het belangrijkst
zijn voor lokale mensen.
Sinds de wetgeving van kracht is, heeft het concept
van lokaal strategisch partnerschap zich verspreid
naar alle autoriteiten en andere organisaties.
De communautaire strategie identificeert de
belangrijkste problemen, behoeften en aspiraties
binnen de gemeenschap, over organisatorische
grenzen heen, en biedt resultaten die belangrijk
zijn voor lokale inwoners. De focus ligt op
samenwerking in de aanpak vaneen aantal grote
problemen van de stad .
Het heeft twee stedelijke prioriteiten geïdentificeerd:
• Duurzame economische groei
• Goedkope en efficiënte klantgerichte diensten
Er zijn vier stedelijke uitdagingen om voort te zetten:
• Economische ontwikkeling
• Opleidingsniveau en vaardigheden
• Welzijn
• Een duurzaam, groen en aantrekkelijk milieu
De leiders van Southampton Connect komen
maandelijks bijeen. Meerdere partnerschapgroepen
zijn verbonden met kernpartners, waarvan een
ieder gefocust is op een eigen belang of uitdaging.
Enkele hiervan zijn vereist door andere gerelateerde
wetgeving of voorschriften, zoals het Kinderen
en Jongeren Partnerschap. Anderen zijn minder
formeel, zoals het Energie Partnerschap dat als
forum dient voor plaatselijke organisaties om
samen te werken aan vermindering van de CO2-
uitstoot in de stad.
Het partnerschap is flexibel en zal in de loop
van de tijd beperkte werkgroepen opzetten om
problemen en nieuwe uitdagingen aan te pakken,
wanneer die zich voordoen. Het houdt ook twee
conferenties voor belanghebbenden per jaar om
samenwerkingspartners erbij te betrekken. Het
communiceert vooruitgang door de publicatie van
nota’s en bulletins op de website.
38

De benadering van het partnerschap is gebaseerd
op het principe dat samenwerkende organisaties op
een lokaal niveau een grotere effectiviteit, efficiëntie en
succes van onderlinge resultaten kunnen brengen dan
afzonderlijk werken zou kunnen bereiken
De benadering van het partnerschap is gebaseerd
op het principe dat samenwerkende organisaties
op een lokaal niveau een grotere effectiviteit,
efficiëntie en succes van onderlinge resultaten
kunnen brengen dan afzonderlijk werken zou
kunnen bereiken. De communautaire strategie
of het stadsplan definieert de doelen waaraan de
gemeente en haar partners zullen samenwerken
om dit te bereiken. Het zet duidelijke, meetbare
resultaten en mijlpalen uit die de geboekte
vooruitgang zullen aantonen.
Southampton Connect en de partnerschappen worden
op verschillende manieren gefinancierd. Sommigen
zijn wettelijk verplicht en worden gefinancierd
door lokale of nationale overheidsorganen.
Anderen zijn vrijwillige groeperingen en worden
gefinancierd door vrijwilligers of door individuele
partnerorganisaties. In het verleden heeft het
partnerschap overzicht gehouden op verjonging
van financieringsprogramma’s in de stad.
39

Het Southampton Partnerschap en gerelateerde
subpartnerschappen dragen allemaal bij aan
het bereiken van de City of Southampton
Sustainable Community Strategy (Southampton
Duurzame Gemeenschap Strategie). De meningen
van gebruikers van de diensten worden op
verschillende manieren verzameld. Sommige
diensten binnen een partnerschap gebruiken
rechtstreekse onderzoeken, terwijl meer algemene
meningen over de stad en plaatselijke autoriteiten
worden verzameld op nationale basis. Andere
belevingsonderzoeken, zoals het ‘beleving van
misdaad’ onderzoek, worden ook op een nationale
basis uitgevoerd.
Evaluatie van het Southampton Partnerschap
en de gerelateerde subpartnerschapgroepen
werd uitgevoerd door onafhankelijke
overheidsinspectieprocessen. Ze werden allemaal
uitgevoerd door de hoorcommissie maar ook door
specifiek gerelateerde inspectieorganen. Deze
regelingen veranderen naar meer lokale systemen.
Partnerschapregelingen zijn zo belangrijk voor
veel diensten dat ze een sleutelrol zullen spelen in
de ondergenomen beoordeling. Evaluatie is zowel
kwantitatief als kwalitatief.
Website: www.southampton-connect.com
40

Case Study
Bijstandshervorming
Het veranderende gezicht van beleid
en sociale zekerheidsystemen – Enkele
voorbeelden uit het VK, België en Nederland
EU Beleidscontext
In 2010 hebben de EU en haar Lidstaten een
beleid van verhoogde arbeidsmarktactivering
omarmd door de Europa 2020 strategie. Het
beleid benadrukt acties voor slimme, duurzame en
inclusieve groei. Twee initiatieven binnen
de strategie zijn nauw verbonden met het doel van
sociale insluiting:
Een agenda voor nieuwe vaardigheden en werk
• Voor toepassing van de nationale weg
naar flexiezekerheid om segmentatie op de
arbeidsmarkt te verminderen en het faciliteren
van transities en de combinatie werk en gezin
• Voor beoordeling en regulier toezicht op
belasting- en uitkeringsystemen om werk te
laten betalen, met een bijzondere focus op
laaggeschoolden, terwijl maatregelen die
zelfstandigen ontmoedigen worden opgeheven
Europa 2020 bouwt voort op
de ontwikkelingen en
vooruitgang bereikt onder de
Lissabon - strategie. Het heeft
geleid naar de uitvoering door
overheden van bijstandshervormingsprogramma’s
om een groter deel van hun
beroepsbevolking te
engageren en te activeren op
de arbeidsmarkt.
Youth on the Move
Youth on the Move’ richt zich op het beantwoorden
van uitdagingen waar jonge mensen mee
geconfronteerd worden en hen te helpen om te
slagen in de kenniseconomie. Het werd gelanceerd
in september 2010 en ‘Youth on the Move’ erkent
dat Europa’s toekomstige welvaart afhankelijk is
van haar jongeren, en het erkent dat een goede
opleiding, een toegankelijke arbeidsmarkt en meer
mobiliteit van jongeren fundamenteel zijn voor het
bereiken van de ‘Europa 2020’ doelen.
Europa 2020 bouwt voort op de ontwikkelingen en
vooruitgang bereikt onder de Lissabon strategie.
Het heeft geleid naar de uitvoering door overheden
van bijstandshervormingsprogramma’s om
een groter deel van hun beroepsbevolking te
engageren en te activeren op de arbeidsmarkt.
41

Nieuwe wetgeving, gericht op een gereduceerde
publieke sector en een sfeer van ‘persoonlijke
verantwoordelijkheid’, ‘zorg voor jezelf’, en ‘de markt
zal problemen oplossen’ maken het moeilijker steun
te vinden voor een interventiegerichte benadering.
Uitvoering van Flexiezekerheid
De Europese raad bereikte in 2007 een akkoord
over de volgende uitspraak met betrekking tot
sociale zekerheid en werkgelegenheid:
‘dat het een doelbewuste combinatie betreft
van flexibele en betrouwbare contractuele
voorzieningen, uitgebreide levenslange
strategieën, effectief actieve arbeidsmarktbeleid,
en moderne, adequate en duurzame sociale
beschermsystemen’.
Voor het VK, België en Nederland wordt dit
aangetoond door belangrijke maatregelen in het
afgelopen decennium, maar het is ook aanzienlijk
vooruitgegaan door de wereldwijde financiële crisis.
Sinds het begin van het project in 2009 zijn de
Europese economieën door een aanzienlijke
economische crisis gegaan en de impact hiervan
wordt nog steeds gevoeld. Dit heeft nationale
economieën heel onzeker gemaakt. Bedrijven en
werkgevers hebben aanzienlijke veranderingen en
beperkingen in werknemersaantallen doorgevoerd
om deze uitdaging het hoofd te bieden. Het heeft
ook geleid tot de volgende veranderingen voor de
arbeidsmarkt, kwetsbare groepen en beschikbare
sociale steun:
• Capaciteit- en budgetvermindering voor steun
aan toegang tot werkmogelijkheden voor
benadeelde groepen binnen de arbeidsmarkt.
• Nieuwe wetgeving gericht op een
gereduceerde publieke sector en een sfeer van
‘persoonlijke verantwoordelijkheid’, ‘zorg voor
jezelf’ en ‘de markt zal problemen oplossen’
maken het moeilijk steun te vinden voor een op
interventie gerichte benadering.
Zware doelen
De EU en haar Lidstaten identificeerden enkele
duidelijke doelen binnen de arbeidsmarkt en stelden
duidelijke hoofddoelen om groei te behalen tijdens
moeilijke financiële tijden. Deze doelen omvatten:
• Het bereiken van een arbeidsparticipatie van
75%
• Ten minste 40% van de jongeren moet
universitair zijn opgeleid
• 20 miljoen minder mensen met kans op
armoede
Nationale programma’s VK
De bijstandshervormingagenda in het VK begon
aan het eind van de jaren 90 met verbetering van
de activering van de arbeidsmarkt en had drie
hoofdelementen:
• Dat ieder lid van de beroepsbevolking met een
uitkering deel neemt aan een werkgerelateerde
activiteit
• Om werk ‘te laten betalen’ door een systeem
van belastingvoordelen voor diegenen die gaan
werken en voor diegenen met minimumloon,
of in de vorm van een tegemoetkoming in de
kosten van kinderopvang
• Aanbod van persoonlijke en op maat gemaakte
hulp, gericht op diegenen die het meest
benadeeld zijn op de arbeidsmarkt
Dit is voortgezet door de beleidsontwikkeling in 2007
en 2009, zoals in het ‘No One Written Off’ (Niemand
Word Afgeschreven) van de overheid. Dit legdeeen
grotere nadruk op hulp bij werk en verbetering van
de werkgelegenheid van de beroepsbevolking,
maar ook op invoering van nieuwe uitkeringen,
zoals Employment Support Allowance (Uitkering
voor Steun bij Werk), toename van de voorwaarden
voor andere uitkeringen en toename van resultaten
van steunprogramma’s.
42

Sinds de wijziging van de regering in 2010
is dit proces doorgegaan met de introductie
van een ‘Werk Programma’ voor hulp aan
langetermijn werklozen op weg terug naar werk. Het
programma verlaagt ook uitkeringen en toegang
tot vele inkomstenafhankelijke uitkeringen. Op de
middellange termijn introduceert het een ’Universeel
Krediet’ voor mensen van de beroepsbevolking
voor:
• Versimpeling van het systeem om het voor
mensen begrijpelijker te maken, en makkelijker
te beheren voor personeel
• Verbetering van werkprikkels
• Een soepelere transitie in en uit werk
• Vermindering van werkende armoede
• Vermindering van fraude en fouten
Nederland
In de afgelopen 10 jaar heeft het Nederlandse beleid
door een systeem van werkeloosheidsverzekering en
sociale bijstand gestreefd naar:
Een aantal recente veranderingen heeft het
landschap aanzienlijk veranderd - verandering in
uitkeringsystemen betekent dat jongeren onder de
27 jaar nu verplicht aan het werk zijn of onderwijs
of een opleiding volgen. De nieuwe werken-naarvermogen
wet zal twee steunbudgetten voor
mensen met een handicap samenvoegen. Mensen
worden naar hun productiviteit ten opzichte van het
minimumloon geclassificeerd.
Tegelijkertijd worden de aanvankelijke budgetten
voor uitvoering van deze wetten aanzienlijk
verminderd (met 2 miljard Euro). De mensen die
een WWB uitkering ontvangen, moeten nu
deelnemen aan een activiteit gedurende minstens
20 uur per week. Deze deelname is primair gefocust
op het bereiken van financiële onafhankelijkheid en
op het stabiliseren of verbeteren van deelname op
de arbeidsmarkt. Het ultieme doel is dat mensen
niet langer financiële steun nodig hebben van de
gemeente. Belastingkrediet zal waarschijnlijk in de
komende 15 jaar langzaam verdwijnen.
• Vermindering van de stroom naar langetermijn
uitkeringafhankelijkheid en aanmoediging tot
uittreden uit uitkeringen.
• Verbetering van de mogelijkheden om werk en
zorgverantwoordelijkheden in evenwicht te
krijgen, en,
• Vermindering van vroege pensionering op de
arbeidsmarkt
Het rationaliseerde de diensten die de uitkering
uitbetaalden en steun leverden aan werkeloze
inwoners door de creatie van Centra voor Werk
en Inkomen, en de ontwikkeling van uitvoerende
instellingen die verantwoordelijk waren voor
herintredende werkernemers op de arbeidsmarkt.
Er werden verbeteringen gemaakt in de toegang
tot, en de invoering van belastingvoordelen en
prikkels voor werkgevers om oudere werknemers
aan te houden.
43

Lidstaten moeten optreden om economieën
en gemeenschappen aan te passen als reactie
op de economische crisis; en ze dienen hun op
kennis en innovatie gebaseerde economieën te
ontwikkelen door steun te geven aan duurzame
en inclusieve groei.
In België
Vanaf eind jaren 90 voerde de Belgische overheid
een serie aan veranderingen door dat meer nadruk
legde op de opleiding van mensen met een
uitkering om hun vaardigheidsniveau te verhogen
en om mensen te steunen bij de overgang naar
werksectoren met vaardigheidstekorten.
Er was ook steun voor werkverschaffing binnen
de sociale sectoren. Werkgevers werden met
belastingsvoordelen aangemoedigd om personeel
aan te nemen.
In de laatste tien jaar heeft België vergelijkbare
veranderingen toegepast in de arbeidsmarktsteun
en het uitkeringsysteem als andere partnerlanden,
met strengere eisen voor uitkeringsontvangers
om werk te zoeken en de aanmoediging van
ouderen om op de arbeidsmarkt te blijven. Er is
ook een vermindering van beschikbaarheid van
sommige uitkeringen, werkloosheidsuitkeringen
kunnen bijvoorbeeld pas worden aangevraagd
na 39 weken, en beperkte toegangsvoorwaarden
voor bepaalde sectoren en beroepsgroepen zijn
ingetrokken.
De overheid heeft ook werksubsidies ingevoerd om
stages aan te moedigen voor werkzoekenden
die hun opleiding hebben voltooid en er zijn
loontoeslagen voor gedeeltelijk afgekeurde mensen
die gaan werken en een baan aannemen.
Wie zal de impact voelen?
De veranderingen zijn vaak gericht op de
beroepsbevolking en diegenen die het verst van
de arbeidsmarkt afstaan; en ook op initiatieven die
gericht zijn op de aanmoediging van werkgevers
om mensen aan te nemen. Tegelijkertijd proberen
de lidstaten een steunsysteem te handhaven dat
betaalbaar is voor de belastingbetaler.
De verschillende veranderingen die worden
toegepast in elk van de partnersteden hebben
een sterke band met de aannames in de Europa
2020 strategie – dat Lidstaten moeten optreden
om economieën en gemeenschappen aan te
passen als reactie op de economische crisis; en
hun op kennis en innovatie gericht gebaseerde
economieën ontwikkelen door steun te geven aan
duurzame en inclusieve groei.
De resultaten
De resultaten van al deze veranderingen zijn
gaande, terwijl hervormingsprogramma’s zich
blijven ontwikkelen en veranderen. De resultaten
van oktober 2011 zijn nog niet bekend, terwijl
het economische klimaat beperkte werkgroei en
stijgende werkeloosheidsniveaus blijft vertonen.
Meer informatie over bijstandshervorming in de EU
kan worden gevonden op de website van het EU
Directoraat van Werkgelegenheid en Sociale zaken:
www.ec.europa.eu/social
44

Case Study
Inclusie als opdracht
Het Supporting People- programma
in Southampton
Achtergrond
In Southampton biedt het Support People
programma huisvesting voor mensen die kwetsbaar
zijn of waarvan vastgesteld is dat ze niet in staat
zijn zelfstandig te leven zonder advies, hulp of
opleiding in de ontwikkeling van vaardigheden of
het voeren van hun eigen huishouding.
Het Supporting People- programma begon
in 2003 met het samenbrengen van zeven
huisvestinggerelateerde geldstromen van de
gehele centrale overheid. Het is sindsdien een
volkomen gedecentraliseerd programma geworden
en het wordt beheerd door 152 hoofdautoriteiten
die volledig naar eigen goeddunken hun fondsen
kunnen besteden om zo goed mogelijk te voldoen
aan lokale behoeften.
De vijfjaren- strategie van Supporting People in
Southampton (2005-2010) werd ontwikkeld op
het moment dat plaatselijke autoriteiten voor het
eerst beschikking kregen over deze budgetten.
De strategie stelde vast wat de prioriteiten van de
diensten waren en hoe deze in Southampton
zouden worden bereikt. Het stellen van prioriteiten
voor de diensten maakte de strategische doelen
van zowel het programma als de stad bereikbaar,
terwijl de middelen verstandig werden
geïnvesteerd. Er werd ook gehoopt dat het bereiken
van een beter rendement de mogelijkheid zou
bieden om duidelijk te maken dat investeren in
ondersteunende diensten op lange termijn zorgt
voor besparing op organisatorische (plaatselijke
autoriteiten, zorg, proeftijd, etc.) middelen.
Herbeoordeling van
dienstverlening aan daklozen
In 2005 startte de vicepremier het ‘Value
Improvement Pilot programme’ (waardeverbetering
proefprogramma). Het programma vroeg de
autoriteiten van Supporting People-financiering
om offertes voor stelsels die efficiëntie zouden
verzekeren door een herbeoordeling van inkoop,
aanbesteding en contractmanagement. Het
stelsel richtte zich op de substantiële verbetering
van resultaten voor dienstgebruikers. In
Southampton richtte de proef zich op het behalen
van meerwaarde uit projecten die daklozen en
kwetsbare mensen ondersteunden, door de
ontwikkeling van een inschatting van mogelijkheden
om de beste diensten te bereiken die kunnen
voldoen aan aangetoonde behoeften, tegen de
beste prijs voor de lokale overheid.
Het programma in Southampton had twee
hoofddoelen:
• De inbedrijfstelling van diensten, gebaseerd
op bewezen huisvesting en gerelateerde
steunbehoeften
• Optimalisering van de rentabiliteit van
hulpdiensten en beheer van het Support
People programma binnen het budget
45

Dienstverlening voor daklozen werd als doel van de
proef gekozen om de volgende redenen:
a) Moeilijkheden in het management van de
dienstverlening van daklozen, waaronder 30
verschillende diensten die geleverd worden
door 11 verschillende organisaties, met weinig
samenwerking tussen naburige overheden.
Dit resulteerde in moeilijkheden met de
dienstverlening aan daklozen die van gebied
naar gebied trekken.
Er waren hoge provisiekosten
(2 miljoen pond per jaar
– 12.5% van het budget)
met weinig investering in
preventieve en herhuisvestingdiensten
b) Er waren hoge provisiekosten (2 miljoen pond
per jaar – 12.5% van het budget) met weinig
investering in preventieve en herhuisvestingdiensten.
Strategische en operationele problemen zijn onder
andere:
• 74% van de vertrekken uit hostels waren niet
gepland.
• 59% herhaalde dakloosheid.
• Er is geen centrale database over inwoners
of hun hulpbehoeften met verschillende
benaderingen van toegangsbeheer tot hostels.
• Het percentage inwoners dat doorstroomt
naar onafhankelijk gevestigde accommodaties
was slechts 11%. Dit wijst er op dat er weinig
aandacht was voor het vinden van langere
termijn oplossingen voor dakloosheid.
46

Prestaties worden bijgehouden
ter bepaling van effectieve
operationele praktijken en ter
indicatie van veranderende
behoeftepatronen
Het nieuwe model
DIENSTVERLENINGSMODEL VOOR DAKLOZEN
Noodopvang
(evaluatiecentrum)
Toegang
(SHPT)
Gespecialiseerde
dienstverlening
(intensief)
Algemene
dienstverlening
(levensvaardigheden)
Bemiddeling,
heraansluiting en
doorverwijzing
Tijdelijke
ondersteunende
dienstverlening
Zelfstandig wonen
Na een consultatieperiode, waarbij huidige en
voormalige dienstgebruikers betrokken waren,
werd een nieuw dienstverleningsmodel ontworpen
dat een enkele toegang bevatte met een eerste
beoordeling, gevolgd door doorverwijzing naar een
reeks diensten. Deze diensten zijn o.a.:
• Preventieve diensten waaronder
huisvestingsadvies, hulp bij het hoofd
boven water houden, heraansluiting en
bemiddelingsdiensten
• Algemene ondersteunde huisvesting voor
behoeften van laag niveau, waaronder
ontwikkeling van leefvaardigheden.
• Gespecialiseerde ondersteunde huisvesting
voor het leveren van intensievere hulp voor
behoeften die gerelateerd zijn aan leeftijd,
geestelijke gezondheid, drugsmisbruik of
fysieke handicap.
• Noodopvang, indien nodig op die specifieke
dag.
Toegang tot diensten wordt nu beheerd door het
Street Homeless Prevention Team SHPT, (Straat
Daklozen Preventieteam) met dienstverlening
die wordt uitbesteed en gegund door een 3-jarig
contract.
Met de invoering van een enkel aanspreekpunt, een
eerste beoordeling en effectieve cliëntgegevens,
konden op maat gemaakte paden worden
aangelegd en door alle dienstverleners worden
ondersteund. De verzameling van gegevens
maakte verfijning mogelijk ter verbetering van de
efficiëntie en om veranderende behoeftepatronen te
identificeren. Prestaties worden bijgehouden voor
identificatie van effectieve operationele praktijken en
ter indicatie van veranderende behoeftepatronen.
47

Door het herontwerp van de voorziening
werdenmeerdere gescheiden diensten
samengebracht om samen te werken. Door deze
diensten samen te voegen waren een betere
coördinatie en flexibeler gebruik van middelen
mogelijk, bijvoorbeeld een enkele dienst die
gebruik maakt van een enkele beoordeling en
hulpplanningsysteem, zodat informatie met de
inwoner meereist. Daardoor wordt een effectieve en
positieve relatie met de persoon behouden.
De uitvoering door dienstverleners wordt
gecontroleerd en iedere prestatie onder of boven
de maat wordt bestudeerd om vast te stellen wat
een effectieve uitwerking heeft of wat de oorzaken
zijn voor gewijzigde vraagpatronen. Deze informatie
wordt vervolgens gebruikt als informatie voor
toekomstige dienstopzet en eventuele beslissingen
om de mate van investering te vergroten of
verminderen.
De Supporting People uitbestedingcyclus
INKOOPSTRATEGIE
STRATEGISCHE BEOORDELING
/ ANALYSE
- Start
- Vereisten- analyse
- Onderzoeken en verfijnen
- Opties
- Nieuw dienstverleningsmodel schetsen
- Overleg
- Markt- en uitgaveanalyse
- Waardebepaling en redenen van opties
- Contractpakketten
- Servicespecificatie ontwikkelen
- Overleg
- Bouwen van capaciteit
- Contractstrategie
PROCES
VAN AANBESTEDING
- Evaluatie-eisen ontwikkelen
- Beoordelings-/interviewpanel
selecteren
- Oproep voor offertes
- Offertes ontvangen en
beoordelen
CONTRACTUITVOERING
- Contractuitvoering
- Vergaderingen
- Vergaderingen van belanghebbenden
- Toezicht overeenkomen
- Afspraken
- Overdracht aan contractbeheer
UITBESTEDINGSCYCLUS
CONTRACTBEHEER
- Service ontwikkelen
- Beheer van kwaliteit en levering
- Aanbieder van relatiebeheer
TOEWIJZING
VAN CONTRACT
- Interviews
- Contract toewijzen
- Communicatie & feedback
Voor meer informatie over het Supporting People programma in Southampton, ga naar
http://www.southampton.gov.uk/living/adult-are/Help_and_support_for_independent_living/supportingpeople.aspx
Of neem contact op met - marie.woodhouse@southampton.gov.uk
48

Case Study
Duurzaam aanbesteden
Van verplichting tot toewijzing van
contracten
Geschiedenis
Sinds 1996 heeft Rotterdam de 5%-regeling
toegepast. De regeling wordt toegepast om het
aantal werkelozen te verminderen. Het initiatief stelt
dat elk bedrijf dat inschrijft op uitbestede orders van
Rotterdam, voor elk bedrag groter dan
€225.000, verplicht is om een minimum van 5%
van dat bedrag te besteden voor het aanbieden of
scheppen van werkgelegenheid voor:
• Mensen die momenteel in de bijstand zitten
• Stagiaires of mensen die stage lopen
• Mensen die onder de Wet Sociale
Werkgelegenheid vallen (WSW)
Voor investeringsprojecten kan een akkoord worden
bereikt over een 7,5% over de lonen in plaats van
de 5% over het hele bedrag.
In 2009 werd de 5%-regeling opgenomen in het
duurzame inkoopbeleid van de gemeente. Dit
beleid is gericht op:
• Integratie van duurzame oplossingen
in alle strategische en ondersteunende
inkoopprocessen
• Het leveren van een substantiële bijdrage in het
behalen van werkgelegenheidsdoelen
• Integratie van omgeving en sociale aspecten in
het inkoopproces.
DAAD
Voor de daadwerkelijke uitvoering van taken die
samengaan met de invoering van de 5%-regeling,
zoals het vinden van geschikte kandidaten of de
opleiding van kandidaten, kunnen plaatselijke
werkgevers zich voor hulp richten tot DAAD.
DAAD is het dienstcentrum voor werkgevers
in Rotterdam en het is een combinatie
van de private sector, gemeente en UWV
(Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen).
Omdat het werkaanbod vaak niet met de vraag
overeenkomt, spant DAAD zich specifiek in om
dit gat op de regionale arbeidsmarkt te dichten, in
samenwerking met Rotterdamse bedrijven. Als een
dienstencentrum voor werkgevers zet DAAD zich
ten eerste in om hen te helpen bij hun vraag naar
personeel.
Naast het bieden van steun, houdt DAAD toezicht
op de correcte invoering van de 5%-regeling. DAAD
rapporteert hierover en geeft advies. De kandidaten
worden voor een minimum van 6 maanden
ingezet. Als een dienstverlener niet voldoet aan de
overeengekomen prestatie- indicatoren wordt een
deel van de betaling ingehouden.
Als de gemeente haar diensten volledig of
gedeeltelijk laat leveren door werkzoekenden in
de sectoren waarin zij opereert en haar diensten
inkoopt, zullen niet alleen de diensten worden
geleverd, maar zal er ook sprake zijn van een
vermindering in het aantal mensen dat aanspraak
maakt op Uitkeringen. Er zullen ook verhoogde
activeringsniveaus zijn en studenten kunnen het
werkgedeelte van hun beroepsopleiding vervullen.
Daarbij hebben werkgevers toegang tot een grotere
groep potentiële nieuwe werknemers met een
breder scala aan vaardigheden en ervaring.
49

Het aantal posities dat door
de 5%-regeling gevuld
wordt met voormalig
uitkeringontvangenden is
gestaag gegroeid
Begunstigden
• Mensen die 6 maanden als werkzoekende
geregistreerd staan
• Studenten die gerichte opleiding combineren
met werk
• Stagiaires/mensen die onder de Wet Sociale
Werkvoorziening (WSW) vallen. Deze wet is bedoeld
om mensen te steunen die alleen onder
aangepaste omstandigheden kunnen werken
en als zodanig zijn aangewezen.
Proces
• De gemeente voert de 5%-regeling in en weegt
de sociale aspecten van het aanbestedingsproces
• De dienstverleners integreren kandidaten van
de doelgroep in hun dienstverlening
• DAAD selecteert, bemiddeld en traint kandidaten
en houdt toezicht, rapporteert en bestraft
betrokken bedrijven
Resultaten in het kort
TDe 5%-regeling heeft zich aanzienlijk ontwikkeld
door praktische overeenkomsten met
dienstverleners. Het aantal posities dat door de
5%-regeling gevuld wordt met voormalig uitkering
ontvangende is gestaag gegroeid.
• 1996 - 2002: 200 - 225 per jaar
• 2003 - 2009: 400 - 450 per jaar
Aantal gevulde plaatsen in 2010: 522
€571.000.000 ishet totaalbedrag aan gemeenteorders
waarop de 5% toepasbaar was in 2010.
Projectvoorbeelden:
• Woonwijken
• Renovatie van het Erasmus MC
• Schoonmaken van gemeentelijke gebouwen
50

Ontwikkelingen en spin-offs
• Geprivatiseerde diensten die vroeger geleverd
Werden door de lokale autoriteiten, zoals
het plaatselijke openbaar vervoerbedrijf
RET en Haven HbR, hebben de 5% regeling
aangenomen en passen het ook op hun
inkoopproces toe
• Als resultaat van de successen in Rotterdam
hebben andere steden (Amsterdam, Den
Haag, Utrecht en Maastricht) besloten
vergelijkbare praktijken te integreren
• Grote consortia (publiekprivate
partnerschappen) hebben ingestemd om
de 5%-regeling vrijwillig toe te passen,
bijvoorbeeld het consortium voor renovatie
van het Erasmus MC, geleid door bouwbedrijf
Ballast Nedam
• Aannemers (zoals Sodexo) hebben de
5%-regeling geadopteerd en ingevoerd
in hun eigen inkoopbeleid en/of voor hun
onderaannemers en leveranciers
• In mei 2011 besloot de nationale overheid
dit initiatief te volgen. Vanaf 1 juli 2011 zal de
overheid werk voor doelgroepen toevoegen
aan aanbesteding van elk bedrag boven de
€250.000. De nationale overheid en de VNG
(Vereniging van Nederlandse Gemeenten)
bespreken nu hoe ze hierin kunnen
samenwerken
• In 2010 is een proef gestart met het
bekijken van de randvoorwaarden voor de
weging van de inspanning in de creatie
van werkgelegenheid als criterium voor het
inkoopproces. De 5%-regeling blijft bestaan,
maar inschrijvende bedrijven kunnen extra
punten scoren door hun inspanning voor het
aanbieden en creëren van werkgelegenheid
voor de doelgroepen. De extra punten zouden
hun kansen bevorderen in het inkoopproces.
Dit stimuleert innovatie van de bedrijfssector
in het opstellen van wederzijds bevorderlijke
werkschema’s
• Dit beleid wordt in 2011-2012 ingevoerd
www.5procentregelingrotterdam.nl
www.daadwerkt.nl
51

Case Study
Publiek private
partnerschappen overbruggen
de kloof op de arbeidsmarkt
Achtergrond
Roteb is een gemeentelijke afvalverwerkings-,
schoonmaak- en productiedienst in en om
Rotterdam. Het werd opgestart in 1876.
Roteb bied inwoners van Rotterdam
werkgelegenheid in het behoud van een schone
stad en creëert op deze wijze aantrekkelijke
leefomstandigheden en een sociaal klimaat.
Het aangeboden werk is geschikt voor de
geïdentificeerde doelgroepen en komt tegemoet
aan een reële vraag van de arbeidsmarkt.
De doelgroep is de inwoners die hulp
zoeken op hun weg naar sociale onafhankelijkheid.
Ze hebben permanente of tijdelijke steun nodig
bij het betreden van de reguliere arbeidsmarkt,
om daar te blijven of bij tijdelijke opleiding/
werkervaring. Mogelijk zijn ze niet in staat de
reguliere arbeidsmarkt te betreden en hebben
ze werkvoorziening of een veiligheidsnet nodig
waar zij actief kunnen blijven, indien nodig.
Roteb heeft aangepaste werkplekken die passen
bij de vaardigheden van haar werknemers en
stagiaires, en het heeft de opleidingsprogramma’s
aangepast om te voldoen aan de eisen van
werkgevers. Alle bedrijven van Roteb (de
Robedrijven) leveren op maat gemaakt werk
voor hun werknemers. Zij bieden werk of
werkgerelateerde opleidingsmogelijkheden
met een breed scala aan opties, bijvoorbeeld
schoonmaakwerkzaamheden; tuinbouwindustrie;
metaalindustrie; callcenter-werk en logistiek.
Afhankelijk van de vaardigheden en capaciteiten
van de deelnemer kunnen deze mogelijkheden
buiten het bedrijfsterrein worden aangeboden -
op een andere locatie van een werkgever, in een
beschermde omgeving of vanuit huis.
Potentiële kandidaten hebben toegang tot het
Robedrijf via de werkpleinen waar de gemeentelijke
afdeling voor sociale zaken en werkgelegenheid
samenwerkt met het UWV-werkbedrijf
Van de 5100 werknemers die bij de Robrijven
werken is 37% ambtenaar, 43% zijn mensen
met een handicap en 20% zijn mensen uit
andere doelgroepen (mensen met een uitkering,
drugsmisbruik en ex-delinquenten).
Robedrijf Baan en Markt
Robedrijf Baan & Markt biedt geschoold
personeel voor verschillende sectoren binnen de
arbeidsmarkt, door opleiding van werknemers
in erkende sectoren en beroepen. Robedrijf
ontwikkelt zijn opleidingsprogramma’s (Jobtracks)
in samenwerking met haar bedrijfspartners
om ervoor te zorgen dat stagiaires en
opleidingsprogramma’s voldoen aan de eisen van
de bedrijven.
Als personen hun opleidingsprogramma hebben
doorlopen en voldoende inzetbaar zijn, stromen ze
door naar rechtstreekse werkgelegenheid met de
bedrijfspartners. Waar nodig houdt een werkcoach
contact met de werknemers op hun nieuwe
werkplek.
52

Robedrijf ontwikkelt opleidingsprogramma’s
(Jobtracks) in samenwerking met haar
bedrijfspartners om ervoor te zorgen dat stagiaires en
pleidingsprogramma’s voldoen aan de eisen van de
bedrijven.
Het Business Model
CONCEPT
• Een Robedrijf is een samenwerkingsverband
met ondernemers, gebaseerd op de vraag
zoals aangegeven door de sectoren zelf. Het
doel is om tegemoet te komen aan de
arbeidsbehoefte van Roteb, de gemeente en
ondernemers.
• De rol van Roteb:
functiespecifieke training op het werk en in een
werkomgeving; stages.
• De rol van ondernemers:
het bieden van kennis (markt, beheer, verdere
training), vacatures aanbieden en vullen.
PROCES
Instroom-voorselectie basistraining
training-op-het-werk bemiddeling uitstroom
naar partner
VITALE
STERKTE-INDICATOREN
• Bepaalde bedrijfstak / sectorspecifieke
kwalificaties
• Gericht op reële, berekende marktvraag
• Meetbare orderportefeuille voor Robedrijf
(binnen Roteb/gemeente/markt)
• Meetbare werkstroom, gebaseerd op
langetermijn contracten
• Stimulerende werk- en leeromgeving (rijkaan
inhoud)
Geschiedenis
Robedrijf Baan & Markt begon in 2008 met de
twee pilots RoFood en RoClean. Na een periode
van experimenteren werd een businessmodel
ontworpen om de ontwikkeling van andere
opleidingswegen te faciliteren. Het businessmodel,
zoals hieronder getoond, heeft betrekking op het
concept, processen, vitale sterkte-indicatoren
en kwantitatieve controlegegevens (kostenbatenanalyse)
en functioneert als een raamwerk
voor toekomstige bedrijfsplannen.
In 2011 waren de volgende Jobtracks operationeel:
- RoFood – samenwerking met cateringbedrijven
- RoClean – samenwerking met
schoonmaakbedrijven
- RoLogistics – samenwerking met transport- en
logistiekbedrijven
- RoBouw – samenwerking met bouw-, metaal-,
hout -en elektronicabedrijven
- RoSecurity – samenwerking met
beveiligingsbedrijven
- RoCare – samenwerking met zorgbedrijven
- RoEntree – samenwerking met callcenter
bedrijven
CONTROLEGEGEVENS
• Calculatie basistraining + training op het werk
• Calculatie bemiddeling
• Een berekening van de uitvalratio in iedere fase
van het proces
• Voordelen: gecalculeerde besparingen op
sociale zekerheid + sociale winst
53

Roteb: een jaar in één oogopslag
(voorbeelden)
Opbrengst Schoon:
-273.000 ton afval verzameld
-223.000 ton niet recyclebaar afval
-18.000 ton papier
-7.000 ton glas
-25.000 ton overmaats afval
-267.000 bezoekers van recyclingstations
-10.000 bezoekers Piekfjn (gerecyclede
goederenwinkel)
Opbrengst Schoon
- 80.000 fietsen
- 1.600.000 caravanraamopeners
- 1.900.000 Hedera (klimop)planten gekweekt
- 100.000 kerstpakketten
- 10.000.000 kopieën voor de gemeente
- Prototypes voor miniwindmolens, LED –
verlichting
Opbrengst werk:
- Verhoging in geschoold potentieel werkaanbod
- 500 mensen (50%) (her)betreden regulier werk
via Robedrijf
- Besparing van openbare uitgaven: €9m (500
zonder uitkering)
- Een hefboomeffect:
- Zorg, veiligheid, betrokkenheid, stabiliteit,
ontwikkeling
- Verminderde belastingdruk
- Vermindering van andere sociale en
zorguitgaven
- Meer koopkracht = meer uitgaven =
groeiende economie
Robedrijf Baan & Markt: jobtracks
(voorbeelden)
RoLogistics (3 – 6 maanden)
RoLogistics richt zich op banen in de logistiek:
Magazijnmedewerker, heftruckchauffeur,
taxichauffeur, vrachtwagenchauffeur,
vuilniswagenchauffeur. Kandidaat-taxichauffeurs
bijvoorbeeld leren op het werk bij Flex, een bedrijf
dat gebruik maakt van geëxploiteerde elektrische
tuk-tuks. Roteb Opleidingscentrum levert de
basisopleiding.
Het Rotterdamse Taxi Bedrijf biedt 60 banen aan
succesvol opgeleide kandidaten per jaar. De
transfer naar het interne opleidingscentrum van het
Rotterdams Taxi Bedrijf is naadloos.
RoFood (3 maanden)
RoFood richt zich op banen in de cateringindustrie.
Kandidaten krijgen hun opleiding op het werk in
één van de kantines van de gemeente. Roteb
Opleidingscentrum levert de basisopleiding.
Succesvol opgeleide kandidaten kunnen een baan
krijgen bij de cateraar Sodexo, of andere
cateringpartners. De transfer naar verdere opleiding
is naadloos.
54

Case Study
Van efficiënt naar
effectief Human Being
Management
Human Resources, ik vind
het een vreselijk woord. Het
verwijst naar economische
middelen die worden
weggegooid na gebruik. Een
middel is een ding. Ik ben geen
ding maar een ‘persoon’. Er ligt
te veel nadruk op mensen als
economische wezens. We zijn
veel meer dan dat?
Henry Minzberg, oktober 2010.
De Rotterdamse RDM Campus en de
Arbeidsmarktmeester hebben een cursus Human
Being Management ontwikkeld.
Het doel van de opleiding is om kennis, inzicht en
vaardigheden te leveren met de volgende
onderdelen:
• Een ander zicht op de vraag van de
arbeidsmarkt en bedrijfsprocessen
• Ontdekking van nieuwe manieren voor
verbinding met de kwaliteiten van de
beroepsbevolking
• Bepaling van de bijdrage en toegevoegde
waarde van een duurzaam personeelsbeleid.
• Goed werkgeversadvies
Een spin-off is dat werkgevers contacten opdoen
met andere professionele organisaties, ervaringen
kunnen uitwisselen, een gezamenlijke visie
ontwikkelen en leren om verschillende doelen te
combineren.
De opleiding is momenteel gericht op
accountmanagers, tussenpersonen, adviseurs,
stagebegeleiders en ander personeel dat in direct
contact staat met bedrijven/werkgevers. In een later
stadium zal de opleiding worden omgevormd en
aangepast voor personeelsmanagers.
Werkgevers doen contacten
op met andere professionele
organisaties en kunnen
ervaringen uitwisselen
Een module van de Rotterdamse Universiteit loopt
samen met de opleiding. Vierdejaars studenten
zullen een gedetailleerde beoordeling maken
met intakegesprekken, procesvergaderingen,
exitvergaderingen en werkgeversgesprekken.
55

Het bureau Arbeidsmarktmeester
Het bureau Arbeidsmarktmeester is een
strategische samenwerking tussen de stad
Rotterdam en de Vereniging van Nederlandse
Ondernemers – Nederlands Collectief Werkgevers
(VNO-NCW).
Het bureau Arbeidsmarktmeester start en
coördineert projecten en vergaderingen om
participatie op de arbeidmarkt in Rotterdam te
vergroten.
Het bureau Arbeidsmarktmeester ontwikkelt nieuwe
projecten, stimuleert bedrijven in aanpassing
van hun bedrijfsprocessen voor een betere
afstemming van de arbeidsvraag en arbeidsaanbod
(bijvoorbeeld mensen met een uitkering) en
stimuleert de gemeente en opleidingsinstituten in
marktoriëntatie.
RDM Campus
RDM was oorspronkelijk een scheepswerf bestaand
uit industriële en dokgebouwen van de
‘Rotterdamsche Droogdok Maatschappij’, maar nu
staat de afkorting RDM voor: Research, Design &
Manufacturing, een samenwerkingsverband tussen
het Albeda College, de Rotterdamse universiteit en
Rotterdams Haven Autoriteit. RDM is gevestigd in
Heijplaat, dat centraal gelegen is in het Rotterdams
havengebied. Het gebied is gemakkelijk bereikbaar
vanaf de stad door de snelle ferry ‘’Aqualiner’’.
De RDM Campus omvat verschillende faciliteiten
waaronder;
• Innovatie Dok – een monumentale industriële
hal van 23.000m2
• ‘Droogdok’ – het voormalige hoofdkantoor van
de RDM
• ‘Dokhaven’, medegefinancierd door het
Europese Regionale Ontwikkelingfonds
De RDM Campus biedt;
• Een plaats waar studenten en bedrijven
samenwerken in een open omgeving en zich
richten op nieuwe economische activiteiten en
duurzame en innovatieve oplossingen voor de
markten Building, Moving & Powering
• Een plaats voor middelbare en hogere
beroepsopleidingen onder hetzelfde dak,
met genoeg ruimte voor experimenten en
praktijkonderzoek
• Een plaats voor bedrijven, innovatieve en
creatieve productie-industrie
• Een plaats voor evenementen, vergaderingen
en conferenties
Financiering
Beide partijen hebben tijd gestoken in het opzetten
van de opleiding. De gebruikskosten worden
gedekt door betaling van deelnemers.
56

Een ouder wordende bevolking en een groeiende
economie zullen leiden tot personeelstekorten
op meerdere gebieden, terwijl Rotterdam nog
steeds te maken heeft met een groot deel van de
beroepsbevolking dat niet werkt.
Tijdlijn
De tijdlijn van een individuele cursus is 35 uur,
waarbij 5 dagen met lezingen en thuisstudie is
inbegrepen.
Opleiding 1:
5 dagen in de periode tussen 23 september 2010
en 27 januari 2011
Opleiding 2:
5 dagen in de periode tussen 11 november 2010 en
24 februari 2011
Opleiding 3:
5 dagen in de periode tussen 7 april 2011 en
16 juni 2011
Opleiding 4 zal starten in de herfst van 2011.
Het project wordt voortgezet zolang er genoeg
inschrijvingen zijn.
Achtergrond
De arbeidsmarkt is grotendeels zelfregulerend,
maar er zijn onvolkomenheden aan zowel de vraagals
de aanbodzijde. Om deze onvolkomenheden
te markeren maakt de opleiding gebruik van het
concept van “Inclusieve Economie” of
“Inclusieve Arbeidsmarkt”.
Een integratiegerichte economie houdt
rekening met de economische, sociale en
onderwijsarbeidsopbrengsten, en de kosten als
gevolg van exclusie en niet-deelname in deze drie
gebieden.
Vooral grote bedrijven implementeren al Corporate
Social Responsibility (CSR), 3P’s (People, Planet,
Profit) en maatschappelijke betrokkenheid.
Dit beleid komt voort uit idealisme, maar heeft
Er is een toenemende interesse in het meten
van gevolgen (invloed in de maatschappij) in
plaats van prestaties (resultaten ten opzichte van
bedrijfsdoelstellingen). Wat onderontwikkeld blijft
binnen het concept van CSR is de mensen-factor;
duurzaam management van het menselijk kapitaal.
Een ouder wordende bevolking en een groeiende
economie zullen leiden tot personeelstekorten
in meerdere gebieden, terwijl Rotterdam nog
steeds te maken heeft met een groot deel van de
beroepsbevolking dat niet werkt. Veel bedrijven
en organisaties ervaren een stagnatie in de
doorstroming van hun personeel. Werknemers
werken op een niveau onder hun mogelijkheden
en opleiding en zijn niet in staat hun talenten te
ontwikkelen. Tegelijkertijd onthouden
ze werkplaatsen van diegenen waarvan de
vaardigheden overeenkomen met de functie-eisen.
Jongeren stoppen met hun opleiding door het
gebrek aan contextrijke leeromgevingen. We weten
dat werkende mensen zich aanzienlijk gezonder
voelen dan werklozen, en ze zijn minder afhankelijk
van gezondheidszorg.
Het onderliggende probleem is dat
bedrijfsvoering zich focust op efficiëntie in
plaats van effectiviteit. Bedrijven kunnen meer
van hun potentiële personeel benutten door het
herformuleren van hun behoeften en door het
aanpassen van hun bedrijfsprocessen en werving
op basis van de vraag. Werk is een toegevoegde
waarde in het proces van het genereren van
business. Werk heeft echter meer functies en
werkgevers zijn meer dan productieve bronnen.
Mensen zijn ook de dragers van een bedrijfscultuur
(wezenlijke motivatie) en ze bezitten vaardigheden.
Dit is samen met de overgang naar stages
essentieel voor de continuïteit van het bedrijf.
57

Inhoud
Tijdens de cursus leren deelnemers hoe zij
een ‘bedrijfsfluisteraar’ worden; adviseurs die
geschoold zijn in de overgang van human resource
naar mensenmanagement.
Dag 1: Denk nieuw
• Introductie inclusieve economie
• Trendwatcher
• Vraag naar verandering
• Meesterschap, vaardigheden, productiviteit
Dag 2: Bedrijfs-DNA
• Herkennen van indicatoren en artefacten
• Het lezen van bedrijfsvoering
• Echtheid jaarrapport
• Kansen en mogelijkheden
• Lobby
Dag 4: Implementatie
• Analyse boeken
• Identificeren van toekomstige banen
• Jobtracks, jobcarving en andere instrumenten
• Toegevoegde waarde
• Werkplan
Dag 5: Terugkoppeling
• Praktische ervaringen
• Intervisie
http://www.rdmcampus.nl/english#RDM
http://www.rdmcampus.nl/agenda/start-training-
Human-being-management
Dag 3: De kunst van communicatie
• Van dialoog naar creatie
• Actieve inter-persoonlijke communicatie
• Omgaan met teleurstellingen
• Overtuigen om op een andere manier te kijken
• Stimuleren van ontwikkeling
58

Case Study
De werkgelegenheid
voor mensen met een
handicap in de stad Gent
Gedreven door de behoefte om diensten
te verbeteren voor mensen met een
handicap heeft de stad Gent in België haar
werkgelegenheidsbeleid onderzocht en een
aantal activiteiten ondernomen. In deze case
study zal het proces dat onze medewerkers
hebben doorlopen en hun voortgang tot nu
toe worden uitgelegd.
De Business Case
De stad Gent in België heeft gewerkt aan het
verbeteren van diensten voor gehandicapte
mensen. Werkgelegenheid voor mensen met een
handicap, als een fundamentele factor in sociale
exclusie, is een onderdeel hiervan. De stad probeert
een voorbeeldfunctie te hebben en heeft haar eigen
interne werkgelegenheidbeleid onderzocht, met
als uitgangspunt een personeelsbestand dat meer
representatief is voor de inwoners van de stad.
De gemeente Gent heeft 4.973 werknemers in
dienst (exclusief leraren). Gebaseerd op het
principe van een representatief personeelsbestand
(4,5% van de beroepsbevolking in Vlaanderen heeft
een handicap) zouden er in een ideale situatie 200
werknemers met een handicap in dienst moeten zijn
bij de gemeente Gent. In het begin van 2011 waren
er 59 werknemers als gehandicapt aangemerkt
door het Vlaams Agentschap voor Personen met
een Handicap. Intern onderzoek heeft aangetoond
dat deze werknemers voornamelijk werkzaam
zijn in de lagere of uitvoerende werkniveaus, en
grotendeels ouder zijn dan 50 jaar.
Onderzoek heeft ook aangetoond dat
werkzoekenden met een handicap niet de neiging
hebben om de lokale overheid als een potentiële
werkgever te zien. Deze visie werd gezien als
zorgwekkend, omdat de lokale overheid een
voorbeeldrol moet aannemen, niet winstgedreven
is, en groot genoeg is om ondersteuning te bieden.
Aanpak
Als startpunt heeft de gemeente Gent gekozen voor
een doelstelling van 2% (het wettelijke verplichte
minimum in België) werknemers met een handicap
– met als doel om dit aantal in de toekomst
eventueel te verhogen binnen de organisatie,via
lopende werkzaamheden met belanghebbenden.
Werkgroep
Om het proces te starten hebben de
projectmedewerkers een werkgroep gevormd.
De werkgroep had als doel het onderzoeken van
de situatie en het informeren en vergroten van
de bewustwording bij belanghebbenden. Een
interne groep medewerkers met een handicap
binnen de Federale Overheidsdienst Personeel
en Organisatie heeft deze taak op zich genomen.
De werkgroep was samengesteld uit werknemers
van verschillende departementen, het Bureau
van Schepenen, individuele werknemers met een
handicap en vertegenwoordigers van vakbonden.
De werkgroep kreeg duidelijke doelen en opdracht
voor het ontwikkelen van beleidvoorstellen voor
verbetering.
Het doel van het realiseren
van volledige toegankelijkheid
werd gezien als een wezenlijk
onderdeel van economische
en sociale ontwikkeling voor
iedereen.
Gesprekken met individuele diensten hebben ook
een hoofdrol gehad in het proces. Deze omvatten:
carrière- en opleidingdiensten, werving en selectie,
interne dienst voor preventie en bescherming op
het werk, en de eenheid voor personen met een
handicap.
59

De betrokkenen met een handicap
waardeerden het dat gesprekken
mét hen werden gehouden, in
plaats van óver hen.
Acties
De werkgroep heeft een aantal aanvullende acties
ondernomen om onderstaande problemen te
begrijpen:
• Een vertrouwelijke enquête onder medewerkers
met een handicap over hun ervaringen en
behoeften. Dit onderzoek gaf waardevolle
informatie, tips en problemen die de groep
motiveerden. De betrokkenen met een
handicap waardeerden het dat gesprekken mét
hen werden gehouden, in plaats van óver hen.
• Een informatie- en introductiebijeenkomst
tussen relevante tussenpersonen gerelateerd
aan het aanstellen van personen met een
handicap en stadsdiensten. De bijeenkomst
was een positieve ervaring voor alle
betrokkenen.
• Een lunch voor gemeentepersoneel met
individuele getuigenissen van medewerkers
met een handicap en achtergrondinformatie
over ondersteunende diensten en collega’s.
Deze sessie gaf bruikbare voorbeelden en
een realistische erkenning voor de legitieme
vragen, zorgen en negatieve ervaringen van de
betrokkenen.
• Een literaire beoordeling en interviews
met relevante derde partijen betreffende
werkgelegenheidsbeleid en redelijke
aanpassingen voor personen met een
handicap op de werkplek.
• Een onderzoek van grote schaal naar
het aantal, de functie en het werkniveau
van werknemers met een handicap bij de
gemeente. Opgenomen is een aanvullende
open vraag: ”Heeft u vragen of tips over gelijke
kansen?”
De gemeentelijke enquête is verzonden naar 5.025
werknemers met een succesvolle respons van 62%.
Hiervan hebben 168 personen aangegeven een
(beroeps-) handicap te hebben, of in het bezit te
zijn van een diploma van het speciaal onderwijs.
168 medewerkers die voldoen aan de criteria is
gelijk aan een percentage van 3,34% (1,3% meer
dan het wettelijke minimum van 2%)
Over het algemeen was de reactie op de enquête
positief, al was er enige bezorgdheid over de
vertrouwelijkheid van de resultaten. De resultaten
van de vragenlijst moeten nog verder worden
onderzocht.
Uitdagingen
De gemeente Gent is tot de conclusie gekomen
dat regelgeving zoals een VN-conventie voor
personen met een handicap, of doelen of quota’s
voor lokale overheden die een ethisch kader
bieden, op zichzelf geen garantie voor succes
zijn. Ondanks dat projectmedewerkers zagen dat
werkgelegenheid voor personen met een handicap
door het Departement voor Personeelszaken als
prioriteit werd gezien en dat goodwill aanwezig is
bij alle diensten aan de tafel van dit proces, eist de
werkdruk veelal zijn tol.
• Projectmedewerkers kregen het gevoel dat
ondanks goodwill, in het huidige klimaat
van bezuinigingen en herstructurering,
bedrijfsleiders waarschijnlijk meer nadruk
zullen leggen op ‘traditionele’ medewerkers
(diegenen die in staat zijn om direct terug te
keren naar de werkplaats en diegenen met
een brede functionaliteit en flexibiliteit, en het
vermijden van productiviteitsdaling)
• De ondersteuning van toekomstige en huidige
collega’s kan getest worden om te kijken waar
compensaties / aanpassingen noodzakelijk zijn
voor een collega met een handicap, vooral als
huidig personeel niet wordt vervangen.
• De economische verslechtering heeft gevolgen
voor nieuwe werknemers op wie het principe
“last-in -first-out” van toepassing is
60

Werk in uitvoering
Een aantal beleidsvoorstellen zijn ontwikkeld en zijn
in uitvoering:
• Er is besloten de selectieprocedure aan te
passen, waarbij de voorkeur wordt gegeven
aan mensen met een handicap (het vullen van
sommige posities uitsluitend door mensen met
een handicap)
• Meer aansprekende advertenties voor
vacatures die zich richten op benadeelde
mensen.
• Een aanpassing van de gemeentelijke website
door het toevoegen van een onderdeel
betreffende gelijke kansen en “ personen met
een handicap”
• Een voorstel om alle aangevraagde “redelijke
aanpassingen” in een selectiesituatie te
bespreken
• Een voorstel en implementatieplan om
vacatures te adverteren
• Betere distributie van vacature-informatie door
geschiktere kanalen
• Invoeren van ondersteuning voor werknemers
met een handicap door alle medewerkers aan
te moedigen de Sociale Dienst te benaderen,
indien zij als medewerker met een handicap
geregistreerd staan.
• De beleidsvoorstellen moeten nog officieel
geaccepteerd en geïmplementeerd worden.
Zodra dit is gebeurd zal dit intern worden
gecommuniceerd.
Overige ontwikkelingen
• Er lopen gesprekken met de facilitaire
dienst. Een positieve bijwerking hiervan is de
bewustwording bij stadsdiensten. Verwacht
wordt dat dit in de toekomst zal leiden tot meer
efficiëntie en een betere samenwerking.
• De enquête naar medewerkers met een
handicap stelt ons voor de vraag of er
een permanente focus moet komen op
medewerkers met een handicap. Dit wordt nog
in overweging genomen.
• De eenheid voor personen met een handicap
heeft een visie ontwikkeld met betrekking tot
redelijke aanpassingen en heeft een collectie
van goede praktijken samengesteld.
• Het gebruik van werkcoaching binnen de
gemeente wordt onderzocht.
Een aantal aanvullende voorstellen van de
Eenheid voor personen met een handicap zijn
ontwikkeld (met betrekking tot de toegankelijkheid
van interne communicatie en IT-applicaties,
opleiding, het coachen van medewerkers en
managers). Deze voorstellen worden eind 2011
verder besproken.
61

Case Study
Inbedding van
Toegankelijkheid in de
stad Gent
Achtergrond
Er bestaat sinds 1975 een federale wet met betrekking
tot toegankelijkheid. De meeste Vlaamse
gemeenten weten echter niet van het bestaan van
deze wet, of ze handelen er niet naar. Sindsdien zijn
een aantal verbeteringen gerealiseerd. In 2003 zijn
wetten verbeterd met betrekking tot toegang tot het
werk en diensten voor personen met een handicap.
Dit heeft vervolgens geleid tot een besluit tot
evenredige arbeid. Sinds 2010 is de situatie verder
verbeterd door regelgeving m.b.t. toegankelijkheid.
Vanaf nu moeten bouwvergunningen getoetst
worden op naleving door een erkend adviesorgaan.
Zoals ook bij sommige andere Vlaamse steden
heeft Gent een middeleeuws centrum met nauwe
geplaveide straten en historische gebouwen. Voor
ouderen en personen met een handicap kan dit
leiden tot ontoegankelijke situaties en gebouwen.
Als gevolg van een gebrek aan formele toewijding
(beleid) werd tot 2008 de toegankelijkheid van de
stad slechts verbeterd op een ad-hoc basis.
De aanpak van het inbedden van
toegankelijkheid
In de context van Gent werd het doel van het
realiseren van integrale toegankelijkheid gezien
als een wezenlijk onderdeel van economische en
sociale ontwikkeling voor iedereen. Om dit doel
te realiseren werd het duidelijk dat ieder beleid
structureel ingevoerd moest worden binnen de
organisatie. Dit heeft geleid tot het beleid ‘Gent
toegankelijk voor iedereen: 40 acties voor een beter
toegankelijk Gent’.
Om te beginnen met het proces, werden de
begrippen toegankelijkheid en diversiteit benaderd
in een bottom-up manier. In de meeste gevallen
was de reactie positief. Toch is toegankelijkheid
over het algemeen geen prioriteit voor overige
sectoren en diensten, indien er sprake is van
conflicterende prioriteiten. Een andere moeilijkheid
is dat het beleid geen formeel engagement heeft
van andere organisaties in de stad.
Het doel van het realiseren
van integrale toegankelijkheid
werd gezien als een wezenlijk
onderdeel van economische
en sociale ontwikkeling voor
iedereen.
Projectmedewerkers zijn erachter gekomen dat
het introduceren van integrale toegankelijkheid
als een concept – het ontwerpen van gebouwen
en diensten om alle barrières te elimineren – voor
de meeste mensen relatief nieuw is. In de meeste
gevallen worden alleen bepaalde groepen
personen of uitsluitend fysieke toegang overwogen.
Andere problemen die werden aangetroffen binnen
de Belgische overheidsstructuur; bestuurslagen
en divisies tussen domeinen betekenen dat
transversaal werk een ongebruikelijke praktijk is.
62

Toegankelijkheids-ambtenaar
Er is een toegankelijkheidsambtenaar aangenomen
om het werk van ‘Gent toegankelijk voor
iedereen…’ te ontwikkelen.
Dit werd gezien als de meest geschikte manier
om een startpunt te creëren en te zorgen voor
een consistente en ervaren benadering. Het
departement Bevolking en Welzijn was het
ontvangend departement voor de ambtenaar,
hoewel benadrukt werd dat de officier voor het
gehele stadsbestuur werkt. De aangenomen
toegankelijkheidsambtenaar had een achtergrond
in architectuur met veel ervaring in de publieke
sector. Het hoofddoel was het bieden van
technische ondersteuning, samen met de
consultants van de eenheid voor personen met
een handicap.
Het startpunt voor het werk was “integrale
toegankelijkheid en plannen voor iedereen” met als
prioriteit het verbeteren van toegang tot publieke
ruimtes. De toegankelijkheidsambtenaar ontving
een klein budget voor het screenen en uitvoeren
van opleidingsactiviteiten. Lokale burgers werden
uitgenodigd rapporten te lezen en vragen te
stellen die de toegankelijkheidsambtenaar kon
onderzoeken.
2010. Dit had een gunstige invloed op het werk,
door bepaalde toegankelijkheidseisen in nieuwe
en gerenoveerde gebouwen. Het bereik van de
regelgeving is echter verre van ideaal omdat
elementen zoals bewegwijzering en ontwerp
slechts aanbevelingen zijn en niet kunnen worden
afgedwongen.
De invloed tot dusver
De activiteiten hebben al een aantal voordelen tot
gevolg gehad. Het aantal aanvragen voor advies
met betrekking tot de constructie en renovatie van
publieke gebouwen en stadsvernieuwingprojecten
is toegenomen (108 in juni 2011). De
bewustwording van dit initiatief en andere
vergelijkbare initiatieven in andere steden en landen
neemt toe.
• Een gedeelde visie met andere diensten is
opgezet
• Meer betrokkenheid bij aspecten van
bouwprojecten en toegankelijkheidseisen
worden minder vaak te laat overwogen bij de
ontwikkeling
• Het publiek is goed op de hoogte van het
bestaan van de toegankelijkheidsofficier die
steeds meer aanvragen krijgt
De regelgeving met betrekking tot
stadstoegankelijkheid werd ingevoerd in maart
63

Inbedden van
toegankelijkheid in een
organisatie kan een
kostbaar proces zijn
waarbij compromissen
nodig zijn
De toekomst
Het is gebleken dat de functie van de
toegankelijkheidsambtenaar bevorderlijk is voor het
proces van het inbedden van toegankelijkheid. Het
kleine team opereert nu op volledig vermogen.
Er zijn gebieden waar dit verbeterd kan worden
(het vrijmaken van tijd door het stroomlijnen van
stedelijke ontwikkelingsprocessen), maar in een
ideale situatie kunnen minimaal twee fulltime
medewerkers en de ondersteuning van een breder
team de omvang van het werk verbreden. Er zijn
nog meer diensten en afdelingen die baat zouden
kunnen hebben bij de expertise en ondersteuning.
Het werk van het team is net van start gegaan
en het inbedden van toegankelijkheid in een
organisatie kan een kostbaar proces zijn, waarbij
compromissen nodig zijn. Hoewel verandering tijd
kost, is het verbeteren van bewustwording van de
problemen met diensten, overheidsfunctionarissen
en professionals (ingenieurs, architecten etc.)
een belangrijke stap, waarvan de vruchten in de
toekomst kunnen worden geoogst.
64